- 1 - - 1 -

OBCHODY 90. ROCZNICY OBCHODY 90. ROCZNICY OBCHODY 90. ROCZNICY OBCHODY 90. ROCZNICY

POWSTANIA POWSTANIA POWSTANIA POWSTANIA

WIELKOPOLSKIEGOWIELKOPOLSKIEGOWIELKOPOLSKIEGOWIELKOPOLSKIEGO

• Uroczyste odsłonięcie tablic upamiętniających Powstańców Wielkopolskich z parafii św. Wojciecha i św. Barbary w Wilkowyi.

• Podsumowanie działań w ramach projektu Śladami Powstania Wielkopolskiego.

• Uroczysta akademia w Zespole Szkół w Wilkowyi.

- 2 -

WSTĘP Powstanie Wielkopolskie było zwycięskim zrywem Polaków na drodze do

odzyskania niepodległości. Jako mieszkańcy Wielkopolski, powinniśmy pamiętać o tych wydarzeniach i dbać o to, by ta pamięć nie zginęła, bowiem w bohaterskim działaniu brali udział nasi najbliŜsi, dziadowie, pradziadowie. Właśnie ten fakt powinien być powodem do dumy. Wielu powstańców pochodziło z Wilkowyi i pobliskich miejscowości, dlatego bez trudu znajdziemy tu miejsca upamiętniające powstanie, np. główna ulica przebiegająca przez Wilkowyję nosi imię Powstańców Wielkopolskich. Powstańcy są teŜ patronem tutejszej szkoły podstawowej. Godny zauwaŜenia jest fakt, iŜ to jedyna w powiecie jarocińskim tego typu placówka, nosząca imię Powstańców Wielkopolskich.

W związku z obchodzoną w tym roku 90. rocznicą Powstania Wielkopolskiego, członkowie stowarzyszenia „Wilkowyja nad Lutynią” postanowili uczcić powstańców z terenu parafii Wilkowyja, poprzez wykonanie tablicy pamiątkowej. Stowarzyszenie podjęło działania zmierzające do realizacji tego przedsięwzięcia, tworząc szczegółowy projekt zadania oraz zbierając informacje o uczestnikach działań powstańczych. Inicjatywa została pozytywnie rozpatrzona przez powiat jarociński, który zdecydował się dofinansować część prac związanych z oŜywieniem pamięci o lokalnych bohaterach. Tworzenie listy powstańców nie było łatwym zadaniem, ze względu na czas, jaki upłynął od tych pamiętnych wydarzeń. Jednak przy współpracy Starostwa Powiatowego w Jarocinie, Urzędu Miejskiego w Jarocinie, Towarzystwa Pamięci Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 w Jarocinie, proboszcza parafii Wilkowyja, ks. Tadeusza Malchrowicza, Jana Jajora, Janiny Grali, Anny Pawlickiej oraz mieszkańców, udało się zebrać nazwiska walczących.

13 lutego 2009 roku w Wilkowyi odbędzie się uroczystość zakończenia powiatowych obchodów 90. rocznicy Powstania Wielkopolskiego. Wydarzenie to poprzedzi msza święta w intencji Powstańców Wielkopolskich, odprawiona w kościele parafialnym pod wezwaniem św. Wojciecha i św. Barbary w Wilkowyi. Kolejnym punktem będzie oficjalne odsłonięcie i poświęcenie tablicy pamiątkowej, umieszczonej na murach kaplicy cmentarnej. O dokonanie tej czynności poproszeni zostaną: starosta jarociński – Stanisław Martuzalski, burmistrz Jarocina – Adam Pawlicki, sołtys wsi Wilkowyja – Maria Grzelak, dyrektor Zespołu Szkół w Wilkowyi – Andrzej Dworzyński oraz proboszcz parafii Wilkowyja – ks. kanonik Tadeusz Malchrowicz.

- 3 -

POWSTAŃCY WIELKOPOLSCY 1918-1919 Z PARAFII WILKOWYJA

Andrzejewski Andrzej

Bartkowiak Ignacy

Bartkowiak Stanisław

Baszczyński Franciszek

Berchert Franciszek

Bierła Wawrzyn

Błaszczyk Franciszek

Borkowski Feliks

Bugajny Jan

Chudy Kazimierz

Czwojdziński Stanisław

Filipiak Andrzej

Filipiak Stanisław

Gałązka Kazimierz

Glinkowski Józef

Gogołkiewicz Antoni

Goliński Ludwik

Gościniak Jan

Grygiel Wojciech

Grzebyszak Franciszek

Hanisch Jan

Hildebrański Antoni

Hudak Jan

Hudak Ludwik

Izydorczyk Franciszek

ks. bp Jedwabski Franciszek

Jelak Antoni

Jędrzejak Ignacy

Kaczorowski Ignacy

Karpiński Stefan

Karpiński Wawrzyn

Kasperczyk Franciszek

Kierczyński Michał

Kolasiński Piotr

Konopacka Paulina

Kortus W.

Kubicki Jan

Kurek Stanisław

Liebert Jan

Macioszczyk Stanisław

Majusiak Jan

Małecki Tomasz

Marchwiak Antoni

Marchwiak Kazimierz

Marchwiak Stanisław

Marek Stanisław

Matecki Stefan

Matuszak Stanisław

Matuszewski Tomasz

Mitkowski Maciej

Nawrot Kazimierz

Nowak Stanisław

Olszewski Stanisław

Ostroróg-Gorzeński Zbigniew

Paczkowski Antoni

Paluszkiewicz Józef

Pawlicki Jan

Piętka Franciszek

Pilarczyk Andrzej

Pilarczyk Wojciech

Podemski Józef

Rogacki Jan

Rybka Józef

Rzepczyk Marcin

Sipiak Michał

SkarŜyński Zdzisław

Skibiński Stanisław

Skoczylas Wojciech

Słoma Stefan

Sobański Franciszek

Sobierajczyk Władysław

Szczepański Marcin

Szewczyk Stanisław

Świgoń Ludwik

Taczała Antoni

Taczała Stanisław

Taczała Tomasz

Tauchert Piotr

Walczak Michał

ks. Wardyński Marian

Wasielewski Walenty

Wiśniewski Wojciech

Wlazik Franciszek

Woś Jan

Woś Franciszek

Woś Tomasz

Zaradny Stanisław

Zgorzelski Marian

Ziętek Stanisław

- 4 - - 4 -

PODSUMOWANIE PROJEKTU ŚLADAMI POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO

Zespół Szkół w Wilkowyi w roku szkolnym 2008/2009 wziął udział w kuratoryjnym projekcie Śladami Powstania Wielkopolskiego. Z tego teŜ tytułu, zarówno w szkole podstawowej jak i gimnazjum, podjęto rozliczne działania mające na celu przybliŜenie tematu Powstania Wielkopolskiego dzieciom i młodzieŜy oraz nawiązania współpracy z wieloma osobami i instytucjami. • W dniach 20-21 września 2008 przedstawiciele gimnazjum wraz z panem

Łukaszem Piechockim wzięli udział w zlocie szkół imienia Powstańców Wielkopolskich, który odbył się we Wrześni. Jedna z uczennic biorących udział w zlocie, Natalia Wolna, napisała scenariusz inscenizacji historycznej , który został wyróŜniony i nagrodzony.

• 25 października 2008 roku młodzieŜ gimnazjalna licznie wzięła udział w XXII Rajdzie Jarocińskim śladami Powstania Wielkopolskiego na terenie naszej gminy. Organizatorami rajdu był jarociński oddział PTTK z panem Janem Jajorem - prezesem lokalnego oddziału TPPW - na czele.

• Dnia 5 listopada 2008 roku dzieci ze szkoły podstawowej wzięły udział w powiatowym konkursie wiedzy o Powstaniu Wielkopolskim. Zespół z naszej szkoły zajął pierwsze miejsce. Opiekunem uczniów biorących udział w konkursie był dyrektor Andrzej Dworzyński.

• Dzień później nasza szkoła była gospodarzem powiatowego, interdyscyplinarnego konkursu wiedzy o Powstaniu Wielkopolskim. Po prelekcji przewodniczącego TPPW Jana Jajora młodzieŜ gimnazjalna przystąpiła do rozwiązywania testów historycznych. KaŜda druŜyna składała się z trzech osób. W drugiej części konkursu wszystkie druŜyny tworzyły prace plastyczne o tematyce powstańczej. W trzeciej części konkursu uczestnicy recytowali wiersze z okresu Powstania Wielkopolskiego. Najlepszą szkołą we wszystkich konkurencjach okazało się Gimnazjum w Cielczy. Drugie miejsce zajęli uczniowie z Gimnazjum w Jaraczewie, trzecią lokatę wywalczyli przedstawiciele Gimnazjum w Rusku. Miejsce czwarte, teŜ punktowane, zajęło Gimnazjum nr 1 w Jarocinie. Organizatorami konkursu byli pan Łukasz Piechocki oraz pani Krystyna Kaczmarek. Zasiadali oni takŜe w jury, którego pracą przewodniczyła pani Anna Kaczmarek, Starszy Wizytator Kuratorium Oświaty w Poznaniu. Nagrody dla szkół za trzy pierwsze miejsca zostały wręczone 8 listopada 2008 roku na jarocińskim rynku przez Burmistrza Jarocina oraz Starostę jarocińskiego

- 5 -

w obecności ministra Rafała Grupińskiego. Ponadto uczniowie zwycięskich druŜyn wraz ze swoimi opiekunami otrzymali nagrody ksiąŜkowe. Warto takŜe wspomnieć, Ŝe przy okazji konkursu dzięki uprzejmości pana Zygmunta Meisnerowskiego, przewodniczącego Rady Powiatu w Jarocinie, uczestnicy mogli obejrzeć wystawę modelarską. Temat wystawy to: „Uzbrojenie okresu I wojny światowej”.

• Ponadto dwukrotnie cała społeczność uczniowska naszej szkoły udała się do Mieszkowa celem uświetnienia uroczystości wiąŜących się z wmurowaniem kamienia węgielnego i samym odsłonięciem pomnika mjr Stanisława Taczaka. Miało to miejsce 8 listopada 2008 roku oraz 16 stycznia 2009 roku.

• 14 listopada 2008 roku grupa młodzieŜy z Gimnazjum w Wilkowyi pod opieką nauczycieli: Karola Michalaka, Aliny Kebernik oraz Łukasza Piechockiego wzięła udział w wycieczce do Poznania. Podczas pobytu w stolicy Wielkopolski postanowiono oddać hołd powstańcom. Pod Pomnikiem Powstańców Wielkopolskich została złoŜona wiązanka kwiatów oraz zapalony znicz. Uczniowie po odśpiewaniu pieśni patriotycznych uczcili minutą ciszy pamięć poległych powstańców. Później nastąpił krótki rys historyczny dotyczący walk powstańczych na terenie miasta Poznania.

• 27 listopada 2008 roku w Zespole Szkół w Wilkowyi odbył się konkurs plastyczny pod tytułem "Powstanie Wielkopolskie 1918 - 1919". Komisja konkursu w składzie: pani Krystyna Kaczmarek - przewodnicząca oraz członkowie: p. Łukasz Piechocki i p. Beata Janowska, dokonała oceny wykonanych prac. Spośród uczniów szkoły podstawowej I miejsce zdobyła Zofia Kubiak z klasy IV, a z gimnazjum Natalia Wolna i Milena Wesołek- praca zespołowa z klasy IIIa.

• Dnia 10 grudnia 2008 roku pięcioro naszych uczniów (dwóch ze szkoły podstawowej i trzech z gimnazjum) wzięło udział w wojewódzkim etapie konkursu wiedzy o Powstaniu Wielkopolskim, który odbył się w Poznaniu. Olbrzymim sukcesem naszej szkoły było zajęcie drugiego miejsca przez uczennicę klasy VIa, Zuzannę Dworzyńską.

• 18 grudnia 2008 roku nauczyciele wychowania fizycznego w składzie: Jacek Kolecki, Jolanta Kostrzewa oraz Karol Michalak przygotowali całodniowy turniej siatkówki mieszanej. Celem tego turnieju było nawiązanie współpracy ze szkołami noszącymi imię Powstańców Wielkopolskich. Do naszej szkoły przyjechały trzy druŜyny gimnazjalistów: z Dolska, Przemętu oraz Borku Wielkopolskiego.

- 6 -

Po zaciętej rywalizacji okazało się, Ŝe najlepszą druŜynę siatkarzy wystawiła szkoła z Wilkowyi.

• 19 grudnia 2008 roku zostały rozstrzygnięte dwa konkursy. Pierwszy z nich to konkurs na najpiękniejszą modlitwę za poległych powstańców zorganizowany przez panią Radosławę Nowak we współpracy z księdzem proboszczem Tadeuszem Malchrowiczem. Według komisji konkursowej najpiękniejszą modlitwę ułoŜył Paweł Grala z klasy IIIb, drugie miejsce zajęła Natalia Wolna, a trzecie Martyna Danielak obie z klasy IIIa.

• Drugi z konkursów to konkurs literacki. Głównym celem było napisanie wiersza o tematyce powstańczej. Do komisji konkursowej, w której skład weszły panie: Alina Kebernik i Małgorzata Olszewska, wpłynęło kilkanaście prac. W szkole podstawowej wyróŜniono pracę Martyny Bartoszak z klasy VIa pt. „Drodzy powstańcy”. W gimnazjum natomiast przyznano cztery nagrody. Pierwszą z nich otrzymała Katarzyna Kebernik kl. IIa za wiersz "Pamięci Powstańców Wielkopolskich", drugą ex equo Magdalena Mańczak z klasy Ia oraz Alicja Grodzka z klasy Ib, a trzecie miejsce zajęła Monika Juskowiak z klasy Ib za wiersz pt. "Powstańcy".

• 27 grudnia 2008 roku, delegacja z wilkowyjskiej szkoły wzięła udział w centralnych obchodach 90-tej rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego, które odbyły się w Poznaniu. Wśród uczestników obecni byli m.in. Prezydent RP i Prezes Rady Ministrów. Trzej uczniowie tworzący poczet sztandarowy wraz z opiekunem Łukaszem Piechockim uczestniczyli w uroczystościach przy pomniku Powstańców Wielkopolskich oraz w uroczystej mszy świętej, która odbyła się w poznańskiej Farze. MłodzieŜ chętnie obejrzała wieczorne widowisko multimedialne dotyczące tematyki powstańczej.

• RównieŜ pod koniec grudnia rozstrzygnięto konkurs na prezentacje w PowerPoint o Powstaniu Wielkopolskim. Na konkurs wpłynęło kilkanaście prac o róŜnym poziomie i róŜnorodnej tematyce związanej z Powstaniem Wielkopolskim. Uczniowie głownie korzystali z materiałów dostępnych w Internecie. Komisja złoŜona z nauczycieli informatyki: Anny Muzyki i Lucyny Muzyki wyróŜniły pracę Hanny Mączki i Tomasza Mączki, którzy wykorzystując zdjęcia rodzinne, przedstawili sylwetkę swojego pradziadka, uczestnika Powstania Wielkopolskiego.

Drugie wyróŜnienie przyznano Martynie Jóźwiak, uczennicy klasy IIIa.

• Bardzo waŜnym wydarzeniem w naszej szkole było zbieranie dokumentów, tworzenie drzew genealogicznych rodzin powstańczych. Zebrane materiały zostały w duŜej części wykorzystane do stworzenia listy powstańców z parafii świętego Wojciecha. UwaŜamy, iŜ inicjatywa

- 7 -

podjęta przez członków Stowarzyszenia Wilkowyja nad Lutynią polegająca na uczczeniu pamięci przodków walczących podczas Powstania Wielkopolskiego jest warta naśladowania przez inne społeczności lokalne naszej małej ojczyzny.

• W naszej placówce dydaktycznej przez cały okres trwania projektu powstawały okolicznościowe gazetki. Przy udziale opiekunek Samorządu Uczniowskiego, Hanny Woźniak i Danuty Niewiadomskiej powstał album okolicznościowy. Pod okiem pani dyrektor Krystyny Kaczmarek i pedagoga szkolnego Eweliny Skowron powstały albumy o tematyce powstańczej. SłuŜą one teraz jako pomoce dydaktyczne.

• Pani Anna Kornas podczas zajęć bibliotecznych systematycznie popularyzowała literaturę związaną z Powstaniem Wielkopolskim. Warto równieŜ nadmienić, Ŝe księgozbiór biblioteczny został znacznie wzbogacony o literaturę tematu.

• Na stronie internetowej naszej szkoły (www.wilkowyja-szkola.pl) znalazła się, cały czas aktualizowana przez panią Annę Muzykę, zakładka dotycząca projektu „Śladami Powstania Wielkopolskiego”. Wszyscy bliŜej zainteresowani obchodami 90-tej rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego w naszej szkole mogą za pomocą tej strony uzupełnić swoją wiedzę. KaŜdy znajdzie tam ciekawe zdjęcia oraz sprawozdania z naszej działalności.

• W szkole przeprowadzono równieŜ konkurs na logo naszej placówki. Prace uczniów moŜna podziwiać na stronie internetowej. Opiekunem konkursu był p. Leszek Wiatrowski.

• Nauczycielki języków obcych: Bernadeta Marek i Ewelina Hudak nadzorowały wykonanie trójjęzycznej (w języku polskim, niemieckim i angielskim) gazetki „Uzbrojenie Powstańców Wielkopolskich”. Gazetka ta powstała dzięki plastycznym zdolnościom ucznia klasy Ib gimnazjum Rafała Stachowiaka.

• Panowie konserwatorzy: Zbigniew Grzelak i Jerzy Skrzypczak zobowiązali się, iŜ do dnia 13 lutego 2009 roku stworzą replikę pomnika Powstańców Wielkopolskich znajdującego się w Poznaniu. Rzeźby, które znajdą się na pomniku, wykonał artysta, pan Wiesław Szlachciak – absolwent Szkoły Podstawowej w Wilkowyi.

• Zdecydowana większość nauczycieli dokonała znacznych zmian w swoich planach wynikowych oraz wychowawczych, celem poświęcenia jak największej uwagi nie tylko Powstaniu Wielkopolskiemu, ale takŜe sprawom takim jak patriotyzm oraz poszanowanie naszych lokalnych zwyczajów, obyczajów, historii i tradycji.

• Projekt „Śladami Powstania Wielkopolskiego” zainicjował nawiązanie współpracy z bardzo wieloma osobami i instytucjami (m.in. Starostwo Powiatowe, Burmistrz Jarocina, Ksiądz Proboszcz parafii Wilkowyja, Przewodniczący Rady Powiatu, TPPW koło Jarocin, Rodzice uczniów uczęszczających do naszej szkoły, Stowarzyszenie „Wilkowyja nad Lutynią”, Sołtys Wilkowyi, szkoły noszące imię Powstańców Wielkopolskich w Dolsku, Przemęcie oraz Borku Wielkopolskim, historycy regionaliści, miejscowi artyści).

- 8 -

RYS HISTORYCZNY

Jarocin zasłynął faktem, iŜ to właśnie tutaj juŜ z 8 na 9 listopada 1918 roku doszło do wystąpień rewolucyjnych na terenie koszar. Na czele buntu stanął B. Kirchner. Dzięki jego inicjatywie udało się Polakom opanować nie tylko odwach ale równieŜ waŜne obiekty w samym mieście, m.in. pocztę, dworzec i więzienie.

11 listopada 1918 r. powstaje w koszarach polski oddział wojskowy, nad którym dowództwo obejmuje (29 listopada) poproszony o to hr. Zbigniew Ostroróg-Gorzeński. W majątku hrabiego w Tarcach odbywały się szkolenia wojskowe ochotników. W momencie wybuchu powstania liczba Ŝołnierzy wynosiła ok. 600.

Zbigniew Ostroróg-Gorzeński nie tylko ufundował sztandar dla swojego oddziału, ale takŜe w znacznej części pokrywał koszty wiąŜące się z wypłacaniem Ŝołdu oraz aprowizacją.

27.12.1918 r. Zbigniew Ostroróg-Gorzeński przebywał w Poznaniu z okazji przyjazdu Ignacego Jana Paderewskiego, dlatego teŜ telefonicznie poinformował o wybuchu powstania i wydał rozkaz postawienia oddziału jarocińskiego w stan pogotowia. Pierwszym zadaniem Ŝołnierzy było zabezpieczenie fragmentu trasy przejazdu Paderewskiego z Poznania do Warszawy.

Warto zauwaŜyć, Ŝe oprócz pomocy udzielonej przez Jarociniaków w walkach o Ostrów Wielkopolski, Krotoszyn i Zduny, brali oni udział w działaniach na wszystkich frontach Powstania Wielkopolskiego. Byli m.in. pod: Nakłem, Mroczą, Ślesinem, Szubinem, Nowym Dworem, Miejską Górką czy Rawiczem.

Dnia 7 stycznia 1919r. z rozkazu majora Stanisława Taczaka ppor. Zbigniew Ostroróg-Gorzeński zostaje mianowany dowódca VI Okręgu Wojskowego z siedzibą sztabu w Jarocinie, a w czerwcu tego roku otrzymuje awans na kapitana.

Opracowali: Łukasz Piechocki, Maria Grzelak, Tomasz Grzelak