Otwarte innowacje Ÿród³em sukcesu przedsiêbiorstwazif.wzr.pl/pim/2016_2_1_27.pdf · niej...

Agnieszka Sopiñska*Wioletta Mierzejewska**Agnieszka Sopiñska, Wioletta Mierzejewska

Otwarte innowacje Ÿród³em sukcesu przedsiêbiorstwaOtwarte innowacje Ÿród³em sukcesu przedsiêbiorstwa

WstêpSukces przedsiêbiorstwa definiowany jest na wiele sposobów. S³ow-

nik Jêzyka Polskiego Wydawnictwa Naukowego PWN definiuje sukcesjako „pomyœlny wynik jakiegoœ przedsiêwziêcia, osi¹gniêcie zamierzo-nego celu” [S³ownik Jêzyka Polskiego, sjp.pwn.pl]. Powy¿sza definicjaodnosi siê raczej do jednorazowego rezultatu i nie uwzglêdnia perspek-tywy czasu, st¹d w odniesieniu do przedsiêbiorstwa bardziej w³aœciwewydaje siê uto¿samianie sukcesu z procesem, dzia³aniem na najwy¿szympoziomie mo¿liwoœci zmierzaj¹cym do realizacji wyznaczonych celów[Majewska-Opie³ka, 2007]. Przedsiêbiorstwem sukcesu jest podmiot, któ-ry funkcjonuje na rynku z powodzeniem (tzn. wypracowuj¹c zysk) od conajmniej kilku lat i systematycznie siê rozwija. Przez rozwój rozumie siênatomiast zwiêkszanie przychodów oraz umacnianie pozycji na rynku[Grabowska, Drygas, 2010]. Przedsiêbiorstwo mo¿e osi¹gn¹æ sukces najednym polu, podczas gdy na innych ponieœæ klêskê, bowiem na ostatecz-ny sukces przedsiêbiorstwa sk³adaj¹ siê cz¹stkowe sukcesy odnoszonew wielu ró¿nych dziedzinach.

W badaniach stosowane s¹ ró¿ne mierniki sukcesu przedsiêbiorstwa.Podstawowym miernikiem wymienianym w literaturze przedmiotu jestosi¹gniêcie korzystnej pozycji w sektorze, a nawet przewagi konkuren-cyjnej, a co za tym idzie – zdobycie relatywnie du¿ego udzia³u w rynku,który zapewni bezpieczne dochody pozwalaj¹ce z kolei na dalszy rozwój[Filipczuk, 2002].

Sukces jest pojêciem wielowymiarowym i kompleksowym i jako takijest efektem ró¿nych czynników, wystêpuj¹cych zarówno wewn¹trzprzedsiêbiorstwa, jak i w jego otoczeniu. Poszczególne czynniki sukcesuprzedsiêbiorstwa s¹ ze sob¹ powi¹zane, st¹d trudno jest je rozpatrywaæw odosobnieniu. Przyjmuje siê, ¿e o sukcesie przedsiêbiorstwa decyduje

Zarz¹dzanie i Finanse Journal of Management and Finance Vol. 14, No. 2/1/2016

* Prof. SGH dr hab., Instytut Zarz¹dzania, Kolegium Zarz¹dzania i Finansów, Szko³aG³ówna Handlowa, ul. Madaliñskiego 31/33, 02-544 Warszawa, [email protected]** Dr, Instytut Zarz¹dzania, Kolegium Zarz¹dzania i Finansów, Szko³a G³ówna Handlo-wa, ul. Madaliñskiego 31/33, 02-544 Warszawa, [email protected]

pewien zestaw czynników wspó³dzia³aj¹cych ze sob¹ na zasadzie syner-gii. Wed³ug Taylora i LaBarre czynnikami tymi s¹: strategia, innowa-cyjnoœæ, budowanie wiêzi z klientami oraz firma rozumiana jako ludzie[Taylor, LaBarre, 2007]. Jednym z czynników determinuj¹cych sukcesprzedsiêbiorstwa jest poziom jego innowacyjnoœci, mierzony liczb¹ i cha-rakterem tworzonych innowacji. Proces powstawania innowacji mo¿ebyæ realizowany w modelu zamkniêtym i otwartym. Ten drugi oznaczawspó³uczestnictwo zewnêtrznych podmiotów w tworzeniu innowacji.

Niniejszy artyku³ ma na celu wykazanie, ¿e realizacja innowacjiw modelu otwartym mo¿e byæ Ÿród³em sukcesu przedsiêbiorstwa iden-tyfikowanego na ró¿ne sposoby. Realizacja celu artyku³u wymaga³a za-stosowania dwóch metod badawczych: krytycznego przegl¹du literaturyoraz autorskich badañ empirycznych. Przegl¹d literatury obejmowa³szersze spojrzenie na badan¹ tematykê. Sukces przedsiêbiorstwa rozu-miany by³ wielop³aszczyznowo. Wê¿sze ujêcie zagadnienia wp³ywuotwartych innowacji na sukces przedsiêbiorstwa zaprezentowanow oparciu o autorskie badania. W wymienionych badaniach wziêto poduwagê relacje pomiêdzy jedn¹ kategori¹ otwartych innowacji (otwarteinnowacje produktowe) a jednym przejawem sukcesu przedsiêbiorstwa(zmiana wyników finansowych). W kolejnych czêœciach opracowaniaprzybli¿ono istotê i rodzaje otwartych innowacji, dokonano przegl¹dubadañ dotycz¹cych relacji: otwarte innowacje a sukces przedsiêbiorstwaoraz zaprezentowano wyniki autorskich badañ z powy¿szego obszaru.

1. Istota i rodzaje otwartych innowacjiPojêcie otwartej innowacji powsta³o, aby odró¿niæ tradycyjny proces

innowacyjny, który jest realizowany wewn¹trz firmy i jedynie z wykorzy-staniem jej wewnêtrznych zasobów, od procesu, który coraz powszech-niej funkcjonuje na rynku i polega na wykorzystaniu idei powstaj¹cychzarówno wewn¹trz, jak i na zewn¹trz firmy oraz wewnêtrznych, jaki zewnêtrznych sposobów wprowadzenia nowego produktu, czyli nowejtechnologii na rynek [Matusiak, 2008].

Do literatury pojêcie otwartej innowacji wprowadzi³ Chesbrough[2003], który jako pierwszy opisa³ przechodzenie przedsiêbiorstw z zamk-niêtego modelu innowacji do coraz bardziej otwieraj¹cego siê na ze-wnêtrzne innowacje, sposobu zarz¹dzania technologiami w przedsiêbior-stwie. Koncepcja otwartych innowacji to idea, zgodnie z któr¹ firmy mog¹i powinny wykorzystywaæ zarówno zewnêtrzne, jak i wewnêtrzne pomy-

360 Agnieszka Sopiñska, Wioletta Mierzejewska

s³y w swoich procesach innowacyjnych oraz wewnêtrzne i zewnêtrzneœcie¿ki wprowadzania innowacji na rynek [Chesbrough, 2003]. To celowyprzyp³yw i wyp³yw wiedzy, który przyspiesza wewnêtrzne innowacjew firmie [Chesbrough, 2006]. Otwarte podejœcie oznacza, ¿e firmy po-winny w wiêkszym stopniu korzystaæ z zewnêtrznych pomys³ów i tech-nologii w swoim biznesie oraz pozwalaæ korzystaæ innym firmom z nie-u¿ywanych obecnie pomys³ów.

Badacze tematu zwracaj¹ uwagê na ró¿ne aspekty zjawiska otwar-tych innowacji. Dla jednych otwarte podejœcie w tworzeniu innowacjioznacza systematyczne dopingowanie i badanie wewnêtrznych i ze-wnêtrznych Ÿróde³ innowacji, co integruje badania z mo¿liwoœciami i za-sobami firmy [West, Gallagher, 2006, s. 319–331]. Dla innych otwarteinnowacje s¹ zarówno zestawem dzia³añ dla uzyskania korzyœci p³y-n¹cych z prowadzenia innowacji, jak i modelem kreowania, objaœnianiai badania tych dzia³añ [Chesbrough i inni, 2006]. S¹ te¿ tacy, którzy po-strzegaj¹ otwartoœæ jako liczbê ró¿nych zewnêtrznych Ÿróde³ aktywnoœciinnowacyjnej firmy [Laursen, Salter, 2004, s. 1201–1215]. Zgodnie z t¹ lo-gik¹ im wiêksza liczba zewnêtrznych Ÿróde³, tym wiêksza otwartoœæfirmy.

G³ównymi przes³ankami odejœcia od zamkniêtego do otwartego mo-delu innowacji s¹: globalizacja, rozwój ochrony w³asnoœci intelektualnej,rosn¹ca mobilnoœæ na rynku pracy czy rozwój nowych technologii, szcze-gólnie ICT (technologii informacyjno-komunikacyjnych), które wywie-raj¹ wp³yw na dzia³alnoœæ innowacyjn¹ [Chesbrough i inni, 2006;Chesbrough, 2002, s. 803–837]. Nie bez znaczenia s¹ tak¿e inne czynniki,takie jak: rozwój nowych form organizacji i kooperacji przedsiêbiorstw,skrócenie cyklu ¿ycia innowacji, produktów i technologii, wysokie kosztydzia³alnoœci badawczo-rozwojowej, rozproszenie zasobów wiedzy czykoniecznoœæ ³¹czenia ró¿nych technologii w celu podjêcia zamierzonychprzedsiêwziêæ [Kozarkiewicz, 2010, s. 20–23].

W zamkniêtych modelach innowacji przedsiêbiorstwa tworzy³y, roz-wija³y i wdra¿a³y swoje w³asne pomys³y, realizuj¹c badania technicznei marketingowe wy³¹cznie przy wykorzystaniu wewnêtrznych zasobów.W modelu otwartych innowacji firmy rozwijaj¹ i wdra¿aj¹ zarówno swojew³asne pomys³y, jak i te pozyskane od innych firm, wymieniaj¹c je naró¿nych etapach procesu innowacji. Granice miêdzy przedsiêbiorstwema jego otoczeniem s¹ wyraŸnie rozmyte.

Otwarte innowacje Ÿród³em sukcesu przedsiêbiorstwa 361

W innowacjach otwartych z góry zak³ada siê wystêpowanie zaanga-¿owania zewnêtrznych uczestników na wszystkich etapach procesu inno-wacyjnego, pocz¹wszy od etapu tworzenia pomys³u, a koñcz¹c na etapiewdra¿ania produktu (np. testowanie produktu, informowanie o jego u¿y-tecznoœci). Wykorzystanie zewnêtrznych uczestników w procesach inno-wacyjnych umo¿liwia bowiem osi¹gniêcie redukcji kosztów i ryzykadzia³alnoœci badawczej, b¹dŸ osi¹gniêcie korzyœci skali. Mo¿liwe staje siêtak¿e zjawisko konwergencji technologicznej i synergii zasobów.

Du¿e zaanga¿owanie zewnêtrznych partnerów w procesy innowa-cyjne wymuszaj¹ zmianê zakresu zadañ wewnêtrznych komórek badaw-czych przedsiêbiorstwa. Wewnêtrzne komórki badawcze zaczynaj¹pe³niæ rolê nie tylko generatorów wiedzy, ale tak¿e rolê brokerów infor-macji. Nie rezygnuj¹c z prowadzenia w³asnych badañ, pracownicy we-wnêtrznych dzia³ów B&R buduj¹ sieci zewnêtrznych powi¹zañ, któreumo¿liwiaj¹ im: identyfikacjê i pozyskanie potrzebnej wiedzy z otoczeniaorganizacji; poszukiwanie zewnêtrznych kana³ów komercjalizacji w³as-nych rozwi¹zañ, w przypadku gdy wykraczaj¹ one poza dotychczasowymodel biznesowy podmiotu; a tak¿e inicjowanie wymiany wiedzy i do-œwiadczenia miêdzy partnerami [Loren, 2011, s. 5–14; Kelley, 2011,s. 37–43]. Naturalnymi zewnêtrznymi partnerami w modelu otwartychinnowacji s¹ przede wszystkim: dostawcy, klienci, konkurenci oraz pla-cówki badawcze i wy¿sze uczelnie [Buganza, Verganti, 2009, s. 306–325].

Idea otwartoœci procesu innowacyjnego wymaga zmiany podejœciado kwestii w³asnoœci intelektualnej i zarz¹dzania ni¹. W przeciwieñstwiedo modelu zamkniêtego w modelu otwartym priorytetem jest dzieleniesiê wiedz¹ z otoczeniem i pozyskiwanie wiedzy z zewn¹trz. Oczywiœcie,stopieñ otwartoœci w zakresie zarz¹dzania w³asnoœci¹ intelektualn¹ jestœciœle zdeterminowany przez specyfikê bran¿y, w której dzia³a podmiot,jego model biznesowy oraz realizowan¹ strategiê.

W tradycyjnym modelu innowacji, „wyp³yw” wiedzy i pomys³ów,które w procesie wewnêtrznej weryfikacji zosta³y uznane przez podmiotza ma³o wartoœciowe lub niemo¿liwe do zastosowania, by³ traktowanyjako nieunikniony koszt prowadzenia dzia³alnoœci badawczo-rozwojo-wej. W modelu otwartych innowacji powy¿szy „wyp³yw” wiedzy i po-mys³ów jest postrzegany jako szansa na rozwój dotychczasowego modelubiznesowego lub jako szansa na komercjalizacjê innowacji poza dotych-czasowym modelem biznesowym [Sopiñska, 2013, s. 287–302]. Wartozaznaczyæ, ¿e otwarty model innowacji stwarza te¿ mo¿liwoœæ wykorzy-


stania przez inne podmioty tych innowacji przedsiêbiorstwa, które w da-nym momencie nie s¹ dla niego interesuj¹ce ze wzglêdu na realizowan¹strategiê, a maj¹ szanse na osi¹gniêcie sukcesu komercyjnego.

W modelu otwartych innowacji podstawow¹ zasad¹ staje siê maksy-malizacja wartoœci p³yn¹cej z ró¿nych pomys³ów, które mog¹ siê pojawiæzarówno w przedsiêbiorstwie, jak i poza nim. �ród³em wyró¿nienia da-nego podmiotu na tle konkurencji, daj¹cym szanse na osi¹gniêcie sukcesurynkowego, jest umiejêtnoœæ integracji rozwi¹zañ wewnêtrznych i ze-wnêtrznych.

Otwarcie procesów innowacyjnych w przedsiêbiorstwie mo¿e prze-biegaæ wed³ug trzech schematów: doœrodkowego, gdzie dominuje procesprzep³ywu innowacji z otoczenia do przedsiêbiorstwa, tzw. „do we-wn¹trz”; odœrodkowego, gdzie dominuje proces przep³ywu innowacjiz przedsiêbiorstwa do otoczenia, tzw. „na zewn¹trz”; oraz mieszanego,gdzie przep³yw innowacji odbywa siê poprzez wspó³pracê przedsiê-biorstw w ramach sieci biznesowych lub aliansów strategicznych [Ches-brough, 2003; Chesbrough, Garman, 2010, s. 46–59; Gassmann, Enkel,2005].

Pierwszy z procesów, okreœlany mianem „otwartych innowacji do-œrodkowych”, polega na wykorzystaniu otoczenia jedynie do odp³atnegolub nieodp³atnego pozyskiwania pomys³ów, rozwi¹zañ i technologii.Drugi z procesów, okreœlany mianem „otwartych innowacji odœrodko-wych”, polega na wykorzystywaniu otoczenia do komercjalizacji roz-wi¹zañ, wygenerowanych wewn¹trz podmiotu, a które nie mieszcz¹ siêw aktualnej jego strategii rozwoju. Trzeci rodzaj procesów, tzw. „otwarteinnowacje mieszane”, ³¹czy innowacyjnoœæ doœrodkow¹ z innowacyjno-œci¹ odœrodkow¹.

Dwa pierwsze rodzaje „otwarcia” innowacji, tj. procesy innowacjidoœrodkowej i odœrodkowej, charakteryzuj¹ siê jednokierunkowym prze-p³ywem wiedzy i informacji pomiêdzy przedsiêbiorstwem a jego oto-czeniem. Uczestnicy zewnêtrzni pe³ni¹ tu rolê b¹dŸ Ÿród³a innowacji(innowacyjnoœæ doœrodkowa), b¹dŸ kana³u jej komercjalizacji (innowa-cyjnoœæ odœrodkowa), a proces innowacyjny odbywa siê w ramach scen-tralizowanej struktury sieciowej, w której dane przedsiêbiorstwo pe³nirolê dominuj¹c¹ w stosunku do otoczenia. Inaczej jest w przypadku trze-ciego rodzaju „otwarcia” procesu innowacji, tzw. otwartej innowacyjno-œci mieszanej. W tym przypadku przep³yw wiedzy i informacji pomiêdzydanym przedsiêbiorstwem a jego otoczeniem ma charakter dwustronny,


w ramach zdecentralizowanej sieci, gdzie ka¿dy z uczestników ma równydostêp do efektów wspó³pracy. Obowi¹zuje w nim symetria informacjii komunikacji w czasie rzeczywistym [Sopiñska, 2013].

Reasumuj¹c, mo¿na stwierdziæ, ¿e model otwartych innowacji jestholistycznym podejœciem do strategii zarz¹dzania innowacjami, polega-j¹cym na równoczesnym: systematycznym poszukiwaniu, badaniu i wy-korzystywaniu ró¿norodnych Ÿróde³ okazji do innowacji, które wykazuj¹potencja³ komercyjny; œwiadomym integrowaniu wybranych Ÿróde³okazji do innowacji z potencja³em i zasobami firmy; stosowaniu ró¿no-rodnych kana³ów do rozwijania i wykorzystywania zidentyfikowanychokazji do innowacji [Inauen, Schenker-Wicki, 2011, s. 496–520; West,Gallagher, 2006, s. 319–331].

Poziom oraz stopieñ „otwarcia” procesu innowacyjnego powinienbyæ indywidualnie okreœlany przez ka¿de przedsiêbiorstwo, w zale¿noœciod specyfiki prowadzonej dzia³alnoœci i realizowanego modelu bizne-sowego. Tylko w tym przypadku mo¿e gwarantowaæ pozytywny efektw postaci poprawy pozycji konkurencyjnej podmiotu czy jego sytuacjifinansowej. Szczególnie model biznesowy decyduje o sposobie i stopniuwykorzystania wspó³pracy z otoczeniem w procesie generowania war-toœci dla klientów w wyniku tworzonych innowacji oraz o wewnêtrznychmechanizmach stosowanych w celu przejêcia czêœci z tej wartoœci dlasiebie.

2. Otwarte innowacje a ró¿ne miary sukcesuW literaturze przedmiotu jest stosunkowo ma³o badañ prezentu-

j¹cych zwi¹zek otwartych innowacji z szeroko rozumianym sukcesemprzedsiêbiorstwa. Wynika to g³ównie z trudnoœci wyodrêbnienia jednegoczynnika, jakim s¹ otwarte innowacje, i wychwycenia ich wp³ywu nawyniki przedsiêbiorstwa. Drugim powodem jest nowoœæ tematu i skupie-nie siê badaczy g³ównie na rozpoznaniu istoty otwartych innowacji. Mo¿-na jednak znaleŸæ pojedyncze badania prezentuj¹ce efekty ekonomicznei strategiczne zaanga¿owania siê przedsiêbiorstwa w proces otwartychinnowacji. Poni¿ej zaprezentowano wybrane badania, w których poka-zano wp³yw otwartych innowacji na sukces przedsiêbiorstwa. Nale¿yzaznaczyæ, ¿e stosowane s¹ ró¿ne miary sukcesu. Mo¿na odnaleŸæ miaryjakoœciowe, ³¹cz¹ce sukces z rozwojem przedsiêbiorstwa, jak i miary ilo-œciowe, gdzie sukces jest rozumiany jako osi¹ganie ponadprzeciêtnychwyników finansowych.


Jednym z niewielu badañ poœwiêconych analizie zwi¹zku wynikówfinansowych z otwarciem procesu innowacji jest badanie zrealizowaneprzez U. Lichtenthaler [Lichtenthaler, 2009, s. 317–330]. Badanie zosta³oprzeprowadzone na 155 przedsiêbiorstwach, zarówno œrednich, jak i du-¿ych, pochodz¹cych z Austrii, Niemiec i Szwajcarii. Wyniki dzia³alnoœciprzedsiêbiorstwa zosta³y zidentyfikowane za pomoc¹ wskaŸnika ROS(return on sales). Okaza³o siê, ¿e otwarte innowacje maj¹ pozytywnywp³yw na osi¹gane wyniki. Dodatkowo wykazano, ¿e zwi¹zek ten jestjeszcze silniejszy, je¿eli otoczenie przedsiêbiorstwa charakteryzuje siêwysokim poziomem turbulencji technologicznej, a tak¿e wysok¹ inten-sywnoœci¹ konkurencji. W takich warunkach otwarte innowacje szczegól-nie mocno wp³ywaj¹ na wysokie wyniki osi¹gane przez przedsiêbior-stwa. Równie¿ C. Verbano, M. Crema i K. Venturini [Verbano i inni, 2013]wskazali na istnienie pozytywnego zwi¹zku miêdzy wynikami ekono-micznymi przedsiêbiorstwa a zaanga¿owaniem w otwarte innowacje.W przypadku firm wdra¿aj¹cych model otwartych innowacji odnoto-wano wy¿sze poziomy takich wskaŸników, jak: ROS (return on sales), ROI(return over investment) i ROA (return on assets).

W nurcie badaj¹cym wp³yw otwartych innowacji na sukces przed-siêbiorstwa w ujêciu miar finansowych mieszcz¹ siê tak¿e badania prze-prowadzone przez G. Scott i J. Chaston [Scott, Chaston, 2013, s. 1024–1036]na 239 przedsiêbiorstwach pochodz¹cych z Peru. Pokaza³y one pozytyw-ny wp³yw otwartych innowacji na sukces przedsiêbiorstwa. Sukces mie-rzony by³ na piêciostopniowej skali jako œredni wzrost sprzeda¿y w ci¹guostatnich 3 lat. Przeprowadzona analiza regresji wykaza³a, ¿e lepiej radz¹sobie przedsiêbiorstwa, które s¹ zaanga¿owane w proces otwartych inno-wacji. Osi¹gaj¹ one wy¿szy œredni wzrost sprzeda¿y ni¿ pozosta³e przed-siêbiorstwa niezaanga¿owane w proces otwartych innowacji.

Pozytywny wp³yw zaanga¿owania siê w otwarte innowacje wskazu-j¹ tak¿e inni badacze, tacy jak Lee, Park, Yoon i Park [Lee i inni, 2010,s. 290–300], którzy wykazali na przyk³adzie koreañskich ma³ych i œred-nich przedsiêbiorstw, ¿e pozytywne efekty zaanga¿owania siê tych przed-siêbiorstw w proces otwartych innowacji mog¹ wi¹zaæ siê zarówno zewzrostem sprzeda¿y, jak i redukcj¹ kosztów dzia³ania.

Wzrost sprzeda¿y jako wynik zaanga¿owania siê przedsiêbiorstwaw proces otwartych innowacji by³ udowodniony tak¿e w badaniachM. Crema, C. Verbano i K. Venturini [Crema i inni, 2014, s. 14–27]. Wyka-zali oni, ¿e na wyniki dzia³alnoœci przedsiêbiorstwa wp³yw maj¹ otwarte


innowacje w po³¹czeniu z wykorzystaniem wewnêtrznych kompetencji.Na przyk³adzie 107 ma³ych i œrednich w³oskich przedsiêbiorstw zaobser-wowali zwiêkszanie efektywnoœci dzia³ania przedsiêbiorstwa mierzonejm.in. wielkoœci¹ sprzeda¿y oraz zwrotem z kapita³u.

Inne badania prowadzone przez K. Rangus i M. Drnovsek [Rangus,Drnovsek, 2013, s. 175–195] metod¹ pog³êbionych wywiadów równie¿potwierdzaj¹ istnienie pozytywnego zwi¹zku miêdzy wynikami dzia³al-noœci przedsiêbiorstw a zaanga¿owaniem w otwarte innowacje. Badaniazosta³y zrealizowane na przyk³adzie szeœciu przedsiêbiorstw pocho-dz¹cych ze S³owenii. Respondenci w badaniu wskazywali, ¿e motywemzaanga¿owania w proces otwartych innowacji, by³o oczekiwanie osi¹g-niêcia konkretnych rezultatów. Tymi rezultatami by³ miêdzy innymiszybszy rozwój, ale tak¿e obni¿enie kosztów oraz poprawa przewagikonkurencyjnej. Efektem otwartych innowacji by³y tak¿e mo¿liwoœci ³at-wiejszego wejœcia na rynki miêdzynarodowe.

Przyk³adem polskich badañ uwzglêdniaj¹cych relacje miêdzy realiza-cj¹ otwartych innowacji a sukcesem przedsiêbiorstwa s¹ badania przepro-wadzone na próbie 21 przedsiêbiorstw przez M. Grabowsk¹ i M. Drygas[Grabowska, Drygas, 2010]. Bada³y one wp³yw wybranych czynników nasukces przedsiêbiorstwa. Jednym z badanych czynników by³y innowacje,w tym innowacje realizowane we wspó³pracy z podmiotami zewnêtrz-nymi. Sukces przedsiêbiorstwa okreœlono na skali piêciostopniowejw oparciu o zestaw wskaŸników finansowych i konkurencyjnych (dyna-mika przychodów, wynik finansowy, rentownoœæ sprzeda¿y, pozycja narynku). Wyniki przeprowadzonych badañ wykaza³y, i¿ istnieje wyraŸnazale¿noœæ miêdzy realizacj¹ innowacji w modelu otwartym a osi¹ganympoziomem sukcesu. W grupie przedsiêbiorstw realizuj¹cych innowacjewe wspó³pracy z zewnêtrznymi podmiotami dominowa³y przedsiêbior-stwa o wy¿szym poziomie osi¹ganego sukcesu.

Zaprezentowane badania potwierdzaj¹ istnienie pewnej zale¿noœcipomiêdzy zaanga¿owaniem przedsiêbiorstw w proces otwartych inno-wacji, a jego sukcesem rozumianym przede wszystkim w kategoriachpoprawy sytuacji finansowej. Dodatkowo warto zauwa¿yæ, ¿e bez wzglê-du na sposób pomiaru sukcesu przedsiêbiorstwa wszystkie zaprezen-towane badania wskazuj¹ na pozytywny wp³yw otwartych innowacji naosi¹gane wyniki przez przedsiêbiorstwo. Autorki artyku³u podjê³y próbêempirycznej weryfikacji powy¿szej zale¿noœci na wiêkszej próbie badaw-czej. Wyniki przeprowadzonych badañ zaprezentowano poni¿ej.


3. Wp³yw innowacji produktowych realizowanych w modeluotwartym na wyniki przedsiêbiorstwa

Zagadnienie wp³ywu realizacji otwartych innowacji produktowychna wynik finansowy stanowi³o fragment szerszych badañ pt. „Konfigura-cja zasobów w modelach otwartych innowacji”, realizowanych w 2015roku przez pracowników Instytutu Zarz¹dzania, pod kierunkiem A. So-piñskiej1. Badaniami objêto 123 innowacyjne przedsiêbiorstwa dzia³aj¹cena rynku polskim. Ze wzglêdu na etapowy przebieg procesu innowacyj-nego istnia³a koniecznoœæ uwzglêdnienia aspektu czasowego od momen-tu powstania idei danej innowacji do momentu finalnego jej wdro¿eniai komercjalizacji. W prezentowanych badaniach przyjêto perspektywêczasow¹ trzyletni¹ (lata 2013–2015).

Badania przeprowadzono metod¹ standaryzowanych telefonicznychwywiadów kwestionariuszowych ze wspomaganiem komputerowymtzw. metod¹ CATI. Dobór próby by³ losowy. Operat losowania stanowi³y:baza 500 najbardziej innowacyjnych firm wg „Gazety Prawnej” oraz Ran-king najbardziej innowacyjnych firm w Polsce – Kamerton. Badanie prze-prowadzono z przedstawicielami przedsiêbiorstw, które wprowadzi³yw ostatnich trzech latach co najmniej jedn¹ innowacjê produktow¹, po-wsta³¹ we wspó³pracy z zewnêtrznymi partnerami (331 rekordów). Zrea-lizowano 123 wywiady z przedstawicielami przedsiêbiorstw spe³nia-j¹cych powy¿sze kryteria.

W badanych podmiotach skala zjawiska tworzenia innowacji pro-duktowych w modelu otwartym by³a niska. Prawie 40% badanych przed-siêbiorstw zrealizowa³o zaledwie jedn¹ innowacjê, a prawie 2/3 badanychmaksymalnie dwie innowacje produktowe w modelu otwartym w przeli-czeniu na 1 rok. Bli¿sz¹ charakterystykê powsta³ych w modelu otwartyminnowacji produktowych prezentuje tablica 1. W wiêkszoœci przebada-nych przedsiêbiorstw stopieñ nowoœci powsta³ych innowacji produkto-wych zrealizowanych w modelu otwartym by³ niski. Dominowa³y inno-wacje przyrostowe (stopniowe) polegaj¹ce na modyfikacji/ ulepszeniu ju¿istniej¹cych produktów, a nie innowacje radykalne, w wyniku którychtworzone s¹ zupe³nie nowe produkty zastêpuj¹ce dotychczasowe. Zasiêggeograficznego oddzia³ywania nowoœci powsta³ych innowacji produk-towych w badanych przedsiêbiorstwach by³ zró¿nicowany, jednak


1 Raport z badañ statutowych nr KZiF/S/03/15: „Konfiguracja zasobów w modelachotwartych innowacji”. Etap I – Innowacje produktowe; kierownik: A. Sopiñska; uczest-nicy: A. Sopiñska, W. Mierzejewska, P. Wachowiak; SGH, Warszawa 2015.

w wiêkszoœci ponadlokalny – ogólnokrajowy lub nawet szerszy. Inicja-tywa rozpoczêcia prac nad tworzeniem innowacji produktowych reali-zowanych w modelu otwartym by³a w wiêkszoœci badanych podmiotówefektem aktywnoœci obu stron (podmiotów zewnêtrznych i samych zain-teresowanych przedsiêbiorstw).

Tablica 1. Charakterystyka powsta³ych w modelu otwartym innowacjiproduktowych w badanych przedsiêbiorstwach (N = 123)

Charakterystykainnowacji Kategorie

Stopieñ nowoœciinnowacji

Radykalne –25,20%

Stopniowe – 48,78% W równymstopniu obie– 26,02%

Zasiêgoddzia³ywaniainnowacji

Lokalny –13,8%

Ogólno-krajowy –39,0%

Europejski –22,0%

Globalny –26,8%

Inicjator innowacji Przedsiê-biorstwo –43,09%

Podmioty zewnêtrzne –10,57%

W równymstopniu obiestrony –46,34%

�ród³o: Opracowanie w³asne.

Mimo stosunkowo niskiej skali realizacji innowacji w modelu otwar-tym podjêto próbê oceny wp³ywu tych innowacji na sukces przedsiêbior-stwa. Za miarê sukcesu przyjêto zmianê wyniku finansowego przedsiê-biorstwa. Analiza wp³ywu otwartych innowacji produktowych na wynikiprzedsiêbiorstwa zosta³a dokonana w oparciu o pytanie: Jaki by³ wp³ywwprowadzonych innowacji produktowych na wyniki finansowe Pañstwaprzedsiêbiorstwa? Respondenci mogli wybraæ jedn¹ z trzech odpowiedzi:wyniki finansowe uleg³y poprawie; brak wp³ywu; wyniki finansowe po-gorszy³y siê. Rozk³ad odpowiedzi zamieszczono na rysunku 1.

Wiêkszoœæ respondentów zauwa¿y³a pozytywny wp³yw realizacjiinnowacji produktowych w modelu otwartym na wyniki przedsiêbior-stwa. W opinii a¿ 89 respondentów (72,4%) dziêki powy¿szym innowa-cjom wyniki finansowe osi¹gane przez przedsiêbiorstwo uleg³y popra-wie. Tylko jeden respondent (0,8%) zaznaczy³, ¿e innowacje produktoweprzyczyni³y siê do pogorszenia wyników finansowych przedsiêbiorstwa.Mo¿e to byæ konsekwencj¹ nieudanej komercjalizacji innowacji lub te¿d³u¿szego okresu potrzebnego na zwrot z inwestycji.


Rysunek 1. Wp³yw otwartych innowacji produktowych na wyniki finansoweprzedsiêbiorstw w opinii respondentów (N = 123)


Co ciekawe, 33 respondentów (26,8%) nie widzia³o zwi¹zku miêdzyfaktem realizacji otwartych innowacji produktowych a wynikami finan-sowymi przedsiêbiorstwa. Mo¿e to wynikaæ z dwóch powodów. Pierw-szy z nich to ma³a skala realizowanych przez przedsiêbiorstwo innowacjiproduktowych (przewa¿a³a sytuacja realizacji jednej innowacji rocznie).Drugi powód to przekonanie respondentów o braku bezpoœredniegozwi¹zku miêdzy tym jednym czynnikiem (realizacj¹ otwartych innowa-cji) a sukcesem przedsiêbiorstwa. Jest to konsekwencja trudnoœci wy-izolowania pojedynczego czynnika determinuj¹cego sukces przedsiêbior-stwa.

Badaczy interesowa³o nie tylko istnienie wp³ywu otwartych innowa-cji produktowych na wyniki przedsiêbiorstwa, ale tak¿e si³a jego od-dzia³ywania. Ze wzglêdu na znikomy odsetek wskazañ na negatywnywp³yw (1 wskazanie) skupiono siê na ocenie si³y pozytywnego wp³ywuotwartych innowacji produktowych na wyniki przedsiêbiorstwa. W tymcelu poproszono 89 respondentów (wskazuj¹cych na poprawê wynikówfinansowych w efekcie wprowadzenia otwartych innowacji produkto-wych) o oszacowanie w procentach si³y tego wp³ywu. Ze wzglêdu nadu¿e zró¿nicowanie wskazañ (od 1% do 100%) odpowiedzi pogrupo-wano w cztery kategorie (rysunek 2).


Rysunek 2. Si³a pozytywnego wp³ywu wprowadzonych otwartych innowacjiproduktowych na wyniki finansowe w opinii respondentów (N = 89)


Œrednia ocena si³y pozytywnego wp³ywu otwartych innowacji pro-duktowych na wyniki finansowe przedsiêbiorstwa wynios³a 16,9%,a mediana i dominanta 10%. Ponad 82% respondentów oceni³o si³ê pozy-tywnego wp³ywu otwartych innowacji produktowych na wyniki przed-siêbiorstwa na poziomie 20% i mniej. Jedynie 16 respondentów (na 89badanych) ocenia³o tê si³ê na wiêcej ni¿ 20%. Mo¿na zatem stwierdziæ, ¿esi³a pozytywnego oddzia³ywania realizacji otwartych innowacji na wy-niki finansowe przedsiêbiorstw jest umiarkowana, chocia¿ trudna dojednoznacznej interpretacji. Ostro¿noœæ wynika z braku punktu odnie-sienia do przedsiêbiorstw realizuj¹cych innowacje produktowe w modeluzamkniêtym oraz braku wiedzy o innych determinantach sukcesu przed-siêbiorstw i si³y ich oddzia³ywania na poprawê wyników finansowych.

Reasumuj¹c, ogólna ocena oddzia³ywania realizacji otwartych inno-wacji produktowych na wyniki badanych podmiotów by³a pozytywna,jednak si³a wp³ywu umiarkowana. Wiêkszoœæ respondentów ostro¿nieszacowa³a si³ê wp³ywu realizacji otwartych innowacji produktowych nawyniki swoich przedsiêbiorstw.


ZakoñczenieZaprezentowane wyniki badañ autorskich wraz z przegl¹dem in-

nych badañ z tego obszaru potwierdzi³y istnienie pozytywnego zwi¹zkumiêdzy zaanga¿owaniem przedsiêbiorstw w realizacjê otwartych inno-wacji a mo¿liwoœci¹ osi¹gniêcia szeroko rozumianego sukcesu.

Na podstawie dokonanego przegl¹du literatury mo¿na stwierdziæ, i¿zagadnienie wp³ywu otwartych innowacji na szeroko rozumiany sukcesprzedsiêbiorstwa nie jest jeszcze w wystarczaj¹cym stopniu rozpoznane.Œwiadczy to o pocz¹tkowej fazie rozwoju badañ z tego zakresu i sku-pieniu siê badaczy na rozpoznaniu i analizie samego zjawiska, a nieeksplorowaniu zale¿noœci miêdzy zjawiskiem otwartych innowacji a in-nymi zmiennymi opisuj¹cymi funkcjonowanie przedsiêbiorstwa. Mimoniewielkiej iloœci badañ mo¿na wykazaæ, ¿e realizacja otwartych innowacjipozwala osi¹gn¹æ przedsiêbiorstwu sukces mierzony ró¿nymi wskaŸ-nikami. Najczêœciej stosowanymi miarami sukcesu w opisanych bada-niach by³y: osi¹gane ponadprzeciêtne wyniki finansowe, wzrost dyna-miki sprzeda¿y, wysokie poziomy wskaŸników rentownoœci, wysokietempo rozwoju przedsiêbiorstwa czy te¿ poprawa pozycji konkuren-cyjnej.

W wê¿szym zakresie pozytywny wp³yw realizacji otwartych inno-wacji na sukces przedsiêbiorstwa potwierdzi³y tak¿e badania zrealizowa-ne przez autorki. Wykazano w nich dodatni¹ zale¿noœæ miêdzy realizacj¹otwartych innowacji produktowych a popraw¹ wyników finansowychprzedsiêbiorstw innowacyjnych dzia³aj¹cych na rynku polskim. Powy¿-szy wp³yw mia³ jednak charakter umiarkowany, co mo¿e wynikaæ z faktuwypreparowania jednego czynnika determinuj¹cego sukces przedsiê-biorstwa. Wychodz¹c z za³o¿enia, i¿ o sukcesie przedsiêbiorstwa decydu-je wi¹zka czynników, warto by³oby rozszerzyæ badania o analizê wp³ywuinnych Ÿróde³ sukcesu przedsiêbiorstwa i powi¹zañ miêdzy nimi. Pozwo-li³oby to na bardziej precyzyjne oszacowanie wp³ywu dzia³alnoœci inno-wacyjnej (w tym realizowanej w modelu otwartym) na sukces przedsiê-biorstwa. Zdaniem autorek kierunki dalszych badañ z zakresu wp³ywuotwartych innowacji na sukces przedsiêbiorstwa powinny bazowaæ nazastosowaniu kompleksowych miar sukcesu, uwzglêdniaj¹cych nie tylkomiary finansowe, oraz na prowadzeniu analiz porównawczych dla pod-miotów nieinnowacyjnych lub realizuj¹cych inne rodzaje innowacji.


Literatura1. Buganza T., Verganti R. (2009), Open Innovation Process to Inbound

Knowledge. Collaboration with Universities in Four Leading Firms, „Euro-pean Journal of Innovation Management”, Vol. 12, No. 3.

2. Chesbrough H. W. (2002), Graceful exits and foregone opportunities:Xerox’s management of it’s technology spin-off companies, „Business Histo-ry Review”, Vol. 4.

3. Chesbrough H. W., Garman A. R. (2010), Otwarta innowacyjnoœæ: receptana trudne czasy, „Harvard Business Review Polska”, nr 11.

4. Chesbrough H. W. (2003), Open Innovation: The New Imperative for Cre-ating and Profiting from Technology, Harvard Business School Press, Bo-ston Mass.

5. Chesbrough H. W. (2006), Open Business Models: How to Thrive in theNew Innovation Landscape, Harvard Business School Press, Boston.

6. Chesbrough H. W., Wanhaverbeke W., West J. (red.) (2006) Open Inno-vation: Researching a New Paradigm, Oxford University Press, Oxford.

7. Crema M., Verbano Ch., Venturini K. (2014), Linking strategy with openinnovation and performance in SMEs, „Measuring Business Excellence”,Vol. 18, No. 2.

8. Filipczuk J. (2002), Analiza kluczowych czynników sukcesu przedsiêbior-stwa, www.ipis.pl, dostêp dnia 22.02.2016.

9. Gassmann O., Enkel E., Towards a Theory of Open Innovation: Three CoreProcess Archetypes, www.alexandria.unisg.ch/EXPORT/DL/20417.

10. Gassmann O., Enkel E. (2005), Open Innovation Forschung, w: Gestal-tung von Innovationssystemen, M. Weissenberger-Eib (red.), CactusGroup Verlag, Kassel.

11. Grabowska M., Drygas M. (2010), Determinanty sukcesu przedsiêbiorstw,http://www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2010/59_Grabowska_M.pdf, dostêp dnia 23.02.2016.

12. Inauen M., Schenker-Wicki A. (2011), The Impact of Outside-In Open In-novation on Innovation Performance, „European Journal of InnovationManagement”, Vol. 14, No. 4.

13. Kelley B. (2011), The Importance of a Strategic Approach to Open Innova-tion, w: A Guide to Open Innovation and Crowdsourcing. Advice from Lead-ing Experts, Sloane P. (ed.), Kogan Page Limited, London.

14. Kozarkiewicz A. (2010), Wspó³czesne trendy w innowacyjnoœci – w kierun-ku otwartych innowacji, „Przegl¹d Organizacji”, nr 5.


15. Laursen K., Salter A. (2004), Searching High and Low: What Types ofFirms Use Universities as a Source of Innovation?, „Research Policy”,Vol. 33.

16. Lee S., Park G., Yoon B., Park J. (2010), Open innovation in SMEs – An in-termediated network model, „Research Policy”, Vol. 39.

17. Lichtenthaler U. (2009), Outbound open innovation and its effect on firmperformance: examining environmental influences, „R&D Management”,Vol. 39, No. 4.

18. Loren J. K. (2011), What is Open Innovation?, w: A Guide to Open Innova-tion and Crowdsourcing. Advice from Leading Experts, Sloane P. (ed.),Kogan Page Limited, London.

19. Majewska-Opie³ka I. (2007), Sukces firmy, Gdañskie WydawnictwoPsychologiczne, Gdañsk.

20. Matusiak K. B. (red.) (2008), Innowacje i transfer technologii – s³ownikpojêæ, PARP, Warszawa.

21. Rangus K., Drnovsek M. (2013), Open innovation in Slovenia: A compara-tive analysis of different firm size, „Economic and Business Review”,Vol. 15, No. 3.

22. Raport z badañ statutowych nr KZiF/S/03/15: Konfiguracja zasobóww modelach otwartych innowacji. Etap I – Innowacje produktowe;kierownik: A. Sopiñska; uczestnicy: A. Sopiñska, W. Mierzejewska,P. Wachowiak, SGH, Warszawa 2015.

23. Scott G. Chaston I. (2013), Open innovation in an emerging economy, „Ma-nagement Research Review”, Vol. 36, No. 10.

24. S³ownik Jêzyka Polskiego PWN, http://sjp.pwn.pl/szukaj/sukces.html, dostêp dnia 23.02.2016.

25. Sopiñska A. (2013), Otwarte innowacje bazuj¹ce na m¹droœci „t³umu” –podstawa sukcesu wspó³czesnego przedsiêbiorstwa, „Zarz¹dzanie i Finan-se”, t. 11, nr 4.

26. Taylor W. C., LaBarre P. (2007), Czas reformatorów. Dlaczego w biznesiezwyciê¿aj¹ najbardziej oryginalne umys³y, MT Biznes, Warszawa.

27. West J., Gallagher S. (2006), Challenges of Open Innovation: The Paradoxof Firm’ Investment on Open Source Software, „R&D Management”,Vol. 36, No. 3.

28. Verbano C., Crema M., Venturini K. (2013), Determinants and firm per-formances in open innovation models: an empirical analysis in SME, „Jour-nal of Small Business Management”.


StreszczenieW artykule przedstawiono zagadnienie wp³ywu realizacji innowacji w mo-

delu otwartym na sukces przedsiêbiorstwa. Autorki dokona³y krytycznego prze-gl¹du literatury dotycz¹cej istoty otwartych innowacji oraz ich wp³ywu na sukcesprzedsiêbiorstwa. Artyku³ zawiera równie¿ wyniki autorskich badañ empirycz-nych zrealizowanych w 123 innowacyjnych przedsiêbiorstwach. Wyniki badañ,wraz z krytycznym przegl¹dem literatury, potwierdzi³y istnienie pozytywnegozwi¹zku miêdzy zaanga¿owaniem przedsiêbiorstw w realizacjê otwartych inno-wacji a mo¿liwoœci¹ osi¹gniêcia sukcesu mierzonego wynikami finansowymiprzedsiêbiorstwa.

S³owa kluczoweotwarte innowacje, sukces przedsiêbiorstwa

Open innovation as a source of enterprise success (Summary)The article presents the relationship between open innovation and enter-

prise success. The authors made a critical review of the literature on the essence ofopen innovation and their impact on enterprise performance. The article includesalso the results of author’s empirical research carried out in 123 innovative enter-prises. The results, including a critical review of the literature, confirmed the exis-tence of a positive relationship between the involvement of enterprises in the im-plementation of open innovation and ability of the enterprise to achieve success.

Keywordsopen innovation, enterprise performance


Otwarte innowacje Ÿród³em sukcesu przedsiêbiorstwazif.wzr.pl/pim/2016_2_1_27.pdf · niej...

Documents

Transcript of Otwarte innowacje Ÿród³em sukcesu przedsiêbiorstwazif.wzr.pl/pim/2016_2_1_27.pdf · niej...