ONTOGENEZA CZŁOWIEKA

ONTOGENEZA

byt osobniczy – istnienie każdego byt osobniczy – istnienie każdego człowieka rozpoczyna się w momencie człowieka rozpoczyna się w momencie zapłodnienia – kiedy materiał genetyczny zapłodnienia – kiedy materiał genetyczny matki łączy się z materiałem matki łączy się z materiałem genetycznym ojca, zaś kończy się genetycznym ojca, zaś kończy się w momencie śmierci. w momencie śmierci.

W życiu człowieka możemy wyróżnić następujące okresy:

1.1. okres embrionalnyokres embrionalny

2.2. ddzieciństwozieciństwo

3.3. mmłodośćłodość

4.4. wiek dojrzaływiek dojrzały

5.5. starośćstarość

Starzenie się i śmierć

W procesie ontogenezy normalnym etapem jest W procesie ontogenezy normalnym etapem jest starzenie się, któremu towarzyszą zauważalne starzenie się, któremu towarzyszą zauważalne zmiany w wyglądzie zewnętrznym, a także zmiany w wyglądzie zewnętrznym, a także w budowie, funkcjonowaniu i wydolności w budowie, funkcjonowaniu i wydolności organizmu. organizmu.

W rzeczywistości zmiany te zaczynają się W rzeczywistości zmiany te zaczynają się znacznie wcześniej, zwykle już około 20 roku znacznie wcześniej, zwykle już około 20 roku życia, jednakich nasilenie wzrasta z wiekiem życia, jednakich nasilenie wzrasta z wiekiem i szczególnie dobrze zauważalne jest w okresie i szczególnie dobrze zauważalne jest w okresie postreproduktywnym. postreproduktywnym.

Dla kobiet menopauza (zaprzestanie Dla kobiet menopauza (zaprzestanie miesiączkowania) oznacza zakończenie okresu miesiączkowania) oznacza zakończenie okresu zdolności reproduktywnej, choć zwykle nie zdolności reproduktywnej, choć zwykle nie towarzyszą jej jeszcze objawy starości. towarzyszą jej jeszcze objawy starości.

U mężczyzn wytwarzanie plemnikówU mężczyzn wytwarzanie plemnikóww kanalikach nasiennych może mieć miejsce w kanalikach nasiennych może mieć miejsce jeszcze w bardzo podeszłym wieku, natomiast jeszcze w bardzo podeszłym wieku, natomiast zmniejszenie stężenia androgenów (męskich zmniejszenie stężenia androgenów (męskich hormonów płciowych), bardzo hormonów płciowych), bardzo charakterystyczne dla okresu starości, charakterystyczne dla okresu starości, rozpoczyna się po 25 roku życia.rozpoczyna się po 25 roku życia.

W przedziale czasu pomiędzy 20 a 70 rokiem życia:

pojemność życiowa płuc zmniejsza się o 50%,pojemność życiowa płuc zmniejsza się o 50%, szybkość przewodzenia bodźców w nerwach o 10%,szybkość przewodzenia bodźców w nerwach o 10%, ukrwienie mózgu o 20%, ukrwienie mózgu o 20%, szybkość filtracji krwi przez nerki o 33%, szybkość filtracji krwi przez nerki o 33%, zanika tkanka tłuszczowa podskórna, zanika tkanka tłuszczowa podskórna, komórki tracą do 30% zawartej w nich wody i stają komórki tracą do 30% zawartej w nich wody i stają

się mniej sprężyste, się mniej sprężyste, człowiek 70 letni ma mniej o 65% kubków człowiek 70 letni ma mniej o 65% kubków

smakowychsmakowych i i o 44% nefronów, o 44% nefronów, w jego skórze zanikają receptory ciepła (natomiast w jego skórze zanikają receptory ciepła (natomiast

receptory zimna są długowieczne - dlatego ludziom receptory zimna są długowieczne - dlatego ludziom starym jest zwykle zimno).starym jest zwykle zimno).

Poszczególne cechy starości pojawiają się Poszczególne cechy starości pojawiają się w różnym wieku u różnych ludzi - zależy to w różnym wieku u różnych ludzi - zależy to przede wszystkim od czynników genetycznych, przede wszystkim od czynników genetycznych, ale w znacznej mierze także od warunków życia: ale w znacznej mierze także od warunków życia: odżywiania, trybu życia, ruchliwości, odżywiania, trybu życia, ruchliwości, ustosunkowywania się do problemów życiowych. ustosunkowywania się do problemów życiowych. Dlatego też wiek chronologiczny (metrykalny) Dlatego też wiek chronologiczny (metrykalny) może nie pokrywać się z wiekiem biologicznym.może nie pokrywać się z wiekiem biologicznym.

Dla ustalenia wieku biologicznego - a zatem do Dla ustalenia wieku biologicznego - a zatem do ustalenia stopnia starzenia się organizmu - ustalenia stopnia starzenia się organizmu - stosuje się kompleksowe testy, oceniające stosuje się kompleksowe testy, oceniające wydolność kilku układów (np. nerwowego, wydolność kilku układów (np. nerwowego, mięśniowego, krążenia, oddechowego, mięśniowego, krążenia, oddechowego, immunologicznego itd.). immunologicznego itd.).

Zgodnie z analizą wskaźników kondycji organizmu możemy wyróżnić:

osoby w podeszłym wieku osoby w podeszłym wieku ((6060 -- 7474 l lata), ata), osoby stare (75osoby stare (75 –– 8989 l lat) at) osoby długowieczne (powyżej 90osoby długowieczne (powyżej 90 l lat).at).

Starość z naukowego punktu widzenia stanowi Starość z naukowego punktu widzenia stanowi przedmiot zainteresowania gerontologii, natomiast przedmiot zainteresowania gerontologii, natomiast geriatria to specjalność medycyny obejmująca geriatria to specjalność medycyny obejmująca opiekę nad osobami starymi, ich leczenie opiekę nad osobami starymi, ich leczenie i starania przywracania ich sprawności. i starania przywracania ich sprawności.

Nie znamy do dziś przyczyn starzenia się, choć Nie znamy do dziś przyczyn starzenia się, choć obecnie intensywnie się ich poszukuje.obecnie intensywnie się ich poszukuje.

Najprawdopodobniej proces ten zakodowany jest Najprawdopodobniej proces ten zakodowany jest w genach i polega na zmniejszaniu długości w genach i polega na zmniejszaniu długości telomerów. telomerów.

W każdym bądź razie obserwacje ludzi długowiecznych oraz badania socjologiczne wskazują, że aby z stosunkowo dobrej kondycji dożyć jak najpóźniejszego wieku, należy: mieć długo żyjących przodków (rodziców i dziadków);mieć długo żyjących przodków (rodziców i dziadków); niezbyt obficie się odżywiać i co pewien czas stosować niezbyt obficie się odżywiać i co pewien czas stosować

post (nie dotyczy to dzieci i młodzieży w okresie post (nie dotyczy to dzieci i młodzieży w okresie wzrostu);wzrostu);

spożywać znaczne ilości witamin i niezbędnych spożywać znaczne ilości witamin i niezbędnych mikroelementów (najlepiej pod postacią owoców mikroelementów (najlepiej pod postacią owoców i warzyw);i warzyw);

dbać o dobrą kondycję fizyczną i umysłową, trenować dbać o dobrą kondycję fizyczną i umysłową, trenować pamięć i inteligencję; pamięć i inteligencję;

żywić przyjazne uczucia do otoczenia;żywić przyjazne uczucia do otoczenia; mieszkać na terenach o nie zatrutym środowisku mieszkać na terenach o nie zatrutym środowisku

naturalnym, najlepiej w górach.naturalnym, najlepiej w górach.

Starość jest naturalnym procesem prowadzącym Starość jest naturalnym procesem prowadzącym do śmierci - zjawiska, które kończy byt osobniczy do śmierci - zjawiska, które kończy byt osobniczy (ontogenezę). (ontogenezę).

W momencie śmierci zatrzymane zostają procesy W momencie śmierci zatrzymane zostają procesy życiowe. życiowe.

Z punktuZ punktu widzenia praktyki medycznej śmierć widzenia praktyki medycznej śmierć podzielić możemy na śmierć kliniczną i śmierć podzielić możemy na śmierć kliniczną i śmierć biologiczną. biologiczną.

W stanie śmierci klinicznej następuje zatrzymanie W stanie śmierci klinicznej następuje zatrzymanie krążenia i oddychania jednak od momentu krążenia i oddychania jednak od momentu ustania pracy serca przez pewien czas istnieje ustania pracy serca przez pewien czas istnieje możliwość reanimacjimożliwość reanimacji czyli przywrócenia czyli przywrócenia podstawowych funkcji życiowych. podstawowych funkcji życiowych. Z reguły jest to możliwe w czasie nie dłuższym niż Z reguły jest to możliwe w czasie nie dłuższym niż 3-5 minut; jeżeli krążenie nie zostanie 3-5 minut; jeżeli krążenie nie zostanie przywrócone lub podtrzymane w rym okresie, przywrócone lub podtrzymane w rym okresie, w mózgu zachodzą nieodwracalne zmiany,w mózgu zachodzą nieodwracalne zmiany,i zwykle człowiek zreanimowany zbyt późno nie i zwykle człowiek zreanimowany zbyt późno nie odzyskuje świadomości. Mówimy wówczas odzyskuje świadomości. Mówimy wówczas o śmierci mózgowej (osobniczej). o śmierci mózgowej (osobniczej).

Znajomość zasad reanimacji jest Znajomość zasad reanimacji jest podstawowym obowiązkiem każdego podstawowym obowiązkiem każdego lekarza, a także każdego ratownika lekarza, a także każdego ratownika i pracownika służby zdrowia; i pracownika służby zdrowia; w niektórych krajach zasady reanimacji w niektórych krajach zasady reanimacji wykłada się obowiązkowo w ramach np. wykłada się obowiązkowo w ramach np. szkolenia kierowców i żołnierzyszkolenia kierowców i żołnierzy

Reanimacja w przypadkach śmierci klinicznej obejmuje:

1.1. przywrócenie oddychania (zwykle poprzez tzw. przywrócenie oddychania (zwykle poprzez tzw. sztuczne oddychanie);sztuczne oddychanie);

2.2. przywrócenie akcji serca (poprzez masaż serca lub przywrócenie akcji serca (poprzez masaż serca lub inne, specjalistyczne zabiegi lekarskie); inne, specjalistyczne zabiegi lekarskie);

3.3. podawanie leków i zwalczanie kwasicy podawanie leków i zwalczanie kwasicy metabolicznej.metabolicznej.

Śmierć biologiczna oznacza śmierć komórek Śmierć biologiczna oznacza śmierć komórek organizmu i jest to już proces nieodwracalny. organizmu i jest to już proces nieodwracalny. Czas pomiędzy śmiercią kliniczną a biologiczną Czas pomiędzy śmiercią kliniczną a biologiczną nazywamy nazywamy okresem interletalnymokresem interletalnym.. Charakteryzuje się tym, że niektóre komórki są Charakteryzuje się tym, że niektóre komórki są już martwe, podczas gdy inne zachowują jeszcze już martwe, podczas gdy inne zachowują jeszcze funkcje życiowe.funkcje życiowe.

  

Współczesna technika medyczna stwarza Współczesna technika medyczna stwarza wiele związanych ze śmiercią problemów wiele związanych ze śmiercią problemów natury moralnej i prawnej. Zdarzają się natury moralnej i prawnej. Zdarzają się np. przypadki przedłużającego się - nieraz np. przypadki przedłużającego się - nieraz przez wiele lat- stanu śmierci klinicznej, przez wiele lat- stanu śmierci klinicznej, w których pacjent pozbawiony w których pacjent pozbawiony świadomości jest sztucznie reanimowany: świadomości jest sztucznie reanimowany: aparatura podtrzymuje jego oddech, aparatura podtrzymuje jego oddech, przywraca mu zaburzoną czynność serca. przywraca mu zaburzoną czynność serca. Taki człowiek jest martwy, ale jednocześnie Taki człowiek jest martwy, ale jednocześnie żyje. żyje.

Decyzja, czy zaprzestać sztucznego Decyzja, czy zaprzestać sztucznego podtrzymywania jego życiowych funkcji, czy też je podtrzymywania jego życiowych funkcji, czy też je utrzymywać, pociąga za sobą bardzo poważne utrzymywać, pociąga za sobą bardzo poważne nieraz następstwa etyczne i prawne. Z drugiej zaś nieraz następstwa etyczne i prawne. Z drugiej zaś strony we współczesnych, zmaterializowanych strony we współczesnych, zmaterializowanych społeczeństwach naturalna śmierć (zjawisko społeczeństwach naturalna śmierć (zjawisko przecież normalne i absolutnie nieuchronne) stała przecież normalne i absolutnie nieuchronne) stała się czymś wstydliwym i napawającym lękiem.się czymś wstydliwym i napawającym lękiem.

Cywilizacje o głębokiej kulturze Cywilizacje o głębokiej kulturze i wielowiekowych tradycjach przygotowują i wielowiekowych tradycjach przygotowują każdego członka społeczności na przyjęcie każdego członka społeczności na przyjęcie swojej własnej śmierci.swojej własnej śmierci.

Nauka o śmierci to Nauka o śmierci to tanatologia.tanatologia.