Otwarta Nauka w pigułce 06-2017
-
Upload
platforma-otwartej-nauki -
Category
Science
-
view
798 -
download
5
Transcript of Otwarta Nauka w pigułce 06-2017
![Page 1: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/1.jpg)
Otwarta nauka
Platforma Otwartej Nauki, ICM, Uniwersytet Warszawski
Marta Hoffman-Sommer, Michał Starczewski
“Otwarta nauka to przekonanie, że wiedzę naukową wszelkiego rodzaju należy
otwarcie udostępniać innym na tak wczesnym etapie procesu badawczego, jak
to tylko możliwe.”
Michael Nielsen
![Page 2: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/2.jpg)
Otwarta nauka
Otwarty dostęp do publikacji
Otwarte dane badawcze
Otwarte oprogramowanie
Nauka obywatelska
Otwarte recenzje
Otwarte notatniki laboratoryjne
Otwarte zasoby edukacyjne
Otwarty dostęp
![Page 3: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/3.jpg)
Guidelines on Open Access to Scientific Publications and Research Data in Horizon 2020. Wersja: 16 December 2013.
Co to jest otwarty dostęp?Komisja Europejska (2013):
„Otwarty dostęp można zdefiniować jako praktykę udostępniania informacji
naukowej on-line w taki sposób, by była dla użytkownika końcowego bezpłatna i
by możliwe było jej ponowne wykorzystanie.
W kontekście badań i innowacji „informacja naukowa” oznacza
(i) recenzowane artykuły badawcze (publikowane w czasopismach naukowych)
oraz
(ii) dane badawcze (dane leżące u podstaw publikacji naukowych, dane
przetworzone i/lub dane surowe).”
![Page 4: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/4.jpg)
Open Data Definition – definicja otwartości
Wiedza jest otwarta wtedy, gdy każdy ma do niej dostęp, może z niej korzystać,
modyfikować ją i przekazywać dalej – podlegając wyłącznie ograniczeniom związanym
z zachowaniem informacji o pochodzeniu wiedzy i z utrzymaniem jej otwartego
charakteru.
Open Knowledge Foundation, http://opendefinition.org/od/2.1/en/
![Page 5: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/5.jpg)
Rezultaty badań naukowych
Artykuły i książki
KTH
Bib
liote
ket,
CC
-BY-
SAh
ttp
s://
ww
w.f
lickr
.co
m/p
ho
tos/
kth
bib
liote
ket/
44
72
64
04
23
/
Dane badawcze
![Page 6: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/6.jpg)
Jakie są korzyści z otwartego dostępu? otwarte publikacje i dane są dostępne dla szerszego grona odbiorców:
mogą z nich korzystać osoby spoza środowiska akademickiego – nauczyciele i
uczniowie, lekarze, firmy i przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe, i inni
mogą z nich korzystać naukowcy z krajów lub instytucji o słabszym dostępie
otwartość poprawia funkcjonowanie nauki:
szybsza komunikacja w nauce – badania posuwają się szybciej, mniej duplikacji badań
częściej korzystają naukowcy z innych dziedzin – ułatwia badania interdyscyplinarne
jest mniej konkurencji, a więcej współpracy, także międzynarodowej
łatwiej wychwytywać oszustwa i nierzetelność naukową
otwarte licencje pozwalają na maszynową analizę tekstów
archiwizacja – bezpieczne, długoterminowe przechowywanie treści w postaci cyfrowej
![Page 7: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/7.jpg)
Kiedy jesteśmy zobowiązani do otwartego udostępniania
rezultatów naszych badań?
1. Wymagania grantodawców – np. KE w programie Horyzont2020
wymaga otwartego dostępu do publikacji i danych badawczych.
2. Wymagania pracodawców – niektóre uczelnie na świecie wymagają od
swoich pracowników otwartego dostępu do publikacji (rzadziej danych).
3. Wymagania czasopism naukowych – wiele (coraz więcej!) czasopism
wymaga, aby dane powiązane z publikowanym artykułem były
udostępnione w repozytorium.
![Page 8: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/8.jpg)
Sytuacja w Polsce
Dokument MNiSW (październik 2015):
Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce
„…zaleca, aby krajowe podmioty finansujące badania naukowe ześrodków publicznych (…) stosowały i upowszechniały zasady, zgodnie zktórymi publikacje i dane badawcze powstające w wynikufinansowanych lub współfinansowanych przez nie badań znajdą się wotwartym dostępie.”
![Page 9: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/9.jpg)
Otwarty dostęp
do publikacji naukowych
![Page 10: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/10.jpg)
Otwarty dostęp do publikacji naukowych
Otwarte czasopisma i książki
(złota droga)
Otwarte repozytoria
(zielona droga)
![Page 11: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/11.jpg)
1. Otwarte czasopisma i książki
Wydawca umożliwia darmowy dostęp dla wszystkich bezpośrednio na stronie
internetowej czasopisma (lub wydawnictwa).
2. Otwarte repozytoria
Oprócz opublikowania w czasopiśmie, autor (lub rzadziej: wydawca) zamieszcza
publikację również w repozytorium, gdzie jest dostępna za darmo dla
wszystkich.
![Page 12: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/12.jpg)
Otwarte czasopisma
Czasopisma otwarte – wszystkie artykuły są otwarte.
Czasopisma hybrydowe – otwarte są te artykuły, za które autor zapłacił; nadal
funkcjonują płatne prenumeraty.
http://www.modernlanguagesopen.org/
PLOS – Public Library of Sciencehttps://www.plos.org/
eLifehttps://elifesciences.org/
pressto.amu.edu.pl
![Page 13: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/13.jpg)
Otwarte książki naukowe
Wydawnictwo udostępnia książkę za darmo w internecie – możliwa również
płatna wersja drukowana – książka może być na otwartej licencji.
Wiele wydawnictw naukowych, zwłaszcza uczelnianych – według indywidualnych ustaleń.
https://books.openedition.org/
![Page 14: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/14.jpg)
Otwarte repozytoria publikacji
Repozytorium – przechowuje i udostępnia publikacje naukowe, deponowane przez
autora (rzadziej przez wydawcę) – równolegle do publikacji w czasopiśmie.
1. Dziedzinowe – przyjmują materiały z danej dziedziny nauki
2. Instytucjonalne – przyjmują materiały od pracowników i
studentów danej instytucji, lub od grantobiorców danej instytucji
3. Ogólne – przyjmują materiały naukowe od wszystkich i z każdej
dziedziny nauki.
![Page 15: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/15.jpg)
Repozytoria dziedzinowe SSRN – Social Sciences Research Network www.ssrn.com
arXivhttp://arxiv.org/
PubMed Central https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/
![Page 16: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/16.jpg)
Repozytoria instytucjonalneDASH – Digital Access to Scholarship at Harvardhttps://dash.harvard.edu/ AMUR – Adam Mickiewicz University Repository
https://repozytorium.amu.edu.pl/
w Polsce działa ponad 30 repozytoriów instytucjonalnych
![Page 17: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/17.jpg)
Repozytorium CeON – prowadzone przez ICM UWhttps://depot.ceon.pl/
Repozytoria ogólne
Zenodo – prowadzone w CERN, finansowane przez Komisję Europejskąhttps://zenodo.org/
![Page 21: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/21.jpg)
OpenAIRE – Open Access Infrastructure for Research in Europe
www.openaire.eu
![Page 22: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/22.jpg)
Dwa główne obszary problemów:
1. Kwestie finansowe – kto płaci za proces wydawniczy?
2. Kwestie prawne – komu wolno decydować o
udostępnieniu danej publikacji?
![Page 23: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/23.jpg)
Finansowanie czasopism naukowych
Autor
Wydawca
Czytelnik
prenumerata
Autor
Wydawca
Czytelnik
APC
Autor
Wydawca
Czytelnik
Instytucja zewnętrzna
dotacja
czasopismo zamknięte
czasopismo otwartemodel APC
czasopismo otwartemodel bezpłatny
APC – article processing charge
![Page 24: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/24.jpg)
Finansowanie czasopism naukowych
Autor
Wydawca
Czytelnik
prenumerata
Autor
Wydawca
Czytelnik
APC
Autor
Wydawca
Czytelnik
Instytucja zewnętrzna
dotacja
czasopismo zamknięte
czasopismo otwartemodel APC
czasopismo otwartemodel bezpłatny
APC – article processing charge
![Page 25: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/25.jpg)
Czasopisma hybrydowe
Autor
Wydawca
Czytelnik
prenumerata
Autor
Wydawca
Czytelnik
APC
Czasopismo pozostaje
zamknięte, ale wybrane
artykuły (te, za które
autorzy zapłacili) są
dostępne w sposób
otwarty
czasopismo hybrydowe:
double-dipping
czasopismo zamknięte
czasopismo otwartemodel APC
![Page 26: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/26.jpg)
Finansowanie otwartych repozytoriów
Autor
Repozytorium
Czytelnik
Instytucja zewnętrzna
otwarte repozytorium
(np. uczelnia, instytut badawczy, instytucja finansująca naukę, rząd, …)
![Page 27: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/27.jpg)
A co na to prawo autorskie?
Cold Storage, https://www.flickr.com/photos/coldstorage/3167929623/; CC BY 2.0
![Page 28: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/28.jpg)
Prawo autorskie• Prawa wyłączne („wszystkie prawa zastrzeżone”)
• Przedmiot ochrony: UTWÓR
• (przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze)
• Ale NIE: idee, odkrycia, procedury, koncepcje matematyczne, …
![Page 29: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/29.jpg)
Prawa autorskie
Osobiste- więź twórcy z utworem
(autorstwo, integralność,
decyzja o udostępnieniu, …)
- nieograniczone w czasie
- niezbywalne
Majątkowe- korzystanie z utworu na
różnych polach eksploatacji
- ograniczone w czasie
- zbywalne
![Page 30: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/30.jpg)
Dozwolony użytek
Ustawowe ograniczenie wyłączności praw
Co można zrobić z utworem bez zgody autora?
![Page 31: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/31.jpg)
Autor – wydawca
Przeniesienie praw
Na wszystkie pola
eksploatacji
Na niektóre pola
eksploatacji
licencja
wyłączna niewyłączna
![Page 32: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/32.jpg)
Naukowiec jako twórca
Czy prawa osobiste i majątkowe są tak samo ważne?
![Page 33: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/33.jpg)
„Niektóre prawa zastrzeżone”
![Page 34: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/34.jpg)
BY – uznanie autorstwa
NC – użycie niekomercyjne
SA – na tych samych warunkach
ND – bez utworów zależnych
![Page 35: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/35.jpg)
Anita Wasik,CC BY-SA 3.0 PL
![Page 36: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/36.jpg)
Na jak wiele pozwolę odbiorcy?
Otwarty dostęp
GRATIS
Otwarty dostęp
LIBRE
![Page 37: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/37.jpg)
![Page 38: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/38.jpg)
![Page 39: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/39.jpg)
Creative Commons w nauce• Autorskie prawa majątkowe mogą blokować rozpowszechnianie publikacji
• Licencje CC zapewniają ochronę praw osobistych (m.in. autorstwo)
• Walutą naukowców są cytowania i prestiż
• Text & data mining
![Page 40: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/40.jpg)
![Page 41: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/41.jpg)
Umowy Na co zwracać uwagę?
• kto zawiera umowę?
• forma (pisemna?)
• pola eksploatacji
• odpłatność
• możliwość zmiany
• wypowiedzenie
• kary umowne
Ważność umowy
Ochrona interesów
![Page 42: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/42.jpg)
Pomocnik Prawny PON
![Page 43: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/43.jpg)
Otwarty dostęp
do danych badawczych
![Page 44: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/44.jpg)
Rezultaty badań naukowych
Artykuły i książki
KTH
Bib
liote
ket,
CC
-BY-
SAh
ttp
s://
ww
w.f
lickr
.co
m/p
ho
tos/
kth
bib
liote
ket/
44
72
64
04
23
/
Dane badawcze
![Page 45: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/45.jpg)
Definicje danych badawczych
„Dane badawcze to dane zebrane, zaobserwowane lub wytworzone jako materiał do analizy, w celu uzyskania oryginalnych wyników naukowych.”
„…zarejestrowane materiały o charakterze faktograficznym powszechnie uznawane przez społeczność naukową za niezbędne do oceny wyników badań naukowych.”
![Page 46: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/46.jpg)
Dane liczbowe
Dokumenty tekstowe, notatki
Kwestionariusze, ankiety, wyniki badań ankietowych
Nagrania audio i video, zdjęcia
Zawartość baz danych (video, audio, teksty, obrazy)
Modele matematyczne, algorytmy
Oprogramowanie (skrypty, pliki wejściowe…)
Wyniki symulacji komputerowych
Protokoły laboratoryjne, opisy metodologiczne
Próbki, artefakty, obiekty
Co zaliczamy do danych badawczych?
![Page 47: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/47.jpg)
Guidelines on Open Access to Scientific Publications and Research Data in Horizon 2020. Wersja: 16 December 2013.
Co to jest otwarty dostęp?Komisja Europejska (2013):
„Otwarty dostęp można zdefiniować jako praktykę udostępniania informacji
naukowej on-line w taki sposób, by była dla użytkownika końcowego bezpłatna i
by możliwe było jej ponowne wykorzystanie.
W kontekście badań i innowacji „informacja naukowa” oznacza
(i) recenzowane artykuły badawcze (publikowane w czasopismach naukowych)
oraz
(ii) dane badawcze (dane leżące u podstaw publikacji naukowych, dane
przetworzone i/lub dane surowe).”
![Page 48: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/48.jpg)
Po co otwierać dane?
1. Możliwość weryfikacji naszych wyników – powtarzalność
w nauce (reproducibility)
2. Możliwość ponownego wykorzystania – przez nas i przez
innych, również komercyjnie (re-use)
![Page 49: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/49.jpg)
FAIR data
Findable - łatwo je znaleźć
Accessible - są dostępne dla wszystkich
Interoperable - można je połączyć z innymi danymi
Reusable - można je ponownie wykorzystać
![Page 50: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/50.jpg)
Otwarty dostęp do danych naukowych
Otwarte repozytoria(zielona droga)
![Page 51: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/51.jpg)
Otwarte repozytoria danych badawczych
1. Specjalistyczne – przyjmuje dane wybranego typu, np. uzyskane
za pomocą eksperymentu danego rodzaju
2. Dziedzinowe – przyjmuje dane z wybranej dziedziny nauki
3. Instytucjonalne – przyjmuje dane od pracowników i studentów
danej instytucji, lub od grantobiorców danej instytucji
4. Ogólne (catch-all) – przyjmuje dane naukowe od wszystkich i z
każdej dziedziny nauki
![Page 52: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/52.jpg)
Repozytoria specjalistyczne
Berm
an, K
leyw
egt, N
akam
ura
, M
ark
ley
(2012)
http
://d
x.d
oi.org
/10.1
016/j.s
tr.2
012.0
1.0
10
Protein Data Bank
Repozytorium danych społecznych prowadzone przez ISS UW i IFiS PAN
GenBank
htt
p:/
/ww
w.n
cbi.nlm
.nih
.gov/g
e
nbank/s
tatistics
Oxford Text Archive
![Page 53: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/53.jpg)
Repozytoria tematyczne
Repozytorium danych biologicznych, dostępne dla wszystkich
Repozytorium danych z nauk społecznych i humanistycznych
Repozytorium danych z nauk o ziemi, dostępne dla wszystkich
![Page 54: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/54.jpg)
Repozytoria instytucjonalne
Repozytorium uczelniane
Repozytorium tematyczne prowadzone przez brytyjską instytucję finansującą badania: Natural Environment Research Council
![Page 55: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/55.jpg)
Repozytoria ogólne
Krajowe repozytorium danych: Holandia
Krajowe repozytorium danych: Polska
Repozytorium ogólnodostępne(publikacje + dane)
Repozytorium ogólnodostępne(publikacje + dane)
![Page 56: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/56.jpg)
re3data.org – wyszukiwarka repozytoriów
![Page 57: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/57.jpg)
• Artykuły opisujące dane (data descriptors)
• Dane są deponowane w repozytoriach
• Niektóre czasopisma dopuszczają też możliwość dołączania danych w
postaci Supplementary Material
Uzupełnienie systemu repozytoryjnego, nie alternatywa
Czasopisma publikujące dane (data journals)
![Page 58: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/58.jpg)
Trudnościw udostępnianiu danych badawczych
• Selekcja danych – co jest wartościowe?
• Przygotowanie danych – pełna dokumentacja, metadane, formaty
• Stan prawny danych – czy mam prawo je udostępnić? W jaki sposób
inni będą mogli z nich korzystać?
![Page 59: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/59.jpg)
Przygotowanie danych – dokumentacja
Dane pozbawione dokumentacji będą bezwartościowe z punktu widzenia ponownego wykorzystania.
1. Metadane typu bibliograficznego: autorzy, afiliacje, tytuł, czas powstania
2. Kontekst badania naukowego: po co te dane powstały?
3. Metodologia badań
4. Powiązania z innymi zbiorami, z publikacjami naukowymi
5. Status prawny danych – co wolno użytkownikowi
6. …
![Page 60: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/60.jpg)
Jak sobie ułatwić zarządzanie danymi?
Plan zarządzania danymi (DMP; data management plan)
1. Jakie dane zostaną wytworzone lub zebrane?
(co będą zawierać? jakie będą formaty plików? jak dużo będzie danych?)
2. Jak zostaną uporządkowane i opisane?
3. Kwestie etyczne i prawne
(kwestie związane z ochroną prywatności, dane niejawne, etc.)
4. W jaki sposób dane zostaną udostępnione?
(jak, kiedy, komu)
5. Które dane będą przechowywane długoterminowo? Gdzie, jak długo?
Slajd przygotowany na podstawie materiałów DCC: www.dcc.ac.uk/resources/data-management-plans/checklist
![Page 61: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/61.jpg)
Czy wszystkie dane powinny być otwarte? Nie.
Ale informacja o istnieniu danych zawsze powinna być publicznie dostępna:
• Inni mogą się dowiedzieć o danych i negocjować z nami dostęp
• Pozwala to uniknąć duplikacji badań
Slajd na podstawie: Kevin Ashley, DCC, CC-BY
Dane osobowe
Bezpieczeństwo narodowe
Komercjalizacja wyników badań
![Page 62: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/62.jpg)
As open as possible, as closed as necessary
– ograniczenia prawne i etyczne oraz spójność z celem prowadzonych
badań (np. komercjalizacja)
http://ec.europa.eu/research/participants/data/ref/h2020/grants_manual/hi/oa_pilot/h2020-hi-oa-data-mgt_en.pdf - Guidelines on FAIR Data Management, wersja 3.0, 26 July 2016
![Page 63: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/63.jpg)
Dane badawcze Aspekty prawne
![Page 64: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/64.jpg)
Dobra osobisteOchrona baz danych
Wizerunek Dane osobowe
![Page 65: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/65.jpg)
Istotny co do jakości lub ilości nakład inwestycyjny
• czas ochrony: 15 lat od sporządzenia / udostępnienia bazy• istotna zmiana => czas ochrony liczy się odrębnie
• Baza danych może być UTWOREM• ochrona prawnoautorska
Bazy danych
![Page 66: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/66.jpg)
PRODUCENT BAZY DANYCH
• ponosi ryzyko nakładu inwestycyjnego
• wyłączne prawo wykorzystania danych w całości lub istotnej części
![Page 67: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/67.jpg)
M.in.: • zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia • nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica
korespondencji • twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i
racjonalizatorska
Dobra osobiste
![Page 68: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/68.jpg)
• jako dobro osobiste
• ochrona w prawie autorskim
Zasada: rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody
Chyba że:
- osoba powszechnie znana, a wizerunek - w związku z pełnieniem funkcji publicznej
- osoba stanowi szczegół całości
Wizerunek
![Page 69: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/69.jpg)
• dane osobowe = wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej
• przetwarzanie danych osobowych
• administrator danych osobowych
Dane osobowe
![Page 70: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/70.jpg)
Dane osobowe
“Zwykłe”Wrażliwe
(sensytywne)
![Page 71: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/71.jpg)
Przetwarzanie danych osobowych
Kiedy można przetwarzać dane osobowe?
• ZGODA• podstawa prawna• w celu realizacji umowy• prawnie usprawiedliwione cele, o ile nie narusza to praw i
wolności
![Page 72: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/72.jpg)
Obowiązek informacyjny
Konieczność poinformowania o zbieraniu danych i celu
![Page 73: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/73.jpg)
Dane wrażliwe (sensytywne)
• pochodzenie rasowe lub etniczne • poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne • przynależność wyznaniowa, partyjna lub związkowa• o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu
seksualnym • dotyczące skazań, orzeczeń o ukaraniu i mandatów karnych, a
także innych orzeczeń wydanych w postępowaniu sądowym lub administracyjnym
![Page 74: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/74.jpg)
Dane wrażliwe c.d.
Zasada: konieczna zgoda na piśmie.
Wyjątki:
- istnieje podstawa prawna
- jest to niezbędne do prowadzenia badań naukowych, w tym do przygotowania rozprawy wymaganej do uzyskania dyplomu ukończenia szkoły wyższej lub stopnia naukowego; publikowanie wyników badań naukowych nie może następować w sposób umożliwiający identyfikację osób, których dane zostały przetworzone
![Page 75: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/75.jpg)
Dane osobowe a “państwa trzecie”
• W jakim państwie znajdują się serwery?
• Problemy z USA
![Page 76: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/76.jpg)
RODO
25 V 2018 r. - Rozporządzenie Ogólne dot. Danych Osobowych
![Page 77: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/77.jpg)
Dziękujęmy za uwagę
Kontakt:
![Page 78: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/78.jpg)
Wymagania Komisji Europejskiej w programie Horyzont 2020
![Page 79: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/79.jpg)
Otwarty dostęp do publikacji w H2020
Każdy beneficjent programu Horyzont 2020 musi zapewnić otwarty dostęp do
wszystkich recenzowanych publikacji naukowych jakie powstaną w oparciu o
uzyskane wyniki.
Aby spełnić powyższe wymaganie, beneficjenci muszą przynajmniej zapewnić, że
ich publikacje będzie można czytać online, ściągać i drukować. Wszelkie dodatkowe
uprawnienia dla użytkowników, takie jak prawo do kopiowania,
rozpowszechniania, przeszukiwania, linkowania i analizy maszynowej, zwiększają
użyteczność udostępnionej publikacji, tak więc beneficjenci są zobowiązani do
dołożenia wszelkich starań, aby zapewnić tak wiele spośród tych dodatkowych
uprawnień, jak to tylko możliwe.
![Page 80: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/80.jpg)
Pilotaż Otwartych Danych w H2020– od stycznia 2017 został rozszerzony do programu Open Research Data by Default
„Od finansowanych projektów […] jest wymagane korzystanie ze
szczegółowego planu zarządzania danymi, odnoszącego się do
poszczególnych zbiorów danych.”
![Page 81: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/81.jpg)
„Pilotaż Otwartych Danych obejmuje dwa rodzaje danych:
1) dane (…) niezbędne do weryfikacji wyników prezentowanych w
publikacjach naukowych należy udostępniać tak szybko, jak to możliwe;
2) inne dane (…) wymienione w planie zarządzania danymi należy
udostępniać zgodnie z ustalonymi w planie terminami.
(…) Projekty objęte pilotażem są zobowiązane do deponowania opisanych
powyżej danych badawczych, najlepiej w repozytoriach danych
badawczych.”
![Page 82: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/82.jpg)
„Na ile to możliwe, projekty są zobowiązane do podjęcia działań
umożliwiających osobom trzecim dostęp do danych badawczych,
ich analizę maszynową, ponowne wykorzystanie, kopiowanie i
rozpowszechnianie (bez opłat ze strony użytkowników).
Prostą i skuteczną metodą osiągnięcia powyższego celu jest
dołączenie do deponowanych danych licencji Creative Commons
(CC-BY lub oświadczenia CC0).”
![Page 83: Otwarta Nauka w pigułce 06-2017](https://reader034.fdocuments.pl/reader034/viewer/2022051404/5a64d13f7f8b9a6d5d8b4a2b/html5/thumbnails/83.jpg)
Kiedy można się wyłączyć z pilotażu?
• Gdy planowane jest komercyjne lub przemysłowe wykorzystanie danych
• Gdy uczestnictwo stoi w sprzeczności z wymogami poufności, związanymi z
bezpieczeństwem
• Gdy stoi w sprzeczności z obowiązującymi zasadami ochrony danych osobowych
• Gdyby udział w pilotażu uniemożliwiał osiągnięcie głównego celu naszych działań
• Jeżeli w ramach projektu nie zostaną wytworzone ani zebrane żadne dane naukowe
• Gdy występują inne uzasadnione przyczyny by nie uczestniczyć w pilotażu
Można się wyłączyć zarówno na etapie wniosku grantowego, jak i w trakcie trwania
projektu. Powody wyłączenia należy wyjaśnić w Planie Zarządzania Danymi.
Slajd na podstawie: Sarah Jones, Kevin Ashley, DCC, CC-BY