FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

IIIa. Fonty w LATEX-u

Wiesław Krakowiak

10 marca 2014

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Pojęcie fontu

Fontem nazywa się pełny zbiór charakterystycznych znakówdanego pisma (wraz ze znakami przestankowymi etc.)utrwalony w formie elektronicznej.W świecie komputerów używa się, w odniesieniu do plikuzawierającego znaki pisma, zarówno określenia font (bardziejpoprawne) jak i czcionka.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Rodzaje znaków pisma

Wśród znaków pisma wyróżniamy m. in. litery.Majuskułami (literami wersalikowymi) nazywamy wielkie literyalfabetu.Minuskuły (litery tekstowe) to małe litery alfabetu.Kapitaliki to litery o wyglądzie wielkich liter, ale wielkościmałych liter.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Rodzaje znaków pisma cd

Ligatura (spójki) to znaki graficzne będące połączeniemdwóch lub więcej liter. W niektórych językach ligaturywystępują jako właściwe danej ortografii znaki pisma, np. oe wjęzyku francuskim. Większość ligatur tworzy się ze względówestetycznych lub zwyczajowych. W polskiej tradycyjnejtypografii ligatury nie były praktycznie stosowane.Abrewiura to pojedynczy znak pisarski zastępujący słowo lubfrazę, np. walutę Euro, copyright, paragraf etc.Znaki przestankowe są kolejnym, ważnym elementem pisma.W zakres tych znaków wchodzi m. in. przecinek, kropka,wielokropek, dwukropek, średnik, nawiasy, cudzysłowy i szereginnych.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Określenie w preambule klasy dokumentu oraz stopnia czcionki(10 pt, 11 pt lub 12 pt) jednoznacznie determinuje rodzajczcionki używanej w tytule dokumentu, tytułach rozdziałów,podrozdziałów itd. oraz wielkości interlinii i odstępu pomiędzyakapitami. Dlatego LATEX w swoich standardowych poleceniachdaje jedynie ograniczony dostęp do zmiany używanych fontów,które obsługują typowe sytuacje. Istnieją oczywiście poleceniaLATEX-a pozwalające na głębszą ingerencję w wyglądużywanych fontów.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Charakterystyka fontów

W LATEX2e font jest charakteryzowany przez pięć atrybutów:

(i) układ (zestaw znaków),

(ii) krój (rodzinę)

(iii) grubość i szerokość (serię)

(iv) odmianę,

(v) stopień i interlinię.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Układ (zestaw) znaków fontu

Układ fontu opisuje, jakie znaki są dostępne w foncie i wjakich pozycjach. Polecenia akcentowe w LATEX-u korzystają zinformacji o układzie bieżącego fontu, aby użyć najlepszejdostępnej metody uzyskania danego znaku. Układy fontówmusza być jawnie deklarowane w dokumencie. Służy do tegopakiet fontenc.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Kroje fontów

Krój pisma jest wyróżniony przez jednolitość projektugraficznego. Jest to wszakże dość nieprecyzyjne określenie,jako że np. antykwa i kursywa tego samego kroju różnią siędość znacznie kształtem znaków. Kryterium praktyczne jestwięc takie, że krój stanowi taki zbiór fontów, któremu jegoprojektant nadał wspólną nazwę, np. Quasi Palladio.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Kroje fontów (cd)

W LATEX-u występuje następujące ograniczenie: w schemacieprzyjętym przez standardowe klasy dokumentów dostępny jestjeden krój szeryfowy, jeden bezszeryfowy i jeden maszynowy.Domyślnie są to Computer Modern Roman, Computer ModernSansserif i Computer Modern Typewriter.

Krój pisma (rodzina)Polecenie Deklaracja\textrm{...} \rmfamily krój szeryfowy\textsf{...} \sffamily krój bezszeryfowy\texttt{...} \ttfamily maszynowy

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Grubość i szerokość pisma

Przez grubość pisma rozumie się grubość kresek znaków.Natomiast przez szerokość jak szerokie są znaki.Grubość i szerokość pismaPolecenie Deklaracja\textmd{...} \mdseries pismo jasne\textbf{...} \bfseries pismo grube

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Odmiana pisma

Obejmuje ona pochylenie pisma.Odmiana pismaPolecenie Deklaracja\textup{...} \upshape odmiana prosta\textit{...} \itshape italika\textsl{...} \slshape odmiana pochyła\textsc{...} \scshape Kapitaliki

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Pary poleceń i deklaracji

Jak widać, polecenia oraz deklaracje dotyczące kroju,szerokości i grubości oraz odmiany fontów tworzą pary opodobnej funkcjonalności. Polecenie i odpowiadająca mudeklaracja składają text tt pismem wybranym samym pismem.Jedyną różnicą jest to, że polecenie na granicy między pismempochyłym a prostym dodają kompensatę wychylenia ostatniegoznaku (italic correction), chyba że następnym znakiem jestkropka lub przecinek i kompensata nie jest potrzebna.Natomiast przy deklaracji trzeba to zrobić ręcznie.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Stopień fontów i interlinia

W LATEX-u dostępne są następujące polecenia jednoczesnegowyboru stopnia pisma i interlinii:

\tiny \large\scriptsize \Large\footnotesize \LARGE\small \huge\normalsize \HUGE

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Stopień fontów i interlinia (cd)

Poniższa tabela podaje wszystkie dostępne w LATEX-u stopnie,odpowiadające poszczególnym poleceniom, w zależności odstopnia pisma tekstu podstawowego wybranego w\documentclass.

stopień pisma tekstu głównego 10pt 11pt 12pt\tiny 5pt 6pt 6pt

\scriptsize 7pt 8pt 8pt\footnotesize 8pt 9pt 10pt

\small 9pt 10pt 11pt\normalsize 10pt 11pt 12pt

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Stopień fontów i interlinia(cd)

stopień pisma tekstu głównego 10pt 11pt 12pt\large 12pt 12pt 14pt\Large 14pt 14pt 17pt

\LARGE 17pt 17pt 20pt\huge 20pt 20pt 25pt\Huge 25pt 25pt 25pt

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Stopień fontów i interlinia (cd)

Polecenia zmieniające stopień pisma zmieniają także interlinięjedynie w przypadku, gdy zamknięciem zakresu działania tejdeklaracji został wstawiony pusty wiersz lub polecenie \par.Pisząc \{\LARGE Krój pisma jest wyróżniony przezjednolitość projektu graficznego.\par \}otrzymujemy

Krój pisma jest wyróżniony przezjednolitość projektu graficznego.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Przykłady

Przedstawione wyżej polecenia zmieniają pojedyncze atrybutyfontów. Można je oczywiście grupować.

\textit{\textbf{półgruba} italika}półgruba italika\textsl{\textbf{półgruba} kursywa}półgruba kursywa{\Large duża\/ \textsl{\textbf{półgruba} kursywa} }duża półgruba kursywa

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Gdy LATEX stwierdzi, że dana kombinacja parametrów nieodpowiada żadnemu istniejącemu fontowi, wypisujeodpowiednią informację do pliku .log i stara się użyć fontu omożliwie bliskiej charakterystyce. Można to zmienić. Użycie wpreambule deklaracji

\usepackage[pausing]{tracefnt}

powoduje zamianę wszystkich komunikatów o brakującychfontach w komunikaty o błędach, wymagające interwencjiużytkownika.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Każdy z 5 atrybutów fontów można określić jeszcze innymipoleceniami.

układ znaków fontu \fontencoding{OT1}krój pisma (rodzina) \fontfamily{cmr}grubość i szerokość (seria) \fontseries{m}odmiana \fontshape{n}stopień i interlinia \fontsize{10}{12pt}

\selectfont

Argumenty poleceń wymienione w tabelce odpowiadajądomyślnym wartościom dla dokumentu składanego przypomocy standardowych klas w stopniu 10pt.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Użycie poleceń \font . . . nie powoduje od razu włączeniafontu, ponieważ użytkownik może chcieć zmienić kilkaelementów charakterystyki bieżącego fontu jednocześnie.Dlatego ostateczny wybór fontu zatwierdza się poleceniem\selectfont.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Wszystkie elementy charakterystyki fontu, za wyjątkiemstopnia pisma, można zmienić jednocześnie poleceniem\usefont. Nie wymaga ono również zatwierdzenia przez\selectfont.

\usefont{OT1}{cmr}{m}{n}

Poszczególne elementy opisu fontu są od siebie niezależne.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Układ znaków fontu

Układ fontu opisuje, jakie znaki są dostępne w foncie i wjakich pozycjach. Polecenia akcentowe w LATEX-u korzystają zinformacji o układzie bieżącego fontu.Polskie znaki diakrytyczne dostępne są układach:

OT4 (Old Text 4) układ fontów PL

T1 (Text 1) „europejski” układ fontów („Cork”)

Układ T1 jest „nowym” układem opracowanym na konferencjiw Cork. Zawiera on znaki umożliwiające skład w większościjęzyków europejskich.Układ OT4 jest rozszerzeniem układu OT1, ale niewypełniającym wszystkich 256 pozycji.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Kroje pisma (przykłady)

cmr Computer Modern Romancmss Computer Modern Sansserifcmtt Computer Modern Typewriterccr Computer Concrete Roman

Krój wybieramy poleceniem: \fontfamily{ccr}\selectfont.Oczywiście, jeżeli jest zainstalowany.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Krój fontów. Przykłady

{\fontfamily{cmtt}Ala ma kota} Ala ma kota{\fontfamily{cmfib}Ala ma kota} Ala ma kota{\fontfamily{cmdf}Ala ma kota} Ala ma kota{\fontfamily{cmff}Ala ma kota} Ala ma kota

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Grubość i szerokość.

Wybrane wartości argumentu polecenie \fontseries{...}:

m medium zwykłyb bold grubybx bold extended gruby szerokisb semi-bold półgrubyc condensed wąski

W ogólności grubość i szerokość mogą przebiegaćkilkustopniową skalę, dając kilkanaście kombinacji opisanychdwuliterowymi kodami. Większość krojów występuje jednaktylko w dwóch lub trzech wersjach grubości/szerokości.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Przykład.

{\fontseries{b}\selectfont Ala ma kota} Ala ma kota

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Odmiana.

Wybrane wartości argumentu polecenia \fontshape{...}:

n normal prostait italic italikasl slanted pochyłasc small caps kapitalikiui upright italic „wyprostowana” kursywa

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Przykład.

{\fontshape{ui}\selectfont Ala ma kota} Ala ma kota

Pisząc {\fontshape{ui}\selectfont Ala ma kota} otrzymujemyAla ma kota

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Stopień pisma i interlinia.

Argumentami polecenia \fontsize{...}{...} są stopień pisma iinterlinia. Domyślną jednostką są punkty (amerykańskie), ale wkażdym z argumentów można też użyć dowolnej jednostkiakceptowanej przez TEX-a.W TEX-u interlinia jest stała dla całego akapitu. Mówiącściślej, w całym akapicie zostanie użyta jej wartość bieżąca najego końcu.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Przykłady. Pisząc{\fontsize{15}{20}\selectfont W TEX-u interlinia jest staładla całego akapitu. Mówiąc ściślej, w całym akapicie zostanieużyta jej wartość bieżąca na jego końcu.\par}otrzymujemy

W TEX-u interlinia jest stała dla całego akapitu.

Mówiąc ściślej, w całym akapicie zostanie użyta

jej wartość bieżąca na jego końcu.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Pakiet setspace

Do zmiany interlinii, czyli odstępu między liniami bazowymidwóch sąsiednich wierszy tekstu można stosować pakietsetspace. Określa on dwa środowiska:

(i) środowisko onehalfspace, tworzące interliniępółtora wiersza;

(ii) środowisko doublespace, tworzące interliniępodwójną.

Działanie tego pakietu przypomina oczywiście WORDA.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Wyróżnianie

W tekstach pisanych na maszynie fragmenty, które miałyzostać wyróżnione, podkreślało się. W dokumentachdrukowanych wyróżnienie fragmentu odbywa się przez złożeniego innym krojem pisma (gdy tekst jest składany czcionkązwykłą to wyróżnienie jest składany krojem pochyłym, a gdytekst jest składany krojem pochyłym, to tekst wyróżniony jestskładany krojem prostym). Służy do tego polecenie LATEX-a:

\emph{tekst wyróżniany}

lub deklaracja \em. Dają one takie same efekty.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Wyróżnianie (cd)

PiszącTekst \emph{wyróżniony} składa się pismem pochyłymotrzymujemyTekst wyróżniony składa się pismem pochyłyma pisząc\emph{Tekst \emph{wyróżniony} składa się krojem prostym}otrzymujemyTekst wyróżniony składa się krojem prostym

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u

FontyFonty w LaTeX-u

Inny sposób zmiany atrybutów fontów

Wyróżnianie (cd)

PiszącTekst {\em wyróżniony} składa się pismem pochyłymotrzymujemyTekst wyróżniony składa się pismem pochyłymJak pamiętamy często deklarację można zastąpićśrodowiskiem, np. zamiast deklaracji \em, włączającegowyróżniający krój pisma, możemy zastosować otoczenie\begin{em}...\end{em}.

Wiesław Krakowiak IIIa. Fonty w LATEX-u