OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE W KSZTAŁCENIU KOMPETENCJI KLUCZOWYCH UCZNIÓW NA

LEKCJI TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ

Marianna Szpakowska

PCDZN Puławy

„OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE „ , „OCENIANIE, KTÓRE POMAGA SIĘ UCZYĆ”

1. OK ma przyszłośd, robi światową karierę. Dlaczego?

Ocenianie kształtujące, nazywane także "ocenianiem pomagającym się uczyd", jest w wielu krajach uważane za jeden

z najbardziej obiecujących kierunków reformowania oświaty. Raport Organizacji Rozwoju Gospodarczego i

Współpracy (OECD) z 2005 r. dowodzi skuteczności tego sposobu oceniania w poprawie wyników nauczania,

przygotowaniu do uczenia się przez całe życie i wyrównywaniu szans edukacyjnych.

W Podstawie Programowej Kształcenia Ogólnego zapisano, jakie umiejętności uczniów winny byd kształcone w

szkole i jakie warunki do nabywania tych umiejętności mają stwarzad uczniom nauczyciele.

Kształcenie kompetencji kluczowych jest jednym z głównych zadao nauczyciela, któremu w dobie reformy systemu

oświaty przychodzi pełnid inne role. W pełnieniu tych ról pomaga właśnie Ocenianie Kształtujące.

2. Jak efektywnie kształcid i wspierad uczniów w nabywaniu umiejętności „uczenia się”,

zmotywowad i utrzymad motywację do nauki?

Taką możliwośd daje zastosowanie OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO,

albowiem:

– Może przynieśd wyraźną poprawę wyników nauczania i zwiększyd szanse uczniów na dobre wyniki w testach i

egzaminach zewnętrznych. W świecie, w którym efektywnośd i osiągnięcia są wysoko cenione, ten argument podaje

się jako pierwszy, bo dla wielu jest on decydujący.

– Czyni uczniów aktywnymi, świadomymi organizatorami procesu uczenia się. Mogą oni obserwowad i planowad

przebieg procesu i dzięki temu przejmują częśd odpowiedzialności a własną naukę. Nauczyciel daje uczniom

informację zwrotną, co już wiedzą, a nad czym muszą jeszcze popracowad (zadaniem nauczyciela jest stwarzanie

uczniom warunków do efektywnego uczenia się). OK. przygotowuje uczniów do uczenia się przez całe życie. Rozwija

kluczową umiejętnośd - umiejętnośd uczenia się.

– Jest szczególnie korzystne dla uczniów mających trudności w nauce. Ma pomóc uczniowi indywidualnie osądzid,

co już wie, a czego powinien się jeszcze nauczyd, ma wesprzed ucznia w dalszej nauce, wskazując, co zrobił dobrze, co

wymaga poprawy i jak dalej ma się uczyd. Sprawia, że szkoła rzeczywiście „wyrównuje szanse”.

– Zmienia relacje między nauczycielem a uczniami. Czyni ich zawodnikami jednej drużyny, w której razem pracują

nad tym, aby uczeo mógł skuteczniej się uczyd.

– Wskazuje na związek oceniania z wychowaniem. Podjęcie przez uczniów w poważnym zakresie odpowiedzialności

za własną naukę buduje w nich postawę samodzielności i odpowiedzialności, niezbędne do podejmowania

aktywności. Wzmacnia, zatem funkcję szkoły, jako instytucji kształcenia obywatelskiego.

– Może byd z powodzeniem stosowane w szkole każdego typu i przez nauczyciela każdego przedmiotu.

– Sposoby nauczania odwołują się do znanych metod, powinny byd tylko stosowane przez nauczyciela ze

świadomością i systematycznością.

– Zmiany w nauczaniu, a jeszcze bardziej w sposobie uczenia się, są niewątpliwie najbardziej pożądaną zmianą w

oświacie. OK jest obiecującym kierunkiem przemian w pracy nauczycieli i uczniów.

ELEMENTY OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO:

1. Cele lekcji i cele w języku zrozumiałym dla ucznia 2. Kryteria oceniania – nacobezu, czyli, na co będę zwracad uwagę (z ang. wilf – what I am looking for) 3. Informacja zwrotna 4. Pytania kluczowe 5. Techniki zadawania pytao 6. Ocena koleżeoska 7. Samoocena

Nauczyciel, który stosuje OK.:

określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia

Nauczyciel przed przystąpieniem do planowania lekcji zastanawia się, jakie cele chce zrealizowad z uczniami podczas

lekcji. Określa też, co chce, aby uczniowie osiągnęli. Często cel, który stawia sobie nauczyciel, może byd dla ucznia

niejasny. Dlatego nauczyciel musi go tak sformułowad, aby stał się on zrozumiały dla każdego ucznia. Pod koniec

lekcji wraz z uczniami nauczyciel powinien sprawdzid, czy cel został osiągnięty.

ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to, co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia (NaCoBeZu)

Kryteria także pomagają uczniom przygotowad się do sprawdzianu oraz wykonad pracę tak, aby postawiony przez

nauczyciela cel został osiągnięty. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co zapowiedział wcześniej.

rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej

Ocena sumująca ma znaczenie przy podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle ogranicza się do stopnia.

Ocena kształtująca natomiast służy uczniowi do tego, aby uświadomił sobie, co zrobił dobrze, co źle i jak może

poprawid swoją pracę. W ocenianiu kształtującym uczeo otrzymuje mniej ocen (stopni), a częściej informację

zwrotną od nauczyciela czy kolegi.

Grażyna Czetwertyoska, analizując zalety i wady oceny tradycyjnej *sumującej+ oraz zalety i wady Informacji

Zwrotnej, wskazała na takie m. in. zależności:

OK:

- pomaga uczyć się jednostce,

- wspomaga: jesteś tu, powinieneś zrobić jeszcze to; sprawdźmy razem, co już umiesz, czego powinieneś się nauczyć i

jak to zrobić,

- jest procesem ciągłym,

- pomaga rozpoznad braki i je uzupełniad,

- jest integralnym elementem procesu dydaktycznego,

- informuje, gdzie w procesie kształcenia jest uczeo,

- sprzyja poprawie jakości nauczania,

- odnosi się do wszystkich sfer procesu: organizacji, doboru treści, atmosfery i motywacji,

- styl pracy nastawiony na to, jak ludzie się uczą,

- nie narusza programów nauczania,

- uwzględnia prawo ucznia: „Mam prawo nie wiedzied”.

buduje atmosferę uczenia się, pracuje z uczniami i rodzicami

Warto poświęcid czas na dyskusję o tym, jak uczniowie się uczą i co pomaga im się uczyd. Atmosfera sprzyjająca

uczeniu się przejawia się większym poczuciem własnej wartości uczniów, zaangażowaniem w proces uczenia się,

samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz świadomym uczeniem się.

formułuje pytania kluczowe

Pytania kluczowe to pytania, które skłaniają uczniów do myślenia. Takie pytania ukazują uczniom szerszy kontekst

omawianego zagadnienia, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi i silniej angażują w naukę.

zadaje pytania angażujące ucznia w lekcję

Zadawanie pytao w ocenianiu kształtującym polega na włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad

rozwiązywaniem problemu postawionego przez nauczyciela. Ma temu służyd m.in.:

o wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia, o kierowanie przez nauczyciela pytania do wszystkich uczniów, a nie tylko do zgłaszających się, o poszukiwanie w parach odpowiedzi na pytania nauczyciela, o niekaranie za błędne odpowiedzi.

stosuje efektywną informację zwrotną

Nauczyciel zamiast stawiad ocenę sumującą przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy. Dobra informacja

zwrotna jest sztuką, ale zawsze powinna zawierad cztery elementy:

o wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia, o odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia, o wskazówki, w jaki sposób uczeo powinien poprawid tę konkretną pracę, o wskazówki, w jakim kierunku uczeo powinien pracowad dalej.

Informacja zwrotna musi byd ściśle związana z kryteriami oceniania określonymi przed wykonaniem zadania (czyli z

NaCoBeZu).

wprowadza samoocenę i ocenę koleżeoską

Uczniowie – na podstawie podanych kryteriów oceniania – wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wskazówki,

jak je poprawid. Ma to dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed

chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej – uczą się od swojego kolegi: ustalania kryteriów oceniania (co

oceniam?) i umiejętności dawania informacji zwrotnej (jak to komunikuję?)

Jeśli uczeo sam potrafi ocenid, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobid, aby osiągnąd wyznaczony cel, to pomaga mu to

w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego uczestnika tego procesu.

DZIESIEĆ ZASAD OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO (tak, jak są propagowane w Polsce):

jest ściśle powiązane ze skutecznym planowaniem, uwzględnia to, w jaki sposób uczniowie się uczą, jest istotne podczas realizacji całego procesu dydaktycznego - od planowania po koocową ocenę osiągnięd, jest zgodne z najlepszymi zasadami dydaktyki, buduje indywidualne relacje nauczyciel - uczeo, wpływa na motywację ucznia, wymaga - już na etapie planowania - precyzyjnego określenia kryteriów sukcesu (nacobezu), daje uczniom konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawid swoją pracę i w jaki sposób mogą się rozwijad, uczy oceny koleżeoskiej i samooceny, jest właściwe na każdym etapie kształcenia i w stosunku do każdego ucznia - niezależnie od jego poziomu

osiągnięd.

Reasumując:

OK.:

- Jest integralną częścią procesu kształcenia, wykorzystywanym w celu wprowadzenia zmian w nauczaniu i uczeniu

się, co sprawia, że jest silnie określane przez kontekst interpersonalny i potrzebę dialogu między nauczycielem a

uczniem.

- Sprzyja stymulowaniu aktywności poznawczej ucznia.

- Informacja zwrotna, komentarz dydaktyczny, są formą oceny i ukierunkowują pracę ucznia. Uczą: „jak się uczyd”.

Dynamizują proces uczenia się.

- Kształci kompetencje kluczowe

- Motywuje do nauki i pomaga utrzymad motywację na wysokim poziomie.

- Uczy przejmowania odpowiedzialności za wynik swej pracy.

- Rozwija umiejętnośd samooceny.

- Inspiruje do działania.

3. Jak z powodzeniem rozwijad kompetencje kluczowe uczniów na TI z wykorzystaniem

elementów OK?

Lekcja technologii informacyjnej, prowadzona przez kol. Jolantę Grzyb, nauczycielkę TI w ZS Nr 3 w Puławach

pokazuje, jak wiedzę teoretyczną przełożyd na praktykę z wykorzystaniem dostępnych środków dydaktycznych.

1. Opracowany scenariusz lekcji w poetyce OK. zawiera:

- Cele lekcji, a także cele sformulowane w języku zrozumiałym dla ucznia

- Kryteria oceniania – NaCoBeZu (czyli, na co będę zwracad uwagę, z ang. wilf – what I am looking for), jasno

sformułowane wymagania informujące uczniów, czego od nich oczekuje nauczyciel i jak przygotowad się, by je

spełnid.

- Informację zwrotną dotyczącej wykonanej przez uczniów pracy domowej, a także pracy na lekcji.

- Pytania kluczowe będace głównymi problemami lekcji.

- Sposoby zadawania pytao, oczekiwanie na odpowiedź zgodnie z Techniką zadawania pytań.

- Wskazówki, jak przeprowadzid Ocenę koleżeńską

2. Przeprowadzona lekcja pokazje:

- Jak na technologii informacyjnej rozwijad kompetencje kluczowe uczniów

z wykorzystaniem elementów OK.

- Łaczyd teorię z praktyką.

- Wskazywad praktyczne zastosowanie zdobywanej na lekcji wiedzy.

- Cele lekcji uczynid celami uczenia się uczniów.

- Pobudzad aktywnośd uczniów i angażowad ich w proces kształcenia zwracając uwagę na

celowośd działao i tworzenie klimatu do pracy.

- Wykorzystad na bieżąco IZ i przekazad ją uczniom, by sprawdzid efektywnośd lekcji.

- Jasno formułowad wymagania i czynid uczniów świdomymi uczestnikami procesu

kształcenia.

- Właściwie komunikowad się z uczniami.

- Motywowad uczniów do nauki i uczyd brania odpowiedzialności za jej wynik.

- Jak optymalnie wykorzystad 45 minut lekcji.

- Wykorzystad Platformę Edukacyjną w pracy nauczyciela.

- Pełnid role Nauczyciela XXI wieku.

- Nieustannie doskonalid się i dzielid wiedzą i doświadczeniem.

4. Scenariusz lekcji poniżej.

Polecam

5. Literatura:

D. Sterna: „Ocenianie kształtujące w praktyce”

D. Sterna: „W cieniu OK.”

P. Black: "Jak oceniad, aby uczyd"

H. Merrill: „Duch klasy. Jak motywowad uczniów do nauki?“

M. Kalandyk: "Ocenianie Kształtujące - nowe spojrzenie na nauczanie”

G. Czetwertyoska: "OK, czyli o ocenianiu skutecznym"

G. Czetwertyńska: „Informacja zwrotna, czyli dialog ucznia z nauczycielem” // Języki Obce w Szkole. -

2005, nr 6 specjalny, s. 20-23

G. Czetwertyńska: „Konstruktywizm a ocenianie kształtujące : jak to się dzieje, że wiemy to, co wiemy i co

ma wspólnego z poglądami na ocenianie?”/Języki Obce w Szkole. - 2005, nr 6 specjalny, s. 16-19 Zeszyty CEO o Ocenianiu Kształtującym

www. ceo.org.pl

SCENARIUSZ LEKCJI technologii informacyjnej

przygotowany przez Jolantę Grzyb nauczycielkę technologii informacyjnej

w Zespole Szkół nr 3 w Puławach.

Dział: Tworzenie i przetwarzanie informacji tekstowych

Temat: Tworzenie i formatowanie dokumentów służbowych.

Prowadzący: ………………………………………………………

Klasa: 1 liceum

Czas: 1 godzina lekcyjna Lekcja: Data: nr: dn.:

Powiązanie z wcześniejszą wiedzą:

Uczeń: – zna cechy podstawowych dokumentów służbowych; – potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami programu MSWord; – potrafi formatować czcionki; – stosuje wcięcia i odstępy do pozycjonowania tekstu na stronie.

Cele lekcji:

Uczeń: – utrwali ogólne wiadomości o życiorysie i życiorysie zawodowym (CV), liście aplikacyjnym, ulotce, broszurze, papierze firmowym; – będzie potrafił poprawnie dostosować wygląd dokumentu do treści; – właściwie podzieli tekst na akapity; – będzie potrafił poprawnie napisać podanie.

Cele sformułowane w języku ucznia:

– utrwalisz ogólne wiadomości o życiorysie i życiorysie zawodowym (CV), liście aplikacyjnym, ulotce, broszurze, papierze firmowym; – poprawnie napiszesz swoje podanie;

NaCoBeZu (Na co będę zwracać uwagę przy ocenianiu zadań (co uczniowie będą potrafili po lekcji)):

Dopuszczający i dostateczny: – dobrze zastosujesz pola z danymi w podaniu; – podzielisz tekst na akapity według wzoru; – dostosujesz wielkości i kształt czcionki do treści (np.: adresat to największa czcionka i pogrubiona ); – prawidłowo ustawisz poszczególne akapity w tekście przy pomocy wcięć z prawe i lewej; – rozłożysz tekst na jednej stronie. Dobry i bardzo dobry: – zastosujesz odstępy przed akapitem i po akapicie; – zastosujesz tabulator i jego pozycję w tekście; – zastosujesz wymuszony koniec wiersza w danych adresata; – zastosujesz automatyczne numerowanie w załącznikach.

Kluczowe pytanie dla uczniów (pytanie ukazujące uczniom szerszy kontekst tematu, zachęcające ich do poszukiwania odpowiedzi):

Dlaczego podanie, życiorys CV i inne pisma urzędowe muszą być pisane zgodnie z obowiązującymi normami?

Przebieg lekcji:

1. Czynności organizacyjne. 2. Przekazanie uczniom informacji zwrotnej dotyczącej wykonania pracy domowej. 3. Przypomnienie najważniejszych wiadomości o dokumentach służbowych i firmowych materiałach reklamowych z

wykorzystaniem przygotowanej przez nauczyciela prezentacji. 4. Zadanie pytania kluczowego: 5. Ustalenie nacobezu na poszczególne stopnie. 6. Wykonanie zadania z demonstracją na ekranie przy pomocy rzutnika. 7. Zapisanie zadania w folderze sieciowym z pracami do sprawdzenia. 8. Zadanie pracy domowej. 9. Podsumowanie.

Praca domowa:

Napisz podanie do Dyrekcji naszej szkoły z prośbą o wymianę legitymacji szkolnej, która..., wymyśl przyczynę i uzasadnienie wymiany. Możesz także napisać podanie o zabawnej treści.

Materiały i pomoce dydaktyczne:

Przygotowana wcześniej lekcja w pliku PowerPoint lub na Szkolnej Platformie Edukacyjnej Librus.

Stacja kliencka z dostępem do Internetu i pakietem MS Office dla każdego ucznia.

Zestaw komputerowy z rzutnikiem i dostępem do sieci Internet dla nauczyciela.

Szczegółowy przebieg lekcji:

1. Czynności organizacyjne. a. Sprawdzenie obecności, zapisanie tematu. b. Omówienie wykonania pracy domowej z poprzedniej lekcji ze wskazaniem kierunków dalszej pracy

uczniów: c. Podanie celów lekcji:

d. Zapisanie tematu lekcji i głównych zagadnień do zeszytu.

2. Przypomnienie najważniejszych wiadomości o dokumentach służbowych i firmowych materiałach reklamowych

z wykorzystaniem przygotowanej przez nauczyciela prezentacji. a. Omówienie cech poszczególnych dokumentów:

– podanie:

– życiorys tradycyjny:

– życiorys zawodowy:

– list motywacyjny:

Materiały reklamowe – ulotka:

– broszura:

– wizytówka:

– papier firmowy:

3. Zadanie pytania kluczowego:

a. Szukanie odpowiedzi w parach.

Najczęściej podawana odpowiedź: Aby zapewnić jednoznaczne odczytanie dokumentu.

4. Ustalenie nacobezu na poszczególne stopnie.

5. Wykonanie zadania z demonstracją na ekranie przy pomocy rzutnika. a. Przepisanie przez uczniów treści podania; b. Korygowanie pracy uczniów po kolejnych etapach formatowania dokumentu.

6. Zapisanie zadania w folderze sieciowym z pracami do sprawdzenia.

7. Zadanie pracy domowej.

8. Podsumowanie a. Krótka dyskusja na temat trudności w wykonaniu zadania i możliwości wykorzystania umiejętności

w różnych sytuacjach życiowych; b. Powtórzenie głównych cech dokumentów omawianych na lekcji; c. Stwierdzenie czy wszyscy uczniowie w grupie dobrze wykonali zadanie; d. Określenie realizacji celów lekcji; e. Ocena aktywności uczniów na lekcji.

Jeśli uczniowie sprawnie wykonają zadanie można przeprowadzić ocenę koleżeńską według ustalonego nacobezu.