Objaśnienia znaków umownych
Kreska (-) - zjawisko nie wystąpiło
Znak x - wypełnienie pozycji, ze względu na układ tablicy, jest niemożliwe lub
niecelowe
―W tym‖ - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy
Kropka (.) - oznacza zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych
Zero (0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5
(0,0) lub (0,00) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05 lub 0,005
Explanation of symbols
(-) - the phenomenon did not occur
x - it is impossible or inappropriate to fill in the item because of the table
arrangement
―W tym‖ - not all the components of the sum are included
(.) - data not available or not reliable
0 - magnitude not zero, but less than 0,5 of unit employed
0,0 or 0,00 - magnitude not zero, but less than 0,05 or 0,005 of unit employed
Przy publikowaniu danych GUS - prosimy o podanie źródła
When publishing the CSO data - please indicate the source
Opracowanie publikacji GUS, Departament Badań Społecznych
i Warunków Życia
Preparation of the publication CSO, Social Surveys and Living Conditions Statistics Department
kierujący dr Piotr Łysoń – Dyrektor Departamentu
supervisor Badań Społecznych i Warunków Życia
zespół Stanisław Radkowski,
team Katarzyna Wawrzyniak, Piotr Kalinowski
Okładka Zakład Wydawnictw Statystycznych
Cover Statistical Publishing Establishment
3
PRZEDMOWA
Publikacja niniejsza została opracowana na podstawie wyników badania modułowego
gospodarstw domowych na temat uczestnictwa ludności w kulturze, przeprowadzonego przez
Główny Urząd Statystyczny w IV kwartale 2009 roku.
Część tabelaryczną publikacji, zawierającą dane statystyczne o uczestnictwie ludności
Polski w kulturze w 2009 r., poprzedzają uwagi metodyczne i komentarz analityczny. Uwagi
metodyczne zawierają opis metody badawczej i narzędzi badania, a komentarz stanowi
syntetyczny opis aktywności kulturalnej Polaków – jej form i częstotliwości korzystania
z oferty instytucji kultury oraz sposobów zaspokajania potrzeb kulturalnych.
Prezentowane w publikacji dane dotyczą czytelnictwa książek i prasy, słuchania radia
i muzyki, oglądania telewizji i filmów, korzystania z Internetu, uczęszczania do instytucji
widowiskowych i rozrywkowych, a także wydatków gospodarstw domowych na kulturę i ich
wyposażenia w przedmioty użytku kulturalnego oraz oceny możliwości zaspokojenia potrzeb
kulturalnych.
Publikacja została przygotowana w Wydziale Statystyki Edukacji i Kultury przez
Stanisława Radkowskiego, Katarzynę Wawrzyniak i Piotra Kalinowskiego.
Dyrektor Departamentu
Badań Społecznych
i Warunków Życia
dr Piotr Łysoń
Warszawa, kwiecień 2012 r.
4
INTRODUCTION
This publication has been elaborated on the basis of the results of the modular sample
survey ―Cultural participation of population‖ carried out by the Central Statistical Office
in the IV quarter of 2009.
The tabular part of the publication comprising statistical data on cultural participation
of Poland’s population in 2009 is preceded by the methodological notes and analytical
comments. The methodological notes include information on the survey method and the
survey tools. The analytical comments are a general description of cultural activities of Poles
– forms and frequency of taking advantage of cultural events and ways of satisfying their
cultural needs.
The publication includes information on reading books, newspapers and magazines,
listening to the radio and music, watching television and movies, use of ther Internet, visiting
cultural and entertainment institutions as well as the data on expenditure on culture, cultural
equipment in households and households opinions on possibilities of satisfying cultural needs.
This publication has been prepared in the Education and Culture Statistics Division
of the Social Surveys and Living Conditions Department by S. Radkowski, K. Wawrzyniak
and P. Kalinowski.
Director
Social Surveys
and Living Conditions Department
Piotr Łysoń Ph.D.
Warsaw, April 2012
5
SPIS TREŚCI Tabl. Strona
PRZEDMOWA ................................................................................................... 3 SPIS TREŚCI ..................................................................................................... 5
I. UWAGI METODYCZNE ................................................................................ 11 1.1. Cel badania ................................................................................................... 11 1.2. Charakterystyka metody badawczej i realizacji badania ....................................... 11 1.3. Charakterystyka badanej zbiorowości ................................................................ 12 1.3.1. Charakterystyka gospodarstw domowych ........................................................ 12 1.3.2. Charakterystyka członków gospodarstw domowych ......................................... 13 1.4. Narzędzia badawcze ........................................................................................ 15 1.5. Metoda uogólniania wyników .......................................................................... 18 1.6. Informacje uzupełniające, dotyczące prezentacji wyników badania ....................... 19 II. KULTURA W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH .................................... 23 2.1. Wydatki gospodarstw domowych na kulturę ...................................................... 23 2.1.1. Udział wydatków na kulturę w budżetach gospodarstw domowych .................... 23 2.1.2. Wydatki gospodarstw domowych na zakup książek .......................................... 24 2.1.3. Wydatki gospodarstw domowych na zakup i prenumeratę prasy ........................ 25 2.1.4. Wydatki gospodarstw domowych na zakup sprzętu audiowizualnego i nośniki
dźwięku i obrazu ...................................................................................................
27
2.1.5. Wydatki gospodarstw domowych na zakup usług kulturalnych .......................... 28 2.1.6. Ocena możliwości finansowych zaspokojenia potrzeb gospodarstw domowych
związanych z uczestnictwem w kulturze ..................................................................
30
2.2. Opinie gospodarstw domowych dotyczące możliwości uczestnictwa w kulturze
w miejscu zamieszkania .........................................................................................
32
2.3. Wyposażenie gospodarstw domowych w artykuły użytku kulturalnego ................. 35 2.3.1. Książki ....................................................................................................... 35 2.3.2. Sprzęt audiowizualny i komputerowy oraz nośniki dźwięku i obrazu .................. 37 2.4. Uczestnictwo w formach aktywności kulturalnej ................................................ 40 2.4.1. Czytelnictwo ............................................................................................... 41 2.4.2. Korzystanie z mediów i uczęszczanie do kina .................................................. 48 2.4.3. Opinie dotyczące zastępczej funkcji telewizji i komputera ................................ 60 2.4.4. Uczęszczanie do instytucji kultury ................................................................. 63 2.4.5. Uczestnictwo w innych formach rozrywki ....................................................... 70 2.4.6. Amatorska działalność artystyczna i hobbystyczna ........................................... 72 2.5. Opinie dotyczące wykorzystania czasu wolnego ................................................. 74
TABLICE
DZIAŁ I. CHARAKTERYSTYKA GOSPODARSTW DOMOWYCH I ICH
CZŁONKÓW
Gospodarstwa domowe według grup społeczno-ekonomicznych ................................ 1 77 Gospodarstwa domowe według klasy wielkości miejscowości .................................... 2 77 Członkowie gospodarstw domowych według grup społeczno-ekonomicznych ............. 3 78 Członkowie gospodarstw domowych według klasy wielkości miejscowości ................ 4 81 Członkowie gospodarstw domowych według grup zawodów, miejsca zamieszkania i
płci ......................................................................................................................
5
83
DZIAŁ II. WYDATKI GOSPODARSTW DOMOWYCH NA KULTURĘ I ICH
WYPOSAŻENIE W ARTYKUŁY UŻYTKU KULTURALNEGO
Przeciętne wydatki na kulturę na 1 osobę rocznie w gospodarstwach domowych
według grup społeczno-ekonomicznych ...........................................................................
1(6)
84
Udział wydatków na wybrane artykuły i usługi kulturalne w przeciętnych wydatkach
na kulturę na 1 osobę rocznie w gospodarstwach domowych według grup społeczno-
ekonomicznych ..................................................................................................................
2(7)
85
Przeciętne wydatki na kulturę na 1 osobę rocznie w gospodarstwach domowych
według grup społeczno-ekonomicznych i klasy wielkości miejscowości .........................
3(8)
85
6
Tabl. Strona
Przeciętne wydatki na wybrane artykuły użytku kulturalnego na 1 osobę rocznie w
gospodarstwach domowych według grup społeczno-ekonomicznych i klasy wielkości
miejscowości ........................................................................................................
4(9)
86
Wyposażenie gospodarstw domowych w wybrany sprzęt audiowizualny według grup
społeczno-ekonomicznych .....................................................................................
5(10)
95
Wyposażenie gospodarstw domowych w wybrany sprzęt audiowizualny według grup
społeczno-ekonomicznych i klasy wielkości miejscowości .........................................
6(11)
97
Książki posiadane przez gospodarstwo domowe według rodzajów książek .................. 7(12) 99 Gospodarstwa domowe posiadające książki według wielkości księgozbioru ................. 8(13) 100 Gospodarstwa domowe, które zakupiły książki według rodzajów zakupionych
książek ................................................................................................................
9(14)
102
Struktura książek zakupionych przez gospodarstwa domowe według rodzaju książek ... 10(15) 103 Zakupy gazet i czasopism w gospodarstwach domowych ........................................... 11(16) 104 Prenumerata gazet i czasopism ............................................................................... 12(17) 105 Gospodarstwa domowe, które nie zakupiły książek oraz nie kupują i nie prenumerują
prasy ...................................................................................................................
13(18)
106
Nośniki z nagraniami muzycznymi w gospodarstwach domowych .............................. 14(19) 107 Zakupy nośników z nagraniami muzycznymi w gospodarstwach domowych ................ 15(20) 108 Nośniki z filmami fabularnymi w gospodarstwach domowych ................................... 16(21) 109 Zakupy nośników z filmami fabularnymi w gospodarstwach domowych ..................... 17(22) 110 Wypożyczanie filmów przez gospodarstwa domowe ................................................. 18(23) 111 Gry komputerowe w gospodarstwach domowych ..................................................... 19(24) 112 Zakupy gier komputerowych w gospodarstwach domowych ...................................... 20(25) 113 DZIAŁ III. TELEWIZJA, FILM I RADIO
Oglądanie telewizji ............................................................................................... 1(26) 114 Oglądanie programów telewizyjnych według rodzajów ............................................. 2(27) 118 Zastępcza funkcja telewizji .................................................................................... 3(28) 150 Słuchanie radia ..................................................................................................... 4(29) 166 Słuchanie audycji radiowych według rodzajów ......................................................... 5(30) 170 Oglądanie filmów z płyt DVD (wideokaset) ............................................................. 6(31) 194 Korzystanie z wypożyczalni płyt DVD (wideokaset) ................................................. 7(32) 198 Chodzenie do kina ................................................................................................ 8(33) 202 DZIAŁ IV. KORZYSTANIE Z KOMPUTERA
Korzystanie z komputera ....................................................................................... 1(34) 206 Korzystanie z komputera według miejsca i częstotliwości użytkowania ....................... 2(35) 210 Korzystanie z komputera według celu ..................................................................... 3(36) 222 Korzystanie z Internetu ..................................................................................................... 4(37) 238
Korzystanie z Internetu według celu ................................................................................. 5(38) 242
Zastępcza funkcja komputera ............................................................................................ 6(39) 254
DZIAŁ V. CZYTELNICTWO
Czytanie książek według dziedziny................................................................................... 1(40) 266
Czytanie książek według przyczyny ................................................................................. 2(41) 270
Korzystanie z biblioteki i czytelni ..................................................................................... 3(42) 278
Czytanie gazet ................................................................................................................... 4(43) 282
Czytanie czasopism ........................................................................................................... 5(44) 286
DZIAŁ VI. MUZYKA, TEATR
Słuchanie muzyki według częstotliwości .......................................................................... 1(45) 290
Słuchanie muzyki według nośnika dźwięku ...................................................................... 2(46) 294
Słuchanie muzyki według rodzaju..................................................................................... 3(47) 298
Uczęszczanie do opery i operetki ...................................................................................... 4(48) 302
Uczęszczanie na przedstawienia baletowe lub taneczne ................................................... 5(49) 306
Uczęszczanie do filharmonii ............................................................................................. 6(50) 310
Uczęszczanie na koncerty (inne niż filharmoniczne) ....................................................... 7(51) 314
7
Tabl. Strona
Uczęszczanie na koncerty według rodzaju muzyki ........................................................... 8(52) 318
Uczęszczanie do teatru dramatycznego ............................................................................. 9(53) 322
DZIAŁ VII. UCZĘSZCZANIE DO INSTYTUCJI ROZRYWKOWYCH
Uczęszczanie na imprezy estradowe lub kabaretowe ................................................. 1(54) 326 Uczęszczanie do dyskoteki lub na dancing ............................................................... 2(55) 330 Uczęszczanie do innych instytucji rozrywkowych ..................................................... 3(56) 334 Uczęszczanie na przyjęcia, spotkania towarzyskie, imprezy klubowe .......................... 4(57) 338 Uczęszczanie na imprezy sportowe. Uczestnictwo w festiwalach ................................ 5(58) 342 DZIAŁ VIII. ZWIEDZANIE
Zwiedzanie zabytków historycznych ....................................................................... 1(59) 346 Zwiedzanie muzeum ............................................................................................. 2(60) 350 Zwiedzanie galerii sztuki współczesnej ................................................................... 3(61) 354 Zwiedzanie ogrodu zoologicznego, botanicznego, planetarium ................................... 4(62) 358 DZIAŁ IX. DOMY KULTURY I INNE LOKALNE INSTYTUCJE KULTURY
ORAZ DZIAŁALNOŚĆ AMATORSKA I HOBBYSTYCZNA
Uczęszczanie do domu kultury, klubu i ośrodka kultury ............................................ 1(63) 362 Uczestnictwo w formach aktywności kulturalnej organizowanej przez dom kultury,
klub lub ośrodek kultury ........................................................................................
2(64)
366
Uczestnictwo w formach aktywności kulturalnej organizowanej przez kościół ............. 3(65) 374 Zajęcia hobbystyczne. Udział w formach aktywności artystycznej .............................. 4(66) 382 Wykorzystanie czasu wolnego na działalność hobbystyczną....................................... 5(67) 390
DZIAŁ X. OPINIE DOTYCZĄCE MOŻLIWOŚCI UCZESTNICTWA
W KULTURZE I WYKORZYSTANIA CZASU WOLNEGO
Rezygnacja gospodarstwa domowego z zajęć kulturalnych ze względów finansowych .. 1(68) 394 Ocena możliwości finansowych zaspokojenia potrzeb gospodarstwa domowego
związanych z kulturą .............................................................................................
2(69)
399
Ocena możliwości korzystania przez gospodarstwo domowe z instytucji kultury i ich
oferty w miejscu zamieszkania ...............................................................................
3(70)
400
Ocena przez gospodarstwa domowe oferty kulturalnej w miejscu zamieszkania ........... 4(71) 401 Ocena ilości posiadanego czasu wolnego przez członków gospodarstw domowych ....... 5(72) 402 Ocena spędzania czasu wolnego przez członków gospodarstw domowych ................... 6(73) 406 Charakterystyka wykorzystania czasu przez członków gospodarstw domowych
podczas dnia powszedniego ...................................................................................
7(74)
410
ANEKS
Wybrane informacje o uczestnictwie ludności Polski w kulturze w latach 1990, 2004
i 2009 ..................................................................................................................
1
414
Opinie dotyczące zastępczej funkcji telewizji („Czy telewizja może zastąpić ?‖)
w latach 1990, 2004 i 2009 ....................................................................................
2
415
Opinie dotyczące zastępczej funkcji komputera („Czy komputer może zastąpić ?‖)
w latach 2004 i 2009 .............................................................................................
3
416
Uczestnictwo w kulturze w wybranych krajach europejskich w 2007 r. ....................... 4 417 Skojarzenia Europejczyków ze słowem „kultura‖ (2007). Co przychodzi ci na myśl,
kiedy myślisz o słowie „kultura‖? ..........................................................................
5
418
8
CONTENTS Table Page
INTRODUCTION ............................................................................................... 4 CONTENTS ....................................................................................................... 8
I. METHODOLOGICAL NOTES ....................................................................... 11 1.1. Survey objective ............................................................................................ 11 1.2. Characteristics of survey method and response rate ............................................. 11 1.3. Characteristics of surveyed population .............................................................. 12 1.3.1. Characteristics of households ........................................................................ 12 1.3.2. Characteristics of household members ............................................................ 13 1.4. Survey tools ................................................................................................... 15 1.5. Method of survey results generalisation ............................................................. 18 1.6. Additional information on survey results presentation ......................................... 19 II. CULTURE IN HOUSEHOLDS ....................................................................... 23 2.1. Expenditure on culture in households ................................................................ 23 2.1.1. The share of expenditure on culture in households budgets ................................ 23 2.1.2. Expenditure on books in households ............................................................... 24 2.1.3. Expenditure on newspapers and periodicals and press subscription
in households .......................................................................................................
25
2.1.4. Expenditure on audio-visual articles and carriers of sound and picture in
households ...........................................................................................................
27
2.1.5. Expenditure on cultural services in households ................................................ 28 2.1.6. Assessment of financial possibilities of fulfilling household cultural needs ......... 30 2.2. Households opinions about possibilities of benefiting from culture in a place of
residence..............................................................................................................
32
2.3. Households equipment with cultural goods ........................................................ 35 2.3.1. Books ......................................................................................................... 35 2.3.2. Audio-visual articles, personal computers, discs and cassettes ........................... 37 2.4. Participation in cultural activity forms ............................................................... 40 2.4.1. Reading ...................................................................................................... 41 2.4.2. The use of media and going to cinema ............................................................ 48 2.4.3. Opinions about television and computer as a substitute of other cultural
activities ..............................................................................................................
60
2.4.4. Going to the institutions of culture ................................................................. 63 2.4.5. Participation in other forms of entertainment ................................................... 70 2.4.6. Amateur artistic and hobby activity ................................................................ 72 2.5. Opinions about using free time ......................................................................... 74 TABLES
CHAPTER I. CHARACTERISTICS OF HOUSEHOLDS AND THEIR
MEMBERS
Households by socio-economic groups .................................................................... 1 77 Households by class of locality ............................................................................... 2 77 Members of households by socio-economic groups ................................................... 3 78 Members of households by class of locality .............................................................. 4 81 Members of households by occupational groups, place of residence and sex ................ 5 83 Average per capita expenditure on culture in households by socio-economic groups ...... 1(6) 84
The share of expenditure on selected cultural goods and services in average per capita
expenditure on culture in households by socio-economic groups .................................
2(7)
85
Average per capita expenditure on culture in households by socio-economic groups
and class of locality ...........................................................................................................
3(8)
85
Average per capita expenditure on selected cultural goods in households by socio-
economic groups and class of locality ...............................................................................
4(9)
86
Households equipment with selected audio-visual articles by socio-economic groups .... 5(10) 95
Households equipment with selected audio-visual articles by socio-economic groups
and class of locality ...........................................................................................................
6(11)
97
9
Table Page
CHAPTER II. EXPENDITURE ON CULTURE IN HOUSEHOLDS AND
HOUSEHOLDS EQUIPMENT WITH CULTURAL GOODS
Books owned by household by type of books ........................................................... 7(12) 99 Households having books by size of collection ......................................................... 8(13) 100 Households which bought books by type of books .................................................... 9(14) 102 Structure of books bought by households by type of books ........................................ 10(15) 103 Buying newspapers and magazines by households .................................................... 11(16) 104 Subscription of newspapers and magazines .............................................................. 12(17) 105 Households which did not buy any books and do not buy and subscribe newspapers .... 13(18) 106 Carriers with recorded music in households ............................................................. 14(19) 107 Buying carriers with recorded music by households .................................................. 15(20) 108 Carriers with feature films in households ................................................................. 16(21) 109 Buying carriers with feature films by households ...................................................... 17(22) 110 Borrowing movies by households ........................................................................... 18(23) 111 Computer games in households .............................................................................. 19(24) 112 Buying computer games by households ................................................................... 20(25) 113
CHAPTER III. TELEVISION, FILM AND RADIO
Watching television............................................................................................... 1(26) 114 Watching television programmes by type ................................................................. 2(27) 118 Watching television as a substitute of other cultural activities ..................................... 3(28) 150 Listening to the radio ............................................................................................. 4(29) 166 Listening to the radio programmes by type ............................................................... 5(30) 170 Watching films on DVD or video............................................................................ 6(31) 194 The use of DVD (video) rental stores ...................................................................... 7(32) 198 Going to the cinema .............................................................................................. 8(33) 202 CHAPTER IV. THE USE OF COMPUTER
Using computer .................................................................................................... 1(34) 206 Using computer by place and frequency................................................................... 2(35) 210 Using computer by reason ...................................................................................... 3(36) 222 Using the Internet ................................................................................................. 4(37) 238 Using the Internet by reason ................................................................................... 5(38) 242 Using computer as a substitute of other cultural activities .......................................... 6(39) 254 CHAPTER V. READING
Reading books by field .......................................................................................... 1(40) 266 Reading books by reason ................................................................................................... 2(41) 270
Going to library or reading room ...................................................................................... 3(42) 278
Reading newspapers .......................................................................................................... 4(43) 282
Reading magazines ........................................................................................................... 5(44) 286
CHAPTER VI. MUSIC, THEATRE
Listening to music by frequency ....................................................................................... 1(45) 290
Listening to music by type of recording ............................................................................ 2(46) 294
Listening to music by type ................................................................................................ 3(47) 298
Going to the opera and operetta......................................................................................... 4(48) 302
Going to see a ballet or a dance performance .................................................................... 5(49) 306
Going to philharmonic concerts ........................................................................................ 6(50) 310
Going to concerts (other than philharmonic) .................................................................... 7(51) 314
Going to concerts by kind of music ................................................................................... 8(52) 318
Going to dramatic theatre .................................................................................................. 9(53) 322
CHAPTER VII. GOING TO ENTERTAINMENT CENTRES AND
ESTABLISHMENTS
Going to stage entertainments or cabaret .......................................................................... 1(54) 326
Going to discoteques or a dance ........................................................................................ 2(55) 330
Going to other entertainment centres and establishments ................................................. 3(56) 334
10
Table Page
Going to social events ........................................................................................... 4(57) 338 Going to sport events. Participation in festivals......................................................... 5(58) 342
CHAPTER VIII. VISITING
Visiting historical monuments ................................................................................ 1(59) 346 Visiting museums ................................................................................................. 2(60) 350 Visiting contemporary art galleries .......................................................................... 3(61) 354 Visiting zoo, botanical garden, planetarium .............................................................. 4(62) 358
CHAPTER IX. CULTURAL CENTRES AND ESTABLISHMENTS
AND OTHER LOCAL CULTURAL INSTITUTIONS AS WELL AS
AMATEUR AND HOBBY ACTIVITIES
Going to cultural centre, club or community centre ................................................... 1(63) 362 Participation in cultural activities organised by cultural centre, club or community
centre ..................................................................................................................
2(64)
366
Participation in cultural activities organised by church .............................................. 3(65) 374 Hobby. Participation in artistic activities .................................................................. 4(66) 382 Using free time for hobby activities ......................................................................... 5(67) 390
CHAPTER X. OPINIONS ABOUT POSSIBILITIES OF PARTICIPATING
IN CULTURE AND USING FREE TIME
Giving up cultural activities by household because of financial situation ..................... 1(68) 394 Assessment of financial possibilities of fulfilling household cultural needs .................. 2(69) 399 Assessment of household possibilities of benefiting from cultural centres and their
offer in a place of residence ....................................................................................
3(70)
400
Assessment of cultural offer by households in a place of residence ............................. 4(71) 401 Assessment of quantity of free time having by members of households ....................... 5(72) 402 Assessment of spending free time by members of households .................................... 6(73) 406 Characteristics of time using by members of households in a weekday ........................ 7(74) 410
ANNEX
Selected information on cultural participation of the population of Poland in 1990,
2004 and 2009 ......................................................................................................
1
414
Opinions about television as a substitute of other cultural activities in 1990, 2004 and
2009 ....................................................................................................................
2
415
Opinions about computer as a substitute of other cultural activities in 2004 and 2009 3 416
Participation in culture in selected European countries .............................................. 4 417 Europeans’ associations with word „culture‖ (Tell, what comes to mind when you
think about the word „culture‖?) ............................................................................
5
418
11
I. UWAGI METODYCZNE
Publikacja „Uczestnictwo ludności w kulturze w 2009 r.‖ została opracowana na podstawie
wyników badania przeprowadzonego metodą reprezentacyjną na grupie wybranej do badania
wydatków gospodarstw domowych w grudniu 2009 roku. Badanie ankietowe „Uczestnictwo ludności
w kulturze‖ było kolejnym badaniem w cyklu BADANIA MODUŁOWE, przeprowadzonym
na próbie gospodarstw domowych biorących udział w badaniach budżetów gospodarstw domowych.
Ogólne wyniki badania budżetów gospodarstw domowych zostały przedstawione w publikacji
Budżety gospodarstw domowych w 2009 r. wydanej przez Główny Urząd Statystyczny (Warszawa,
lipiec 2010).
1.1. Cel badania
Celem badania było uzyskanie informacji o formach aktywności kulturalnej ludności
i częstotliwości uczestnictwa w życiu kulturalnym, korzystaniu z oferty instytucji kultury, rozwijaniu
zainteresowań artystycznych i hobbystycznych w dziedzinie kultury oraz korzystaniu
ze współczesnych środków komunikacji. Poza danymi o charakterze ilościowym, istotne było także
uzyskanie informacji dotyczących oceny możliwości korzystania z oferty kulturalnej i realizacji
własnych zainteresowań w oparciu o instytucje kultury oraz znalezienie zależności pomiędzy
aktywnością kulturalną osób badanych a społeczno-ekonomicznymi warunkami funkcjonowania
gospodarstw domowych i ich członków.
Celowi temu służyło zebranie danych o formach i częstotliwości działalności kulturalnej osób
badanych i powiązanie ich z cechami badanych gospodarstw (typ społeczno-ekonomiczny
gospodarstwa domowego, typ rodziny biologicznej, grupa dochodowa, wyposażenie w artykuły
użytku kulturalnego) i osób (wiek, płeć i miejsce zamieszkania oraz wykształcenie osób
ankietowanych).
Tematyka badania została opracowana w zakresie spójnym z badaniami prowadzonymi w tej
dziedzinie w krajach członkowskich Unii Europejskiej i jego wyniki mogą służyć do porównań
międzynarodowych.
1.2. Charakterystyka metody badawczej i realizacji badania
Badanie modułowe „Uczestnictwo ludności w kulturze‖ przeprowadzono metodą
reprezentacyjną na próbie gospodarstw domowych biorących udział w badaniu budżetów gospodarstw
domowych w IV kwartale 2009 r.
Zgodnie z zasadami realizacji badań modułowych, badanie zostało przeprowadzone
bezpośrednio po zakończeniu wywiadu kwartalnego z gospodarstwami domowymi (formularz BR-04
w badaniu podstawowym) na przełomie grudnia 2009 r. i stycznia 2010 r. przez ankieterów,
zatrudnionych w urzędach statystycznych, realizujących badanie budżetów gospodarstw domowych
w terenie. Stosowanie takiej metody pozwala na wykorzystanie w celach analitycznych pewnych
informacji uzyskanych od respondentów w badaniu budżetów gospodarstw domowych,
bez powtórnego zadawania tych samych pytań (m.in. o dochody lub skład gospodarstwa domowego).
W badaniach reprezentacyjnych budżetów gospodarstw domowych stosowana jest metoda
rotacji miesięcznej, co oznacza, że w ciągu roku podejmują badanie w każdym miesiącu inne
12
gospodarstwa domowe. W schemacie doboru próby do badania1 wydatków gospodarstw domowych
zastosowano terytorialny, warstwowy, dwustopniowy schemat losowania z różnym
prawdopodobieństwem wyboru na I stopniu. Jednostkami losowania pierwszego stopnia były
terenowe punkty badań, a na drugim losowane były mieszkania.
Operat losowania jednostek I stopnia stanowiły wykazy rejonów statystycznych (zespołów
rejonów) opracowane dla potrzeb Narodowego Spisu Powszechnego, aktualizowane co roku o zmiany
wynikające z podziału administracyjnego kraju, z nowego budownictwa oraz z ubytków w starym
budownictwie. Dla każdego rejonu zostały zapisane w operacie informacje dotyczące cech
adresowych oraz szacunkowe dane o liczbie ludności i liczbie mieszkań.
Do badania modułowego uczestnictwa ludności w kulturze w 2009 roku w badaniu budżetów
gospodarstw domowych wykorzystano wylosowaną w 2007 r. do badania na lata 2008 – 2009
podpróbkę liczącą 783 terenowe punkty badań.
Począwszy od 2005 roku, dla uzyskania lepszej precyzji ocen dotyczących gospodarstw
domowych rolników, liczba wiejskich terenowych punktów badań wzrosła o 50%. Przyjęto,
że terenowy punkt badań w mieście powinien liczyć co najmniej 250 mieszkań, zaś wiejski – 150.
Przed losowaniem terenowe punkty badań zostały powarstwowane, oddzielnie w każdym
województwie, według klas miejscowości (klasy miejscowości stanowią miasta pogrupowane według
liczby mieszkańców oraz wieś). Łącznie utworzono 96 warstw, w tym 31 wiejskich. Przyjęto
założenie, że każde mieszkanie (gospodarstwo domowe) powinno mieć jednakowe
prawdopodobieństwo wyboru do próby. W związku z tym, próba 675 terenowych punktów badań
w pojedynczej próbie rozdzielona została, w przybliżeniu proporcjonalnie, do liczby mieszkań
w warstwach, zaś z każdego terenowego punktu badań do próby dobierano jednakową liczbę
mieszkań. Dodatkowo wylosowano próbę 108 terenowych punktów badań wiejskich, które zostały
rozdzielone proporcjonalnie do liczby mieszkań w warstwach wiejskich.
1.3. Charakterystyka badanej zbiorowości
W badaniu uczestnictwa ludności w kulturze, przeprowadzonym metodą wywiadu
bezpośredniego, wykorzystano – wylosowaną w 2007 r. do badania na lata 2008-2009 – podpróbkę 1,
która w 2009 r. kończyła udział w badaniu budżetów gospodarstw domowych.
1.3.1. Charakterystyka gospodarstw domowych
W IV kwartale 2009 r. do badania budżetów gospodarstw domowych wylosowano 4702
gospodarstwa domowe. Z tej grupy w badaniu modułowym „Uczestnictwo ludności w kulturze‖
wzięło udział 4551 gospodarstw domowych (96,8%), z których 2622 mieszkało w miastach, a 1929
na wsi. Spośród pozostałych 151 gospodarstw, 113 (74,8%) nie przystąpiło do badania z powodu
odmowy udzielenia wywiadu.
Czas trwania wywiadu wyniósł średnio prawie 17 minut.
Przeciętnie na 100 gospodarstw domowych przypadało 287 osób; 254 w miastach, a 332 –
na wsi.
Gospodarstwa pracowników stanowiły 48,2% zbadanej próby (pracowników na stanowiskach
robotniczych – 26,9%, a na stanowiskach nierobotniczych – 21,3%), gospodarstwa rolników – 5,3%,
1 Szczegółowy opis doboru próby do badania budżetów gospodarstw domowych zamieszczany jest corocznie w publikacji
GUS „Budżety gospodarstw domowych...‖
13
gospodarstwa osób pracujących na rachunek własny – 6,4%, gospodarstwa emerytów i rencistów –
36,1% (gospodarstwa emerytów – 29,3%, gospodarstwa rencistów – 6,8%), a gospodarstwa
utrzymujących się z niezarobkowych źródeł (których nie uwzględniono w dalszej części opracowania)
– 4,0%. W miastach i na wsi rozkład ten wyglądał następująco:
Tabl. 1. Struktura badanych gospodarstw domowych
Wyszczególnienie
W tym gospodarstwa domowe
pracowników rolników pracujących
na własny rachunek
emerytów
i rencistów
Miasta = 100 50,0 0,1 7,1 38,3
Wieś = 100 45,7 12,4 5,5 33,1
Spośród zbadanych gospodarstw 57,6% było zlokalizowanych w miastach, a 42,4% - na wsi.
Wśród gospodarstw zlokalizowanych w miastach największy odsetek gospodarstw pracowników
występował w miastach liczących 20-100 tys. mieszkańców – 32,4% oraz ponad 500 tys.
mieszkańców – 21,1%. Podobnie było wśród gospodarstw emerytów i rencistów – odpowiednio
32,7% i 19,3% oraz wśród gospodarstw osób pracujących na własny rachunek – odpowiednio: 31,2%
i 23,1%. Natomiast gospodarstwa rolników zlokalizowane w miastach należały do grupy miast
liczących do 100 tys. mieszkańców. Zróżnicowanie między miastem a wsią według grup społeczno-
ekonomicznych kształtowało się następująco:
Tabl. 2. Gospodarstwa domowe badane – w miastach i na wsi
Wyszczególnienie
W tym gospodarstwa domowe
pracowników rolników pracujących
na własny rachunek
emerytów
i rencistów
w odsetkach
Miasta 59,8 1,2 63,5 61,1
Wieś 40,2 98,8 36,5 38,9
W zbadanej próbie 51,3% gospodarstw domowych stanowiły gospodarstwa o przeciętnych
miesięcznych dochodach powyżej 1100 zł (na 1 osobę w gospodarstwie), 36,9% – to gospodarstwa
o dochodach 550-1100 zł, 11,8% – gospodarstwa o dochodach 200-550 zł, a 1,0% – gospodarstwa
o dochodach poniżej 200 zł. W miastach struktura gospodarstw domowych według grup dochodowych
wyniosła odpowiednio: 63,0%, 30,1%, 6,4% i 0,5%, natomiast na wsi – odpowiednio: 35,3%, 46,0%,
16,7% i 2.0%.
1.3.2. Charakterystyka członków gospodarstw domowych
W wylosowanych do badania gospodarstwach domowych były łącznie 13494 osoby.
Gospodarstwa zbadane liczyły łącznie 13058 członków, w tym 10881 osób w wieku 15 lat i więcej.
Wywiad przeprowadzono z 9354 osobami (86,0% zbiorowości przewidzianej do badania), z których
56,0% stanowiły kobiety, a 44,0% mężczyźni. W miastach mieszkało 52,0% zbadanej grupy, a na wsi
– 48,0% osób badanych. Spośród pozostałych 1527 osób (543 kobiety i 984 mężczyzn), z którymi nie
przeprowadzono wywiadu – 715 osób (243 kobiety i 472 mężczyzn) nie przystąpiło do badania
z powodu braku możliwości nawiązania z nimi kontaktu, 575 osób – z powodu odmowy udzielenia
wywiadu (187 kobiet i 388 mężczyzn), 162 – ze względu na niemożność wzięcia udziału w badaniu
z powodu choroby (86 kobiet i 76 mężczyzn), a 75 osób (27 kobiet i 48 mężczyzn) – ze względu
na inne przyczyny.
14
Przeciętny czas trwania wywiadu wyniósł ok. 18 minut w przypadku mężczyzn,
a ok. 19 minut – w przypadku kobiet.
Spośród zbadanej zbiorowości, wśród osób mieszkających w miastach największy odsetek
stanowili mieszkańcy miast liczących 20-100 tys. ludności – 33,4%, poniżej 20 tys. ludności – 19,8%
oraz 500 tys. i więcej mieszkańców – 19,3%, wśród mężczyzn odpowiednio: 34,9%, 20,0% i 18,5%,
a wśród kobiet – odpowiednio: 32,4%, 19,7% i 19,9%. Ogółem w miastach mieszkało 50,2%
badanych mężczyzn i 53,4% kobiet, a na wsi – 49,8% mężczyzn i 46,6% kobiet.
Struktura wieku zbadanych osób (w %) kształtowała się następująco:
Tabl. 3. Osoby badane według grup wieku
Wyszczególnienie
Grupy wieku
15-18 lat 19-24 lata 25-34 lat 35-49 lat 50-59 lat 60 i więcej
lat
Ogółem 7,3 8,9 14,7 24,2 21,1 23,8
Kobiety 7,0 8,6 14,5 23,9 20,8 25,2
Mężczyźni 7,9 9,4 14,8 24,5 21,4 22,0
W zbadanej próbie członkowie gospodarstw domowych pracowników stanowili 52,9%,
(gospodarstw pracowników na stanowiskach robotniczych – 30,9%, a na stanowiskach
nierobotniczych – 22,0%), gospodarstw rolników – 7,1%, gospodarstw osób pracujących na rachunek
własny – 6,9%, a gospodarstw emerytów i rencistów – 29,8% (gospodarstw emerytów – 24,4%,
a gospodarstw rencistów – 5,4%). Wśród mężczyzn i kobiet rozkład ten kształtował się następująco:
Tabl. 4. Płeć osób badanych według gospodarstw domowych
Wyszczególnienie
W tym gospodarstwa domowe
pracowników rolników pracujących
na własny rachunek
emerytów
i rencistów
w odsetkach
Kobiety 51,9 6,1 6,5 32,0
Mężczyźni 54,3 8,3 7,5 27,0
Tylko w gospodarstwach rolników przeważali mężczyźni (51,6% wobec 48,4%).
W pozostałych grupach społeczno-ekonomicznych wśród osób zbadanych więcej było kobiet:
w gospodarstwach pracowników – 54,9% wobec 45,1%, w gospodarstwach pracujących na własny
rachunek – 52,4% wobec 47,6%, a w gospodarstwach emerytów i rencistów – 60,1% wobec 39,9%.
Do grupy osób pracujących należało 50,6% osób ankietowanych, uczniowie stanowili 8,7%,
a studenci – 2,7% respondentów.
Tabl. 5. Zróżnicowanie według zajęcia i płci w gospodarstwach domowych
Wyszczególnienie Pracujący Uczniowie Studenci Pozostali
Kobiety 43,6 8,1 3,1 45,2
Mężczyźni 59,6 9,5 2,3 28,6
Osoby pracujące i uczniowie przeważali na wsi (odpowiednio: 51,6% wobec 50,0% i 10,2%
wobec 7,8% w miastach), zarówno wśród kobiet (odpowiednio: 44,4% wobec 43,2% oraz 9,8% wobec
7,1%), jak i mężczyzn (odpowiednio: 60,3% wobec 59,2% oraz 10,6% wobec 8,8%). Natomiast
odsetki studentów i pozostałych osób niepracujących były wyższe w miastach (odpowiednio: 3,4%
wobec 1,7% i 38,8% wobec 36,6% na wsi). Dotyczyło to tak kobiet (odpowiednio: 3,8% wobec 1,9%
oraz 45,9% wobec 43,9%), jak i mężczyzn (odpowiednio: 2,9% wobec 1,4% oraz 29,1% wobec
27,7%).
15
Zarówno w miastach, jak i na wsi odsetek kobiet posiadających wykształcenie wyższe
i średnie jest wyższy niż odpowiedni odsetek u mężczyzn. W przypadku wykształcenia zasadniczego
zawodowego zarówno w miastach, jak i na wsi przeważali mężczyźni.
Tabl. 6. Zróżnicowanie osób badanych według poziomu wykształcenia i płci
Wyszczególnienie Wyższe Średnie Zasadnicze zawodowe
Gimnazjalne,
podstawowee i bez
wykształcenia
w odsetkach
Ogółem 13,7 33,2 27,4 25,7
Miasta 19,5 39,0 23,0 18,5
Wieś 7,4 27,0 32,2 33,4
Kobiety razem 14,7 36,1 21,7 27,5
miasta 20,0 41,9 18,2 19,9
wieś 8,6 29,4 25,7 36,3
Mężczyźni razem 12,5 29,6 34,7 23,2
miasta 18,8 35,0 29,5 16,7
wieś 6,0 24,1 39,9 30,0
Wśród osób badanych 45,3% należało do grupy, której przeciętne miesięczne dochody
na 1 osobę w gospodarstwie przekraczają 1100 zł (44,5% wśród mężczyzn i 46,0% wśród kobiet),
40,1% do grupy o dochodach 550-1100 zł (40,2% wśród mężczyzn i 39,9% wśród kobiet), 13,2%
do grupy, której dochody wynoszą 200-500 zł (13,8% mężczyzn i 12,8% kobiet), a 1,4% do grupy
najniżej uposażonej – do 200 zł (1,5% mężczyzn i 1,3% kobiet). W miastach mieszkańcy gospodarstw
o najniższych dochodach (do 200 zł) stanowili 0,5% (wśród mężczyzn 0,3%, a wśród kobiet – 0,5%),
a o dochodach najwyższych (powyżej 1100 zł) – 58,2% (wśród mężczyzn i kobiet odpowiednio:
57,3% 58,8%). Natomiast mieszkający na wsi członkowie gospodarstw o najniższych dochodach
stanowili 2,4% mieszkańców wsi, a o dochodach najwyższych – 31,4% członków gospodarstw
wiejskich (mężczyźni i kobiety odpowiednio: 2,7% i 31,6% oraz 2,1% i 31,3%).
W celu zachowania relacji między strukturą badanej zbiorowości ze strukturą społeczno-
demograficzną zbiorowości generalnej, dane z 2009 r. uzyskane z badania budżetów gospodarstw
domowych zostały przeważone danymi o strukturze gospodarstw domowych według liczby osób
i miejsca zamieszkania (w podziale na miasto i wieś), pochodzącymi z Narodowego Spisu
Powszechnego 2002.
1.4. Narzędzia badawcze
Narzędziami badania były dwa kwestionariusze: „DS-58G Kultura w gospodarstwach
domowych. Kwestionariusz gospodarstwa domowego‖ oraz „DS-58I Uczestnictwo ludności
w kulturze. Kwestionariusz indywidualny‖.
Kwestionariusz dla gospodarstwa domowego (DS – 58G) składał się z pięciu działów i był
wypełniany w oparciu o informacje dotyczące całego badanego gospodarstwa domowego, przekazane
przez tzw. osobę odniesienia2. Zawarte w nim pytania dotyczyły przede wszystkim charakterystyki
gospodarstwa domowego (Dział 1), posiadania i zakupu wydawnictw (Dział 3), posiadania
2 Osobą odniesienia jest osoba, która ukończyła 16 lat i osiąga najwyższy dochód spośród wszystkich członków
gospodarstwa domowego.
16
i korzystania z mediów audiowizualnych (Dział 4) oraz opinii dotyczących zaspokojenia potrzeb
kulturalnych gospodarstwa domowego w kontekście możliwości finansowych i oferty kulturalnej
w miejscu zamieszkania w porównaniu z sytuacją sprzed roku (Dział 5).
Dział 1 kwestionariusza odnosił się do cech społeczno-demograficznych gospodarstwa
domowego. Poza danymi identyfikującymi gospodarstwa, znalazły się tam informacje o głównym
źródle utrzymania gospodarstwa domowego oraz jego składzie osobowym (liczba osób w wieku 15 lat
i więcej, w tym osób, z którymi przeprowadzono wywiad).
Dział 2 dotyczył realizacji wywiadu. W przypadku, gdy wywiad nie został przeprowadzony,
odnotowywano przyczynę nieuzyskania odpowiedzi.
Pytania zawarte w Dziale 3 dotyczyły liczby posiadanych przez gospodarstwo domowe
książek i ich zakupu, zakupu gazet i czasopism oraz prenumeraty prasy, a także przyczyn ich
niezakupienia. Pytania związane z zakupem wydawnictw nieperiodycznych dotyczyły okresu 12
miesięcy poprzedzających badanie, natomiast odnoszące się do gazet i czasopism - do 3 miesięcy
poprzedzających moment przeprowadzenia wywiadu.
Dział 4 dotyczył liczby posiadanych i zakupu (lub niezakupienia) nośników dźwięku i obrazu
(płyty gramofonowe, płyty kompaktowe, kasety magnetofonowe, kasety wideo, płyty DVD, gry
komputerowe) oraz korzystania z wypożyczalni nośników w okresie 12 miesięcy poprzedzających
badanie, a także innych form wypożyczenia filmu lub programu telewizyjnego (wideo na życzenie,
pay-per-view itp.).
W Dziale 5 pytano o występowanie sytuacji, w których w gospodarstwie domowym musiano
zrezygnować z zakupów artykułów użytku kulturalnego lub form uczestnictwa w kulturze
ze względów finansowych – w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie. Pytania dotyczyły także
oceny możliwości finansowych zaspokojenia potrzeb kulturalnych gospodarstwa, możliwości
korzystania z instytucji kultury i ich oferty w miejscu zamieszkania oraz oceny tej oferty
w porównaniu z sytuacją sprzed roku.
Kwestionariusz indywidualny (DS – 58I) składał się z dziewięciu działów i był wypełniany
w oparciu o informacje indywidualne członków gospodarstwa domowego w wieku 15 lat i więcej.
Dział 1 kwestionariusza miał charakter identyfikacyjny.
W Dziale 2 zamieszczono, analogicznie jak w kwestionariuszu dla gospodarstwa domowego,
informacje o realizacji wywiadu.
Dział 3 odnosił się do korzystania z mediów audiowizualnych – telewizji i radia
oraz uczęszczania do kina i oglądania filmów na DVD (wideo) oraz korzystania z wypożyczalni płyt
DVD (wideokaset). Pytania dotyczyły częstotliwości oglądania programów telewizyjnych
oraz słuchania audycji radiowych – według ich rodzajów, częstotliwości oglądania filmów na wideo
lub DVD, korzystania z wypożyczalni kaset wideo oraz uczęszczania do kina, jak również zastępczej
roli telewizji wobec innych form uczestnictwa w kulturze (czytelnictwo, uczęszczanie do kina, teatru,
muzeum, na koncert, słuchanie radia itp.).
Dział 4 dotyczył korzystania z komputera: częstotliwości używania, miejsca korzystania
(w domu, w pracy lub w szkole) i celu, do jakiego komputer jest wykorzystywany. Pytano też
17
o korzystanie z Internetu – jak często i w jakim celu respondent korzysta z Internetu. Dodatkowe
pytanie, podobnie jak w Dziale 3, dotyczyło opinii o zastępczej funkcji komputera.
Dział 5 odnosił się do czytelnictwa. Respondent był pytany o liczbę i rodzaj przeczytanych
w ciągu ostatnich 12 miesięcy książek i ich dziedzinę, a także o to, jak często czyta gazety codzienne
i czasopisma ilustrowane oraz korzysta z biblioteki lub czytelni.
Dział 6 dotyczył aktywności związanej z muzyką i teatrem w okresie 12 miesięcy
poprzedzających badanie. Oprócz pytań o to, jak często uczęszcza do instytucji artystycznych (teatr
dramatyczny, opera i operetka, filharmonia) oraz na przedstawienia taneczne lub baletowe i koncerty
(inne niż filharmoniczne), respondent pytany był o rodzaj muzyki, której najchętniej słucha i rodzaj
nośnika, z jakiego korzysta do jej słuchania oraz o rodzaj muzyki, której słuchał uczęszczając
na koncerty.
W Dziale 7 osoby ankietowane odpowiadały na pytania o to jak często uczęszczały
na imprezy estradowe lub kabaretowe, do cyrku lub na rewię, do wesołego miasteczka, salonu gier lub
kasyna, chodziły potańczyć do dyskoteki, klubu lub na dancing, na spotkania towarzyskie
oraz imprezy sportowe, a także o udział w festiwalach muzycznych, filmowych, teatralnych itp.
W dziale 8 pytania odnosiły się do częstości zwiedzania zabytków historycznych, muzeów
lub galerii w kraju i za granicą, a także o chodzenie do ogrodu zoologicznego, botanicznego
lub planetarium.
Dział 9 odnosił się do korzystania z oferty instytucji, których głównym zadaniem jest
upowszechnianie kultury oraz rozwijanie amatorskiej aktywności artystycznej i hobbystycznej –
domów i ośrodków kultury oraz klubów i działalności kulturalnej prowadzonej przez instytucje
przykościelne. Respondent pytany był o korzystanie z różnych form uczestnictwa w ofercie tych
instytucji, o własną (amatorską) działalność artystyczną: gra na instrumencie muzycznym, udział
w przedstawieniu teatralnym, malowanie, rzeźbienie itp. oraz sposób jej uprawiania (samodzielnie,
w grupie), a także o formy działalności hobbystycznej, jakim poświęca czas. Proszony był również
o cenę posiadanej ilości czasu wolnego i sposobu jego wykorzystania. Pytano również o poziom
wykształcenia rodziców respondenta.
Badanie modułowe jest zintegrowane z badaniem podstawowym budżetów gospodarstw
domowych poprzez numer gospodarstwa domowego. Dzięki temu powiązaniu możliwe jest zarówno
wykorzystanie niektórych informacji zebranych z badania BR-01a – badanie budżetów gospodarstw
domowych. Karta statystyczna gospodarstwa domowego obejmuje: podstawowe dane o gospodarstwie
domowym: typ gospodarstwa (tj. grupa społeczno-ekonomiczna: gospodarstwa pracowników,
gospodarstwa rolników, gospodarstwa pracujących na własny rachunek, gospodarstwa emerytów
i rencistów oraz – nie są prezentowane w niniejszej publikacji – gospodarstwa utrzymujące się
z niezarobkowych źródeł), źródło jego utrzymania, miejsce zamieszkania (klasa wielkości
miejscowości: wieś oraz miasta pogrupowane według liczby mieszkańców) czy skład osobowy
oraz cechy indywidualne członków gospodarstwa domowego (wiek, płeć, wykształcenie), jak
i informacje dodatkowe o wyposażeniu gospodarstwa domowego, np. w komputer z dostępem
do Internetu, czy urządzenie do odbioru telewizji satelitarnej lub kablowej (z badania BR-04 – badanie
budżetów gospodarstw domowych. Informacje uzupełniające o gospodarstwie domowym)
18
oraz wydatki gospodarstwa domowego związane z kulturą (na podstawie BR-01 - książeczka budżetu
gospodarstwa domowego).
Spośród danych zbieranych w badaniach budżetów gospodarstw domowych dotyczących
wydatków na kulturę, wykorzystano następujące pozycje:
- zakup książek i prasy (wraz z prenumeratą) - przeznaczonych do celów innych niż
edukacyjne,
- opłaty za wstęp do instytucji kultury i innych instytucji prowadzących działalność
o charakterze prezencyjnym,
- zakup sprzętu do odbioru, rejestracji i odtwarzania dźwięku i obrazu, związanych z nim
akcesoriów, jego instalacja i konserwacja,
- zakup sprzętu fotograficznego i filmowego i związanych z nim akcesoriów,
- zakup nagranych i nienagranych nośników informacji,
- zakup instrumentów muzycznych,
- opłaty za radio i telewizję sieciową oraz kablową,
- opłaty za wypożyczanie sprzętu zaspokajającego potrzeby kulturalne.
1.5. Metoda uogólniania wyników
Wyniki badania zrealizowanego na próbie gospodarstw uczestniczących w badaniu budżetów
gospodarstw domowych w IV kwartale 2009 r. zostały uogólnione na całą zbiorowość gospodarstw
domowych.
Oznaczono przez W1i wagę dla i-tego gospodarstwa wynikającą z prawdopodobieństwa wyboru
gospodarstwa.
Następnie wykonano obliczenia związane z uwzględnieniem struktury gospodarstw domowych
ze względu na liczbę osób w gospodarstwie. Wykorzystując wagi W1i wyszacowano na podstawie
zbadanej próby wartość gk, tj. liczbę gospodarstw k-tej kategorii:
(1) ,1i
ikk Wg (k = 1, 2, ... , 12)
gdzie:
W1ik - waga W1i przypisana do gospodarstwa domowego należącego do k-tej kategorii ze względu
na liczbę osób w gospodarstwie,
(2) ,2gG
Wk
k
k
gdzie:
Gk – liczba gospodarstw k-tej kategorii wg NSP 2002,
Przyjęto 12 kategorii gospodarstw tj. gospodarstwa 1-osobowe, 2-osobowe, 3-osobowe, 4-
osobowe, 5-osobowe oraz liczące 6 i więcej osób w podziale na miejskie i wiejskie.
Ostateczna waga dla i-tego gospodarstwa otrzymała postać:
(3) ,21 WWW kii
W publikacji przedstawia się wyniki badania reprezentatywnej próby 4551 gospodarstw
domowych (9354 osoby w wieku 15 lat i więcej) po ich uogólnieniu na całą zbiorowość gospodarstw
19
domowych w Polsce. Algorytm uogólnienia wyników z próby losowej na całą zbiorowość
gospodarstw domowych opracowano w Departamencie Metodologii, Standardów i Rejestrów
w Głównym Urzędzie Statystycznym.
1.6. Informacje uzupełniające, dotyczące prezentacji wyników badania
Dane dotyczące przeciętnych wydatków gospodarstw domowych, a także o ich wyposażeniu
w sprzęt audiowizualny, pochodzą z badań reprezentacyjnych budżetów gospodarstw domowych
przeprowadzonych w 2009 r.3 Badania budżetów rodzinnych są podstawowym źródłem informacji
o dochodach, wydatkach i wyposażeniu gospodarstw domowych w przedmioty trwałego użytkowania
i służą przede wszystkim do analiz struktury, zróżnicowania i tendencji rozwojowych dochodów,
wydatków i spożycia w gospodarstwach domowych.
W badaniach budżetów rodzinnych wśród kilkunastu podstawowych grup rozchodów
wyodrębnia się grupę wydatków związanych z kulturą i rekreacją. W skład tej grupy wchodzą wydatki
na aktywność typowo kulturalną, rekreacyjną oraz łącznie na aktywność kulturalno-rekreacyjną,
z których nie można wydzielić dwóch rozłącznych podgrup obejmujących tylko jeden rodzaj
aktywności. Z tego powodu wydatki na kulturę „ogółem‖, liczone wraz z tymi wydatkami
na rekreację, których nie można wyodrębnić, są zawyżone.
Z kolei wydatki na aktywność typowo kulturalną, określane dalej jako „wydatki na kulturę‖
(inne niż kulturalno-rekreacyjne) i prezentowane w niniejszej publikacji, obejmują:
- zakup gazet i czasopism przeznaczonych do celów innych niż edukacyjne - gazety,
tygodniki, miesięczniki, pozostałe wydawnictwa periodyczne i opłaty za prenumeratę;
- zakup książek przeznaczonych do celów innych niż edukacyjne - atlasy, słowniki,
encyklopedie, książki naukowe, beletrystyczne, wydawnictwa albumowe, Biblia, nuty (partytura) –
także na nośnikach innych niż papierowy, książki do kolorowania dla dzieci, oprawa książek, i inne;
- opłaty za wstęp do kina, teatru, opery, operetki, cyrku itp., na koncert, występy estradowe,
pokazy świateł, dźwięku; opłaty za wstęp do muzeum, ogrodu zoologicznego, ogrodu botanicznego,
parku narodowego, do galerii sztuki, opłaty za zwiedzanie zabytków, opłaty w bibliotekach;
- wydatki na zakup sprzętu do odbioru, rejestracji i odtwarzania dźwięku, tj. odbiorniki
radiofoniczne, (w tym radia-zegary, radia samochodowe, magnetofony i radiomagnetofony,
walkmany), odtwarzacze płyt kompaktowych i MP3, zestawy sprzętu do odbioru, rejestracji
i odtwarzania dźwięku (tj. zestawy zawierające co najmniej dwa spośród wymienionych urządzeń:
radio, magnetofon, odtwarzacz płyt kompaktowych, gramofon lub adapter), pozostały sprzęt
i akcesoria do odbioru, nagrywania i odtwarzania dźwięku – gramofony, adaptery, dyktafony,
mikrofony i stojaki do nich, głośniki (kolumny), słuchawki, wzmacniacze, anteny itp.;
- wydatki na zakup odbiorników telewizyjnych;
- wydatki na zakup sprzętu do odbioru, rejestracji i odtwarzania obrazu: magnetowidy,
odtwarzacze wideo i DVD, zestawy sprzętu do odbioru, rejestracji i odtwarzania obrazu (tj. zestawy
zawierające co najmniej jedno z wymienionych urządzeń: telewizor, magnetowid, odtwarzacz video
oraz jedno lub więcej urządzeń do odbioru, rejestracji i odtwarzania dźwięku: radio, magnetofon,
odtwarzacz płyt kompaktowych, gramofon), kino domowe;
3 Klasyfikacja wydatków ustalona jest na podstawie „Klasyfikacji spożycia indywidualnego według celu do badania
budżetów gospodarstw domowych /COICOP/HBS/ zeszyt 2 Instrukcji organizacyjno-metodologicznej do badania budżetów
gospodarstw domowych na lata 2005-2008‖ (GUS, Warszawa 2004); zmodyfikowana i ujęta w „Instrukcji organizacyjno-
metodologicznej do badania budżetów gospodarstw domowych na lata 2009-2012‖ (GUS, Warszawa 2009).
20
- wydatki na zakup pozostałego sprzętu i akcesoriów do odbioru, rejestracji i odtwarzania
obrazu, w tym anteny, łącznie z satelitarnymi, dekodery oraz części i pozostałe akcesoria;
- opłaty za instalację sprzętu audiowizualnego – w tym instalacja telewizji kablowej, anteny
satelitarnej, radia samochodowego itp.;
- wydatki na zakup sprzętu fotograficznego i filmowego, w tym do wywoływania, powiększania
i powielania zdjęć, kamer filmowych i wideo, przyrządów do projekcji slajdów i innych;
- wydatki na zakup nośników informacji – nagrane i nienagrane: kasety magnetofonowe
i wideo, płyty kompaktowe i gramofonowe, dyskietki, filmy i taśmy do kamery filmowej, dyski CD-
ROM i DVD, materiały fotograficzne i pozostałe;
- wydatki na zakup instrumentów muzycznych;
- opłaty za radio i telewizję sieciową oraz za radio i telewizję kablową i cyfrową – opłata
za abonament, rejestrację, łącznie z karą za zwłokę, wynajem dekodera;
- opłaty za wypożyczanie sprzętu zaspokajającego potrzeby kulturalne: np. telewizorów,
odtwarzaczy wideo, odtwarzaczy płyt kompaktowych itp., wypożyczanie kaset wideo i płyt DVD.
Od 2005 r. w badaniu budżetów gospodarstw domowych stosuje się podział na pięć
podstawowych typów, określanych też jako grupy społeczno-ekonomiczne ludności kraju:
- gospodarstwa pracowników, których wyłącznym lub głównym (przeważającym) źródłem
utrzymania jest dochód z pracy najemnej w sektorze publicznym lub prywatnym (prezentowane
w publikacji także w podziale na gospodarstwa pracujących na stanowiskach robotniczych
i na stanowiskach nierobotniczych);
- gospodarstwa rolników, których wyłącznym lub głównym (przeważającym) źródłem utrzymania jest
dochód z użytkowanego gospodarstwa rolnego (w użytkowaniu indywidualnym);
- gospodarstwa pracujących na własny rachunek, których wyłącznym lub głównym (przeważającym)
źródłem utrzymania jest praca na własny rachunek poza gospodarstwem rolnym w użytkowaniu
indywidualnym lub wykonywanie wolnego zawodu;
- gospodarstwa emerytów i rencistów, których wyłącznym lub głównym (przeważającym) źródłem
utrzymania jest emerytura lub renta (prezentowane w publikacji także w podziale na gospodarstwa
emerytów i gospodarstwa rencistów);
- gospodarstwa utrzymujące się z niezarobkowych źródeł (o których dane nie są prezentowane
w niniejszej publikacji), których wyłącznym lub głównym (przeważającym) źródłem utrzymania są
źródła niezarobkowe inne niż emerytura lub renta, np. zasiłki dla bezrobotnych, pomoc materialna
i w formie usług, dodatki mieszkaniowe, zasiłki rodzinne wraz z dodatkami, alimenty, darowizny,
dochody z tytułu własności i z wynajmu nieruchomości.
Gospodarstwa pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i pokrewnych
(robotnicy) dotyczą gospodarstw osób zatrudnionych na stanowiskach, na których wykonywane są:
- czynności (operacje) składające się na proces technologiczny wytwarzania produktów
lub świadczenie usług (robotnicy bezpośrednio produkcyjni), jak również stanowiska, na których
wykonywane są prace pomocnicze i obsługa w zakresie niezbędnym dla sprawnego przebiegu
procesów produkcyjnych (robotnicy pośrednio produkcyjni);
- czynności mające charakter obsługi, na które składają się procesy w sferze cyrkulacji: transporcie,
łączności, handlu i in., jak również w sferze usług społecznych (pracownicy na stanowiskach
pokrewnych robotniczym).
21
Gospodarstwa pracowników zatrudnionych na stanowiskach nierobotniczych dotyczą
gospodarstw osób zatrudnionych na stanowiskach nieokreślonych jako robotnicze, bez względu
na wyuczony zawód. Są to stanowiska kierownicze oraz specjalistyczne, samodzielne
lub wykonawcze niemające charakteru kierowniczego, lecz wymagające specjalistycznego
przygotowania do zawodu na poziomie wyższym albo średnim zawodowym lub wysokiego poziomu
umiejętności twórczych i artystycznych, jak również stanowiska, na których wykonywane są
czynności pomocnicze (o charakterze manipulacyjnym) biurowe i gospodarcze, wspomagające
działalność prowadzoną na wyżej wymienionych stanowiskach.
Prezentowane wyniki badania budżetów gospodarstw domowych nie obejmują gospodarstw
domowych zamieszkujących obiekty zbiorowego zakwaterowania, tj. domów studenckich, domów
opieki społecznej i innych oraz gospodarstw cudzoziemców (poza gospodarstwami obywateli obcego
państwa, którzy zamieszkują w Polsce stale lub przez dłuższy okres czasu i posługują się językiem
polskim).
W badaniu uczestnictwa ludności w kulturze w 2009 r. osoby ankietowane (zgodnie
z nazewnictwem i podziałem zastosowanym w badaniu podstawowym budżetów gospodarstw
domowych) pogrupowano według następujących poziomów uzyskanego przez nie wykształcenia:
wyższe, policealne, średnie ogólnokształcące, średnie zawodowe, zasadnicze zawodowe, gimnazjalne,
podstawowe, bez wykształcenia. W niniejszej publikacji przyjęto podział na cztery grupy poziomów
wykształcenia:
- wykształcenie wyższe,
- wykształcenie średnie, na które – zgodnie z ustawą o systemie oświaty – składają się ujęte
w badaniu poziomy: policealny, średni ogólnokształcący i średni zawodowy,
- wykształcenie zasadnicze zawodowe,
- wykształcenie pozostałe, do którego zaliczono osoby posiadające wykształcenie gimnazjalne,
podstawowe oraz osoby bez wykształcenia.
Wyniki badania opracowano dla następujących grup wieku respondentów: 15-18 lat, 19-24 lata,
25-29 lat, 30-34 lata, 35-39 lat, 40-44 lata, 45-49 lat, 50-54 lata, 55-59 lat, 60-64 lata, 65 lat i więcej.
Taki podział wykorzystano w Tabl. 3 i 4 prezentujących członków gospodarstw domowych.
W pozostałych tablicach, ze względu na obszerność podziału, zastosowano podział na grupy wieku:
15-24 lata, 25-34 lata, 35-49 lat, 50-64 lata oraz 65 lat i więcej.
W podziale według klas wielkości miejscowości przyjęto ogólnie stosowany podział na miasto
i wieś, przy czym miasta podzielono na następujące klasy według liczby mieszkańców: miasta poniżej
20 tys. mieszkańców, miasta liczące ponad 20 tys. mieszkańców do 100 tys. ludności, miasta liczące
ponad 100 tys. mieszkańców do 200 tys. ludności, miasta liczące ponad 200 tys. ludności do 500 tys.
mieszkańców oraz miasta liczące ponad 500 tys. mieszkańców.
Zastosowano podział na cztery grupy dochodowe w zależności od wysokości dochodów
przypadających przeciętnie miesięcznie na 1 osobę w gospodarstwie domowym: do 200,00 zł, 200,01
zł – 550,00 zł, 550,01 zł do 1100,00 zł oraz powyżej 1100 zł.
Dane w ujęciu procentowym przedstawiono z dwoma znakami po przecinku. W niektórych
przypadkach dane nie sumują się ze względu na zaokrąglenia. W przypadku, gdy suma przekracza
100% (o więcej niż 0,02%), oznacza to, że respondent udzielił kilku odpowiedzi.
22
Dane w Aneksie
Dane dotyczące uczestnictwa ludności w kulturze w 1990 r. pochodzą z przeprowadzonego
przez GUS badania reprezentacyjnego4 na próbie gospodarstw domowych badania „Uczestnictwo
w kulturze w 1990 r.‖ na podpróbce 1 i 2 z III kwartału, liczącej 11,7 tys. osób. Narzędziami badania
były: kwestionariusz indywidualny DS-32 „Uczestnictwo w kulturze w 1990 r.‖ oraz kwestionariusz
DS-32G „Uczestnictwo ludności w kulturze w 1990 r. (Wyposażenie kulturalne gospodarstw
domowych)‖.
Dane dotyczące uczestnictwa ludności w kulturze w 2004 r. pochodzą z przeprowadzonego
przez GUS badania reprezentacyjnego5 na próbie gospodarstw domowych badania „Uczestnictwo
ludności w kulturze‖ na podpróbce 2 z IV kwartału, liczącej 9,1 tys. osób. Narzędziami badania były:
kwestionariusz indywidualny DS-58I oraz kwestionariusz dla gospodarstwa domowego DS-58G.
Źródłem danych wykorzystanych do porównań międzynarodowych są dane Komisji
Europejskiej pochodzące z badania dot. europejskich wartości kulturalnych6, zrealizowanego w dniach
14.II.- 18.III. 2007 r. w 27 krajach członkowskich Unii Europejskiej oraz Chorwacji na próbie osób
w wieku 15 lat i więcej i odnoszące się do okresu aktywności kulturalnej w okresie 12 miesięcy
poprzedzających badanie. Wszystkie pytania związane z uczestnictwem w kulturze (z wyjątkiem
pytań o wyposażenie gospodarstw domowych, które występują w kwestionariuszu BR-04) zawarte
w ankietach badania europejskiego, zostały zamieszczone również w kwestionariuszu DS-58I.
4 Por.: Łagodziński Wiesław, Uczestnictwo ludności w kulturze. Podstawowe wyniki badań reprezentacyjnych z lat: 1972,
1979, 1985, 1988 i 1990. Seria: Materiały i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 1992. 5 Por.: Uczestnictwo ludności w kulturze w 2004 r. Seria: Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 2006. 6 European Cultural Values; Special Eurobarometer 278/Wave 67.1. Cultural Values, Poverty and Social Exclusion,
Developmental Aid, and Residential Mobility.
23
II. KULTURA W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH
2.1. Wydatki gospodarstw domowych na kulturę
2.1.1. Udział wydatków na kulturę w budżetach gospodarstw domowych
W 2009 r. udział wydatków na kulturę w łącznych wydatkach gospodarstw domowych
wyniósł 3,4% (w roku poprzednim – 3,5%). Odsetek tych wydatków w poszczególnych grupach
społeczno-ekonomicznych wahał się między 2,1% (rolnicy) a 3,7% (pracujący na własny rachunek).
Tabl. 7. Wydatki na kulturę i ich udział w przeciętnych wydatkach na 1 osobę w gospodarstwach
domowych według grup społeczno-ekonomicznych w latach 2008-2009
LATA Ogółem
W tym gospodarstwa domowe
pracowników
rolników
pracują-
cych na
własny
rachunek
emerytów i rencistów
razem
na stanowiskach
razem eme-
rytów
ren-
cistów robotni-
czych
nierobot-
niczych
Wydatki na kulturę w złotych
2008 381,48 383,88 251,16 578,16 181,20 520,32 396,24 425,04 295,32
2009 389,16 392,52 249,60 594,48 180,36 535,08 402,36 428,40 300,36
Odsetek wydatków na kulturę w wydatkach ogółem gospodarstw domowych
2008 3,52 3,61 3,01 4,13 2,18 3,63 3,53 3,61 3,19
2009 3,39 3,47 2,85 3,99 2,11 3,69 3,34 3,41 2,98
Przeciętne roczne wydatki na zakup artykułów i usług kulturalnych w 2009 r. osiągnęły
389,16 zł na 1 osobę. Ich wartość nominalna w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła o 2,0%
i była wyższa: o 2,8% w gospodarstwach pracujących na rachunek własny, o 1,5% w gospodarstwach
emerytów i rencistów, o 2,3% w gospodarstwach pracowników; nieznacznie obniżyła się natomiast
w gospodarstwach rolników – o 0,5%.
Warto podkreślić, że udział wydatków na kulturę w ogólnych wydatkach gospodarstw
domowych zmniejszył się w porównaniu z rokiem poprzednim we wszystkich grupach społeczno-
ekonomicznych z wyjątkiem gospodarstw osób pracujących na własny rachunek.
24
2.1.2. Wydatki gospodarstw domowych na zakup książek
W 2009 r. książki inne niż podręczniki szkolne kupiło 52,6% gospodarstw domowych,
w miastach – 56,8% gospodarstw, a na wsi – 43,8% gospodarstw domowych. Książki zostały
zakupione przez 82,0% gospodarstw domowych, w których osoba odniesienia posiada wykształcenie
wyższe, 58,9% gospodarstw, w których osoba odniesienia zdobyła wykształcenie średnie, 45,0% –
zasadnicze zawodowe i 21,0% gospodarstw, w których osoba odniesienia posiadała inne
wykształcenie lub była bez wykształcenia. Najwyższy odsetek gospodarstw, które zakupiły książki
odnotowano w grupie gospodarstw pracujących na własny rachunek – 73,0% i w gospodarstwach
pracowników – 62,0% (wśród gospodarstw pracowników na stanowiskach nierobotniczych – 76,2%).
W gospodarstwach rolników odsetek ten wyniósł 51,4%, a w gospodarstwach emerytów i rencistów –
36,5%. Tylko 4,7% spośród zakupionych książek było w wersji cyfrowej.
Tabl. 8. Książki zakupione w gospodarstwach domowych według rodzaju literatury i grup społeczno-
ekonomicznych
Wyszczególnienie
W tym gospodarstwa domowe
pracowników
rolników
pracują-
cych na
rachunek
własny
emerytów i rencistów
razem
na stanowiskach
razem emerytów rencistów robot-
niczych
nierobot-
niczych
na 1000 zakupionych egzemplarzy
Książki
beletrystyczne 304 261 325 171 284 429 439 366
Książki naukowe 91 66 103 79 86 69 66 83
Książki fachowe,
zawodowe 96 62 113 95 147 59 58 63
Książki popularno-
naukowe 91 94 90 95 82 66 66 65
Słowniki, encyklope-
die, leksykony, atlasy 101 131 86 178 117 82 84 73
Wydawnictwa
poradnikowe 99 114 92 216 94 123 112 196
Inne książki 218 272 191 166 190 172 175 154
Na 1000 książek zakupionych przez gospodarstwa domowe – 327 to literatura beletrystyczna,
105 – wydawnictwa poradnikowe, 102 – wydawnictwa słownikowe i encyklopedyczne, 92 - książki
fachowe i zawodowe, a 87 – książki naukowe, a także literatura popularno-naukowa. Najczęściej
kupowanymi książkami w 2009 r. w miastach były książki beletrystyczne oraz wydawnictwa
słownikowe i encyklopedyczne, a na wsi – wydawnictwa słownikowe i encyklopedyczne
oraz wydawnictwa poradnikowe.
Przeciętnie na 1 gospodarstwo domowe (spośród wszystkich badanych gospodarstw)
przypadało 6 zakupionych książek. Natomiast te gospodarstwa, które dokonały zakupu książek, kupiły
ich przeciętnie – 11 (w miastach – 12, a na wsi – 8 książek).
Na książki i inne wydawnictwa nie będące podręcznikami do nauki gospodarstwa domowe
wydały w 2009 r. przeciętnie na 1 osobę w gospodarstwie 19,32 zł, co stanowiło 5,0% wydatków
gospodarstw domowych na kulturę. W poszczególnych typach gospodarstw wydatki te były najniższe
w gospodarstwach rolników – 3,00 zł, a w pozostałych grupach społeczno-ekonomicznych: 15,72 zł
w gospodarstwach emerytów i rencistów, 21,24 zł w gospodarstwach pracowników,
a w gospodarstwach pracujących na własny rachunek – 31,20 zł. Najwyższe wydatki były
w gospodarstwach pracowników na stanowiskach nierobotniczych – 42,72 zł. Podobnie kształtował
się udział wydatków na wydawnictwa nieperiodyczne – odpowiednio: 1,7%, 3,9%, 5,4%, i 5,8%
25
wydatków gospodarstw domowych na kulturę, a w gospodarstwach pracowników na stanowiskach
nierobotniczych – 7,2%. W miastach na książki wydano przeciętnie 26,88 zł (tj. 5,6% wydatków
na kulturę gospodarstw miejskich), a na wsi – 7,08 zł (tj. 2,8%).
Warto zauważyć, że na podręczniki szkolne i inne książki przeznaczone do celów
edukacyjnych gospodarstwa domowe wydały w 2009 r. przeciętnie na 1 osobę w gospodarstwie 45,84
zł (od 15,60 zł w gospodarstwach emerytów i rencistów, 52,80 zł w gospodarstwach pracowników
i 54,84 zł w gospodarstwach osób pracujących na rachunek własny, do 74,16 zł w gospodarstwach
rolników). W miastach wydano przeciętnie na ten cel 44,64 zł, a w gospodarstwach mieszkających
na wsi – 47,88 zł.
Wśród przyczyn, dla których nie dokonano zakupu książek, główną okazał się być brak takiej
potrzeby, który deklarowało 60,0% gospodarstw oraz względy finansowe (26,4%). Niektóre
gospodarstwa korzystały z innych źródeł (11,5%), np. z wypożyczalni i nie widziały powodu
do dokonania zakupu książek. Odpowiedzi „nie było takiej potrzeby‖ przeważały znacznie nad
powodami finansowymi we wszystkich typach gospodarstw domowych, zarówno w miastach,
jak i na wsi.
2.1.3. Wydatki gospodarstw domowych na zakup i prenumeratę prasy
W strukturze wydatków gospodarstw domowych na kulturę poczesne miejsce zajmują zakupy
prasy. Udział wydatków na zakup wydawnictw periodycznych w wydatkach na kulturę gospodarstw
domowych był najwyższy wśród rozchodów na różne grupy artykułów i usług kulturalnych
(z wyjątkiem połączonych opłat za telewizję sieciową i kablową). W 2009 r. gospodarstwa domowe
wydały na gazety i czasopisma przeciętnie na 1 osobę w gospodarstwie 41,04 zł, co stanowiło 10,6%
wydatków na kulturę. W miastach gospodarstwa wydały na gazety i czasopisma 50,04 zł (tj. 10,5%
ogólnych wydatków na kulturę), a gospodarstwa wiejskie – 26,64 zł (tj. 10,7%). W poszczególnych
grupach społeczno-ekonomicznych wydatki te były bardzo zróżnicowane: od 19,80 zł
w gospodarstwach rolników i 33,96 zł w gospodarstwach pracowników, poprzez 47,16 zł
w gospodarstwach pracujących na rachunek własny do 64,80 zł w gospodarstwach emerytów
i rencistów. W strukturze wydatków różnice te nie były tak duże i w poszczególnych grupach
gospodarstw wyniosły odpowiednio: 11,0%, 8,7%, 8,8 i 16,1% ogólnych wydatków gospodarstw
domowych na kulturę. Warto zauważyć, że najwyższe wydatki na gazety i czasopisma poniosły
gospodarstwa emerytów – 70,92 zł, co stanowiło 16,6% wydatków tych gospodarstw na kulturę
i gospodarstwa pracowników na stanowiskach nierobotniczych, odpowiednio: 50,88 zł i 8,6%.
W ostatnim kwartale 2009 r. gazety lub czasopisma były kupowane w 93,8% gospodarstw
domowych (w 94,7% gospodarstw mieszkających w miastach i w 92,0% gospodarstw wiejskich).
Tylko w grupie gospodarstw o dochodach do 200 zł miesięcznie na 1 osobę w gospodarstwie odsetek
ten był niższy od 90%. W poszczególnych grupach społeczno-ekonomicznych wahał się on od 91,2%
w gospodarstwach emerytów i rencistów do 97,2% w gospodarstwach osób pracujących na rachunek
własny.
Gazety codzienne kupowało 78,8% gospodarstw domowych, w tym 26,8% częściej niż 3 razy
w tygodniu (w miastach i na wsi odpowiednio: 80,6% i 29,6% oraz 74,9% i 21,1%). Spośród
czasopism najczęściej kupowane były przez gospodarstwa domowe czasopisma z programem
telewizyjnym, które kupowało 77,2% gospodarstw domowych (76,3% w miastach i 78,9% na wsi)
i periodyki przeznaczone dla kobiet, kupowane przez 71,7% gospodarstw (72,5% w miastach i 69,9%
26
na wsi). Ponadto przynajmniej raz w okresie kwartału poprzedzającego badanie 26,6% gospodarstw
(30,1% w miastach i 19,2% na wsi) zakupiło czasopisma społeczno-kulturalne lub polityczne,
czasopisma hobbystyczne kupowało 18,3% gospodarstw, fachowe lub zawodowe – 15,4%,
a czasopisma naukowe lub popularno-naukowe – 13,5% gospodarstw.
Tabl. 9. Gospodarstwa domowe kupujące gazety i czasopisma
Wyszczególnienie
W tym gospodarstwa domowe
pracowników
rolników
pracują-
cych na
rachunek
własny
emerytów i rencistów
razem
na stanowiskach
razem emerytów rencistów robot-
niczych
nierobot-
niczych
w odsetkach
Ogółem 96,0 95,2 97,1 96,6 97,2 91,2 91,5 90,0
w tym:
gazety codzienne 79,6 76,0 83,8 74,6 80,0 78,9 80,1 73,8
w tym częściej niż 3
razy w tygodniu 25,5 20,1 31,9 18,6 33,0 30,1 32,8 19,0
czasopisma
społeczno-kulturalne
lub polityczne 28,6 17,3 41,8 22,7 38,8 23,0 25,4 13,4
czasopisma naukowe
lub popularno-
naukowe 16,7 8,7 26,1 8,7 23,9 7,3 8,3 3,2
czasopisma fachowe,
zawodowe 18,2 11,2 26,5 28,5 33,1 6,8 7,7 3,2
czasopisma
hobbystyczne 23,4 17,6 30,2 8,6 26,4 11,6 13,1 5,7
czasopisma dla kobiet 78,3 75,5 81,7 70,4 77,6 62,3 62,3 62,5
czasopisma
z programem
telewizyjnym 77,9 79,6 75,8 76,4 73,5 77,8 78,7 74,3
Wśród powodów, dla których gospodarstwa domowe nie kupowały prasy przeważał brak
potrzeby zakupu (45,3%) nad względami finansowymi (31,4%), a znacznie mniejszy odsetek
gospodarstw (18,6%) deklarował inne źródła korzystania z prasy niż jej zakup. Taką sytuację
odnotowano zarówno w miastach jak i na wsi z tym, że na wsi deklaracja „nie było takiej potrzeby‖
była znacznie częstsza niż w miastach. Względy finansowe przeważały nad brakiem potrzeby zakupu
prasy jedynie w gospodarstwach o najniższych dochodach, a także – nieznacznie – w gospodarstwach
pracowników na stanowiskach nierobotniczych. W gospodarstwach rolników natomiast brak potrzeby
zakupu prasy zdecydowanie przeważał nad względami finansowymi.
Odsetek gospodarstw abonujących prasę w 2009 r. wyniósł 10,2% (w miastach – 9,3%,
a na wsi – 12,0%). Najwyższy odsetek prenumerujących periodyki był w gospodarstwach rolników
(24,0%; jedyna grupa, w której odsetek ten wzrósł w porównaniu z 2004 r.) i w gospodarstwach osób
pracujących na własny rachunek (12,9%). Najczęściej abonowane były gazety codzienne (31,7%
gospodarstw domowych spośród prenumeruj
Top Related