Ocena wpływu Programu Sąsiedztwa INTERREG IIIA / TACIS CBC Polska-Białoruś-Ukrainadr Karol Olejniczak: k.olejniczak@evaluation.plEGO: www.evaluation.pl

2

• Podstawowe informacje

• Podejście i metody badawcze

• Wnioski

• Przykłady dobrych praktyk

• Kluczowe rekomendacje

3

Podstawowe informacje

> Cel badania

>ocena wpływu Programu Sąsiedztwa INTERREG IIIA/Tacis CBC Polska-Białoruś-Ukraina 2004-06 na osiągnięcie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej na obszarze transgranicznym objętym wsparciem - w tym wyjaśnienie mechanizmów odpowiedzialnych za skalę i jakość tego wpływu

> Instytucja zlecająca

>Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Współpracy Terytorialnej

> Zespół badawczy:

>EGO s.c.: www.evaluation.pl

>dr Karol Olejniczak, Bartosz Ledzion, dr Anna Domaradzka-Widła PhD, Elżbieta Kozłowska, Katarzyna Krok, Andrzej Krzewski, Adam Płoszaj, Łukasz Widła-Domaradzki, dr Michał Wolański, Katarzyna Wojnar, Katarzyna Zalewska

Przedmiot badania:• obszary przygraniczne Polski, Białorusi I Ukrainy• Dwa programy – dwa źródła finansowania: INTERREG 37,8 mln

EUR vs TACIS 8 mln EUR• Beneficjenci – społeczności lokalne, biznes lokalny, NGO• 173 duże projekty + 300 mikro-projektów

5

• Podstawowe informacje

• Podejście i metody badawcze

• Wnioski

• Przykłady dobrych praktyk

• Kluczowe rekomendacje

6

Podejście i metody badawcze

> Trzy filary podejścia badawczego

>Program to swoista “teoria” weryfikowana przez rzeczywistość – trzeba patrzeć na rzeczywiste efekty I wyjaśnić przyczyny ich pojawienia się

>Projekty oceniamy na dwóch skalach: wzmacniania współpracy terytorialnej oraz podnoszenia jakości życia

>Efektów zaczynamy szukać na poziomie lokalnym (lokalne społeczności I projekty)

7

5 bloków badawczych

BLOK 1

Zrozumienie kontekstu

BLOK 2

Odtworzenie założeń nt.

strategicznych kierunków I

efektów Programu

BLOK 3

Zdefiniowanie wskaźników mierzących

zmianę, którą przyniósł Program

BLOK 4

Zidentyfikowanie rzeczywistych

zmian – produktów I

efektów, które przyniósł Program

BLOK 5

Wyjaśnienie osiągniętych

efektów Programu

8

> Zrozumienie Programu – jego kontekstu i założeń [B1, B2]> 23 wywiady z kluczowymi interesariuszami

> Desk research, analiza literatury, analiza danych statystycznych

> Ocena efektów projektów, partnerstw i ich wpływu na społeczności lokalne [B3, B4, B5]> Modele logiczne I ranking wg grup tematycznych projektów

(transport, środowisko, turystyka, współpraca instytucjonalna)

> Badanie ankietowe beneficjentów (N=95 ze 144)

> 64 wizyty projektów (PL=54, BY=3, UA=7)

> 80 wywiadów z menedżerami projektów, przedstawicielami władz lokalnych i lokalnymi beneficjentami

> Badanie 157 mikro-projektów (N=157 z 322)

> Badania ankietowe w dwóch parach gmin (Włodawa vs. Hrubieszów, Zwierzyniec vs. Szczebrzeszyn)

> Badanie ankietowe partnerstw i analiza sieci (N=231 & N=147)

> Przegląd lokalnej prasy

Metody

9

• Podstawowe informacje

• Podejście i metody badawcze

• Wnioski

• Przykłady dobrych praktyk

• Kluczowe rekomendacje

10

Blok 1: Zrozumienie kontekstu

Pytania:

> Co teorie naukowe mówią nam o współpracy ponadgranicznej?

> Jaki to typ granicy?

> Jaka była skala tej interwencji?

Odpowiedzi:

> Poziom współpracy zależy od przepuszczalności granicy oraz wzajemnego uzupełniania się partnerów

> Wysoce peryferyjne, słabo rozwinięte obszary, granica jako bariera

> Znikomy impuls finansowy, mógł być odczuwalny tylko na poziomie lokalnym

11

Blok 2: Odtworzenie założeń wyjściowych

Pytania:> Jakie strategiczne cele

obrano?

> Jakie przesłanki i inspiracje kierowały twórcami Programu?

Odpowiedzi:> Dualny cel: JEŚLI wesprzemy 5

pól tematycznych TO jakość życia ORAZ poziom integracji społeczno-gospodarczej obszaru poprawi się

> Racjonalne pola interwencji ale brak działań na rzecz podniesienia przepuszczalności granicy

> Wpływ interesariuszy, intuicja, wcześniejsze doświadczenia PHARE CBC PL-DE

12

Blok 3: Zdefiniowanie wskaźników pomiaru rzeczywistych efektów

Pytania:> Jakimi wskaźnikami i

kryteriami oceny zdefiniować zmianę?

> Jakimi wskaźnikami i kryteriami oceny zdefiniowali oczekiwaną zmianę twórcy Programu?

Odpowiedzi:> Efekty planowane i uboczne trzeba

mierzyć na 2 skalach: integracji i jakości życia

> Efektów trzeba szukać w trzech wymiarach: tematycznym (rodzaje projektów), relacyjnym (partnerstwa) i przestrzennym (społeczności lokalne)

> Analiza i ocena opierają się na modelach logicznych

13

Blok 4: Poszukiwanie rzeczywistych zmian – produktów i efektów

Pytania:1. Jaki był rozkład przestrzenny

funduszy i partnerstw?

2. Na jakim temacie koncentrowały się działania?

3. Jakie były efekty tematycznych grup projektów?

4. Jakie były efekty partnerstw?

5. Jaki był wpływ na lokalne społeczności?

Odpowiedzi:1. Wysoka dysproporcja pomiędzy 3

obszarami

2. Podnoszenie jakości życia

3. Efekty lokalne i przygraniczne

4. Główny efekt integracji dały projekty miękkie, głównie w polu współpracy instytucjonalnej

5. Ograniczony, zrównoważone efekty (jakość życia+integracja) dały projekty turystyki i bezpieczeństwa granicy

14

Blok 5: Wyjaśnienie osiągniętych efektów

Pytania:1. Skąd dysproporcja?2. Dlaczego akcent na

jakość życia?3. Dlaczego przygraniczne

efekty?4. Dlaczego integracja

instytucjonalna?5. Dlaczego projekty

turystyki i bezpieczeństwa przyniosły najbardziej zrównoważone efekty?

Odpowiedzi:1. Różne pieniądze, różne procedury;

większe doświadczenie polskich partnerów

2. Peryferyjność i potrzeby obszaru; niejasna linia demarkacyjna

3. Granica barierą + małe fundusze silnie rozproszone

4. Kryteria selekcji, ograniczone zaufanie – zorientowanie na mniejsze, eksperckie projekty; mikro-projekty - inicjatywy odgórne

5. Turystyka łatwa do połączenia z kolejnymi projektami; projekty bezpieczeństwa wymagały uprzednich umów

15

Kluczowe wnioski

1. Istniała wyraźna dysproporcja między aktywnością polskich a wschodnich uczestników Programu

2. Projekty koncentrowały się głownie na lokalnej jakości życia a w dużo mniejszym stopniu na integracji transgranicznej

3. Podnoszenie jakości życia miało charakter lokalny i przygraniczny

4. Integracja transgraniczna nastąpiła głównie na poziomie instytucjonalnym a w mniejszym stopniu na poziomie grup docelowych

5. Projekty z zakresu turystyki i bezpieczeństwa dały najwyższe efekty jakości życia i integracji

16

Podsumowując…

>Przygraniczne i lokalne efekty

>W ówczesnym kontekście, każdy wspólny projekt należy uznać za sukces

17

• Podstawowe informacje

• Podejście i metody badawcze

• Wnioski

• Przykłady dobrych praktyk

• Kluczowe rekomendacje

18

Przykład 1: Przebudowa ciągu komunikacyjnego łączącego trzy przejścia graniczne Kuźnica-Nowy Dwór NEB/PL/PDL/1.1/05/63.

> Cele: Rozwój i aktywizacja terenów przygranicznych przez usprawnienie komunikacji drogowej wzdłuż wschodniej granicy łączącej trzy przejścia graniczne

> Produkty: Przebudowa drogi prowadzącej do granicy na odcinku 16,5 km

> Uzasadnienie: Odcinek drogi powiatowej z Kuźnicy do Nowego Dworu w województwie podlaskim to przykład projektu o faktycznych powiązaniach transgranicznych. W Kuźnicy, na południowym krańcu drogi znajduje się przejście graniczne na Białoruś, zaś w kierunku północnym droga stanowi optymalne połączenie z Grodna do Dąbrowy Białostockiej, Augustowa, Ełku, Suwałk, Olsztyna. Właściwa lokalizacja drogi przełożyła się na rzeczywiste jej wykorzystanie przez zagranicznych kierowców. Droga ta łączy się też z drogą krajową i drogą wojewódzką, a także posiada wiele skrzyżowańT z drogami gminnymi i powiatowymi, co sprzyja budowie spójnej krajowej sieci transportowej.

19

Przykład 2: Dziedzictwo Kulturowe Pogranicza – szansą na rozwój turystyki wiejskiej, NEB/ BUG/06/96

> Cele projektu: Celem projektu była ochrona zagrożonych zniszczeniem cmentarzy oraz tworzenie podstaw do współpracy polsko-ukraińskiej w zakresie wspólnego dziedzictwa kulturowego.

> Produkty: Obóz wolontariacki, w którym uczestniczyło piętnaścioro wolontariuszy z Polski i Ukrainy, którzy porządkowali cmentarze prawosławne w Sobiborze i Różance oraz stary kirkut żydowski w Lublinie.

> Uzasadnienie: Projekt miał charakter silnie transgraniczny ponieważ przyczynił się do znoszenia barier kulturowo-historycznych poprzez wspólne działania na rzecz zachowania wspólnych pamiątek kultury i tradycji obszaru przygranicza, z drugiej strony miał wpływ na integrację społeczną. W projekt została zaangażowana społeczność lokalna oraz więźniowie.

20

• Podstawowe informacje

• Podejście i metody badawcze

• Wnioski

• Przykłady dobrych praktyk

• Kluczowe rekomendacje

21

Kluczowe rekomendacje

1. Wzmacnianie ponadgranicznego charakteru programów

2. Ukierunkowanie wsparcia na projekty, które wspierają skuteczność instytucjonalną I aktywizują lokalne społeczności

3. Wzmocnienie wsparcia dla działań nakierowanych na zwiększanie przepustowości granicy

4. Poprawa monitoringu Programu

5. Powiązanie zmian w programie z szerszą debatą UE nt. spójności terytorialnej