Objaśnienia znaków umownych

Kreska (-) - zjawisko nie wystąpiło

Znak x - wypełnienie pozycji, ze względu na układ tablicy, jest niemożliwe lub

niecelowe

―W tym‖ - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy

Kropka (.) - oznacza zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych

Zero (0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5

(0,0) lub (0,00) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05 lub 0,005

Explanation of symbols

(-) - the phenomenon did not occur

x - it is impossible or inappropriate to fill in the item because of the table

arrangement

―W tym‖ - not all the components of the sum are included

(.) - data not available or not reliable

0 - magnitude not zero, but less than 0,5 of unit employed

0,0 or 0,00 - magnitude not zero, but less than 0,05 or 0,005 of unit employed

Przy publikowaniu danych GUS - prosimy o podanie źródła

When publishing the CSO data - please indicate the source

Opracowanie publikacji GUS, Departament Badań Społecznych

i Warunków Życia

Preparation of the publication CSO, Social Surveys and Living Conditions Statistics Department

kierujący dr Piotr Łysoń – Dyrektor Departamentu

supervisor Badań Społecznych i Warunków Życia

zespół Stanisław Radkowski,

team Katarzyna Wawrzyniak, Piotr Kalinowski

Okładka Zakład Wydawnictw Statystycznych

Cover Statistical Publishing Establishment

3

PRZEDMOWA

Publikacja niniejsza została opracowana na podstawie wyników badania modułowego

gospodarstw domowych na temat uczestnictwa ludności w kulturze, przeprowadzonego przez

Główny Urząd Statystyczny w IV kwartale 2009 roku.

Część tabelaryczną publikacji, zawierającą dane statystyczne o uczestnictwie ludności

Polski w kulturze w 2009 r., poprzedzają uwagi metodyczne i komentarz analityczny. Uwagi

metodyczne zawierają opis metody badawczej i narzędzi badania, a komentarz stanowi

syntetyczny opis aktywności kulturalnej Polaków – jej form i częstotliwości korzystania

z oferty instytucji kultury oraz sposobów zaspokajania potrzeb kulturalnych.

Prezentowane w publikacji dane dotyczą czytelnictwa książek i prasy, słuchania radia

i muzyki, oglądania telewizji i filmów, korzystania z Internetu, uczęszczania do instytucji

widowiskowych i rozrywkowych, a także wydatków gospodarstw domowych na kulturę i ich

wyposażenia w przedmioty użytku kulturalnego oraz oceny możliwości zaspokojenia potrzeb

kulturalnych.

Publikacja została przygotowana w Wydziale Statystyki Edukacji i Kultury przez

Stanisława Radkowskiego, Katarzynę Wawrzyniak i Piotra Kalinowskiego.

Dyrektor Departamentu

Badań Społecznych

i Warunków Życia

dr Piotr Łysoń

Warszawa, kwiecień 2012 r.

4

INTRODUCTION

This publication has been elaborated on the basis of the results of the modular sample

survey ―Cultural participation of population‖ carried out by the Central Statistical Office

in the IV quarter of 2009.

The tabular part of the publication comprising statistical data on cultural participation

of Poland’s population in 2009 is preceded by the methodological notes and analytical

comments. The methodological notes include information on the survey method and the

survey tools. The analytical comments are a general description of cultural activities of Poles

– forms and frequency of taking advantage of cultural events and ways of satisfying their

cultural needs.

The publication includes information on reading books, newspapers and magazines,

listening to the radio and music, watching television and movies, use of ther Internet, visiting

cultural and entertainment institutions as well as the data on expenditure on culture, cultural

equipment in households and households opinions on possibilities of satisfying cultural needs.

This publication has been prepared in the Education and Culture Statistics Division

of the Social Surveys and Living Conditions Department by S. Radkowski, K. Wawrzyniak

and P. Kalinowski.

Director

Social Surveys

and Living Conditions Department

Piotr Łysoń Ph.D.

Warsaw, April 2012

5

SPIS TREŚCI Tabl. Strona

PRZEDMOWA ................................................................................................... 3 SPIS TREŚCI ..................................................................................................... 5

I. UWAGI METODYCZNE ................................................................................ 11 1.1. Cel badania ................................................................................................... 11 1.2. Charakterystyka metody badawczej i realizacji badania ....................................... 11 1.3. Charakterystyka badanej zbiorowości ................................................................ 12 1.3.1. Charakterystyka gospodarstw domowych ........................................................ 12 1.3.2. Charakterystyka członków gospodarstw domowych ......................................... 13 1.4. Narzędzia badawcze ........................................................................................ 15 1.5. Metoda uogólniania wyników .......................................................................... 18 1.6. Informacje uzupełniające, dotyczące prezentacji wyników badania ....................... 19 II. KULTURA W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH .................................... 23 2.1. Wydatki gospodarstw domowych na kulturę ...................................................... 23 2.1.1. Udział wydatków na kulturę w budżetach gospodarstw domowych .................... 23 2.1.2. Wydatki gospodarstw domowych na zakup książek .......................................... 24 2.1.3. Wydatki gospodarstw domowych na zakup i prenumeratę prasy ........................ 25 2.1.4. Wydatki gospodarstw domowych na zakup sprzętu audiowizualnego i nośniki

dźwięku i obrazu ...................................................................................................

27

2.1.5. Wydatki gospodarstw domowych na zakup usług kulturalnych .......................... 28 2.1.6. Ocena możliwości finansowych zaspokojenia potrzeb gospodarstw domowych

związanych z uczestnictwem w kulturze ..................................................................

30

2.2. Opinie gospodarstw domowych dotyczące możliwości uczestnictwa w kulturze

w miejscu zamieszkania .........................................................................................

32

2.3. Wyposażenie gospodarstw domowych w artykuły użytku kulturalnego ................. 35 2.3.1. Książki ....................................................................................................... 35 2.3.2. Sprzęt audiowizualny i komputerowy oraz nośniki dźwięku i obrazu .................. 37 2.4. Uczestnictwo w formach aktywności kulturalnej ................................................ 40 2.4.1. Czytelnictwo ............................................................................................... 41 2.4.2. Korzystanie z mediów i uczęszczanie do kina .................................................. 48 2.4.3. Opinie dotyczące zastępczej funkcji telewizji i komputera ................................ 60 2.4.4. Uczęszczanie do instytucji kultury ................................................................. 63 2.4.5. Uczestnictwo w innych formach rozrywki ....................................................... 70 2.4.6. Amatorska działalność artystyczna i hobbystyczna ........................................... 72 2.5. Opinie dotyczące wykorzystania czasu wolnego ................................................. 74

TABLICE

DZIAŁ I. CHARAKTERYSTYKA GOSPODARSTW DOMOWYCH I ICH

CZŁONKÓW

Gospodarstwa domowe według grup społeczno-ekonomicznych ................................ 1 77 Gospodarstwa domowe według klasy wielkości miejscowości .................................... 2 77 Członkowie gospodarstw domowych według grup społeczno-ekonomicznych ............. 3 78 Członkowie gospodarstw domowych według klasy wielkości miejscowości ................ 4 81 Członkowie gospodarstw domowych według grup zawodów, miejsca zamieszkania i

płci ......................................................................................................................

5

83

DZIAŁ II. WYDATKI GOSPODARSTW DOMOWYCH NA KULTURĘ I ICH

WYPOSAŻENIE W ARTYKUŁY UŻYTKU KULTURALNEGO

Przeciętne wydatki na kulturę na 1 osobę rocznie w gospodarstwach domowych

według grup społeczno-ekonomicznych ...........................................................................

1(6)

84

Udział wydatków na wybrane artykuły i usługi kulturalne w przeciętnych wydatkach

na kulturę na 1 osobę rocznie w gospodarstwach domowych według grup społeczno-

ekonomicznych ..................................................................................................................

2(7)

85

Przeciętne wydatki na kulturę na 1 osobę rocznie w gospodarstwach domowych

według grup społeczno-ekonomicznych i klasy wielkości miejscowości .........................

3(8)

85

6

Tabl. Strona

Przeciętne wydatki na wybrane artykuły użytku kulturalnego na 1 osobę rocznie w

gospodarstwach domowych według grup społeczno-ekonomicznych i klasy wielkości

miejscowości ........................................................................................................

4(9)

86

Wyposażenie gospodarstw domowych w wybrany sprzęt audiowizualny według grup

społeczno-ekonomicznych .....................................................................................

5(10)

95

Wyposażenie gospodarstw domowych w wybrany sprzęt audiowizualny według grup

społeczno-ekonomicznych i klasy wielkości miejscowości .........................................

6(11)

97

Książki posiadane przez gospodarstwo domowe według rodzajów książek .................. 7(12) 99 Gospodarstwa domowe posiadające książki według wielkości księgozbioru ................. 8(13) 100 Gospodarstwa domowe, które zakupiły książki według rodzajów zakupionych

książek ................................................................................................................

9(14)

102

Struktura książek zakupionych przez gospodarstwa domowe według rodzaju książek ... 10(15) 103 Zakupy gazet i czasopism w gospodarstwach domowych ........................................... 11(16) 104 Prenumerata gazet i czasopism ............................................................................... 12(17) 105 Gospodarstwa domowe, które nie zakupiły książek oraz nie kupują i nie prenumerują

prasy ...................................................................................................................

13(18)

106

Nośniki z nagraniami muzycznymi w gospodarstwach domowych .............................. 14(19) 107 Zakupy nośników z nagraniami muzycznymi w gospodarstwach domowych ................ 15(20) 108 Nośniki z filmami fabularnymi w gospodarstwach domowych ................................... 16(21) 109 Zakupy nośników z filmami fabularnymi w gospodarstwach domowych ..................... 17(22) 110 Wypożyczanie filmów przez gospodarstwa domowe ................................................. 18(23) 111 Gry komputerowe w gospodarstwach domowych ..................................................... 19(24) 112 Zakupy gier komputerowych w gospodarstwach domowych ...................................... 20(25) 113 DZIAŁ III. TELEWIZJA, FILM I RADIO

Oglądanie telewizji ............................................................................................... 1(26) 114 Oglądanie programów telewizyjnych według rodzajów ............................................. 2(27) 118 Zastępcza funkcja telewizji .................................................................................... 3(28) 150 Słuchanie radia ..................................................................................................... 4(29) 166 Słuchanie audycji radiowych według rodzajów ......................................................... 5(30) 170 Oglądanie filmów z płyt DVD (wideokaset) ............................................................. 6(31) 194 Korzystanie z wypożyczalni płyt DVD (wideokaset) ................................................. 7(32) 198 Chodzenie do kina ................................................................................................ 8(33) 202 DZIAŁ IV. KORZYSTANIE Z KOMPUTERA

Korzystanie z komputera ....................................................................................... 1(34) 206 Korzystanie z komputera według miejsca i częstotliwości użytkowania ....................... 2(35) 210 Korzystanie z komputera według celu ..................................................................... 3(36) 222 Korzystanie z Internetu ..................................................................................................... 4(37) 238

Korzystanie z Internetu według celu ................................................................................. 5(38) 242

Zastępcza funkcja komputera ............................................................................................ 6(39) 254

DZIAŁ V. CZYTELNICTWO

Czytanie książek według dziedziny................................................................................... 1(40) 266

Czytanie książek według przyczyny ................................................................................. 2(41) 270

Korzystanie z biblioteki i czytelni ..................................................................................... 3(42) 278

Czytanie gazet ................................................................................................................... 4(43) 282

Czytanie czasopism ........................................................................................................... 5(44) 286

DZIAŁ VI. MUZYKA, TEATR

Słuchanie muzyki według częstotliwości .......................................................................... 1(45) 290

Słuchanie muzyki według nośnika dźwięku ...................................................................... 2(46) 294

Słuchanie muzyki według rodzaju..................................................................................... 3(47) 298

Uczęszczanie do opery i operetki ...................................................................................... 4(48) 302

Uczęszczanie na przedstawienia baletowe lub taneczne ................................................... 5(49) 306

Uczęszczanie do filharmonii ............................................................................................. 6(50) 310

Uczęszczanie na koncerty (inne niż filharmoniczne) ....................................................... 7(51) 314

7

Tabl. Strona

Uczęszczanie na koncerty według rodzaju muzyki ........................................................... 8(52) 318

Uczęszczanie do teatru dramatycznego ............................................................................. 9(53) 322

DZIAŁ VII. UCZĘSZCZANIE DO INSTYTUCJI ROZRYWKOWYCH

Uczęszczanie na imprezy estradowe lub kabaretowe ................................................. 1(54) 326 Uczęszczanie do dyskoteki lub na dancing ............................................................... 2(55) 330 Uczęszczanie do innych instytucji rozrywkowych ..................................................... 3(56) 334 Uczęszczanie na przyjęcia, spotkania towarzyskie, imprezy klubowe .......................... 4(57) 338 Uczęszczanie na imprezy sportowe. Uczestnictwo w festiwalach ................................ 5(58) 342 DZIAŁ VIII. ZWIEDZANIE

Zwiedzanie zabytków historycznych ....................................................................... 1(59) 346 Zwiedzanie muzeum ............................................................................................. 2(60) 350 Zwiedzanie galerii sztuki współczesnej ................................................................... 3(61) 354 Zwiedzanie ogrodu zoologicznego, botanicznego, planetarium ................................... 4(62) 358 DZIAŁ IX. DOMY KULTURY I INNE LOKALNE INSTYTUCJE KULTURY

ORAZ DZIAŁALNOŚĆ AMATORSKA I HOBBYSTYCZNA

Uczęszczanie do domu kultury, klubu i ośrodka kultury ............................................ 1(63) 362 Uczestnictwo w formach aktywności kulturalnej organizowanej przez dom kultury,

klub lub ośrodek kultury ........................................................................................

2(64)

366

Uczestnictwo w formach aktywności kulturalnej organizowanej przez kościół ............. 3(65) 374 Zajęcia hobbystyczne. Udział w formach aktywności artystycznej .............................. 4(66) 382 Wykorzystanie czasu wolnego na działalność hobbystyczną....................................... 5(67) 390

DZIAŁ X. OPINIE DOTYCZĄCE MOŻLIWOŚCI UCZESTNICTWA

W KULTURZE I WYKORZYSTANIA CZASU WOLNEGO

Rezygnacja gospodarstwa domowego z zajęć kulturalnych ze względów finansowych .. 1(68) 394 Ocena możliwości finansowych zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego

związanych z kulturą .............................................................................................

2(69)

399

Ocena możliwości korzystania przez gospodarstwo domowe z instytucji kultury i ich

oferty w miejscu zamieszkania ...............................................................................

3(70)

400

Ocena przez gospodarstwa domowe oferty kulturalnej w miejscu zamieszkania ........... 4(71) 401 Ocena ilości posiadanego czasu wolnego przez członków gospodarstw domowych ....... 5(72) 402 Ocena spędzania czasu wolnego przez członków gospodarstw domowych ................... 6(73) 406 Charakterystyka wykorzystania czasu przez członków gospodarstw domowych

podczas dnia powszedniego ...................................................................................

7(74)

410

ANEKS

Wybrane informacje o uczestnictwie ludności Polski w kulturze w latach 1990, 2004

i 2009 ..................................................................................................................

1

414

Opinie dotyczące zastępczej funkcji telewizji („Czy telewizja może zastąpić ?‖)

w latach 1990, 2004 i 2009 ....................................................................................

2

415

Opinie dotyczące zastępczej funkcji komputera („Czy komputer może zastąpić ?‖)

w latach 2004 i 2009 .............................................................................................

3

416

Uczestnictwo w kulturze w wybranych krajach europejskich w 2007 r. ....................... 4 417 Skojarzenia Europejczyków ze słowem „kultura‖ (2007). Co przychodzi ci na myśl,

kiedy myślisz o słowie „kultura‖? ..........................................................................

5

418

8

CONTENTS Table Page

INTRODUCTION ............................................................................................... 4 CONTENTS ....................................................................................................... 8

I. METHODOLOGICAL NOTES ....................................................................... 11 1.1. Survey objective ............................................................................................ 11 1.2. Characteristics of survey method and response rate ............................................. 11 1.3. Characteristics of surveyed population .............................................................. 12 1.3.1. Characteristics of households ........................................................................ 12 1.3.2. Characteristics of household members ............................................................ 13 1.4. Survey tools ................................................................................................... 15 1.5. Method of survey results generalisation ............................................................. 18 1.6. Additional information on survey results presentation ......................................... 19 II. CULTURE IN HOUSEHOLDS ....................................................................... 23 2.1. Expenditure on culture in households ................................................................ 23 2.1.1. The share of expenditure on culture in households budgets ................................ 23 2.1.2. Expenditure on books in households ............................................................... 24 2.1.3. Expenditure on newspapers and periodicals and press subscription

in households .......................................................................................................

25

2.1.4. Expenditure on audio-visual articles and carriers of sound and picture in

households ...........................................................................................................

27

2.1.5. Expenditure on cultural services in households ................................................ 28 2.1.6. Assessment of financial possibilities of fulfilling household cultural needs ......... 30 2.2. Households opinions about possibilities of benefiting from culture in a place of

residence..............................................................................................................

32

2.3. Households equipment with cultural goods ........................................................ 35 2.3.1. Books ......................................................................................................... 35 2.3.2. Audio-visual articles, personal computers, discs and cassettes ........................... 37 2.4. Participation in cultural activity forms ............................................................... 40 2.4.1. Reading ...................................................................................................... 41 2.4.2. The use of media and going to cinema ............................................................ 48 2.4.3. Opinions about television and computer as a substitute of other cultural

activities ..............................................................................................................

60

2.4.4. Going to the institutions of culture ................................................................. 63 2.4.5. Participation in other forms of entertainment ................................................... 70 2.4.6. Amateur artistic and hobby activity ................................................................ 72 2.5. Opinions about using free time ......................................................................... 74 TABLES

CHAPTER I. CHARACTERISTICS OF HOUSEHOLDS AND THEIR

MEMBERS

Households by socio-economic groups .................................................................... 1 77 Households by class of locality ............................................................................... 2 77 Members of households by socio-economic groups ................................................... 3 78 Members of households by class of locality .............................................................. 4 81 Members of households by occupational groups, place of residence and sex ................ 5 83 Average per capita expenditure on culture in households by socio-economic groups ...... 1(6) 84

The share of expenditure on selected cultural goods and services in average per capita

expenditure on culture in households by socio-economic groups .................................

2(7)

85

Average per capita expenditure on culture in households by socio-economic groups

and class of locality ...........................................................................................................

3(8)

85

Average per capita expenditure on selected cultural goods in households by socio-

economic groups and class of locality ...............................................................................

4(9)

86

Households equipment with selected audio-visual articles by socio-economic groups .... 5(10) 95

Households equipment with selected audio-visual articles by socio-economic groups

and class of locality ...........................................................................................................

6(11)

97

9

Table Page

CHAPTER II. EXPENDITURE ON CULTURE IN HOUSEHOLDS AND

HOUSEHOLDS EQUIPMENT WITH CULTURAL GOODS

Books owned by household by type of books ........................................................... 7(12) 99 Households having books by size of collection ......................................................... 8(13) 100 Households which bought books by type of books .................................................... 9(14) 102 Structure of books bought by households by type of books ........................................ 10(15) 103 Buying newspapers and magazines by households .................................................... 11(16) 104 Subscription of newspapers and magazines .............................................................. 12(17) 105 Households which did not buy any books and do not buy and subscribe newspapers .... 13(18) 106 Carriers with recorded music in households ............................................................. 14(19) 107 Buying carriers with recorded music by households .................................................. 15(20) 108 Carriers with feature films in households ................................................................. 16(21) 109 Buying carriers with feature films by households ...................................................... 17(22) 110 Borrowing movies by households ........................................................................... 18(23) 111 Computer games in households .............................................................................. 19(24) 112 Buying computer games by households ................................................................... 20(25) 113

CHAPTER III. TELEVISION, FILM AND RADIO

Watching television............................................................................................... 1(26) 114 Watching television programmes by type ................................................................. 2(27) 118 Watching television as a substitute of other cultural activities ..................................... 3(28) 150 Listening to the radio ............................................................................................. 4(29) 166 Listening to the radio programmes by type ............................................................... 5(30) 170 Watching films on DVD or video............................................................................ 6(31) 194 The use of DVD (video) rental stores ...................................................................... 7(32) 198 Going to the cinema .............................................................................................. 8(33) 202 CHAPTER IV. THE USE OF COMPUTER

Using computer .................................................................................................... 1(34) 206 Using computer by place and frequency................................................................... 2(35) 210 Using computer by reason ...................................................................................... 3(36) 222 Using the Internet ................................................................................................. 4(37) 238 Using the Internet by reason ................................................................................... 5(38) 242 Using computer as a substitute of other cultural activities .......................................... 6(39) 254 CHAPTER V. READING

Reading books by field .......................................................................................... 1(40) 266 Reading books by reason ................................................................................................... 2(41) 270

Going to library or reading room ...................................................................................... 3(42) 278

Reading newspapers .......................................................................................................... 4(43) 282

Reading magazines ........................................................................................................... 5(44) 286

CHAPTER VI. MUSIC, THEATRE

Listening to music by frequency ....................................................................................... 1(45) 290

Listening to music by type of recording ............................................................................ 2(46) 294

Listening to music by type ................................................................................................ 3(47) 298

Going to the opera and operetta......................................................................................... 4(48) 302

Going to see a ballet or a dance performance .................................................................... 5(49) 306

Going to philharmonic concerts ........................................................................................ 6(50) 310

Going to concerts (other than philharmonic) .................................................................... 7(51) 314

Going to concerts by kind of music ................................................................................... 8(52) 318

Going to dramatic theatre .................................................................................................. 9(53) 322

CHAPTER VII. GOING TO ENTERTAINMENT CENTRES AND

ESTABLISHMENTS

Going to stage entertainments or cabaret .......................................................................... 1(54) 326

Going to discoteques or a dance ........................................................................................ 2(55) 330

Going to other entertainment centres and establishments ................................................. 3(56) 334

10

Table Page

Going to social events ........................................................................................... 4(57) 338 Going to sport events. Participation in festivals......................................................... 5(58) 342

CHAPTER VIII. VISITING

Visiting historical monuments ................................................................................ 1(59) 346 Visiting museums ................................................................................................. 2(60) 350 Visiting contemporary art galleries .......................................................................... 3(61) 354 Visiting zoo, botanical garden, planetarium .............................................................. 4(62) 358

CHAPTER IX. CULTURAL CENTRES AND ESTABLISHMENTS

AND OTHER LOCAL CULTURAL INSTITUTIONS AS WELL AS

AMATEUR AND HOBBY ACTIVITIES

Going to cultural centre, club or community centre ................................................... 1(63) 362 Participation in cultural activities organised by cultural centre, club or community

centre ..................................................................................................................

2(64)

366

Participation in cultural activities organised by church .............................................. 3(65) 374 Hobby. Participation in artistic activities .................................................................. 4(66) 382 Using free time for hobby activities ......................................................................... 5(67) 390

CHAPTER X. OPINIONS ABOUT POSSIBILITIES OF PARTICIPATING

IN CULTURE AND USING FREE TIME

Giving up cultural activities by household because of financial situation ..................... 1(68) 394 Assessment of financial possibilities of fulfilling household cultural needs .................. 2(69) 399 Assessment of household possibilities of benefiting from cultural centres and their

offer in a place of residence ....................................................................................

3(70)

400

Assessment of cultural offer by households in a place of residence ............................. 4(71) 401 Assessment of quantity of free time having by members of households ....................... 5(72) 402 Assessment of spending free time by members of households .................................... 6(73) 406 Characteristics of time using by members of households in a weekday ........................ 7(74) 410

ANNEX

Selected information on cultural participation of the population of Poland in 1990,

2004 and 2009 ......................................................................................................

1

414

Opinions about television as a substitute of other cultural activities in 1990, 2004 and

2009 ....................................................................................................................

2

415

Opinions about computer as a substitute of other cultural activities in 2004 and 2009 3 416

Participation in culture in selected European countries .............................................. 4 417 Europeans’ associations with word „culture‖ (Tell, what comes to mind when you

think about the word „culture‖?) ............................................................................

5

418

11

I. UWAGI METODYCZNE

Publikacja „Uczestnictwo ludności w kulturze w 2009 r.‖ została opracowana na podstawie

wyników badania przeprowadzonego metodą reprezentacyjną na grupie wybranej do badania

wydatków gospodarstw domowych w grudniu 2009 roku. Badanie ankietowe „Uczestnictwo ludności

w kulturze‖ było kolejnym badaniem w cyklu BADANIA MODUŁOWE, przeprowadzonym

na próbie gospodarstw domowych biorących udział w badaniach budżetów gospodarstw domowych.

Ogólne wyniki badania budżetów gospodarstw domowych zostały przedstawione w publikacji

Budżety gospodarstw domowych w 2009 r. wydanej przez Główny Urząd Statystyczny (Warszawa,

lipiec 2010).

1.1. Cel badania

Celem badania było uzyskanie informacji o formach aktywności kulturalnej ludności

i częstotliwości uczestnictwa w życiu kulturalnym, korzystaniu z oferty instytucji kultury, rozwijaniu

zainteresowań artystycznych i hobbystycznych w dziedzinie kultury oraz korzystaniu

ze współczesnych środków komunikacji. Poza danymi o charakterze ilościowym, istotne było także

uzyskanie informacji dotyczących oceny możliwości korzystania z oferty kulturalnej i realizacji

własnych zainteresowań w oparciu o instytucje kultury oraz znalezienie zależności pomiędzy

aktywnością kulturalną osób badanych a społeczno-ekonomicznymi warunkami funkcjonowania

gospodarstw domowych i ich członków.

Celowi temu służyło zebranie danych o formach i częstotliwości działalności kulturalnej osób

badanych i powiązanie ich z cechami badanych gospodarstw (typ społeczno-ekonomiczny

gospodarstwa domowego, typ rodziny biologicznej, grupa dochodowa, wyposażenie w artykuły

użytku kulturalnego) i osób (wiek, płeć i miejsce zamieszkania oraz wykształcenie osób

ankietowanych).

Tematyka badania została opracowana w zakresie spójnym z badaniami prowadzonymi w tej

dziedzinie w krajach członkowskich Unii Europejskiej i jego wyniki mogą służyć do porównań

międzynarodowych.

1.2. Charakterystyka metody badawczej i realizacji badania

Badanie modułowe „Uczestnictwo ludności w kulturze‖ przeprowadzono metodą

reprezentacyjną na próbie gospodarstw domowych biorących udział w badaniu budżetów gospodarstw

domowych w IV kwartale 2009 r.

Zgodnie z zasadami realizacji badań modułowych, badanie zostało przeprowadzone

bezpośrednio po zakończeniu wywiadu kwartalnego z gospodarstwami domowymi (formularz BR-04

w badaniu podstawowym) na przełomie grudnia 2009 r. i stycznia 2010 r. przez ankieterów,

zatrudnionych w urzędach statystycznych, realizujących badanie budżetów gospodarstw domowych

w terenie. Stosowanie takiej metody pozwala na wykorzystanie w celach analitycznych pewnych

informacji uzyskanych od respondentów w badaniu budżetów gospodarstw domowych,

bez powtórnego zadawania tych samych pytań (m.in. o dochody lub skład gospodarstwa domowego).

W badaniach reprezentacyjnych budżetów gospodarstw domowych stosowana jest metoda

rotacji miesięcznej, co oznacza, że w ciągu roku podejmują badanie w każdym miesiącu inne

12

gospodarstwa domowe. W schemacie doboru próby do badania1 wydatków gospodarstw domowych

zastosowano terytorialny, warstwowy, dwustopniowy schemat losowania z różnym

prawdopodobieństwem wyboru na I stopniu. Jednostkami losowania pierwszego stopnia były

terenowe punkty badań, a na drugim losowane były mieszkania.

Operat losowania jednostek I stopnia stanowiły wykazy rejonów statystycznych (zespołów

rejonów) opracowane dla potrzeb Narodowego Spisu Powszechnego, aktualizowane co roku o zmiany

wynikające z podziału administracyjnego kraju, z nowego budownictwa oraz z ubytków w starym

budownictwie. Dla każdego rejonu zostały zapisane w operacie informacje dotyczące cech

adresowych oraz szacunkowe dane o liczbie ludności i liczbie mieszkań.

Do badania modułowego uczestnictwa ludności w kulturze w 2009 roku w badaniu budżetów

gospodarstw domowych wykorzystano wylosowaną w 2007 r. do badania na lata 2008 – 2009

podpróbkę liczącą 783 terenowe punkty badań.

Począwszy od 2005 roku, dla uzyskania lepszej precyzji ocen dotyczących gospodarstw

domowych rolników, liczba wiejskich terenowych punktów badań wzrosła o 50%. Przyjęto,

że terenowy punkt badań w mieście powinien liczyć co najmniej 250 mieszkań, zaś wiejski – 150.

Przed losowaniem terenowe punkty badań zostały powarstwowane, oddzielnie w każdym

województwie, według klas miejscowości (klasy miejscowości stanowią miasta pogrupowane według

liczby mieszkańców oraz wieś). Łącznie utworzono 96 warstw, w tym 31 wiejskich. Przyjęto

założenie, że każde mieszkanie (gospodarstwo domowe) powinno mieć jednakowe

prawdopodobieństwo wyboru do próby. W związku z tym, próba 675 terenowych punktów badań

w pojedynczej próbie rozdzielona została, w przybliżeniu proporcjonalnie, do liczby mieszkań

w warstwach, zaś z każdego terenowego punktu badań do próby dobierano jednakową liczbę

mieszkań. Dodatkowo wylosowano próbę 108 terenowych punktów badań wiejskich, które zostały

rozdzielone proporcjonalnie do liczby mieszkań w warstwach wiejskich.

1.3. Charakterystyka badanej zbiorowości

W badaniu uczestnictwa ludności w kulturze, przeprowadzonym metodą wywiadu

bezpośredniego, wykorzystano – wylosowaną w 2007 r. do badania na lata 2008-2009 – podpróbkę 1,

która w 2009 r. kończyła udział w badaniu budżetów gospodarstw domowych.

1.3.1. Charakterystyka gospodarstw domowych

W IV kwartale 2009 r. do badania budżetów gospodarstw domowych wylosowano 4702

gospodarstwa domowe. Z tej grupy w badaniu modułowym „Uczestnictwo ludności w kulturze‖

wzięło udział 4551 gospodarstw domowych (96,8%), z których 2622 mieszkało w miastach, a 1929

na wsi. Spośród pozostałych 151 gospodarstw, 113 (74,8%) nie przystąpiło do badania z powodu

odmowy udzielenia wywiadu.

Czas trwania wywiadu wyniósł średnio prawie 17 minut.

Przeciętnie na 100 gospodarstw domowych przypadało 287 osób; 254 w miastach, a 332 –

na wsi.

Gospodarstwa pracowników stanowiły 48,2% zbadanej próby (pracowników na stanowiskach

robotniczych – 26,9%, a na stanowiskach nierobotniczych – 21,3%), gospodarstwa rolników – 5,3%,

1 Szczegółowy opis doboru próby do badania budżetów gospodarstw domowych zamieszczany jest corocznie w publikacji

GUS „Budżety gospodarstw domowych...‖

13

gospodarstwa osób pracujących na rachunek własny – 6,4%, gospodarstwa emerytów i rencistów –

36,1% (gospodarstwa emerytów – 29,3%, gospodarstwa rencistów – 6,8%), a gospodarstwa

utrzymujących się z niezarobkowych źródeł (których nie uwzględniono w dalszej części opracowania)

– 4,0%. W miastach i na wsi rozkład ten wyglądał następująco:

Tabl. 1. Struktura badanych gospodarstw domowych

Wyszczególnienie

W tym gospodarstwa domowe

pracowników rolników pracujących

na własny rachunek

emerytów

i rencistów

Miasta = 100 50,0 0,1 7,1 38,3

Wieś = 100 45,7 12,4 5,5 33,1

Spośród zbadanych gospodarstw 57,6% było zlokalizowanych w miastach, a 42,4% - na wsi.

Wśród gospodarstw zlokalizowanych w miastach największy odsetek gospodarstw pracowników

występował w miastach liczących 20-100 tys. mieszkańców – 32,4% oraz ponad 500 tys.

mieszkańców – 21,1%. Podobnie było wśród gospodarstw emerytów i rencistów – odpowiednio

32,7% i 19,3% oraz wśród gospodarstw osób pracujących na własny rachunek – odpowiednio: 31,2%

i 23,1%. Natomiast gospodarstwa rolników zlokalizowane w miastach należały do grupy miast

liczących do 100 tys. mieszkańców. Zróżnicowanie między miastem a wsią według grup społeczno-

ekonomicznych kształtowało się następująco:

Tabl. 2. Gospodarstwa domowe badane – w miastach i na wsi

Wyszczególnienie

W tym gospodarstwa domowe

pracowników rolników pracujących

na własny rachunek

emerytów

i rencistów

w odsetkach

Miasta 59,8 1,2 63,5 61,1

Wieś 40,2 98,8 36,5 38,9

W zbadanej próbie 51,3% gospodarstw domowych stanowiły gospodarstwa o przeciętnych

miesięcznych dochodach powyżej 1100 zł (na 1 osobę w gospodarstwie), 36,9% – to gospodarstwa

o dochodach 550-1100 zł, 11,8% – gospodarstwa o dochodach 200-550 zł, a 1,0% – gospodarstwa

o dochodach poniżej 200 zł. W miastach struktura gospodarstw domowych według grup dochodowych

wyniosła odpowiednio: 63,0%, 30,1%, 6,4% i 0,5%, natomiast na wsi – odpowiednio: 35,3%, 46,0%,

16,7% i 2.0%.

1.3.2. Charakterystyka członków gospodarstw domowych

W wylosowanych do badania gospodarstwach domowych były łącznie 13494 osoby.

Gospodarstwa zbadane liczyły łącznie 13058 członków, w tym 10881 osób w wieku 15 lat i więcej.

Wywiad przeprowadzono z 9354 osobami (86,0% zbiorowości przewidzianej do badania), z których

56,0% stanowiły kobiety, a 44,0% mężczyźni. W miastach mieszkało 52,0% zbadanej grupy, a na wsi

– 48,0% osób badanych. Spośród pozostałych 1527 osób (543 kobiety i 984 mężczyzn), z którymi nie

przeprowadzono wywiadu – 715 osób (243 kobiety i 472 mężczyzn) nie przystąpiło do badania

z powodu braku możliwości nawiązania z nimi kontaktu, 575 osób – z powodu odmowy udzielenia

wywiadu (187 kobiet i 388 mężczyzn), 162 – ze względu na niemożność wzięcia udziału w badaniu

z powodu choroby (86 kobiet i 76 mężczyzn), a 75 osób (27 kobiet i 48 mężczyzn) – ze względu

na inne przyczyny.

14

Przeciętny czas trwania wywiadu wyniósł ok. 18 minut w przypadku mężczyzn,

a ok. 19 minut – w przypadku kobiet.

Spośród zbadanej zbiorowości, wśród osób mieszkających w miastach największy odsetek

stanowili mieszkańcy miast liczących 20-100 tys. ludności – 33,4%, poniżej 20 tys. ludności – 19,8%

oraz 500 tys. i więcej mieszkańców – 19,3%, wśród mężczyzn odpowiednio: 34,9%, 20,0% i 18,5%,

a wśród kobiet – odpowiednio: 32,4%, 19,7% i 19,9%. Ogółem w miastach mieszkało 50,2%

badanych mężczyzn i 53,4% kobiet, a na wsi – 49,8% mężczyzn i 46,6% kobiet.

Struktura wieku zbadanych osób (w %) kształtowała się następująco:

Tabl. 3. Osoby badane według grup wieku

Wyszczególnienie

Grupy wieku

15-18 lat 19-24 lata 25-34 lat 35-49 lat 50-59 lat 60 i więcej

lat

Ogółem 7,3 8,9 14,7 24,2 21,1 23,8

Kobiety 7,0 8,6 14,5 23,9 20,8 25,2

Mężczyźni 7,9 9,4 14,8 24,5 21,4 22,0

W zbadanej próbie członkowie gospodarstw domowych pracowników stanowili 52,9%,

(gospodarstw pracowników na stanowiskach robotniczych – 30,9%, a na stanowiskach

nierobotniczych – 22,0%), gospodarstw rolników – 7,1%, gospodarstw osób pracujących na rachunek

własny – 6,9%, a gospodarstw emerytów i rencistów – 29,8% (gospodarstw emerytów – 24,4%,

a gospodarstw rencistów – 5,4%). Wśród mężczyzn i kobiet rozkład ten kształtował się następująco:

Tabl. 4. Płeć osób badanych według gospodarstw domowych

Wyszczególnienie

W tym gospodarstwa domowe

pracowników rolników pracujących

na własny rachunek

emerytów

i rencistów

w odsetkach

Kobiety 51,9 6,1 6,5 32,0

Mężczyźni 54,3 8,3 7,5 27,0

Tylko w gospodarstwach rolników przeważali mężczyźni (51,6% wobec 48,4%).

W pozostałych grupach społeczno-ekonomicznych wśród osób zbadanych więcej było kobiet:

w gospodarstwach pracowników – 54,9% wobec 45,1%, w gospodarstwach pracujących na własny

rachunek – 52,4% wobec 47,6%, a w gospodarstwach emerytów i rencistów – 60,1% wobec 39,9%.

Do grupy osób pracujących należało 50,6% osób ankietowanych, uczniowie stanowili 8,7%,

a studenci – 2,7% respondentów.

Tabl. 5. Zróżnicowanie według zajęcia i płci w gospodarstwach domowych

Wyszczególnienie Pracujący Uczniowie Studenci Pozostali

Kobiety 43,6 8,1 3,1 45,2

Mężczyźni 59,6 9,5 2,3 28,6

Osoby pracujące i uczniowie przeważali na wsi (odpowiednio: 51,6% wobec 50,0% i 10,2%

wobec 7,8% w miastach), zarówno wśród kobiet (odpowiednio: 44,4% wobec 43,2% oraz 9,8% wobec

7,1%), jak i mężczyzn (odpowiednio: 60,3% wobec 59,2% oraz 10,6% wobec 8,8%). Natomiast

odsetki studentów i pozostałych osób niepracujących były wyższe w miastach (odpowiednio: 3,4%

wobec 1,7% i 38,8% wobec 36,6% na wsi). Dotyczyło to tak kobiet (odpowiednio: 3,8% wobec 1,9%

oraz 45,9% wobec 43,9%), jak i mężczyzn (odpowiednio: 2,9% wobec 1,4% oraz 29,1% wobec

27,7%).

15

Zarówno w miastach, jak i na wsi odsetek kobiet posiadających wykształcenie wyższe

i średnie jest wyższy niż odpowiedni odsetek u mężczyzn. W przypadku wykształcenia zasadniczego

zawodowego zarówno w miastach, jak i na wsi przeważali mężczyźni.

Tabl. 6. Zróżnicowanie osób badanych według poziomu wykształcenia i płci

Wyszczególnienie Wyższe Średnie Zasadnicze zawodowe

Gimnazjalne,

podstawowee i bez

wykształcenia

w odsetkach

Ogółem 13,7 33,2 27,4 25,7

Miasta 19,5 39,0 23,0 18,5

Wieś 7,4 27,0 32,2 33,4

Kobiety razem 14,7 36,1 21,7 27,5

miasta 20,0 41,9 18,2 19,9

wieś 8,6 29,4 25,7 36,3

Mężczyźni razem 12,5 29,6 34,7 23,2

miasta 18,8 35,0 29,5 16,7

wieś 6,0 24,1 39,9 30,0

Wśród osób badanych 45,3% należało do grupy, której przeciętne miesięczne dochody

na 1 osobę w gospodarstwie przekraczają 1100 zł (44,5% wśród mężczyzn i 46,0% wśród kobiet),

40,1% do grupy o dochodach 550-1100 zł (40,2% wśród mężczyzn i 39,9% wśród kobiet), 13,2%

do grupy, której dochody wynoszą 200-500 zł (13,8% mężczyzn i 12,8% kobiet), a 1,4% do grupy

najniżej uposażonej – do 200 zł (1,5% mężczyzn i 1,3% kobiet). W miastach mieszkańcy gospodarstw

o najniższych dochodach (do 200 zł) stanowili 0,5% (wśród mężczyzn 0,3%, a wśród kobiet – 0,5%),

a o dochodach najwyższych (powyżej 1100 zł) – 58,2% (wśród mężczyzn i kobiet odpowiednio:

57,3% 58,8%). Natomiast mieszkający na wsi członkowie gospodarstw o najniższych dochodach

stanowili 2,4% mieszkańców wsi, a o dochodach najwyższych – 31,4% członków gospodarstw

wiejskich (mężczyźni i kobiety odpowiednio: 2,7% i 31,6% oraz 2,1% i 31,3%).

W celu zachowania relacji między strukturą badanej zbiorowości ze strukturą społeczno-

demograficzną zbiorowości generalnej, dane z 2009 r. uzyskane z badania budżetów gospodarstw

domowych zostały przeważone danymi o strukturze gospodarstw domowych według liczby osób

i miejsca zamieszkania (w podziale na miasto i wieś), pochodzącymi z Narodowego Spisu

Powszechnego 2002.

1.4. Narzędzia badawcze

Narzędziami badania były dwa kwestionariusze: „DS-58G Kultura w gospodarstwach

domowych. Kwestionariusz gospodarstwa domowego‖ oraz „DS-58I Uczestnictwo ludności

w kulturze. Kwestionariusz indywidualny‖.

Kwestionariusz dla gospodarstwa domowego (DS – 58G) składał się z pięciu działów i był

wypełniany w oparciu o informacje dotyczące całego badanego gospodarstwa domowego, przekazane

przez tzw. osobę odniesienia2. Zawarte w nim pytania dotyczyły przede wszystkim charakterystyki

gospodarstwa domowego (Dział 1), posiadania i zakupu wydawnictw (Dział 3), posiadania

2 Osobą odniesienia jest osoba, która ukończyła 16 lat i osiąga najwyższy dochód spośród wszystkich członków

gospodarstwa domowego.

16

i korzystania z mediów audiowizualnych (Dział 4) oraz opinii dotyczących zaspokojenia potrzeb

kulturalnych gospodarstwa domowego w kontekście możliwości finansowych i oferty kulturalnej

w miejscu zamieszkania w porównaniu z sytuacją sprzed roku (Dział 5).

Dział 1 kwestionariusza odnosił się do cech społeczno-demograficznych gospodarstwa

domowego. Poza danymi identyfikującymi gospodarstwa, znalazły się tam informacje o głównym

źródle utrzymania gospodarstwa domowego oraz jego składzie osobowym (liczba osób w wieku 15 lat

i więcej, w tym osób, z którymi przeprowadzono wywiad).

Dział 2 dotyczył realizacji wywiadu. W przypadku, gdy wywiad nie został przeprowadzony,

odnotowywano przyczynę nieuzyskania odpowiedzi.

Pytania zawarte w Dziale 3 dotyczyły liczby posiadanych przez gospodarstwo domowe

książek i ich zakupu, zakupu gazet i czasopism oraz prenumeraty prasy, a także przyczyn ich

niezakupienia. Pytania związane z zakupem wydawnictw nieperiodycznych dotyczyły okresu 12

miesięcy poprzedzających badanie, natomiast odnoszące się do gazet i czasopism - do 3 miesięcy

poprzedzających moment przeprowadzenia wywiadu.

Dział 4 dotyczył liczby posiadanych i zakupu (lub niezakupienia) nośników dźwięku i obrazu

(płyty gramofonowe, płyty kompaktowe, kasety magnetofonowe, kasety wideo, płyty DVD, gry

komputerowe) oraz korzystania z wypożyczalni nośników w okresie 12 miesięcy poprzedzających

badanie, a także innych form wypożyczenia filmu lub programu telewizyjnego (wideo na życzenie,

pay-per-view itp.).

W Dziale 5 pytano o występowanie sytuacji, w których w gospodarstwie domowym musiano

zrezygnować z zakupów artykułów użytku kulturalnego lub form uczestnictwa w kulturze

ze względów finansowych – w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie. Pytania dotyczyły także

oceny możliwości finansowych zaspokojenia potrzeb kulturalnych gospodarstwa, możliwości

korzystania z instytucji kultury i ich oferty w miejscu zamieszkania oraz oceny tej oferty

w porównaniu z sytuacją sprzed roku.

Kwestionariusz indywidualny (DS – 58I) składał się z dziewięciu działów i był wypełniany

w oparciu o informacje indywidualne członków gospodarstwa domowego w wieku 15 lat i więcej.

Dział 1 kwestionariusza miał charakter identyfikacyjny.

W Dziale 2 zamieszczono, analogicznie jak w kwestionariuszu dla gospodarstwa domowego,

informacje o realizacji wywiadu.

Dział 3 odnosił się do korzystania z mediów audiowizualnych – telewizji i radia

oraz uczęszczania do kina i oglądania filmów na DVD (wideo) oraz korzystania z wypożyczalni płyt

DVD (wideokaset). Pytania dotyczyły częstotliwości oglądania programów telewizyjnych

oraz słuchania audycji radiowych – według ich rodzajów, częstotliwości oglądania filmów na wideo

lub DVD, korzystania z wypożyczalni kaset wideo oraz uczęszczania do kina, jak również zastępczej

roli telewizji wobec innych form uczestnictwa w kulturze (czytelnictwo, uczęszczanie do kina, teatru,

muzeum, na koncert, słuchanie radia itp.).

Dział 4 dotyczył korzystania z komputera: częstotliwości używania, miejsca korzystania

(w domu, w pracy lub w szkole) i celu, do jakiego komputer jest wykorzystywany. Pytano też

17

o korzystanie z Internetu – jak często i w jakim celu respondent korzysta z Internetu. Dodatkowe

pytanie, podobnie jak w Dziale 3, dotyczyło opinii o zastępczej funkcji komputera.

Dział 5 odnosił się do czytelnictwa. Respondent był pytany o liczbę i rodzaj przeczytanych

w ciągu ostatnich 12 miesięcy książek i ich dziedzinę, a także o to, jak często czyta gazety codzienne

i czasopisma ilustrowane oraz korzysta z biblioteki lub czytelni.

Dział 6 dotyczył aktywności związanej z muzyką i teatrem w okresie 12 miesięcy

poprzedzających badanie. Oprócz pytań o to, jak często uczęszcza do instytucji artystycznych (teatr

dramatyczny, opera i operetka, filharmonia) oraz na przedstawienia taneczne lub baletowe i koncerty

(inne niż filharmoniczne), respondent pytany był o rodzaj muzyki, której najchętniej słucha i rodzaj

nośnika, z jakiego korzysta do jej słuchania oraz o rodzaj muzyki, której słuchał uczęszczając

na koncerty.

W Dziale 7 osoby ankietowane odpowiadały na pytania o to jak często uczęszczały

na imprezy estradowe lub kabaretowe, do cyrku lub na rewię, do wesołego miasteczka, salonu gier lub

kasyna, chodziły potańczyć do dyskoteki, klubu lub na dancing, na spotkania towarzyskie

oraz imprezy sportowe, a także o udział w festiwalach muzycznych, filmowych, teatralnych itp.

W dziale 8 pytania odnosiły się do częstości zwiedzania zabytków historycznych, muzeów

lub galerii w kraju i za granicą, a także o chodzenie do ogrodu zoologicznego, botanicznego

lub planetarium.

Dział 9 odnosił się do korzystania z oferty instytucji, których głównym zadaniem jest

upowszechnianie kultury oraz rozwijanie amatorskiej aktywności artystycznej i hobbystycznej –

domów i ośrodków kultury oraz klubów i działalności kulturalnej prowadzonej przez instytucje

przykościelne. Respondent pytany był o korzystanie z różnych form uczestnictwa w ofercie tych

instytucji, o własną (amatorską) działalność artystyczną: gra na instrumencie muzycznym, udział

w przedstawieniu teatralnym, malowanie, rzeźbienie itp. oraz sposób jej uprawiania (samodzielnie,

w grupie), a także o formy działalności hobbystycznej, jakim poświęca czas. Proszony był również

o cenę posiadanej ilości czasu wolnego i sposobu jego wykorzystania. Pytano również o poziom

wykształcenia rodziców respondenta.

Badanie modułowe jest zintegrowane z badaniem podstawowym budżetów gospodarstw

domowych poprzez numer gospodarstwa domowego. Dzięki temu powiązaniu możliwe jest zarówno

wykorzystanie niektórych informacji zebranych z badania BR-01a – badanie budżetów gospodarstw

domowych. Karta statystyczna gospodarstwa domowego obejmuje: podstawowe dane o gospodarstwie

domowym: typ gospodarstwa (tj. grupa społeczno-ekonomiczna: gospodarstwa pracowników,

gospodarstwa rolników, gospodarstwa pracujących na własny rachunek, gospodarstwa emerytów

i rencistów oraz – nie są prezentowane w niniejszej publikacji – gospodarstwa utrzymujące się

z niezarobkowych źródeł), źródło jego utrzymania, miejsce zamieszkania (klasa wielkości

miejscowości: wieś oraz miasta pogrupowane według liczby mieszkańców) czy skład osobowy

oraz cechy indywidualne członków gospodarstwa domowego (wiek, płeć, wykształcenie), jak

i informacje dodatkowe o wyposażeniu gospodarstwa domowego, np. w komputer z dostępem

do Internetu, czy urządzenie do odbioru telewizji satelitarnej lub kablowej (z badania BR-04 – badanie

budżetów gospodarstw domowych. Informacje uzupełniające o gospodarstwie domowym)

18

oraz wydatki gospodarstwa domowego związane z kulturą (na podstawie BR-01 - książeczka budżetu

gospodarstwa domowego).

Spośród danych zbieranych w badaniach budżetów gospodarstw domowych dotyczących

wydatków na kulturę, wykorzystano następujące pozycje:

- zakup książek i prasy (wraz z prenumeratą) - przeznaczonych do celów innych niż

edukacyjne,

- opłaty za wstęp do instytucji kultury i innych instytucji prowadzących działalność

o charakterze prezencyjnym,

- zakup sprzętu do odbioru, rejestracji i odtwarzania dźwięku i obrazu, związanych z nim

akcesoriów, jego instalacja i konserwacja,

- zakup sprzętu fotograficznego i filmowego i związanych z nim akcesoriów,

- zakup nagranych i nienagranych nośników informacji,

- zakup instrumentów muzycznych,

- opłaty za radio i telewizję sieciową oraz kablową,

- opłaty za wypożyczanie sprzętu zaspokajającego potrzeby kulturalne.

1.5. Metoda uogólniania wyników

Wyniki badania zrealizowanego na próbie gospodarstw uczestniczących w badaniu budżetów

gospodarstw domowych w IV kwartale 2009 r. zostały uogólnione na całą zbiorowość gospodarstw

domowych.

Oznaczono przez W1i wagę dla i-tego gospodarstwa wynikającą z prawdopodobieństwa wyboru

gospodarstwa.

Następnie wykonano obliczenia związane z uwzględnieniem struktury gospodarstw domowych

ze względu na liczbę osób w gospodarstwie. Wykorzystując wagi W1i wyszacowano na podstawie

zbadanej próby wartość gk, tj. liczbę gospodarstw k-tej kategorii:

(1) ,1i

ikk Wg (k = 1, 2, ... , 12)

gdzie:

W1ik - waga W1i przypisana do gospodarstwa domowego należącego do k-tej kategorii ze względu

na liczbę osób w gospodarstwie,

(2) ,2gG

Wk

k

k

gdzie:

Gk – liczba gospodarstw k-tej kategorii wg NSP 2002,

Przyjęto 12 kategorii gospodarstw tj. gospodarstwa 1-osobowe, 2-osobowe, 3-osobowe, 4-

osobowe, 5-osobowe oraz liczące 6 i więcej osób w podziale na miejskie i wiejskie.

Ostateczna waga dla i-tego gospodarstwa otrzymała postać:

(3) ,21 WWW kii

W publikacji przedstawia się wyniki badania reprezentatywnej próby 4551 gospodarstw

domowych (9354 osoby w wieku 15 lat i więcej) po ich uogólnieniu na całą zbiorowość gospodarstw

19

domowych w Polsce. Algorytm uogólnienia wyników z próby losowej na całą zbiorowość

gospodarstw domowych opracowano w Departamencie Metodologii, Standardów i Rejestrów

w Głównym Urzędzie Statystycznym.

1.6. Informacje uzupełniające, dotyczące prezentacji wyników badania

Dane dotyczące przeciętnych wydatków gospodarstw domowych, a także o ich wyposażeniu

w sprzęt audiowizualny, pochodzą z badań reprezentacyjnych budżetów gospodarstw domowych

przeprowadzonych w 2009 r.3 Badania budżetów rodzinnych są podstawowym źródłem informacji

o dochodach, wydatkach i wyposażeniu gospodarstw domowych w przedmioty trwałego użytkowania

i służą przede wszystkim do analiz struktury, zróżnicowania i tendencji rozwojowych dochodów,

wydatków i spożycia w gospodarstwach domowych.

W badaniach budżetów rodzinnych wśród kilkunastu podstawowych grup rozchodów

wyodrębnia się grupę wydatków związanych z kulturą i rekreacją. W skład tej grupy wchodzą wydatki

na aktywność typowo kulturalną, rekreacyjną oraz łącznie na aktywność kulturalno-rekreacyjną,

z których nie można wydzielić dwóch rozłącznych podgrup obejmujących tylko jeden rodzaj

aktywności. Z tego powodu wydatki na kulturę „ogółem‖, liczone wraz z tymi wydatkami

na rekreację, których nie można wyodrębnić, są zawyżone.

Z kolei wydatki na aktywność typowo kulturalną, określane dalej jako „wydatki na kulturę‖

(inne niż kulturalno-rekreacyjne) i prezentowane w niniejszej publikacji, obejmują:

- zakup gazet i czasopism przeznaczonych do celów innych niż edukacyjne - gazety,

tygodniki, miesięczniki, pozostałe wydawnictwa periodyczne i opłaty za prenumeratę;

- zakup książek przeznaczonych do celów innych niż edukacyjne - atlasy, słowniki,

encyklopedie, książki naukowe, beletrystyczne, wydawnictwa albumowe, Biblia, nuty (partytura) –

także na nośnikach innych niż papierowy, książki do kolorowania dla dzieci, oprawa książek, i inne;

- opłaty za wstęp do kina, teatru, opery, operetki, cyrku itp., na koncert, występy estradowe,

pokazy świateł, dźwięku; opłaty za wstęp do muzeum, ogrodu zoologicznego, ogrodu botanicznego,

parku narodowego, do galerii sztuki, opłaty za zwiedzanie zabytków, opłaty w bibliotekach;

- wydatki na zakup sprzętu do odbioru, rejestracji i odtwarzania dźwięku, tj. odbiorniki

radiofoniczne, (w tym radia-zegary, radia samochodowe, magnetofony i radiomagnetofony,

walkmany), odtwarzacze płyt kompaktowych i MP3, zestawy sprzętu do odbioru, rejestracji

i odtwarzania dźwięku (tj. zestawy zawierające co najmniej dwa spośród wymienionych urządzeń:

radio, magnetofon, odtwarzacz płyt kompaktowych, gramofon lub adapter), pozostały sprzęt

i akcesoria do odbioru, nagrywania i odtwarzania dźwięku – gramofony, adaptery, dyktafony,

mikrofony i stojaki do nich, głośniki (kolumny), słuchawki, wzmacniacze, anteny itp.;

- wydatki na zakup odbiorników telewizyjnych;

- wydatki na zakup sprzętu do odbioru, rejestracji i odtwarzania obrazu: magnetowidy,

odtwarzacze wideo i DVD, zestawy sprzętu do odbioru, rejestracji i odtwarzania obrazu (tj. zestawy

zawierające co najmniej jedno z wymienionych urządzeń: telewizor, magnetowid, odtwarzacz video

oraz jedno lub więcej urządzeń do odbioru, rejestracji i odtwarzania dźwięku: radio, magnetofon,

odtwarzacz płyt kompaktowych, gramofon), kino domowe;

3 Klasyfikacja wydatków ustalona jest na podstawie „Klasyfikacji spożycia indywidualnego według celu do badania

budżetów gospodarstw domowych /COICOP/HBS/ zeszyt 2 Instrukcji organizacyjno-metodologicznej do badania budżetów

gospodarstw domowych na lata 2005-2008‖ (GUS, Warszawa 2004); zmodyfikowana i ujęta w „Instrukcji organizacyjno-

metodologicznej do badania budżetów gospodarstw domowych na lata 2009-2012‖ (GUS, Warszawa 2009).

20

- wydatki na zakup pozostałego sprzętu i akcesoriów do odbioru, rejestracji i odtwarzania

obrazu, w tym anteny, łącznie z satelitarnymi, dekodery oraz części i pozostałe akcesoria;

- opłaty za instalację sprzętu audiowizualnego – w tym instalacja telewizji kablowej, anteny

satelitarnej, radia samochodowego itp.;

- wydatki na zakup sprzętu fotograficznego i filmowego, w tym do wywoływania, powiększania

i powielania zdjęć, kamer filmowych i wideo, przyrządów do projekcji slajdów i innych;

- wydatki na zakup nośników informacji – nagrane i nienagrane: kasety magnetofonowe

i wideo, płyty kompaktowe i gramofonowe, dyskietki, filmy i taśmy do kamery filmowej, dyski CD-

ROM i DVD, materiały fotograficzne i pozostałe;

- wydatki na zakup instrumentów muzycznych;

- opłaty za radio i telewizję sieciową oraz za radio i telewizję kablową i cyfrową – opłata

za abonament, rejestrację, łącznie z karą za zwłokę, wynajem dekodera;

- opłaty za wypożyczanie sprzętu zaspokajającego potrzeby kulturalne: np. telewizorów,

odtwarzaczy wideo, odtwarzaczy płyt kompaktowych itp., wypożyczanie kaset wideo i płyt DVD.

Od 2005 r. w badaniu budżetów gospodarstw domowych stosuje się podział na pięć

podstawowych typów, określanych też jako grupy społeczno-ekonomiczne ludności kraju:

- gospodarstwa pracowników, których wyłącznym lub głównym (przeważającym) źródłem

utrzymania jest dochód z pracy najemnej w sektorze publicznym lub prywatnym (prezentowane

w publikacji także w podziale na gospodarstwa pracujących na stanowiskach robotniczych

i na stanowiskach nierobotniczych);

- gospodarstwa rolników, których wyłącznym lub głównym (przeważającym) źródłem utrzymania jest

dochód z użytkowanego gospodarstwa rolnego (w użytkowaniu indywidualnym);

- gospodarstwa pracujących na własny rachunek, których wyłącznym lub głównym (przeważającym)

źródłem utrzymania jest praca na własny rachunek poza gospodarstwem rolnym w użytkowaniu

indywidualnym lub wykonywanie wolnego zawodu;

- gospodarstwa emerytów i rencistów, których wyłącznym lub głównym (przeważającym) źródłem

utrzymania jest emerytura lub renta (prezentowane w publikacji także w podziale na gospodarstwa

emerytów i gospodarstwa rencistów);

- gospodarstwa utrzymujące się z niezarobkowych źródeł (o których dane nie są prezentowane

w niniejszej publikacji), których wyłącznym lub głównym (przeważającym) źródłem utrzymania są

źródła niezarobkowe inne niż emerytura lub renta, np. zasiłki dla bezrobotnych, pomoc materialna

i w formie usług, dodatki mieszkaniowe, zasiłki rodzinne wraz z dodatkami, alimenty, darowizny,

dochody z tytułu własności i z wynajmu nieruchomości.

Gospodarstwa pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i pokrewnych

(robotnicy) dotyczą gospodarstw osób zatrudnionych na stanowiskach, na których wykonywane są:

- czynności (operacje) składające się na proces technologiczny wytwarzania produktów

lub świadczenie usług (robotnicy bezpośrednio produkcyjni), jak również stanowiska, na których

wykonywane są prace pomocnicze i obsługa w zakresie niezbędnym dla sprawnego przebiegu

procesów produkcyjnych (robotnicy pośrednio produkcyjni);

- czynności mające charakter obsługi, na które składają się procesy w sferze cyrkulacji: transporcie,

łączności, handlu i in., jak również w sferze usług społecznych (pracownicy na stanowiskach

pokrewnych robotniczym).

21

Gospodarstwa pracowników zatrudnionych na stanowiskach nierobotniczych dotyczą

gospodarstw osób zatrudnionych na stanowiskach nieokreślonych jako robotnicze, bez względu

na wyuczony zawód. Są to stanowiska kierownicze oraz specjalistyczne, samodzielne

lub wykonawcze niemające charakteru kierowniczego, lecz wymagające specjalistycznego

przygotowania do zawodu na poziomie wyższym albo średnim zawodowym lub wysokiego poziomu

umiejętności twórczych i artystycznych, jak również stanowiska, na których wykonywane są

czynności pomocnicze (o charakterze manipulacyjnym) biurowe i gospodarcze, wspomagające

działalność prowadzoną na wyżej wymienionych stanowiskach.

Prezentowane wyniki badania budżetów gospodarstw domowych nie obejmują gospodarstw

domowych zamieszkujących obiekty zbiorowego zakwaterowania, tj. domów studenckich, domów

opieki społecznej i innych oraz gospodarstw cudzoziemców (poza gospodarstwami obywateli obcego

państwa, którzy zamieszkują w Polsce stale lub przez dłuższy okres czasu i posługują się językiem

polskim).

W badaniu uczestnictwa ludności w kulturze w 2009 r. osoby ankietowane (zgodnie

z nazewnictwem i podziałem zastosowanym w badaniu podstawowym budżetów gospodarstw

domowych) pogrupowano według następujących poziomów uzyskanego przez nie wykształcenia:

wyższe, policealne, średnie ogólnokształcące, średnie zawodowe, zasadnicze zawodowe, gimnazjalne,

podstawowe, bez wykształcenia. W niniejszej publikacji przyjęto podział na cztery grupy poziomów

wykształcenia:

- wykształcenie wyższe,

- wykształcenie średnie, na które – zgodnie z ustawą o systemie oświaty – składają się ujęte

w badaniu poziomy: policealny, średni ogólnokształcący i średni zawodowy,

- wykształcenie zasadnicze zawodowe,

- wykształcenie pozostałe, do którego zaliczono osoby posiadające wykształcenie gimnazjalne,

podstawowe oraz osoby bez wykształcenia.

Wyniki badania opracowano dla następujących grup wieku respondentów: 15-18 lat, 19-24 lata,

25-29 lat, 30-34 lata, 35-39 lat, 40-44 lata, 45-49 lat, 50-54 lata, 55-59 lat, 60-64 lata, 65 lat i więcej.

Taki podział wykorzystano w Tabl. 3 i 4 prezentujących członków gospodarstw domowych.

W pozostałych tablicach, ze względu na obszerność podziału, zastosowano podział na grupy wieku:

15-24 lata, 25-34 lata, 35-49 lat, 50-64 lata oraz 65 lat i więcej.

W podziale według klas wielkości miejscowości przyjęto ogólnie stosowany podział na miasto

i wieś, przy czym miasta podzielono na następujące klasy według liczby mieszkańców: miasta poniżej

20 tys. mieszkańców, miasta liczące ponad 20 tys. mieszkańców do 100 tys. ludności, miasta liczące

ponad 100 tys. mieszkańców do 200 tys. ludności, miasta liczące ponad 200 tys. ludności do 500 tys.

mieszkańców oraz miasta liczące ponad 500 tys. mieszkańców.

Zastosowano podział na cztery grupy dochodowe w zależności od wysokości dochodów

przypadających przeciętnie miesięcznie na 1 osobę w gospodarstwie domowym: do 200,00 zł, 200,01

zł – 550,00 zł, 550,01 zł do 1100,00 zł oraz powyżej 1100 zł.

Dane w ujęciu procentowym przedstawiono z dwoma znakami po przecinku. W niektórych

przypadkach dane nie sumują się ze względu na zaokrąglenia. W przypadku, gdy suma przekracza

100% (o więcej niż 0,02%), oznacza to, że respondent udzielił kilku odpowiedzi.

22

Dane w Aneksie

Dane dotyczące uczestnictwa ludności w kulturze w 1990 r. pochodzą z przeprowadzonego

przez GUS badania reprezentacyjnego4 na próbie gospodarstw domowych badania „Uczestnictwo

w kulturze w 1990 r.‖ na podpróbce 1 i 2 z III kwartału, liczącej 11,7 tys. osób. Narzędziami badania

były: kwestionariusz indywidualny DS-32 „Uczestnictwo w kulturze w 1990 r.‖ oraz kwestionariusz

DS-32G „Uczestnictwo ludności w kulturze w 1990 r. (Wyposażenie kulturalne gospodarstw

domowych)‖.

Dane dotyczące uczestnictwa ludności w kulturze w 2004 r. pochodzą z przeprowadzonego

przez GUS badania reprezentacyjnego5 na próbie gospodarstw domowych badania „Uczestnictwo

ludności w kulturze‖ na podpróbce 2 z IV kwartału, liczącej 9,1 tys. osób. Narzędziami badania były:

kwestionariusz indywidualny DS-58I oraz kwestionariusz dla gospodarstwa domowego DS-58G.

Źródłem danych wykorzystanych do porównań międzynarodowych są dane Komisji

Europejskiej pochodzące z badania dot. europejskich wartości kulturalnych6, zrealizowanego w dniach

14.II.- 18.III. 2007 r. w 27 krajach członkowskich Unii Europejskiej oraz Chorwacji na próbie osób

w wieku 15 lat i więcej i odnoszące się do okresu aktywności kulturalnej w okresie 12 miesięcy

poprzedzających badanie. Wszystkie pytania związane z uczestnictwem w kulturze (z wyjątkiem

pytań o wyposażenie gospodarstw domowych, które występują w kwestionariuszu BR-04) zawarte

w ankietach badania europejskiego, zostały zamieszczone również w kwestionariuszu DS-58I.

4 Por.: Łagodziński Wiesław, Uczestnictwo ludności w kulturze. Podstawowe wyniki badań reprezentacyjnych z lat: 1972,

1979, 1985, 1988 i 1990. Seria: Materiały i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 1992. 5 Por.: Uczestnictwo ludności w kulturze w 2004 r. Seria: Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 2006. 6 European Cultural Values; Special Eurobarometer 278/Wave 67.1. Cultural Values, Poverty and Social Exclusion,

Developmental Aid, and Residential Mobility.

23

II. KULTURA W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH

2.1. Wydatki gospodarstw domowych na kulturę

2.1.1. Udział wydatków na kulturę w budżetach gospodarstw domowych

W 2009 r. udział wydatków na kulturę w łącznych wydatkach gospodarstw domowych

wyniósł 3,4% (w roku poprzednim – 3,5%). Odsetek tych wydatków w poszczególnych grupach

społeczno-ekonomicznych wahał się między 2,1% (rolnicy) a 3,7% (pracujący na własny rachunek).

Tabl. 7. Wydatki na kulturę i ich udział w przeciętnych wydatkach na 1 osobę w gospodarstwach

domowych według grup społeczno-ekonomicznych w latach 2008-2009

LATA Ogółem

W tym gospodarstwa domowe

pracowników

rolników

pracują-

cych na

własny

rachunek

emerytów i rencistów

razem

na stanowiskach

razem eme-

rytów

ren-

cistów robotni-

czych

nierobot-

niczych

Wydatki na kulturę w złotych

2008 381,48 383,88 251,16 578,16 181,20 520,32 396,24 425,04 295,32

2009 389,16 392,52 249,60 594,48 180,36 535,08 402,36 428,40 300,36

Odsetek wydatków na kulturę w wydatkach ogółem gospodarstw domowych

2008 3,52 3,61 3,01 4,13 2,18 3,63 3,53 3,61 3,19

2009 3,39 3,47 2,85 3,99 2,11 3,69 3,34 3,41 2,98

Przeciętne roczne wydatki na zakup artykułów i usług kulturalnych w 2009 r. osiągnęły

389,16 zł na 1 osobę. Ich wartość nominalna w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła o 2,0%

i była wyższa: o 2,8% w gospodarstwach pracujących na rachunek własny, o 1,5% w gospodarstwach

emerytów i rencistów, o 2,3% w gospodarstwach pracowników; nieznacznie obniżyła się natomiast

w gospodarstwach rolników – o 0,5%.

Warto podkreślić, że udział wydatków na kulturę w ogólnych wydatkach gospodarstw

domowych zmniejszył się w porównaniu z rokiem poprzednim we wszystkich grupach społeczno-

ekonomicznych z wyjątkiem gospodarstw osób pracujących na własny rachunek.

24

2.1.2. Wydatki gospodarstw domowych na zakup książek

W 2009 r. książki inne niż podręczniki szkolne kupiło 52,6% gospodarstw domowych,

w miastach – 56,8% gospodarstw, a na wsi – 43,8% gospodarstw domowych. Książki zostały

zakupione przez 82,0% gospodarstw domowych, w których osoba odniesienia posiada wykształcenie

wyższe, 58,9% gospodarstw, w których osoba odniesienia zdobyła wykształcenie średnie, 45,0% –

zasadnicze zawodowe i 21,0% gospodarstw, w których osoba odniesienia posiadała inne

wykształcenie lub była bez wykształcenia. Najwyższy odsetek gospodarstw, które zakupiły książki

odnotowano w grupie gospodarstw pracujących na własny rachunek – 73,0% i w gospodarstwach

pracowników – 62,0% (wśród gospodarstw pracowników na stanowiskach nierobotniczych – 76,2%).

W gospodarstwach rolników odsetek ten wyniósł 51,4%, a w gospodarstwach emerytów i rencistów –

36,5%. Tylko 4,7% spośród zakupionych książek było w wersji cyfrowej.

Tabl. 8. Książki zakupione w gospodarstwach domowych według rodzaju literatury i grup społeczno-

ekonomicznych

Wyszczególnienie

W tym gospodarstwa domowe

pracowników

rolników

pracują-

cych na

rachunek

własny

emerytów i rencistów

razem

na stanowiskach

razem emerytów rencistów robot-

niczych

nierobot-

niczych

na 1000 zakupionych egzemplarzy

Książki

beletrystyczne 304 261 325 171 284 429 439 366

Książki naukowe 91 66 103 79 86 69 66 83

Książki fachowe,

zawodowe 96 62 113 95 147 59 58 63

Książki popularno-

naukowe 91 94 90 95 82 66 66 65

Słowniki, encyklope-

die, leksykony, atlasy 101 131 86 178 117 82 84 73

Wydawnictwa

poradnikowe 99 114 92 216 94 123 112 196

Inne książki 218 272 191 166 190 172 175 154

Na 1000 książek zakupionych przez gospodarstwa domowe – 327 to literatura beletrystyczna,

105 – wydawnictwa poradnikowe, 102 – wydawnictwa słownikowe i encyklopedyczne, 92 - książki

fachowe i zawodowe, a 87 – książki naukowe, a także literatura popularno-naukowa. Najczęściej

kupowanymi książkami w 2009 r. w miastach były książki beletrystyczne oraz wydawnictwa

słownikowe i encyklopedyczne, a na wsi – wydawnictwa słownikowe i encyklopedyczne

oraz wydawnictwa poradnikowe.

Przeciętnie na 1 gospodarstwo domowe (spośród wszystkich badanych gospodarstw)

przypadało 6 zakupionych książek. Natomiast te gospodarstwa, które dokonały zakupu książek, kupiły

ich przeciętnie – 11 (w miastach – 12, a na wsi – 8 książek).

Na książki i inne wydawnictwa nie będące podręcznikami do nauki gospodarstwa domowe

wydały w 2009 r. przeciętnie na 1 osobę w gospodarstwie 19,32 zł, co stanowiło 5,0% wydatków

gospodarstw domowych na kulturę. W poszczególnych typach gospodarstw wydatki te były najniższe

w gospodarstwach rolników – 3,00 zł, a w pozostałych grupach społeczno-ekonomicznych: 15,72 zł

w gospodarstwach emerytów i rencistów, 21,24 zł w gospodarstwach pracowników,

a w gospodarstwach pracujących na własny rachunek – 31,20 zł. Najwyższe wydatki były

w gospodarstwach pracowników na stanowiskach nierobotniczych – 42,72 zł. Podobnie kształtował

się udział wydatków na wydawnictwa nieperiodyczne – odpowiednio: 1,7%, 3,9%, 5,4%, i 5,8%

25

wydatków gospodarstw domowych na kulturę, a w gospodarstwach pracowników na stanowiskach

nierobotniczych – 7,2%. W miastach na książki wydano przeciętnie 26,88 zł (tj. 5,6% wydatków

na kulturę gospodarstw miejskich), a na wsi – 7,08 zł (tj. 2,8%).

Warto zauważyć, że na podręczniki szkolne i inne książki przeznaczone do celów

edukacyjnych gospodarstwa domowe wydały w 2009 r. przeciętnie na 1 osobę w gospodarstwie 45,84

zł (od 15,60 zł w gospodarstwach emerytów i rencistów, 52,80 zł w gospodarstwach pracowników

i 54,84 zł w gospodarstwach osób pracujących na rachunek własny, do 74,16 zł w gospodarstwach

rolników). W miastach wydano przeciętnie na ten cel 44,64 zł, a w gospodarstwach mieszkających

na wsi – 47,88 zł.

Wśród przyczyn, dla których nie dokonano zakupu książek, główną okazał się być brak takiej

potrzeby, który deklarowało 60,0% gospodarstw oraz względy finansowe (26,4%). Niektóre

gospodarstwa korzystały z innych źródeł (11,5%), np. z wypożyczalni i nie widziały powodu

do dokonania zakupu książek. Odpowiedzi „nie było takiej potrzeby‖ przeważały znacznie nad

powodami finansowymi we wszystkich typach gospodarstw domowych, zarówno w miastach,

jak i na wsi.

2.1.3. Wydatki gospodarstw domowych na zakup i prenumeratę prasy

W strukturze wydatków gospodarstw domowych na kulturę poczesne miejsce zajmują zakupy

prasy. Udział wydatków na zakup wydawnictw periodycznych w wydatkach na kulturę gospodarstw

domowych był najwyższy wśród rozchodów na różne grupy artykułów i usług kulturalnych

(z wyjątkiem połączonych opłat za telewizję sieciową i kablową). W 2009 r. gospodarstwa domowe

wydały na gazety i czasopisma przeciętnie na 1 osobę w gospodarstwie 41,04 zł, co stanowiło 10,6%

wydatków na kulturę. W miastach gospodarstwa wydały na gazety i czasopisma 50,04 zł (tj. 10,5%

ogólnych wydatków na kulturę), a gospodarstwa wiejskie – 26,64 zł (tj. 10,7%). W poszczególnych

grupach społeczno-ekonomicznych wydatki te były bardzo zróżnicowane: od 19,80 zł

w gospodarstwach rolników i 33,96 zł w gospodarstwach pracowników, poprzez 47,16 zł

w gospodarstwach pracujących na rachunek własny do 64,80 zł w gospodarstwach emerytów

i rencistów. W strukturze wydatków różnice te nie były tak duże i w poszczególnych grupach

gospodarstw wyniosły odpowiednio: 11,0%, 8,7%, 8,8 i 16,1% ogólnych wydatków gospodarstw

domowych na kulturę. Warto zauważyć, że najwyższe wydatki na gazety i czasopisma poniosły

gospodarstwa emerytów – 70,92 zł, co stanowiło 16,6% wydatków tych gospodarstw na kulturę

i gospodarstwa pracowników na stanowiskach nierobotniczych, odpowiednio: 50,88 zł i 8,6%.

W ostatnim kwartale 2009 r. gazety lub czasopisma były kupowane w 93,8% gospodarstw

domowych (w 94,7% gospodarstw mieszkających w miastach i w 92,0% gospodarstw wiejskich).

Tylko w grupie gospodarstw o dochodach do 200 zł miesięcznie na 1 osobę w gospodarstwie odsetek

ten był niższy od 90%. W poszczególnych grupach społeczno-ekonomicznych wahał się on od 91,2%

w gospodarstwach emerytów i rencistów do 97,2% w gospodarstwach osób pracujących na rachunek

własny.

Gazety codzienne kupowało 78,8% gospodarstw domowych, w tym 26,8% częściej niż 3 razy

w tygodniu (w miastach i na wsi odpowiednio: 80,6% i 29,6% oraz 74,9% i 21,1%). Spośród

czasopism najczęściej kupowane były przez gospodarstwa domowe czasopisma z programem

telewizyjnym, które kupowało 77,2% gospodarstw domowych (76,3% w miastach i 78,9% na wsi)

i periodyki przeznaczone dla kobiet, kupowane przez 71,7% gospodarstw (72,5% w miastach i 69,9%

26

na wsi). Ponadto przynajmniej raz w okresie kwartału poprzedzającego badanie 26,6% gospodarstw

(30,1% w miastach i 19,2% na wsi) zakupiło czasopisma społeczno-kulturalne lub polityczne,

czasopisma hobbystyczne kupowało 18,3% gospodarstw, fachowe lub zawodowe – 15,4%,

a czasopisma naukowe lub popularno-naukowe – 13,5% gospodarstw.

Tabl. 9. Gospodarstwa domowe kupujące gazety i czasopisma

Wyszczególnienie

W tym gospodarstwa domowe

pracowników

rolników

pracują-

cych na

rachunek

własny

emerytów i rencistów

razem

na stanowiskach

razem emerytów rencistów robot-

niczych

nierobot-

niczych

w odsetkach

Ogółem 96,0 95,2 97,1 96,6 97,2 91,2 91,5 90,0

w tym:

gazety codzienne 79,6 76,0 83,8 74,6 80,0 78,9 80,1 73,8

w tym częściej niż 3

razy w tygodniu 25,5 20,1 31,9 18,6 33,0 30,1 32,8 19,0

czasopisma

społeczno-kulturalne

lub polityczne 28,6 17,3 41,8 22,7 38,8 23,0 25,4 13,4

czasopisma naukowe

lub popularno-

naukowe 16,7 8,7 26,1 8,7 23,9 7,3 8,3 3,2

czasopisma fachowe,

zawodowe 18,2 11,2 26,5 28,5 33,1 6,8 7,7 3,2

czasopisma

hobbystyczne 23,4 17,6 30,2 8,6 26,4 11,6 13,1 5,7

czasopisma dla kobiet 78,3 75,5 81,7 70,4 77,6 62,3 62,3 62,5

czasopisma

z programem

telewizyjnym 77,9 79,6 75,8 76,4 73,5 77,8 78,7 74,3

Wśród powodów, dla których gospodarstwa domowe nie kupowały prasy przeważał brak

potrzeby zakupu (45,3%) nad względami finansowymi (31,4%), a znacznie mniejszy odsetek

gospodarstw (18,6%) deklarował inne źródła korzystania z prasy niż jej zakup. Taką sytuację

odnotowano zarówno w miastach jak i na wsi z tym, że na wsi deklaracja „nie było takiej potrzeby‖

była znacznie częstsza niż w miastach. Względy finansowe przeważały nad brakiem potrzeby zakupu

prasy jedynie w gospodarstwach o najniższych dochodach, a także – nieznacznie – w gospodarstwach

pracowników na stanowiskach nierobotniczych. W gospodarstwach rolników natomiast brak potrzeby

zakupu prasy zdecydowanie przeważał nad względami finansowymi.

Odsetek gospodarstw abonujących prasę w 2009 r. wyniósł 10,2% (w miastach – 9,3%,

a na wsi – 12,0%). Najwyższy odsetek prenumerujących periodyki był w gospodarstwach rolników

(24,0%; jedyna grupa, w której odsetek ten wzrósł w porównaniu z 2004 r.) i w gospodarstwach osób

pracujących na własny rachunek (12,9%). Najczęściej abonowane były gazety codzienne (31,7%

gospodarstw domowych spośród prenumeruj