Nr 4(56) - kwiecień 2013

szkolenia imprezy zewnętrzne prawo

e-Biuletyn wydawany jest przez Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie

Zachęcamy do zamieszczania w e-Biuletynie artykułów, ciekawych informacji i ofert. Jeśli są Państwo zainteresowani otrzymywaniem e-Biuletynu Informacyjnego drogą elektroniczną, prosimy o zgłoszenia na adres:

[email protected] lub tel. 22/729 66 34 w. 132

www.cdr.gov.pl

http://cc.cdr.gov.pl/

http://www.agroturystyka.edu.pl/

http://www.produktyregionalne.edu.pl/

http://www.leaderatorium.pl/

http://www.agroportal.agro.pl/

Zmiany w programie

r o l n o ś r o d o w i s k o w y m

W marcu 2013 roku zmieniono

prawo w zakresie realizacji

programu rolnośrodowiskowego.

Obecnie obowiązu jące jest

R o z p o r z ą d z e n i e M R i R W

w sp raw ie s zc zegó ł owych

warunków i trybu przyznawania

pomocy finansowej w ramach

d z i a ł a n i a „ P r o g r a m

rolnośrodowiskowy” objętego

PROW na lata 2007–2013 z dnia

13 marca 2013 roku (Dz. U. z 2013

r . poz .361 ) . Op racowan i e

prezentuje ww. zmiany.

CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE

05-840 Brwinów, ul. Pszczelińska 99, tel. 22 729 66 34 do 38

Kwiecień 2013

- Integrowana ochrona roślin motylkowych — seradela

- Zwalczanie parcha jabłoni

- Zmiany w programie rolnośrodowiskowym w 2013 roku

- Wpływ ściółkowania na zachwaszczenie upraw warzywniczych

PRODUKCJA ROLNA

EKOLOGIA I ŚRODOWISKO

ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH

-Zagrody edukacyjne – innowacyjne

zagospodarowanie potencjału wsi

http://www.cdr.gov.pl

2

NAZWA WYDARZENIA/

FORMA EDUKACYJNA

DATA

I MIEJSCE

ZGŁOSZENIA

I INFORMACJE

CDR Brwinów

Szkolenie dla kandydatów na ekspertów przyrodniczych

3- 5 kwietnia Ewa Tyszka

[email protected]

22/729 66 34 w.107

Szkolenie dla kandydatów na doradcę rolnośrodowiskowego

8-12 kwietnia Justyna Zdunek

[email protected]

22 729 66 34-38 w. 107

Racjonalizacja zużycia energii w gospodarstwach rolnych /szkolenie/

16-17 kwietnia Janina Dąbrowska [email protected]

22/729 66 34 wew. 106.

Wymogi wzajemnej zgodności — dobrostan zwierząt /uzupełniające szkolenie internetowe/

10-21 kwietnia Anna Korczykowska [email protected]

tel. 22/729 66 34-38 w.130

Minimalne wymogi wzajemnej zgodności oraz BHP

w gospodarstwie rolnym

/szkolenie/

22-26 kwietnia Renata Koczkodaj [email protected]

22/729 66 34-38 w.130

CDR O/Poznań

Szkolenie kandydatów na doradcę rolnośrodowiskowego

15-20 kwietnia Iwona Świechowska

[email protected]

61 823 20 81 w. 156

szkolenia CDR

Konferencje, szkolenia, warsztaty

organizowane przez CDR

3

NAZWA WYDARZENIA/

FORMA EDUKACYJNA

DATA

I MIEJSCE

ZGŁOSZENIA

I INFORMACJE

CDR O/Kraków

Efektywna komunikacja

w obsłudze klienta /szkolenie/

4 kwietnia Sylwia Filas 12 424-05-54

[email protected]

XVI Małopolska Giełda Agnostyczna w KRAKOWIE (stoisko promocyjne ogólnopolskiej sieci zagród edukacyjnych)

13-14 kwietnia Elżbieta Kmita-Dziasek,

12/ 424 05 23/26

[email protected]

Targi Agroturystyka 2013 (stoisko promocyjne ogólnopolskiej sieci zagród edukacyjnych)

19-21 kwietnia

Warszawa

Elżbieta Kmita-Dziasek,

12/ 424 05 23/26

[email protected]

Minimalne wymogi wzajemnej zgodności oraz BHP w gospodarstwie rolnym /szkolenie/

19-21, 26-28 kwietnia

Joachim Kempka, SPR 12/ 424-05-07

[email protected]

Spółdzielnie w Programie Leader i Krajowej Sieci Obszarów

Wiejskich /szkolenie/

6–7, 13-14

20-21, 27-28 kwietnia

Łukasz Jawny

12/ 424 05 20

[email protected]

Szlakiem zagród edukacyjnych

/wizyta studyjna OODR /

24-26 kwietnia Elżbieta Kmita-Dziasek,

12/ 424 05 23/26

[email protected]

szkolenia CDR



4

NAZWA WYDARZENIA/

FORMA EDUKACYJNA

DATA

I MIEJSCE

ZGŁOSZENIA

I INFORMACJE

CDR O/Radom

Jak poprawnie przygotować wniosek w ramach działanie PROW 2007-2013 "Zwiększenie wartości dodanej podstawowej

produkcji rolnej i leśnej" /szkolenie/

4-5 kwietnia Bolesław Pieczyński

48 /365 69 42

[email protected]

Metodyka świadczenia usług doradczych w ramach działania„ Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów" /szkolenie/

11-12 kwietnia Agnieszka Ziętek

48/365-49-70

[email protected]

Praktyczne wykorzystanie wyników badań w produkcji zwierzęcej /szkolenie/

11-12 kwietnia

CDRO/Kraków

Dariusz Pomykała

48/ 365 69 40

d.pomykał[email protected]

szkolenia CDR



5

Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,

warsztaty organizowane przez WODR

Marz

ec 2

013

Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie

www.modr.mazowsze.pl miejsce/kontakt

14 kwietnia VII Wiosna na Polu i w Ogrodzie

MODR Warszawa, Odział Siedlce

tel. 25/ 640 09 22, 25/ 640 09 11, [email protected]

28 kwietnia XX Mazowieckie Targi Rolne

i Przedsiębiorczości

MODR Warszawa, Odział Bielice

[email protected]

Warmińsko- Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie

www.w-modr.pl miejsce/kontakt

20-21 kwietnia Wiosenne Targi Ogrodnicze

"Pamiętajcie o ogrodach"

W-MODRw Olsztynie, Dział Metodyki Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw

tel. 87/ 520 30 31 w. 27, 697 632 452; [email protected]

kwiecień-lipiec Konkurs fotograficzny

"Najciekawszy obiekt przyrody"

W-MODR w Olsztynie, Dział Metodyki Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw

tel. 89/ 535 76 84 w. 46, 697 632 088; [email protected]

Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego zs. w Bratoszewicach

www.lodr.pl organizator/kontakt

14 kwietnia VIII Piotrkowskie Targi Ogrodnicze,

„PAMIĘTAJMY O OGRODACH”

ŁODR zs. w Bratoszewicach, Oddział w Piotrkowie Trybunalskim,

tel. 44/ 646 10 47, kom. 519 301 082

[email protected]

20-21kwietnia XXI Targi Rolne

AGROTECHNIKA 2013

ŁODR zs. w Bratoszewicach

tel.42/ 710 38 17, kom. 519 301 045

[email protected]

imprezy zewnętrzne

6

Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,

warsztaty organizowane przez WODR

marz

ec 2

01

3

Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

w Szepietowie

www.podr.pl

organizator/kontakt

20-21 kwietnia Wiosenne Targi Ogrodnicze i Targi

Pszczelarskie

PODR, Agroarena Szepietowo,

tel. 86/ 275 89 02, [email protected]

Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku

www.podr.pl miejsce/kontakt

6 kwietnia Wojewódzki Turniej Kół Gospodyń

Wiejskich

PODR w Gdańsku, Sztum

tel. 607 143 790, [email protected]

6-7 kwietnia Targi Ogrodnicze "Wiosna 2012"

w Strzelinie

PODR w Gdańsku, Oddział w Strzelinie,

tel. 601 395 830,[email protected]

20-21 kwietnia V Targi Ogrodnicze w Lubaniu

PODR w Gdańsku, Lubań


27-28 kwietnia IV Wiosenne Targi Ogrodnicze w Sta-

rym Polu

PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu


Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu

www.wodr.pl miejsce/kontakt

6 kwietnia Wielkopolskie Forum Pszczelarzy

WODR w Poznaniu – CWS Sielinko

tel. 61/ 447 36 58

[email protected]

7 kwietnia Wiosenne Targi Rolno - Ogrodnicze

WODR w Poznaniu, CEW w Marszewie

tel. 62/ 742 73 59, tel. 62/ 742 73 70

[email protected]

20-21 kwietnia AGRO - TARGI 2013 Stara Łubianka

WODR w Poznaniu, Stara Łubianka

tel. 67/ 21 60 182, [email protected]

27 kwietnia Biała Sobota

WODR w Poznaniu, CWE Gołaszyn


imprezy zewnętrzne

7 PRODUKCJA ROLNA

INTEGROWANA OCHRONA ROŚLIN

MOTYLKOWYCH - SERADELA

Opracował: ZSPR CDR O/Poznań

Rośliny motylkowe drobnonasienne to rośliny jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie.

jednoroczne - koniczyna perska, seradela.

dwuletnie - koniczyna czerwona.

wieloletnie - lucerna mieszańcowa, koniczyna biała, białoróżowa, komonica, esparceta.

Rośliny motylkowe drobnonasienne uprawia się na paszę dla zwierząt. Mogą być spasane

bezpośrednio przez zwierzęta lub skarmiane jako siano, susz, czy jako sianokiszonka.

Przeznacza się je również na zielony nawóz w celu zwiększenia materii organicznej w glebie.

Uprawia się je w czystym siewie lub w mieszankach z innymi roślinami, w tym z trawami.

Uprawa roślin motylkowych drobnonasiennych przyczynia się do poprawy żyzności gleby

poprzez:

wiązanie wolnego azotu z powietrza,

zwiększenie materii organicznej gleby,

poprawę struktury gleby i jej właściwości fizyko-chemicznych,

ochronę gleb przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi ( erozja),

silny system korzeniowy, który drenuje glebę na znaczną głębokość, poprawia stosunki

wodno-powietrzne,

korzenie boczne, które spulchniają glebę,

przemieszczanie składników pokarmowych z głębszych warstw gleby do wyższych partii.

Seradela jest rośliną jednoroczną jarą, należącą do grupy roślin motylkowych

drobnonasiennych. Jest rośliną klimatu chłodnego i wilgotnego mało wrażliwą na zmienne warunki

klimatyczne. Jej okres wegetacji trwa od 115 do 160 dni. Ma bardzo dużą wartość pokarmową

– zarówno zielona masa jak i siano. Mówi się o niej jako o koniczynie gleb lekkich, ponieważ jest

jedną z cenniejszych roślin uprawianych na tych glebach. Posiada zdolność wykorzystywania

wody z rosy i mgły. Znosi przymrozki do -5 oC. Seradelę uprawia się w czystym siewie, na

nasiona, jako wsiewkę w innej roślinie lub jako poplon na przyoranie najczęściej pod żyto, owies

lub ziemniaki. Przyorana masa roślinna wnosi do gleby znaczną ilość materii organicznej.

Na zielonkę lub na przyoranie, może być uprawiana w plonie głównym, wtórnym i jako wsiewka

poplonowa. Seradelę można uprawiać w mieszankach z innymi roślinami np. z łubinem, zbożami,

grochem, peluszką itp.

Stanowisko w płodozmianie

Seradela co do płodozmianu jest rośliną niewybredną, udaje się po większości roślin

uprawnych. Jednak, aby uzyskać wysoki plon nasion lub dużą ilość zielonej masy, należy

zastanowić się po jakich roślinach seradela uprawiana w plonie głównym wyda najwyższe plony.

Należy wziąć pod uwagę, jakie stanowisko pozostawia roślina uprawiana przed uprawą seradeli,

a więc czystość i ogólną sprawność w jakiej pozostawiają one rolę. Seradela w początkowej fazie

wzrostu wolno rośnie, a więc narażona jest na konkurencyjny wzrost chwastów.

8

Ze względu na dużą wrażliwość na brak wody, wymaga stanowiska odchwaszczonego i gleby

o dobrej strukturze.

Najlepszy przedplon do uprawy seradeli w czystym siewie to rośliny okopowe uprawiane na

oborniku, ponieważ podczas pielęgnowania okopowych zwalczamy chwasty. Dobrym

przedplonem są rośliny zbożowe, wcześnie schodzące z pola np: jęczmień ozimy, żyto,

pszenica. Gorszymi przedplonami są zboża jare, rośliny przemysłowe (len, konopie) a także

rośliny pastewne tj.: słonecznik, prosowate. Są to rośliny później schodzące z pola

i pozostawiające glebę silnie wyczerpaną ze składników pokarmowych. Rośliny motylkowe nie

są również dobrym przedplonem dla seradeli. Jedynie, niezłym przedplonem jest łubin, po którym

seradela rośnie dobrze, ze względu na to, że wykorzystuje do wzrostu bakterie brodawkowe

łubinu.

Seradela wydaje też dobre plony, jeśli uprawiana jest po sobie, ze względu na coraz silniejsze

rozmnażanie bakterii brodawkowych w glebie.

Wymagania glebowe i uprawa roli

Seradela dobrze plonuje na glebach słabszych, niezbyt suchych i zawierających pewne zasoby

próchnicy. Słabo rosnie na glebach ciężkich zbitych i suchych. Znosi dobrze lekkie zakwaszenie

gleby. Seradelę na nasiona wysiewa się w trzecim lub czwartym roku po oborniku. Jeżeli

seradelę wysiewamy w zboże to uprawa roli musi być dostosowana do wymagań danego zboża,

najczęściej żyta, ale powinna być dokładna i zapewnić czystość pola. Czynności związane

z przygotowaniem pola pod zasiew rozpoczynają się tak jak przy innych roślinach, z dniem

zejścia rośliny poprzedzającej. Jeśli seradelę wysiewamy w plonie głównym to po zbiorze rośliny

poprzedzającej należy wykonać podorywkę lub zastosować bronę talerzową lub kultywator

następnie zabronować. W celu zniszczenia chwastów należy bronowanie przeprowadzić

kilkakrotnie (co 14-20 dni). Jeżeli pole zachwaszczone jest perzem należy różnymi sposobami go

zniszczyć (można wykorzystać również w tym czasie glifosat jako substancję aktywną). Przy

uprawie seradeli w czystym siewie, orka musi być wykonana jesienią. Wiosną, w okresie

obsychania roli należy uchwycić odpowiedni moment i zastosować włókowanie lub na glebach

lżejszych bronowanie. Dobre wyrównanie pola jest konieczne, ponieważ drobne nasiona seradeli

powinny byś umieszczone płytko w glebie, na głębokość 1,5 – 2 cm. Po tym zabiegu należy

kilka dni odczekać (8-10 dni) aż skiełkują chwasty i zniszczyć je stosując bronowanie. Nasiona

seradeli kiełkują jedynie w glebie wilgotnej przy dobrym podsiąkaniu wody. Należy więc takie

warunki jej stworzyć. W niektórych przypadkach należy przed siewem zastosować wałowanie

lekkim wałem. Na glebach lekkich, gdzie straty wody mogą być duże należy zaniechać

wałowania, lecz do redlic wysiewających nasiona należy doczepić kółka ugniatające. Nasiona

seradeli wówczas zostaną wduszone w glebę, a pozostała część pozostanie wzruszona i nie

nastąpi intensywne parowanie z gleby.

INTEGROWANA OCHRONA ROŚLIN MOTYLKOWYCH - SERADELA

PRODUKCJA ROLNA

9

Uprawa seradeli na nasiona

Wysiew w żyto zbierane na zielonkę

Seradelę na nasiona wysiewa się wczesną wiosną w siewie czystym, jak również jako wsiewkę

wiosenną w żyto zasiane jesienią na zielonkę. Wczesny siew sprzyja uzyskaniu dobrych plonów

nasion o wysokiej zdolności kiełkowania i najwyższym ciężarze oraz decyduje w 50%

o wysokości uzyskanego plonu. W siewie czystym seradela powinna być zasiana do końca

marca, najpóźniej do 5 kwietnia. Ten sam termin obowiązuje przy uprawie seradeli jako wsiewki w

żyto, które przeznaczone jest na zielonkę. Jesienią należy przygotować glebę do wysiewu żyta.

Orkę siewną pod żyto wykonujemy na 3-4 tygodnie przed wysianiem. Zalecane nawożenie

mineralne to: 20 – 30 kg N oraz 60 kg P2O5 i 120 – 140 kg K2O na hektar. Nawozy fosforowe

i potasowe najlepiej zastosować pod orkę siewną, a nawóz azotowy przed siewem. Wiosną

możliwie najwcześniej należy wysiać na żyto około 80-100 kg azotu, które zostanie wykorzystane

przez żyto. W tej technologii należy jesienią zastosować pasowy siew żyta, wykorzystując

przemienny siew tzn. pierwsza redlica wysiewa żyto następna (druga) nie wysiewa, następnie

dwie wysiewają – kolejna nie wysiewa itd. Przy takim wysiewie żyta powstają nie obsiane rzędy.

Wiosną pod koniec marca lub na początku kwietnia (najpóźniej do

5 kwietnia) należy w miejsca nie wsianego żyta wsiać nasiona seradeli. Miejsce wysiewu nasion

należy lekko spulchnić (przed redlicami zainstalować tzw: łapy sztywne) tak, aby nasiona zostały

umieszczone na głębokości 2 cm i przykryte. Zalecana obsada żyta na zielonkę – 350-400 szt./

m2, a wioną - seradeli 300-350 szt./m2 tj. około 20-30 kg nasion na ha. Wiosną w początkowej

fazie kłoszenia zbieramy żyto na kiszonkę, kosząc na wysokości około 20 cm, a seradela rośnie

dalej, aż do zbioru. Wysokie ściernisko stanowi wsparcie dla wiotkich pędów seradeli.

Drugi sposób uprawy seradeli na nasiona wsiewanej w żyto polega na tym, że w żyto wsiane

jesienią (wszystkie redlice wysiewające), bardzo wcześnie wiosną (pomiędzy 15 a 30 marca)

wsiewamy siewnikiem seradelę w ilości około 20–25 kg nasion na ha. W momencie uzyskania

przez żyto fazy pierwszego kolanka przeprowadzamy desykację żyta, stosując jeden

z graminicydów np.: Fusilade super w dawce 1-1,5 l/ha lub Targa super w dawce 1–1,5 l/ ha.

Po desykacji zaschłe rośliny żyta stają się podporą dla rosnących roślin seradeli. Zapobiega to

wyleganiu roślin aż do zbioru. Rośliny seradeli mają dobre warunki do wzrostu i rozwoju. Seradela

na nasiona dojrzewa nierównomiernie. Przed zbiorem, kiedy najniższe strąki zaczynają brązowieć

zaleca się przeprowadzić desykację roślin (Reglone 200 SL w dawce 2-3 l/ha lub Reglone Turbo

200 SL w dawce 1,5 –2 l/ha. Po 7-10 dniach można przystąpić do zbioru seradeli kombajnem.

Zbiór przeprowadza się pod koniec sierpnia.

Nasiona seradeli produkuje się wyłącznie do celów siewnych, nie mają one znaczenia

w bezpośrednim żywieniu zwierząt.

Uprawa seradeli w plonie głównym w czystym siewie.

Uprawa seradeli na nasiona daje najlepsze wyniki w siewie czystym. Jednak, jest to dość

kłopotliwa uprawa, ponieważ bardzo często dochodzi do silnego wylegania roślin. Zbiór seradeli

wykonujemy wtedy metodą tradycyjną, bardzo pracochłonną (zbiór dwuetapowy), która polega na

ścięciu dojrzałych roślin kosiarką listwową, ustawienia ich w kopki, wysuszeniu i omłóceniu.


PRODUKCJA ROLNA

10

Uprawa na zielną masę.

Uprawa seradeli w plonie głównym w mieszankach.

Seradelę można wysiewać w siewie głównym w mieszankach na zieloną masę. Znaczenie jej

polega na tym, że rozrasta się tuż nad ziemią, tworząc gęste podszycie, przez co znacznie

zwiększa plon, a przede wszystkim wartość pokarmową paszy. Często uprawia się seradelę

z łubinem pastewnym wysiewając na 1 ha 100-120 kg łubinu i 20-30 kg seradeli.

Uprawa seradeli jako wsiewki poplonowej.

Dobrą metodą jest wsianie seradeli w mieszankę pastewną żyta z wyką ozimą. Żyto z wyką

z przeznaczeniem na zielonkę wysiewamy jesienią, a wiosną w rosnące rośliny wsiewamy

seradelę. Wsiana seradela ukorzenia się, przechodzi krytyczny okres początkowego wzrostu,

pod osłoną wyki i żyta. Skoszona mieszanka w połowie pierwszej dekady maja pozwala seradeli

wcześnie ruszyć i już w połowie lipca dać duży plon zielonej masy, a podczas wilgotnego lata na

uzyskanie następnego odrostu.

Seradelę można również wsiewać w mieszanki żyta z wyką przeznaczone na zbiór nasion.

Najczęściej stosowaną formą uprawy seradeli jest uprawa w poplonach zwłaszcza jako

wsiewki w żyto. Najodpowiedniejsze są wczesne terminy jej siewu, możliwe w ostatniej dekadzie

marca, gdyż nasiona seradeli muszą mieć wilgotne środowisko podczas kiełkowania.

Skiełkować powinny w okresie zanim wiosenny zapas wody zostanie zużyty przez roślinę

ochronną. Seradelę wysiewa się siewnikiem w poprzek rzędów. Redlice siewnika powinny być

obciążone, aby nasiona zostały umieszczone na głębokości do 2 cm.

Drugim terminem wysiewu seradeli jest (w rejonach wilgotnych) wysiew w momencie

kłoszenia się żyta. Wówczas nasiona wysiewamy rzutowo w rosnące żyto. Pomimo tego, że

rośliny nie są przykryte, na ogół dobrze kiełkują. Korzystne jest wykonanie siewu przed

spodziewanym deszczem. Nasiona seradeli przy odpowiedniej wilgotności ukorzeniają się, a po

sprzęcie żyta, kiedy otrzymają więcej światła, intensywnie rosną. Wówczas normę wysiewu

seradeli należy zwiększyć do 50-70 kg nasion na ha. Prawidłowo zasiana seradela po

skoszeniu rośliny ochronnej szybko wchodzi w okres pełnego rozwoju i daje dużą ilość zielonej

masy.

Przeciętny plon zielonej masy, jaki można uzyskać to około 16 ton z ha. Uzyskaną przy takiej

uprawie zielonkę możemy przeznaczyć na skarmienie przez zwierzęta, przeznaczyć na

zakiszenie, lub przeznaczyć na wypas.

Seradelę można wsiewać w rośliny jare – owies lub jęczmień jary. Są to jednak znacznie

gorsze dla niej rośliny ochronne, ponieważ owies znacznie później od żyta schodzi z pola, a w

jęczmieniu występuje znacznie silniejsze zachwaszczenie seradeli. Wysiewając seradelę

w zboża jare trzeba przestrzegać jak najwcześniejszego wysiewu oraz wyboru odmian jarych

wcześnie dojrzewających. Z owsem wysiewa się seradelę razem – owsa około 150 kg/ha,

a seradeli 40-50 kg/ha. W jęczmień jary wysiewa się seradelę siewnikiem, gdy osiągnie on

wysokość 6-8 cm.


PRODUKCJA ROLNA

11

Uprawa seradeli w poplonie ścierniskowym.

Wyniki osiągane w uprawie seradeli w poplonach ścierniskowych są różne. W latach suchych

wyniki są słabe, natomiast w wilgotnych latach bardzo dobre. Największe znaczenie ma pomyślny

rozkład opadów w miesiącach lipca i pierwszej połowie sierpnia. Seradelę w poplonie

ścierniskowym należy wysiewać jak najwcześniej.

O powodzeniu uprawy decyduje wczesny zbiór rośliny głównej, szybkie podoranie pola

i wczesny siew.

Seradelę można wysiewać jako poplon po:

- mieszankach motylkowych,

- rzepaku ozimym,

- jęczmieniu ozimym,

- wczesnych ziemniakach,

- życie,

- jęczmieniu jarym, gdy żniwa są wczesne.

W poplonie ścierniskowym po zbiorze plonu głównego (zboże) należy wykonać podorywkę,

bronowanie i wysiać nasiona, najpóźniej do 30 lipca - 60 kg nasion w rzędach 12-15 cm na

głębokość 2 cm. W miejsce podorywki można zastosować bronę talerzową lub zastosować

gruber. Po ziemniakach wcześnie schodzących z pola po usunięciu resztek z pola należy,

zastosować kultywator, bronowanie i wysiać nasiona. Uzyskaną zieloną masę możemy

przeznaczyć na skarmienie dla zwierząt, lub przyorać podczas orki zimowej jako zielony nawóz.

Przyorana masa zielona wzbogaci glebę w materię organiczną.

W poplonie ścierniskowym seradelę można wysiać z innymi roślinami, uprawianymi na glebach

lżejszych. Mogą to być takie rośliny jak: gryka, peluszka, łubin żółty, facelia błękitna. Zalecane

dawki na hektar wynoszą:

łubin żółty - 50 kg + seradela 10-20 kg;

gryka - 60 kg + seradela 10- 20 kg;

facelia - 6 – 10 kg + seradela 10- 20 kg;

łubin żółty – 35 kg + peluszka 30 kg + seradela 10- 20 kg;

łubin wąskolistny - 120 kg + groch 40 kg + seradela 15 kg.

Nawożenie

Seradeli nie nawozi się nawozami azotowymi, ale jeśli jest

wysiewana z inną rośliną (żyto, owies) koniecznie jest wysianie 30-40

kg N/ha. Nawozy fosforowo-potasowe stosuje się przedsiewnie w

zależności od zasobności gleby od 40-80 kg P2O5 oraz 80-120 kg

K2O.

Odmiany: Lacerta, libela, Igela.


PRODUKCJA ROLNA

12

Ochrona przed chwastami

Nasiona należy przygotować do wysiewu. Do zaprawiania nasion (przed chorobą ,,Zgorzel

siewek”) zaleca się stosowanie zapraw nasiennych Funaben T lub Sarfun T 65 DS. w ilości 4 g

na 1 kg nasion oraz dodanie właściwej do gatunku nitraginy. Nitragina zawiera żywe bakterie

brodawkowe z rodzaju Bradyhizobium do wiązania wolnego azotu atmosferycznego. Bakterie

brodawkowe żyją w symbiozie z roślinami seradeli. Zastosowanie bakterii pozwala na

zwiększenie intensywności wiązania azotu i zapewnia dostarczanie roślinom w zależności od

uprawianej rośliny i warunków glebowych nawet 300-400 kg azotu w ciągu sezonu

wegetacyjnego. Seradela w początkowej fazie wolno rośnie, w związku z tym plantacja po

wschodach łatwo ulega zachwaszczeniu. Chwasty zgodnie z integrowaną ochroną roślin należy

niszczyć już w uprawianych roślinach przedplonowych lub po ich zbiorach, stosując podorywkę,

bronowanie, orkę głęboką. Podczas każdego zabiegu uprawowego niszczymy wschodzące

chwasty. Seradela wysiewana w roślinę ochronną nie wymaga zwykle żadnych zabiegów

pielęgnacyjnych i nie ulega zachwaszczeniu, uprawiana, natomiast w czystym siewie

zachwaszcza się łatwo. Po siewie chwasty można niszczyć mechanicznie stosując bronowanie,

lecz młode siewki są bardzo delikatne i łatwo są wyrywane przy takim zabiegu. Dlatego tak dużą

wagę przywiązuje się do dokładnego i starannego przygotowania roli przed siewem. Zazwyczaj

w sprzyjających warunkach wilgotnościowych seradela szybko się rozrasta i zagłusza chwasty.

Jeżeli konieczne jest zastosowanie brony to pierwsze bronowanie należy zastosować kilka dni po

wschodach, a następne po 2-3 tygodniach. Poprawne wykonanie bronowania niszczy większość

chwastów, jak również przewietrza glebę i pobudza rośliny do szybszego wzrostu.

W chemicznym zwalczaniu chwastów dwuliściennych możemy zastosować preparat Metron

700 SC. Zaleca się wykonać oprysk do trzech dni po siewie w dawce 4 l/ha lub po wschodach

seradeli (2- 4 liście), kiedy chwasty mają najwyżej 4 liście właściwe.

Choroby

Zgorzel łodygowa to choroba wywoływana przez grzyb, który atakuje przede wszystkim

siewki seradeli. W końcu maja i w miesiącu czerwcu na szyjce korzeniowej roślin tworzą się

czarne plamy i jest to infekcja pierwotna. Rozwój grzyba doprowadza do zupełnego obumierania

zarażonych roślin. Po 4-8 tygodni wskutek rozwoju i pylenia się zarodników grzyba z miejsc

pierwotnego porażenia następuje dalsza infekcja. Grzyb powoduje stopniowe zasychanie

i zamieranie całych roślin. Zgorzel łodygowa zostaje przenoszona na następny rok przez

porażone nasiona i przyorane resztki pożniwne.

Fuzarioza – powodowana jest przez grzyby z rodziny Fuzarium. Grzyb ten atakuje już

wyrośnięte rośliny w początku kwietnia, wskutek czego końce roślin żółkną następnie usychają

całe liście, a nawet rośliny. U podstawy łodyg widoczny jest biały lub różowy nalot.

Mączniak rzekomy seradeli – atakuje liście roślin. Na dolnej stronie blaszki porażonych liści

widoczny jest szarofioletowy nalot, a na górnej żółtawe plamy.


PRODUKCJA ROLNA

13

Dusikorzeń – poraża korzenie, które są pokryte pilśniowym czerwono-fioletowym splotem

grzybni. Choroba ta atakuje przeważnie młode rośliny seradeli zasiane na zbyt wilgotnym

stanowisku lub podczas dłuższego okresu deszczów.

Szkodniki

W seradeli szkodniki występują rzadko i nie wyrządzają większych szkód. Mogą wystąpić takie

szkodniki jak:

Wciornastek gruszowiec

Oprzędzik motylkowy

Perłówka byliczanka

Błyszczka jarzyniówka

Zbiór

Seradelę na nasiona należy zbierać gdy na dolnej części rośliny większość strąków zaczyna

brązowieć (wówczas łupiny w środkowej partii zaczynają żółknąć). W tym czasie na górnej

części rośliny występują dość liczne kwiaty, jednak nie należy wyczekiwać na zakończenie

kwitnienia, ponieważ najlepiej wykształcone strąki opadają.

Zbiór można wykonać jednoetapowo lub dwuetapowo. Przy zbiorze jednoetapowym zaleca się

zastosowanie preparatu Reglone Turbo 200 SL w dawce 2-3,5 l /ha w celu desykacji roślin.

Zabieg ten wykonuje się, gdy 70 % strąków w dolnej części rośliny ma barwę brązową, a w

części środkowej żółtozieloną. Po 5 -7 dniach po desykacji można przystąpić do zbioru

kombajnem. Zbiór dwuetapowy polega na ścięciu w pierwszej kolejności roślin kosiarką

listwową, następnie poskładaniu na małe kopki, wysuszeniu ich i omłóceniu. Z wysuszonymi

roślinami należy postępować delikatnie, ponieważ są one podatne na osypywanie. Koszenie

i omłot seradeli wykonuje się rano, gdy jest rosa lub podczas chłodnych wieczorów. W dni

pochmurne i przy dużej wilgotności seradelę można zbierać przez cały dzien. Nasiona seradeli

należy dosuszyć do wilgotności 14 -15 %.

Plon nasion seradeli waha się w granicach od 0,4 – 1 t z ha.

Seradela jest niedocenianą rośliną uprawną, która daje wiele korzyści. Ma duże znaczenie

w płodozmianie i żywieniu zwierząt:

ma korzystny wpływ na żyzność i stan fitosanitarny gleby,

może być uprawiana na paszę jako zielonka, siano, kiszonka a także jako komponent

kiszonek,

może być wykorzystana jako pastwisko,

stanowi doskonały przedplon dla innych upraw, zwłaszcza zbóż,

jako roślina motylkowa poprawia bilans substancji organicznej gleb,

dzięki zdolnościom pobierania N z atmosfery pozostawia w glebie około 50 kg N/ ha,

może być wysiewana w różnych terminach jako plon główny, plon wtóry, jako wsiewka

z inną rośliną i jako poplon ścierniskowy,


PRODUKCJA ROLNA

14

zielonka zawiera dużo białka, soli mineralnych i witamin, spasana przez krowy poprawia

mleczność i zawartość tłuszczu, nie wywołuje wzdęć,

pozostawiona przez zimę jako okrywa martwa, zapobiega erozji gleb.

Zalety uprawy seradeli powinny zachęcić rolników do jej uprawy, zwłaszcza

w gospodarstwach z dużym udziałem gleb lekkich w strukturze użytków rolnych i tych, które

prowadzą produkcję zwierzęcą i posiadają niewielką powierzchnię trwałych użytków

zielonych.

Literatura

Święcicki W. 1972. Seradela, PWRiL

Księżak J., Magnuszewski T. 2001. Poradnik gospodarski nr 5, A może wsiewka

z seradeli.

Grabiński J. 2000. Agrochemia. Żyto z wsiewką seradeli, IUNG Puławy

Szymański F. 1995 Agrochemia nr 11. Seradela na nasiona 11-12, IUNG Puławy

Gąsiorowska B., Krawczyk M. 2008. Top agrar Polska 3/08. Seradela rośliną specyficznych

wymagań .Akademia Podlaska w Siedlcach

Zając T., Witkowicz R. 2000. Agrochemia 12. Seradela w międzyplonach, IUNG Puławy.


PRODUKCJA ROLNA

15

Zwalczanie parcha jabłoni

Opracował: Jan Schonthaler , CDR O/Radom

Jabłoń jest najważniejszym gatunkiem sadowniczym w Polsce. Z uwagi na wielkość nasadzeń

i zbiorów, jesteśmy też liczącym się producentem jabłek w Europie i na świecie. W ostatnich

latach nastąpił znaczny postęp w organizacji rynku jabłek w Polsce, a także w technologii

produkcji tych owoców, pomimo to rudności wciąż występują. Jedną z nich jest parch, wciąż

najgroźniejsza choroba jabłoni. W ochronie sadów przed parchem co roku występują nowe

problemy, nowe zagrożenia. Dość często zdarza się, ze część sadowników ponosi klęskę nie

może poradzić sobie z ochroną, a inni aby uchronić plony pryskają dużo więcej niż jest to

naprawdę potrzebne.

Planując ochronę jabłoni przed parchem powinno brać się pod uwagę wrażliwość odmian

uprawianych w naszym sadzie. Wiele popularnych dziś odmian wykazuje dużą wrażliwość na tę

chorobę.

Dysponujemy obecnie szerokim spektrum odmian odpornych na parcha. Wciąż też pojawiają się

nowe, hodowane w różnych ośrodkach na świecie. Czym należy się kierować przy wyborze

odmiany do sadzenia? Pierwsza sprawa to pora dojrzewania i możliwość przechowywania

dostosowane do możliwości zagospodarowania owoców w gospodarstwie, a ewentualnie

przydatności do wykorzystania poza spożyciem owoców świeżych. Kolejna cecha to atrakcyjność

owoców – smak, wygląd, aromat, oraz plenność. Ważna jest także łatwość w uprawie. Poważne

problemy może przynieść na przykład przemienność w owocowaniu, niska mrozoodporność,

duża łatwość opadania owoców przed zbiorem, późne wchodzenie w owocowanie czy bardzo

duża wrażliwość na inne groźne choroby na przykład kory i drewna czy przechowalniane.

Przykładowo kilka odmian o różnych okresach dojrzewania z tradycyjnych Boskop i sporty,

czeskie – Topaz, Rajka, Rubinowa, czy polskie Golden Milenium i o zielonych owocach Chopin.

Kolejna sprawa w planowaniu ochrony obok wrażliwości odmian to określenie presji patogena.

Zależy ona głównie od nasilenia objawów choroby w sadzie poprzedniego roku , od warunków

atmosferycznych jesienią a także działań podjętych w sadzie.

Do walki z parchem przygotowujemy się już w poprzednim sezonie. Jesienią, po zbiorach

ograniczamy źródła infekcji na następny rok. Możemy to zrealizować opryskując sad przed

opadnięciem liści mocznikiem. Azot przyspiesza rozkład liści wraz z otoczniami grzyba. Inna

metoda to mechaniczne zniszczenie liści. W niektórych regionach sadowniczych używa się

odkurzaczy do zbioru liści. W ten sposób możemy ograniczyć wiosenne zagrożenie chorobą

nawet o 90 %. W gospodarstwach ekologicznych stosuje się oprysk preparatami biologicznymi,

szczepionkami bakteryjnymi na przykład EM które rozkładają liście.

Generalnie ochrona przed parchem powinna opierać się na fungicydach zapobiegawczych.

W wielu sadach poważny problem stanowi odporność patogena na wiele fungicydów.

Często stwierdza się odporność na dodynę, strobiluryny, preparaty z grupy IBE

i anilinopirymidyny. Aby zapobiec powstawaniu odporności preparaty interwencyjne powinny być

używane są jedynie w przypadkach koniecznych, nie więcej niż 1-2 razy w sezonie

i w mieszankach z preparatami kontaktowym.

PRODUKCJA ROLNA

16

Najtrudniejszy okres w ochronie jabłoni to wiosenne infekcje pierwotne. Składa się na to kilka

czynników – większa wrażliwość młodych tkanek liści na infekcję grzyba, szybkie przyrosty

powierzchni liści, co stwarza konieczność częstych zabiegów ochronnych a także wzmożone

dojrzewanie zarodników workowych – źródła infekcji pierwotnej. Trzeba też zauważyć, że

zarodniki workowe mogą być przenoszone na duże odległości. Jednak główne źródło infekcji

znajdujące się w sadzie lub jego najbliższym otoczeniu. Jeżeli w sadzie mamy dużo otoczni

z zarodnikami workowymi a do tego dojdą długotrwałe opady, mamy wówczas sytuację krytyczną

najwyższego stopnia..

Parch jabłoni może się rozwijać przy bardzo niskich temperaturach, nawet od 0,5o C. Według

aktualnych badan przy 5o potrzeba ok. 26 godzin zwilżenia aby mogła zaistnieć infekcja. Infekcja

może zaistnieć mimo braku opadów, z powodu rosy i mgieł a także wewnątrz jeszcze nie w pełni

rozwiniętych pąków. Jednak warunki meteorologiczne to dopiero możliwość kiełkowania

zarodników. Aby doszło do infekcji zarodniki muszą być dojrzałe i gotowe do wysypania

z otoczni. Terminy tej gotowości są bardzo różne w konkretnych latach i nie zawsze są związane

z fazami rozwoju jabłoni. Jeżeli są sprzyjające warunki do infekcji a wysyp zarodników jest

niewielki wówczas wystarczy zastosowanie nawet słabiej działających fungicydów. Natomiast

przy licznym wysypie ryzyko infekcji wzrasta w bardzo dużym stopniu. Dobrze pokazuje to proste

wyliczenie. Załóżmy, skuteczność ochrony 95% . Jest to bardzo wysoka skuteczność, w sadzie

często mamy niższą. Weźmy dwa gospodarstwa. W jednym mamy 6000 zarodników parcha

w 1m 3 (w praktyce zdarza się i kilkanaście tysięcy), w drugim 60. W wyniku zwalczania w tym

pierwszym przypadku pozostanie nam 300 zarodników żywych i zdolnych do zarażania w drugim

pozostaną 3. Doświadczenia wykazują, ze przy bardo niewielkiej ilości zarodników może nie

dojść do infekcji mimo sprzyjających warunków. Z drugiej strony przy bardzo dużym wysiewie

może być porażenie mimo nie do końca dogodnej pogody. Zdarzają się też sytuacje, że mimo b.

dużego uwolnienia zarodników nie stanowią one zagrożenia bo zwilżenie liści było zbyt krótkie i

nie było okresu krytycznego.

Nie można mówić o skutecznej ochronie bez dobrych, sprawnych opryskiwaczy i ich kalibracji

przed zabiegami Zabieg musi być przeprowadzony tak, aby wszystkie wrażliwe części roślin

były pokryte fungicydem. Ilość wypryskiwanej cieczy roboczej musi być dostosowana do

wysokości i gęstości korony, fazy rozwoju drzew, warunków atmosferycznych, a szczególnie

prędkości wiatru, także specyfiki preparatu. Te parametry trzeba uwzględniać ustalając prędkość

jazdy i ciśnienie robocze opryskiwacza, wydajność wentylatora, rodzaj i ilość czynnych

końcówek.

Nieodzowna pomocą dla rolnika jest także atestacja opryskiwaczy – kontrola sprawności

głównych systemów urządzenia. Według przepisów powinna ona być przeprowadzana co 3 lata.

Zwalczanie parcha jabłoni

PRODUKCJA ROLNA

17 EKOLOGIA I ŚRODOWISKO

W 2013 roku zmieniło się prawo w zakresie realizacji programu rolnośrodowiskowego. Zostało

uchylone dotychczasowe rozporządzenie z 2009 roku, a obecnie obowiązującym aktem

prawnym jest Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych

warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Program

rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013

z dnia 13 marca 2013 roku Dz. U. z 2013 r. poz.361).

Przepisy nowego rozporządzeniu obowiązują zarówno rolników realizujących program jak

i rolników rozpoczynających zobowiązanie.

NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY W POSZCZEGÓLNYCH PAKIETACH

Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone

Zmieniły się wymogi dla gospodarstw rolnych lub ich części położonych na obszarach

szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego (OSN). Na tych

obszarach należy przestrzegać nieprzekraczania maksymalnej dawki azotu pochodzącego

z nawozów naturalnych, kompostów i nawozów mineralnych wynoszącej:

150 kg/ha na gruntach ornych,

120 kg/ha na trwałych użytkach zielonych

lecz nie więcej niż maksymalna dawka azotu takiego pochodzenia, określona w programie

działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych na obszarze

szczególnie narażonym, na którym jest położone, chociażby w części, gospodarstwo rolne

rolnika, pomniejszona o 10% na gruntach ornych i 40% na trwałych użytkach zielonych.

Jeśli nawet 1 działka leży na OSN a pozostałe są poza, to plan nawożenia należy

sporządzić dla wszystkich działek z poziomem dawek nawożenia tak jak na OSN.

Zmiana grup roślin z korzyścią dla rolnika, ponieważ lista została poszerzona

i uszczegółowiona.

W przypadku realizacji na tej samej powierzchni TUZ Pakietu 1 i Pakietu 3 różniących się

terminem koszenia, przyjęto za obowiązujący dłuższy termin koszenia. Analogiczna sytuacja

dotyczy nawożenia - jednoczesna realizacja na działce rolnej Pakietu 3 z Pakietem 1 obowiązuje

dawka nawożenia tak jak dla Pakietu 3.

Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne

Dotyczy rolników kontynuujących zobowiązanie rolnośrodowiskowe

Nowe rozporządzenie pozwala na kontynuację zobowiązania rolnośrodowiskowego w zakresie

upraw sadowniczych, na dotychczasowych warunkach tj. rozporządzenia Ministra Rolnictwa

i Rozwoju Wsi z dnia 26 lutego 2009 roku, jednak niedopuszczalna jest możliwość zamiany

wariantów sadowniczych na inne warianty. Wyjątek stanowią truskawki i poziomki które rolnik

może zlikwidować i na ich miejsce posiać lub posadzić rośliny rolnicze, warzywnicze lub zioła.

ZMIANY W PROGRAMIE

ROLNOŚRODOWISKOWYM W 2013 ROKU

Opracowała: Barbara Sazońska, CDR O/Radom


Dotyczy rolników rozpoczynających zobowiązanie rolnośrodowiskowe w 2013 roku

W przypadku podjęcia przez rolnika w ramach PROW 2007-2013 kolejnego zobowiązania

rolnośrodowiskowego w zakresie Pakietu 2. (po zakończeniu pierwszego 5-cio letniego

zobowiązania) na tych samych działkach, niezależnie od tego czy deklarowane uprawy będą

znajdowały się w okresie przestawiania, czy po okresie przestawiania - płatności

rolnośrodowiskowe do tych upraw będą przyznawane na poziomie niższym. Ta sama zasada

dotyczy rolników którzy realizowali Pakiet 2. w ramach PROW 2004-2006.

Brak możliwości podjęcia nowego zobowiązania w wariancie 2.9, 2.10, 2.11 i 2.12 - uprawy

sadownicze - Pakietu 2 - Rolnictwo ekologiczne.

Płatność do trwałych użytków zielonych jest przyznawana jeżeli rolnik w okresie od dnia 15

marca do dnia 30 września był posiadaczem koni, bydła, owiec lub kóz, co potwierdza wpis lub

zgłoszenie tych zwierząt do rejestru, przy współczynniku 0,5 DJP / ha. W przypadku koni rolnik

zobowiązany jest dostarczyć do 31 października br. do biura powiatowego ARiMR

zaświadczenie zawierające wykaz koni, które były wpisane lub zostały zgłoszone do rejestru

koniowatych ze wskazaniem okresu ich posiadania.

W przypadku realizacji na tej samej powierzchni TUZ wariantów 2.3 i 2.4 Pakietu 2

z Pakietem.3 różniących się terminem koszenia, przyjęto za obowiązujący dłuższy termin

koszenia. Ta sama zasada dotyczy rolników kontynuujących zobowiązanie.

Pakiet.3 Ekstensywne trwałe użytki zielone

Rolnicy którzy podjęli zobowiązanie rolnosrodowiskowe w 2012 roku w zakresie Pakietu 3

mogą z dniem 15 marca 3013 roku zmienić to zobowiązanie na Pakiet.5.

Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza

obszarami Natura 2000

Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarze

Natura 2000

Rolnicy którzy zakończyli zobowiązanie rolnośrodowiskowe w zakresie Pakietów 4 i 5 i chcą

ponownie je realizować, to muszą mieć sporządzoną nową dokumentację przyrodniczą. Za

sporządzoną dokumentację otrzymają zwrot kosztów transakcyjnych na dotychczasowych

zasadach.

Zmieniły się wymogi dodatkowe dla wariantu 4.2. Mechowiska i wariantu 5.2.

Mechowiska w zakresie sposobu koszenia (doprecyzowanie dotychczasowych

przepisów):

pozostawienie 50% powierzchni działki rolnej nieskoszonej, przy czym w każdym roku

powinno to dotyczyć innej części tej działki niż w poprzednim roku, albo

- pozostawienie całej powierzchni działki rolnej nieskoszonej na przemian z koszeniem

w kolejnym roku całej jej powierzchni, albo

- pozostawienie 50% powierzchni działki rolnej nieskoszonej, na przemian z koszeniem

w kolejnym roku całej jej powierzchni, przy czym pozostawienie w danym roku 50% powierzchni

działki rolnej nieskoszonej powinno dotyczyć innej części tej działki niż dwa lata wcześniej;

ZMIANY W PROGRAMIE ROLNOŚRODOWISKOWYM W 2013 ROKU


Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie

Brak możliwości podjęcia zobowiązania w wariancie 6.1 Produkcja towarowa lokalnych

odmian roślin uprawnych - uprawa prosa - dotyczy nowych rolników rozpoczynających

zobowiązanie od 2013 r.

Zmiana terminu dostarczenia wymienionych poniżej załączników w przypadku ubieganie

się o pomoc w ramach wariantu 6.2 Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin

uprawnych.

Załączniki:

- informacja o wynikach badania

- świadectwo oceny polowej i laboratoryjnej materiału siewnego

- oświadczenie o posiadaniu plantacji nasiennej rośliny dwuletniej

muszą zostać złożone do 31 października roku, w którym został złożony wniosek

o przyznanie płatności.

Rolnicy którzy wdrożyli wcześniej ten wariant i kontynuują go w 2013 roku, wymienione

załączniki będą składali dwukrotnie. Najpierw muszą złożyć te załączniki za rok 2012 razem

z wnioskiem o pomoc, czyli w terminie od 15 marca do 15 maja 2013 r. Drugi raz załączniki za

2013 rok muszą złożyć do 31 października tego roku.

Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie

Wymagane załączniki w przypadku pakietu 7 Zachowanie zagrożonych zasobów

genetycznych zwierząt w rolnictwie muszą być składane co roku. Takim załącznikiem

jest kopia dokumentu, sporządzona na formularzu udostępnionym przez Agencję, obejmująca

oświadczenia: rolnika, zawierająca wskazanie zwierząt, jakie zostały zakwalifikowane do

programu ochrony zasobów genetycznych ras lokalnych, musi być składana do wniosku

o przyznanie pierwszej i kolejnych płatności rolnośrodowiskowych.

Zmiana zobowiązania w zakresie utrzymania liczby zwierzat:

możliwe jest zwiększenie liczby zwierząt danej rasy objętych zobowiązaniem w ramach

pakietu 7 lub zmniejszeniu liczby tych zwierząt, jeżeli w wyniku tego zmniejszenia liczba

tych zwierząt nie będzie niższa niż liczba zwierząt danej rasy, do których została przyznana:

- pierwsza płatność rolnośrodowiskowa lub

- płatność rolnośrodowiskowa za 2011 r. – w przypadku gdy zobowiązanie

rolnośrodowiskowe w tym zakresie zostało podjęte przed dniem 15 marca 2011 r.

Zwierzęta objęte zobowiązaniem rolnośrodowiskowym mogą być w trakcie jego realizacji

zastąpione zwierzętami tej samej rasy, jeżeli zwierzęta te spełniają warunki przyznania płatności

rolnośrodowiskowej.

Rolnik dokonuje zastąpienia w terminie 40 dni od daty powzięcia informacji

o konieczności zastąpienia zwierzęcia.

O dokonanym zastąpieniu rolnik informuje kierownika biura powiatowego Agencji w terminie

14 dni od dnia jego dokonania, składając na formularzu udostępnionym przez Agencję kopię

dokumentu obejmującego oświadczenia:

rolnika,

podmiotu prowadzącego księgi hodowlane - w przypadku klaczy, loch i owiec matek,

podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zasobów

genetycznych - w przypadku krów, klaczy i owiec matek,



– zawierające wskazanie zwierząt, jakie zostały zastąpione i jakimi je zastąpiono.

Do dnia 25 stycznia 2013 na zastąpienie obowiązywał termin 30 dni. Na mocy zmienionych

przepisów (Dz. U. z 2013 r. poz. 124) zmiana terminu na 40 dni dotyczy również zastąpień

dokonanych przed dniem 25 stycznia 2013.

Pakiet 9. Strefy buforowe

Wstrzymanie naboru na wariant 9.1 i 9.2 Pakietu 9. Strefy buforowe (wnioski nowe

i kontynuacyjne!) w związku z włączeniem stref buforowych do norm Dobrej Kultury Rolnej.

Rolnicy, którzy dotychczas realizowali to zobowiązanie kończą je bez konieczności zwrotu

pobranych należności.

ZMIANY OGÓLNE

Wprowadzono nowy dokument, który jest składany w przypadku, gdy rolnik nie

zamierza ubiegać się o w danym roku o przyznanie kolejnej płatności - "Informacja

o realizowanym zobowiązaniu rolnośrodowiskowym w ramach PROW 2007 - 2013".

Brak złożenia wniosku o przyznanie kolejnej płatności i brak złożenia "Informacji" skutkuje

zwrotem całej płatności rolnośrodowiskowej przyznanej do tej pory za realizację danego pakietu

czy wariantu.

"Informację o realizowanym zobowiązaniu rolnośrodowiskowym w ramach PROW 2007 -

2013" składa się do kierownika biura powiatowego Agencji, właściwego ze względu na miejsce

zamieszkania albo siedzibę rolnika, w terminie od 15 marca do 15 maja.

Wprowadzono nowe zasady dokonywania zmian zobowiązania rolnośrodowiskowego.

Zobowiązanie rolnośrodowiskowe nie podlega zmianie w trakcie jego realizacji, chyba, że zmiana

ta polega na :

- zwiększeniu obszaru gruntów rolnych, na których to zobowiązanie jest realizowane

w zakresie Pakietu 1, lub zmniejszeniu tego obszaru, jeżeli mimo tego zmniejszenia,

zobowiązaniem tym będzie objęty obszar gruntów rolnych zadeklarowanych we wniosku

o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej, na których jest prowadzona działalność

rolnicza;

- jednorazowym zwiększeniu w drugim albo trzecim roku realizacji tego zobowiązania

obszaru gruntów, na których to zobowiązanie jest realizowane w zakresie Pakietów 4, 5 lub 6;

- jednorazowym dodaniu w drugim albo trzecim roku realizacji tego zobowiązania

poszczególnych wariantów Pakietów 4, 5, 6 lub 7;

- zmianie miejsca uprawy roślin lub zmianie uprawianej rośliny w ramach wariantu 2.1, 2.2,

2.5, 2.6, 2.7, 2.8 jeżeli rośliny te będą uprawiane na gruntach rolnych zadeklarowanych we

wniosku o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej;

- zmianie miejsca uprawy roślin lub zmianie uprawianej rośliny w ramach:

a) wariantu 6.1, 6.2, 6.3,

b) wszystkich wariantów Pakietu 8,

jeżeli rośliny te będą uprawiane na gruntach rolnych zadeklarowanych we wniosku

o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej i bez względu na zmianę wielkości

obszaru, na którym to zobowiązanie jest realizowane.

- zwiększeniu liczby zwierząt danej rasy, objętych tym zobowiązaniem w ramach Pakietu 7

lub zmniejszeniu liczby tych zwierząt, jeżeli mimo tego zmniejszenia, liczba tych zwierząt nie

będzie niższa niż liczba zwierząt danej rasy do której została przyznana pierwsza płatność

rolnośrodowiskowa lub



płatność rolnośrodowiskowa za 2011 rok – w przypadku gdy zobowiązanie

rolnośrodowiskowe w ramach tego pakietu zostało podjęte przez dniem 15 marca 2011 roku.

3. Zniesiono termin początkowy wydawania decyzji. Według stanu prawnego obowiązującego

do 15 marca 2013 r. termin ten był ustalony na dzień 1 grudnia roku w którym został złożony

wniosek. Po wprowadzeniu zmiany płatności rolnośrodowiskowe będą mogły być wypłacane

od 16 października roku złożenia wniosku, oczywiście jeżeli wniosek zostanie zweryfikowany

pozytywnie.

ZMIANA ZASADY NALICZANIA OBNIŻKI/SANKCJI ZA NIEPRZESTRZEGANIE

WYMOGÓW W RAMACH POSZCZEGÓLNYCH PAKIETÓW.

Jeżeli zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez rolnika wymogów w ramach

określonych wariantów poszczególnych pakietów, płatność rolnośrodowiskowa przysługuje w

danym roku w zmniejszonej wysokości, w części dotyczącej:

działek rolnych lub

zwierząt, lub

miedz śródpolnych

w stosunku do których stwierdzono takie uchybienie, z tym że w określonych przypadkach

wymienionych w załączniku nr 7 do Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13

marca 2013 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w

ramach działania "Program rolnośrodowiskowy" objętego Programem Rozwoju Obszarów

Wiejskich na lata 2007 - 2013 (Dz. U. z 2013 r., poz. 361), zwanego dalej „rozporządzeniem

rolnośrodowiskowym” wysokość płatności rolnośrodowiskowej jest zmniejszana w części

dotyczącej danego pakietu albo wariantu.

Wysokość zmniejszeń płatności rolnośrodowiskowej jest określona w załączniku nr 7

do rozporządzenia rolnośrodowiskowego oraz § 38 rozporządzenia rolnośrodowiskowego.

Jeżeli zostanie stwierdzone uchybienie w przestrzeganiu przez rolnika wymogów określonych

w załączniku nr 3 do rozporządzenia rolnośrodowiskowego dla Pakietu 1 Rolnictwo

zrównoważone, płatność rolnośrodowiskowa w części dotyczącej pakietu przysługuje w danym

roku w wysokości zmniejszonej o tyle procent, ile odpowiada stosunkowi powierzchni:

trwałych użytków zielonych, na których stwierdzono to uchybienie, do powierzchni wszystkich

gruntów rolnych objętych zobowiązaniem rolnośrodowiskowym w ramach tego pakietu lub

gruntów ornych, na których stwierdzono to uchybienie, do powierzchni wszystkich gruntów

ornych, na których powinny być przestrzegane te wymogi w ramach tego pakietu.

Jeżeli to samo uchybienie zostanie stwierdzone na kilku działkach rolnych to wysokość

zmniejszenia jest ustalana w oparciu o procent (% zmniejszenia za nieprzestrzeganie wymogu)

wynikający z sumy powierzchni, na których stwierdzono nieprzestrzeganie wymogu w stosunku

do powierzchni wszystkich gruntów rolnych lub wszystkich gruntów ornych objętych

zobowiązaniem rolnośrodowiskowym w Pakiecie 1.

Jeżeli stwierdzono więcej niż jedno uchybienie procent zmniejszenia całej płatności za Pakiet

1 ustala się w oparciu sumę wartości % zmniejszeń za nieprzestrzeganie poszczególnych

wymogów.




w załączniku nr 3 dla Pakietu 2 Rolnictwo ekologiczne ust. 1 pkt 2 lub ust. 2 – dotyczy

wymogu prowadzenia produkcji rolnej zgodnie z najlepszą wiedzą i kulturą rolną, przy

zachowaniu należytej dbałości o stan fitosanitarny roślin i ochronę gleby oraz lub terminu

koszenia do dnia 31 lipca lub wypasanie w okresie wegetacyjnym na trwałych użytkach zielonych

oraz usunięcie lub złożenie w stogi ściętej biomasy w terminie 2 tygodni po pokosie,

a w uzasadnionych przypadkach w dłuższym terminie, niezwłocznie po ustaniu przyczyn, ze

względu na które dotrzymanie dwutygodniowego terminu nie było możliwe- płatność

rolnośrodowiskowa w części dotyczącej wariantu trzeciego lub czwartego Pakietu 2 przysługuje

w danym roku

w wysokości zmniejszonej o tyle procent, ile odpowiada stosunkowi powierzchni trwałych

użytków zielonych, na których stwierdzono to uchybienie, do powierzchni wszystkich trwałych

użytków zielonych, na których powinny być przestrzegane te wymogi w ramach tego wariantu.


w załączniku nr 3 do rozporządzenia dla Pakietu 8 Ochrona gleb i wód ust. 3 pkt 7 lub ust. 4

pkt 7, czyli zakazu uprawy w plonie głównym rośliny, która była uprawiana w międzyplonie

ozimym, lub formy jarej takiej rośliny oraz zakazu uprawy w plonie głównym rośliny, która była

uprawiana w międzyplonie ścierniskowym - płatność rolnośrodowiskowa przyznana za rok

poprzedzający rok, w którym zostało stwierdzone to uchybienie, podlega zwrotowi w części

dotyczącej działki rolnej, w stosunku do której stwierdzono takie uchybienie.

Ponadto zgodnie z art. 18 rozporządzenia nr 65/2011 w razie stwierdzenia po raz

pierwszy nieprzestrzegania przez rolnika wymogu, oprócz zmniejszenia płatności

w danym roku rolnik zobowiązany będzie do zwrotu wszystkich płatności dotychczas

przyznanych za ten pakiet/wariant w wysokości (% zmniejszenia) jakie ustalone jest za

niespełnienie określonego wymogu w 2013 roku (dotyczy zwrotu płatności otrzymanych

przez rolnika na podstawie wniosków z lat 2011 i 2012).

Jeżeli rolnik nie zachował któregokolwiek z występujących w gospodarstwie rolnym

i określonych w planie działalności rolnośrodowiskowej trwałych użytków zielonych

i elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowanych rolniczo, tworzące ostoje dzikiej

przyrody płatność rolnośrodowiskowa przysługuje temu rolnikowi w wysokości

zmniejszonej o 20% w roku, w którym stwierdzono takie uchybienie.

Zmniejszenia nie stosuje się w przypadku, gdy rolnik nie zachował któregokolwiek

z występujących w gospodarstwie rolnym i określonych w planie działalności rolnośrodowiskowej

trwałych użytków zielonych i elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowanych rolniczo w

wyniku przeniesienia, w drodze umowy, posiadania gruntów rolnych, na których występują takie

użytki lub elementy krajobrazu, lub utraty posiadania takich gruntów, jeżeli ponadto do działek

rolnych położonych na tych gruntach nie została przyznana płatność rolnośrodowiskowa.

Jeżeli rolnik nie prowadzi rejestru działalności rolnośrodowiskowej, rolnikowi temu nie

przysługuje płatność rolnośrodowiskowa w danym roku.



Zgodnie art. 16 ust. 3 Rozporządzenia Komisji (UE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r.

ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005

w odniesieniu do wprowadzenia procedur kontroli oraz do zasady wzajemnej zgodności w

zakresie środków wsparcia rozwoju obszarów wiejskich (Dz. Urz. UE L 25 z 28.01.2011 r., str. 8,

ze zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 65/2011”, jeżeli obszar stwierdzony dla danej

grupy upraw płatności rolnośrodowiskowej jest:

mniejszy od powierzchni zadeklarowanej we wniosku o przyznanie płatności w ramach danej

grupy upraw płatność przysługuje do powierzchni stwierdzonej,

jest większy od powierzchni zadeklarowanej we wniosku o przyznanie płatności w ramach

danej grupy upraw płatność jest przyznawana do powierzchni zadeklarowanej we wniosku.

W sprawie przyznania płatności rolnośrodowiskowej, zgodnie z art. 16 ust. 3 akapit trzeci

rozporządzenia nr 65/2011 w przypadku, gdy różnica między całkowitym obszarem

zadeklarowanym do objęcia płatnością rolnośrodowiskowych nie przekracza 0,1 ha (który nie

stanowi więcej niż 20%), obszar zatwierdzony uznaje się za równy zadeklarowanemu.

Uwzględnia się zawyżenia powierzchni na poziomie grupy upraw.

Dla płatności rolnośrodowiskowych w przypadku różnicy między powierzchnią

deklarowaną a powierzchnią stwierdzoną stosuje się przepisy art. 16 rozporządzenia

nr 65/2011, gdy:

różnica między powierzchnią deklarowaną kwalifikowaną a początkową powierzchnią

kwalifikowaną, określoną zgodnie art. 16 ust. 3 rozporządzenia nr 65/2011, przekracza 3% albo 2

hektary ale nie więcej niż 20% początkowej powierzchni kwalifikowanej. W takim przypadku

płatność jest naliczana do początkowej powierzchni kwalifikowanej, a następnie zmniejszana jest

o kwotę przypadającą na dwukrotność stwierdzonej różnicy powierzchni (tzw. sankcje

powierzchniowe);

różnica między powierzchnią zadeklarowaną kwalifikowaną a początkową powierzchnią

kwalifikowaną przekracza 20% początkowej powierzchni kwalifikowanej. W tym przypadku w

danym roku odmawia się przyznania płatności. W przypadku płatności rolnośrodowiskowych, jeśli

różnica ta przekracza 20 % stwierdzonego obszaru, dla danego wariantu nie zostanie przyznana

żadna pomoc,

różnica między powierzchnią zadeklarowaną kwalifikowaną a początkową powierzchnią

kwalifikowaną przekracza 50% początkowej powierzchni kwalifikowanej. W takim przypadku

rolnikowi odmawia się przyznania rolnośrodowiskowej, a dodatkowo nakłada się sankcje

w wysokości kwoty przypadającej na różnicę między powierzchnią deklarowaną kwalifikowaną a

początkową powierzchnią kwalifikowaną. Kwota ta będzie potrącana, zgodnie z art. 5b

rozporządzenia Komisji (WE) nr 885/2006 - ze wszelkich płatności wypłacanych rolnikowi przez

ARiMR, na podstawie wniosków złożonych przez rolnika na przestrzeni trzech lat

kalendarzowych następujących po roku, w którym stwierdzono przedeklarowanie powierzchni.

Jeżeli w ciągu kolejnych trzech lat kalendarzowych nie jest możliwe całkowite potrącenie

nałożonej kwoty sankcji pozostające saldo zostaje anulowane.

Dla płatności rolnośrodowiskowej ma zastosowanie art. 16 ust. 6 rozporządzenia nr 65/2011,

gdy stwierdzone różnice między powierzchnią deklarowaną kwalifikowaną a początkową

powierzchnią kwalifikowaną wynikają z nieprawidłowości popełnionych celowo.



Jeżeli różnica między powierzchnią deklarowaną kwalifikowaną a początkową powierzchnią

kwalifikowaną:

przekracza 0,5% lub 1 ha ale nie przekracza 20%, wówczas w danym roku odmawia się

przyznania płatności,

przekracza 20%, wówczas rolnikowi odmawia się przyznania płatności i dodatkowo nakłada

się sankcje w wysokości kwoty przypadającej na różnicę między powierzchnią deklarowaną

kwalifikowaną a początkową powierzchnią kwalifikowaną. Kwota ta będzie potrącana zgodnie z

art. 5b rozporządzenia Komisji (WE) nr 885/2006 - ze wszelkich płatności wypłacanych rolnikowi

przez ARiMR, na podstawie wniosków złożonych przez rolnika na przestrzeni trzech lat

kalendarzowych następujących po roku, w którym stwierdzono przedeklarowanie powierzchni.

Jeżeli w ciągu kolejnych trzech lat kalendarzowych nie jest możliwe całkowite potrącenie

nałożonej kwoty sankcji pozostające saldo zostaje anulowane.

W przypadku niezgłoszenia we wniosku wszystkich obszarów i różnica pomiędzy

całkowitym obszarem zadeklarowanym we wniosku, a obszarem zadeklarowanym wraz z

całkowitą powierzchnią działek niezdeklarowanych wynosi więcej niż 3% powierzchni

zadeklarowanej, to całkowitą kwotę płatności rolnośrodowiskowej należnej rolnikowi obniża się

maksymalnie o 3% w zależności od stopnia tego pominięcia na następujących zasadach:

różnica powierzchni do 3% – brak sankcji;

różnica powierzchni przekracza 3% do 30% włącznie - sankcja w wysokości 1% kwoty

płatności wyliczonej z uwzględnieniem kolejności sankcjonowania;

różnica powierzchni przekracza 30% do 60% włącznie - sankcja w wysokości 2% kwoty

płatności wyliczonej z uwzględnieniem kolejności sankcjonowania;

różnica powierzchni przekracza 60% - sankcja w wysokości 3% kwoty płatności wyliczonej z

uwzględnieniem kolejności sankcjonowania

Zgodnie z art. 71 ust. 1 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada 2009

r. ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009

odnośnie do zasady wzajemnej zgodności, modulacji oraz zintegrowanego systemu zarządzania

i kontroli w ramach systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników przewidzianych w

wymienionym rozporządzeniu oraz wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w

odniesieniu do zasady wzajemnej zgodności w ramach systemu wsparcia ustanowionego dla

sektora wina (Dz. Urz. UE L 316 z 02.12.2009 r., str. 1, ze zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem

nr 1122/2009”, w przypadku, gdy stwierdzona w gospodarstwie rolnym niezgodność

wynika z zaniedbania rolnika, stosuje się pomniejszenie każdej kwoty płatności

rolnośrodowiskowych co do zasady w wysokości 3% całkowitej kwoty płatności. Na

podstawie oceny zawartej w raporcie z kontroli na miejscu istnieje możliwość

zastosowania sankcji w wysokości 1% lub 5% całkowitej kwoty płatności

Zgodnie z art. 72 ust 1 rozporządzenia nr 1122/2009 w przypadku, gdy rolnik celowo

dopuścił się stwierdzonej niezgodności, całkowita kwota płatności zostaje pomniejszona,

co do zasady o 20%. Na podstawie oceny zawartej w protokole z kontroli na miejscu

istnieje możliwość obniżenia procentu do wartości nie mniejszej niż 15% lub podwyższona

maksymalnie do 100%. W przypadkach o wyjątkowym zakresie, nasileniu lub uporczywości

bądź też w przypadku stwierdzenia celowo powtarzającej się niezgodności rolnik może być

wyłączony z przyznawania płatności w kolejnym roku kalendarzowym.



Zgodnie z art. 51 ust 2 akapit drugi Rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20

września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz

Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz. Urz. UE L 277 z 21.10.2005 r., str.

1, ze zm.), kwota płatności rolnośrodowiskowych nie podlega redukcji, jeżeli kwota obniżki

z tytułu nieprzestrzegania norm i wymogów nie przekracza równowartości kwoty 100 euro

na jednego rolnika na rok kalendarzowy (dotyczy płatności ONW, płatności

rolnośrodowiskowej, płatności zalesieniowych).

Wniosek o przyznanie płatności może zostać złożony także w terminie 25 dni

kalendarzowych po terminie składania wniosków, tj. do dnia 10 czerwca 2013 roku, jednak

za każdy dzień roboczy opóźnienia stosowana jest redukcja w wysokości 1% należnej

kwoty płatności.

Zwrot płatności rolnośrodowiskowych

Płatność rolnośrodowiskowa podlega zwrotowi, jeżeli rolnik nie realizuje całego

zobowiązania rolnośrodowiskowego, w szczególności w związku z niesporządzeniem

planu działalności rolnośrodowiskowej albo sporządzeniem go niezgodnie z wymogami

określonymi w rozporządzeniu, lub nie spełnia innych warunków przyznania płatności

rolnośrodowiskowej określonych w rozporządzeniu.

Płatność rolnośrodowiskowa podlega zwrotowi również w przypadku, gdy rolnik:

nie przestrzega żadnych wymogów w ramach wariantu określonego pakietu,

w szczególności w związku z dokonaniem wymiany działek, o której mowa w art. 10 ust. 4

rozporządzenia nr 65/2011 (w okresie trwania zobowiązania działki, na które przyznaje się

wsparcie, nie mogą być przedmiotem wymiany, z wyjątkiem przypadków określonych

szczegółowo w programie rozwoju obszarów wiejskich), przy czym zwrotowi podlega ta część

płatności, która została przyznana do działek rolnych, zwierząt lub miedz śródpolnych objętych

danym wariantem;

zmniejszył obszar, na którym powinien realizować zobowiązanie rolnośrodowiskowe,

przy czym zwrotowi podlega ta część płatności, która została przyznana do działki rolnej objętej

zmniejszeniem;

zmniejszył liczbę zwierząt danej rasy objętych zobowiązaniem rolnośrodowiskowym

w ramach Pakietu 7 do poziomu niższego niż liczba zwierząt danej rasy, do których

została przyznana:

pierwsza płatność rolnośrodowiskowa lub

płatność rolnośrodowiskowa za 2011 r. – w przypadku gdy zobowiązanie

rolnośrodowiskowe w ramach tego pakietu zostało podjęte przed dniem 15 marca 2011 r.

- przy czym zwrotowi podlega ta część płatności, która została przyznana do zwierząt

objętych zmniejszeniem oraz zwierząt, które zostały zastąpione przez te zwierzęta na podstawie

§ 8 ust. 1 rozporządzenia rolnośrodowiskowego.

Zgodnie z § 8 ust. 1 rozporządzenia rolnośrodowiskowego zwierzęta rasy lokalnej objęte

zobowiązaniem rolnośrodowiskowym mogą być w trakcie jego realizacji zastąpione zwierzętami

tej samej rasy, jeżeli zwierzęta te spełniają warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej;



nie złożył wniosku o przyznanie kolejnej płatności rolnośrodowiskowej za realizację

danego wariantu albo informacji na formularzu udostępnionym przez ARiMR, o gruntach,

na których realizuje zobowiązanie rolnośrodowiskowe w zakresie tego wariantu w danym

roku, wskazując ich położenie i powierzchnię, a w przypadku Pakietu 7 również zwierzęta,

w odniesieniu do których realizuje zobowiązanie rolnośrodowiskowe w zakresie tego

wariantu w danym roku jeżeli rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe nie

zamierza ubiegać się w danym roku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej za

realizację danego wariantu, przy czym zwrotowi podlega ta część płatności, która została

przyznana za realizację tego wariantu.

W przypadku gdy rolnik zmniejszył obszar, na którym powinien realizować

zobowiązanie rolnośrodowiskowe w zakresie wariantu trzeciego lub czwartego Pakietu 2

Rolnictwo ekologiczne, płatność rolnośrodowiskowa przyznana za realizację tych

wariantów podlega zwrotowi w części odpowiadającej procentowemu stosunkowi

powierzchni trwałych użytków zielonych objętych zmniejszeniem do powierzchni

wszystkich trwałych użytków zielonych, na których powinien być realizowany dany

wariant .

Płatność rolnośrodowiskowa nie podlega zwrotowi:

w przypadku, o którym mowa w art. 44 ust. 3 rozporządzenia Komisji (WE) Nr 1974/2006 z

dnia 15 grudnia 2006 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady

(WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz

Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW);

mimo zmniejszenia obszaru, na którym rolnik powinien realizować zobowiązanie

rolnośrodowiskowe, jeżeli zmniejszenie to nie przekracza 3% całkowitej powierzchni obszaru

objętego tym zobowiązaniem i 2 ha oraz zostało dokonane przed dniem 15 marca 2012 r.

Kwota płatności rolnośrodowiskowej przeznaczona na refundację kosztów transakcyjnych

podlega zwrotowi w części przekraczającej wysokość kwoty, jaka powinna być przeznaczona na

ich refundację, jeżeli stwierdzona powierzchnia siedliska, dla którego sporządzono dokumentację

przyrodniczą, jest mniejsza niż określona we wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej.

Płatność rolnośrodowiskowa podlega zwrotowi w trybie i na zasadach określonych w

przepisach o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Siła wyższa

Zgodnie z art. 47 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) Nr 1974/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r.

ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w

sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju

Obszarów Wiejskich (EFRROW), w przypadku wystąpienia jednej z kategorii siły wyższej lub

wyjątkowych okoliczności, nie będzie wymagany częściowy lub pełny zwrot pomocy otrzymanej

przez beneficjenta:

śmierć beneficjenta;

długotrwała niezdolność beneficjenta do wykonywania zawodu;

wywłaszczenie dużej części gospodarstwa, jeśli takiego wywłaszczenia nie można było

przewidzieć w dniu podjęcia zobowiązania;



katastrofa naturalna poważnie dotykająca grunty gospodarstwa;

wypadek powodujący zniszczenie budynków dla zwierząt gospodarskich;

choroba epizootyczna dotykająca część lub całość należącego do rolnika żywego inwentarza.

Inną niż wymienione w przepisach rozporządzenia nr 1974/2006 kategorią siły wyższej

lub wyjątkową okolicznością, w przypadku wystąpienia której zwrot pomocy nie jest

wymagany, zgodnie z § 45 rozporządzenia rolnośrodowiskowego, jest:

- wywłaszczenie części nieruchomości, jeżeli takiego wywłaszczenia nie można było

przewidzieć w dniu rozpoczęcia realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego, uniemożliwiające

dalszą realizację tego zobowiązania;

- zmiana zasięgu obszarów objętych programami mającymi na celu ograniczenie odpływu

azotu ze źródeł rolniczych na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenia związkami

azotu lub zmiana tych programów;

- określenie obszaru, na którym dotychczas było realizowane zobowiązanie

rolnośrodowiskowe, jako obszaru zagrożonego erozją wodną - w przypadku realizacji pakietu

"Ochrona gleb i wód";

- utratę posiadania gruntów rolnych, na których powinno być realizowane zobowiązanie

rolnośrodowiskowe, w wyniku scalenia gruntów dokonanego na podstawie przepisów o scalaniu

i wymianie gruntów;

- wystąpienie okoliczności, kiedy w trakcie realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego

grunty rolne, na których jest realizowane to zobowiązanie, zostaną objęte obszarem Natura

2000, realizowany na tych gruntach rolnych wariant pakietu "Ochrona zagrożonych gatunków

ptaków

i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000" zamienia się od następnego roku

realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego na odpowiedni wariant pakietu "Ochrona

zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000";

- śmierć posiadanego przez rolnika zwierzęcia, za którą rolnik nie ponosi odpowiedzialności

w przypadku realizacji pakietu Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt

w rolnictwie;

- usunięcie posiadanego przez rolnika zwierzęcia z programu ochrony zasobów genetycznych

danej rasy z przyczyn niezależnych od rolnika - w przypadku realizacji pakietu Zachowanie

zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie.

- wystąpienie innej okoliczności, której nie można było przewidzieć w dniu rozpoczęcia

realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego, mające wpływ na realizację zobowiązania

rolnośrodowiskowego i będące wynikiem przyczyn niezależnych od rolnika.

W myśl art. 47 ust. 2 ww. rozporządzenia przypadki siły wyższej lub wyjątkowych okoliczności

są zgłaszane przez beneficjenta lub upoważnioną przez niego osobę na piśmie właściwemu

organowi, wraz z odpowiednimi dowodami wystarczającymi dla właściwych organów, w ciągu 10

dni roboczych od dnia, w którym beneficjent lub upoważniona przez niego osoba są w stanie

dokonać tej czynności.

Wymagane dokumenty potwierdzające wystąpienie siły wyższej należy przedłożyć

Kierownikowi Biura Powiatowego ARiMR właściwego ze względu na miejsce zamieszkania

lub siedzibę Wnioskodawcy.



Dokumentami, które rolnik powinien złożyć do biura powiatowego ARiMR jest pisemne

oświadczenie o zaistniałych okolicznościach, opatrzone czytelnym podpisem i datą złożenia,

złożone w terminie 10 dni roboczych od dnia, w którym rolnik lub upoważniona przez niego

osoba były w stanie dokonać takiego powiadomienia wraz z dowodem potwierdzającym

wystąpienie siły wyższej lub wyjątkowych okoliczności.

Natomiast dowodami potwierdzającymi działanie siły wyższej lub wystąpienia

wyjątkowych okoliczności mogą być np.:

- odpis skrócony aktu zgonu rolnika;

- zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, wydane na

podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników;

- protokół oszacowania szkód w uprawach rolnych, spowodowanych zwłaszcza klęską suszy,

gradobiciem, nadmiernymi opadami atmosferycznymi, osuwiskami ziemi, wymarznięciem,

powodzią, huraganem, pożarem lub plagą gryzoni, sporządzony przez komisję powołaną przez

wojewodę właściwego ze względu na miejsce powstania szkody;

- pisemne oświadczenie rolnika o położeniu gospodarstwa rolnego na obszarze, na którym

został wprowadzony stan klęski żywiołowej na podstawie przepisów o stanie klęski żywiołowej;

- decyzja właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa, wydana na

podstawie przepisów o ochronie roślin, nakazująca zniszczenie roślin, produktów roślinnych lub

przedmiotów w przypadku wystąpienia lub podejrzenia wystąpienia organizmów

kwarantannowych;

- decyzja właściwego organu nadzoru budowlanego, wydana na podstawie przepisów prawa

budowlanego, określająca zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu uporządkowania

terenu katastrofy i zabezpieczenia budynku służącego gospodarce rolnej do czasu wykonania

robót doprowadzających budynek do stanu właściwego;

- decyzja właściwego powiatowego lekarza weterynarii, wydana na podstawie przepisów

o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, nakazująca zabicie lub

ubój zwierząt chorych lub zakażonych, podejrzanych o zakażenie lub o chorobę albo zwierząt

z gatunków wrażliwych na daną chorobę zakaźną zwierząt.

Opracowała: Barbara Sazońska



Wzrastające znaczenie rolnictwa ekologicznego oraz troska o ochronę środowiska, spowodowało

między innymi wzrost zainteresowania i wzmożenie podejmowania badań nad metodami

zwalczania chwastów alternatywnymi dla chemicznych. W ochronie przed chwastami mieści się

szereg następujących po sobie zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych. Podział sposobów

regulowania zachwaszczenia wyróżnia:

Metody chemiczne

Metody niechemiczne

Zachwaszczeniu zapobiegają wszelkie działania ułatwiające roślinom uprawnym konkurencję

z chwastami. Są to między innymi: dobór gatunku i odmiany dostosowany do warunków

klimatycznych, prawidłowy wysiew nasion na odpowiednią głębokość, nawożenie zgodne

z wymaganiami pokarmowymi roślin i nawadnianie w okresach zapotrzebowania na wodę,

prawidłowe zmianowanie, współrzędna uprawa różnych gatunków, ściółkowanie.

Planując profilaktykę jako działania redukujące wschody chwastów należy brać pod uwagę

„krytyczny okres konkurencji chwastów” – czyli okres, kiedy obecność chwastów w uprawie

powoduje największe straty w plonie, lub „wymagany okres wolny od chwastów” – czyli okres,

podczas którego obecność chwastów nie jest tolerowana przez rośliny uprawne. W przypadku

roślin uprawnych, z wyjątkiem sadów i krzewów jagodowych, optymalny okres odchwaszczania

mieści się mniej więcej od wschodów do ¼ – 1/3 okresu wegetacji.

Tab. Wymagany okres wolny dla wybranych gatunków roślin od chwastów

Roślina Wymagany okres wolny od chwastów

Cebula z siewu Od flagi do 3-4 liści (10-12tyg.po wsch.)

Kapusta głowiasta 1/3 okresu wegetacji po posadzeniu

Kukurydza Od wschodów do 7-8 liści

Marchew Od wschodów do 1/3 – ½ okresu wegetacji

Burak ćwikłowy Od 2-6 tyg. po wschodach

Burak cukrowy Od 2-3 do 8-9 tyg. po wschodach

Bób, bobik Od 2-3 do 7-8 tyg. po wschodach

Ogórek z siewu Od 10 do 24 dni po wschodach

Ogórek z rozsady Od 1-2 do 4 -5 tyg. po posadzeniu

Seler korzeniowy Do 6-8 tyg. po posadzeniu

Pomidor z rozsady Od 4-6 tyg. po sadzeniu

Por z siewu Od wschodów do 3-5 lisci

Por z rozsady Od 4-5 do 7-8 tyg. po posadzeniu

Fasola szparagowa Od 1 pary potrójnych liści do poczatku kwitnienia

Sałata Do 3 tyg. po sadzeniu

Ziemniak 4-6 tyg. po wschodach

Wpływ ściółkowania na zachwaszczenie upraw

warzywniczych

Autor: Magda Kibler, CDR O/Radom


Jedną z opcji redukujących zachwaszczenie w uprawach warzyw jest ściółkowanie. Jest to

okrywanie gleby, które polega na przykrywaniu powierzchni gleby wokół roślin warstwą materiału

– organicznego lub z tworzywa sztucznego. Ściółki stanowią bariery fizyczne uniemożliwiające

dostęp światła, mogące częściowo lub całkowicie zapobiegać wschodom chwastów, dzięki

czemu można ograniczyć lub wyeliminować stosowanie herbicydów.

Naturalnym sposobem regulacji zachwaszczenia jest stosowanie ściółek organicznych lub roślin

okrywowych wysiewanych jako międzyplon przeznaczonych na przyoranie lub pozostawione jako

mulcz, które po mechanicznym rozdrobnieniu albo przemarznięciu tworzą „martwą ściółkę”.

Taka ściółka pozostawiona na powierzchni roli Tworzy fizyczną barierę utrudniającą pojawienie

się chwastów. Siew lub sadzenie w „martwą ściółkę” można wykonać sposobami:

1. bez wiosennej uprawy roli, siewnikami do siewu bezpośredniego,

2. zwykłymi siewnikami we wcześniej przygotowane uprawione pasy.

Do zmniejszenia zachwaszczenia można również stosować ściółki z kory, słomy lub ściółki

z zielonej masy np.: koniczyny czerwonej, mieszanek koniczyny z trawami skoszonej na innym

polu i rozrzuconej w międzyrzędziach roślin w kilka tygodni po siewie lub sadzeniu.

Zachwaszczenie można też ograniczyć przez stosowanie „żywej ściółki”. Rośliny tworzące żywą

ściółkę (koniczyna biała, czerwona, trawy, mieszanki koniczyny z trawami) rosną równolegle

z rośliną uprawną i są systematycznie koszone. Skoszona biomasa może pozostać

w międzyrzędziach lub przeznaczona na ściółkowanie innych upraw. Oprócz działania

zmniejszającego zachwaszczenie ściółki żywe i martwe mogą zapobiegać erozji, poprawiać

aktywność biologiczną i żyzność gleby, działać strukturotwórczo oraz zapobiegać wymywaniu

składników pokarmowych w głąb profilu glebowego.

Żywa ściółka może jednak konkurować z roślinami uprawnymi i tym samym może zmniejszyć ich

plon. W ściółkach również może być utrudnione zwalczanie chwastów wieloletnich, związki

allelopatyczne w rozkładającej się ściółce mogą ograniczyć zachwaszczenie, ale również

hamować rozwój rośliny uprawnej.

Innym sposobem ograniczenia

zachwaszczenia jest ściółkowanie gleby

materiałem nieprzepuszczającym bądź

ograniczającym dostęp światła. Do

ściółkowania wykorzystywana jest

cienka czarna folia z polietylenu lub

polichlorku winylu albo czarna włóknina

polipropylenowa. Agrowłóknina w

odróżnieniu od czarnej folii jest

przepuszczalna dla wody, dzięki czemu

nie dochodzi do braków wilgoci u roślin

uprawowych (woda z opadów i

nawadniania przenika do przykrytej

gleby), w związku z tym nie ma potrzeby zakładania instalacji nawodnieniowej, jak w przypadku

stosowania folii. Do ściółkowania gleby próbuje się wykorzystać również folie fotoselektywne –

zielone, brązowe i in. - które absorbują promieniowanie aktywne fotosyntetycznie i tym samym

utrudniają rozwój chwastów.

Wpływ ściółkowania na zachwaszczenie upraw warzywniczych


Folie fotoselektywne służą do ściółkowania zagonów w polu i pod osłonami oraz jako materiał na

osłony. Te pierwsze są czarne od spodu, a barwne od wierzchu, co powoduje odbijanie fal

świetlnych o określonej długości. Białe, czerwone i srebrne odstraszają mszyce, żółte - mączliki

szklarniowe. Każdy kolor jest przeznaczony do ściółkowania innego gatunku roślin (np. srebrne -

truskawek, żółte – pomidorów).

W doświadczeniu polowym, przeprowadzonym w latach 2008–2009 przez Uniwersytet

Przyrodniczy we Wrocławiu w uprawie oberżyny odmiany ‘Epic F1‘, zastosowano żywe ściółki:

życicę trwałą i koniczynę białą, wysiewane na trzy tygodnie przed posadzeniem oberżyny,

w terminie jej sadzenia oraz trzy tygodnie po posadzeniu oraz czarną folię polietylenową

i włókninę polipropylenową. Plon handlowy oberżyny uprawianej na czarnej folii był większy niż w

kontroli

i na ściółce z czarnej włókniny. Zastosowanie koniczyny białej jako żywej ściółki umożliwiło

zebranie plonu oberżyny porównywalnego pod względem statystycznym z poletkami pokrytymi

czarną folią. Uprawa z życicą trwałą spowodowała istotny spadek plonu w stosunku do uprawy

z pozostałymi ściółkami (o 17%) i do kontroli (o 15%).

Ściółki z tworzyw sztucznych – pomimo wielu zalet – nie są obojętne dla środowiska, ponieważ

do ich produkcji wykorzystywane są surowce nieodnawialne. Kawałki folii lub włókniny

niestarannie zebranej po zakończeniu uprawy będą zanieczyszczały środowisko przez wiele lat.

W gospodarstwie mogą pojawić się problemy z utylizacją już zużytej folii i włókniny, po okresie ich

wykorzystania w uprawie. Nie wolno ich spalać we własnym zakresie, gdyż wydzielają szkodliwe

dla zdrowia substancje, między innymi rakotwórcze dioksyny. Folie i agrowłókniny z tworzyw

sztucznych w rolnictwie ekologicznym mogą być zastąpione materiałami biodegradowalnymi.

W wielu krajach zalecane są folie i agrowłókniny biodegradowalne, wykonane

z naturalnego polimeru, jakim jest skrobia. W zależności od warunków zewnętrznych, wilgotności

i temperatury powietrza, zachowują one właściwości ściółkujące przez co najmniej 2 miesiące

(maksymalnie 6 miesięcy). Po upływie 4–6 tygodni od położenia ściółki, w warunkach wysokiej

wilgotności powietrza i temperatury materiały te zaczynają rozkładać się do wody i dwutlenku

węgla. Po pewnym czasie pod wpływem działalności mikroorganizmów glebowych ściółka ulega

całkowitemu rozkładowi. Folia lub włóknina biodegradowalna wygląda jak zwykła folia

polietylenowa, ściółkuje się nią zagony w taki sam sposób i przy użyciu tych samych maszyn, jak

z tworzyw sztucznych. Folia ulegająca biodegradacji bardzo dobrze przylega do gleby. Po

zakończeniu uprawy można ją przyorać lub wywieźć na kompost, co wydaje się lepszym

rozwiązaniem. Ściółkowanie nią przynosi jednakowe korzyści, jak ściółkowanie zwykłą folią czy

włókniną. Ściółki ulegające biodegradacji są już powszechnie używane w wielu krajach. Ich

stosowanie jest zalecane w rolnictwie ekologicznym przez IFOAM (International Federation of

Organic Agriculture Movement — Międzynarodową Federację Rolnictwa Ekologicznego). Folia

ulegająca biodegradacji znajduje się w obrocie również w Polsce. Została wprowadzona na nasz

rynek pod zastrzeżoną nazwą BioAgrowłóknina®.

Badania nad zastosowaniem tego typu folii w produkcji kilku gatunków warzyw uprawianych

z rozsady – selera korzeniowego, kapusty głowiastej, pomidora, kalafiora – przeprowadzono

w Pracowni Herbologii Instytutu ogrodnictwa. Oceniano stopień zachwaszczenia roślin, wpływ na

plonowanie i stopień rozkładu folii, określony ubytkiem jej masy po zakończeniu uprawy.

Wpływ ściółkowania na zachwaszczenie upraw warzywniczych

32

Odnotowane wyniki wskazywały pozytywny wpływ na plonowanie warzyw i zmniejszenie

zachwaszczenia (o ponad 90%) w uprawach warzyw na ściółki ze skrobi. Zarówno folie, jak

i włókniny wykonane z polichlorku winylu czy polietylenu, a także ściółki ulegające biodegradacji

na ogół prawie przez cały okres wegetacyjny w wystarczającym stopniu chronią przed

chwastami rośliny rosnące na zakrytych pasach. Nie zabezpieczają one jednak całej

powierzchni pola — chwasty pojawiają się na niezakrytych pasach lub też w nacięciach folii tuż

u podstawy roślin. Aby częściowo zapobiec takiemu zachwaszczeniu, do produkcji rozsady

należy używać podłoży wolnych od nasion chwastów. W uprawach ekologicznych możliwe jest

jedynie mechaniczne odchwaszczanie niezakrytej powierzchni między pasami i ręczne

usuwanie chwastów rosnących tuż przy roślinach w przecięciach folii.

W Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach w Pracowni Uprawy Warzyw obecnie trwają

badania na temat zastosowania biodegradowalnych ściółek organicznych w ekologicznej

uprawie warzyw. Badania polegają na określeniu przydatności biodegradowalnej włókniny

wytworzonej z odpadowych materiałów włókienniczych oraz ściółki z koniczyny do zwalczania

chwastów w uprawie selera korzeniowego. Dotychczas uzyskane wyniki pozwoliły stwierdzić, że

ściółkowanie włókniną biodegradowalną oraz koniczyną w zasadniczy sposób ograniczało

zachwaszczenie i praktycznie eliminowało ręczne i mechaniczne pielenie. Jedyny problem

stanowiły chwasty, które skiełkowały w otworach w których zostały posadzone selery.

EKOLOGIA I ŚRODOWISKO

DOBÓR ODMIAN ZBÓŻ PRZYDATNYCH DO UPRAWY W GOSPODRSTWACH EKOLOGICZNYCH Wpływ ściółkowania na zachwaszczenie upraw warzywniczych

33 ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH

Zagrody edukacyjne – innowacyjne zagospodarowanie

potencjału wsi

Autor: Elżbieta Kmita-Dziasek CDR O/Kraków

Intensywne przemiany wiejskiej przestrzeni dotykają różnych sfer życia. W przemianach na

wsi na pierwszy plan wyłania się spadek znaczenia rolnictwa jako źródła utrzymania

mieszkańców wsi. Produkcja rolnicza ma coraz bardziej przemysłowy charakter. Małe

gospodarstwa rolne nie wytrzymują konkurencji na globalnym rynku i zmuszone są do

zaprzestania działalności rolniczej. Tylko w okresie od 2002 do 2010 roku liczba ogólna liczba

gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha zmniejszyła się o ponad 19 % przy

równoczesnej tendencji spadkowej powierzchni gruntów użytkowanych rolniczo na poziomie

ponad 9% (1). Na obszary wiejskie z większą niż dotychczas intensywnością wkraczają funkcje

pozarolnicze powodując istotne przeobrażenia przestrzeni wiejskiej, zarówno korzystne jak

i negatywne. Z jednej strony obserwujemy stopniowe zrównywanie dochodów mieszkańców wsi

i miast i poprawę jakości życia na wsi, z drugiej jednak postępuje urbanizacja terenów wiejskich

kosztem ograniczania powierzchni gruntów rolnych i terenów zielonych. Pogłębiające się

ograniczanie tradycyjnych zajęć na wsi (rolnictwo, rzemiosło, kultura) i rozbudowa funkcji

mieszkalnych dla przybyszów z miast wpływają na osłabienie ról i więzi społecznych, stopniowy

zanik tożsamości i utratę charakteru wsi.

Równocześnie od początku lat dziewięćdziesiątych wzrosło znaczenie wsi jako miejsca

wypoczynku i rekreacji. Agroturystyka i turystyka wiejska stymulują rozwój obszarów wiejskich

w wielu regionach Polski i świata. Z początkiem nowego tysiąclecia wraz z obserwowanym na

całym świecie wzrostem znaczenia kapitału ludzkiego w gospodarce zaczęła kształtować się

kolejna nowa funkcja wsi i gospodarstwa wiejskiego - funkcja edukacyjna. Nowoczesne

podejście do edukacji czyni gospodarstwo rolne atrakcyjnym miejscem do prowadzenia zajęć

dydaktycznych integrujących teorię z praktyką w zakresie wielu przedmiotów. Bezpośredni kontakt

z bogatym otoczeniem rolniczo-przyrodniczym i kulturowo-społecznym w zagrodzie wiejskiej

sprzyja holistycznemu rozwojowi. Swobodna wiejska przestrzeń, obecność zwierząt, mnogość

zapachów, smaków i dźwięków dostarczają mnóstwo bodźców poznawczych i emocjonalnych.

„Przy odpowiednim kreatywnym podejściu zwierzęta gospodarskie, rośliny, przedmioty

życia codziennego użytku mogą stać się środkami i pomocami dydaktycznymi

w nauczaniu różnych przedmiotów zapewniając równocześnie bliski kontakt ze

środowiskiem rolniczym.” (2)

Oferta edukacyjna gospodarstw wiejskich jest obiecującym nowym kierunkiem działalności

uzupełniającym podstawowe źródła dochodu mieszkańców wsi, ale też spełniającym szerzej

rozumianą misję społeczną. W sytuacji gdy coraz więcej dzieci nie posiada wcale lub ma fałszywe

wyobrażenie na temat źródeł pochodzenia żywności agroturystyczne gospodarstwa edukacyjne

mają szansę wywołać lepsze zrozumienie wsi i wytworzenie osobistej relacji ogółu społeczeństwa

z rolnictwem, a w dłuższej perspektywie przyczynić się do ochrony rolniczej bioróżnorodności

i zrównoważonego korzystania z obszarów wiejskich. Rozwojowi edukacyjnych funkcji

gospodarstw wiejskich sprzyjają aktualne tendencje pedagogiczne.

1. Wstępne wyniki Powszechnego Spisu Rolnego 2010/2011, GUS Warszawa 2011 2. Ligęza W., Programy edukacyjne realizowane w gospodarstwach rolnych”, CDR Kraków 2011


Współcześnie za jeden z warunków efektywnej edukacji uznaje się uczenie poprzez

indywidualne zaangażowanie, osobiste odkrycia i ocenę własnych dokonań. W opozycji do

tradycyjnego systemu nauczania stawiany jest system nowoczesny, charakteryzujący się

integralnością, podmiotowością i indywidualizacją drogi rozwoju ucznia oraz bazujący na

aktywizujących metodach pracy dydaktycznej rozwijającej „naturalne zamiłowanie do nauki,

z którym każdy człowiek się rodzi”.

Urzeczywistnieniem powyższych idei jest w Polsce koncepcja ogólnopolskiej sieci gospodarstw

edukacyjnych, opracowana w roku 2011 przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie

Oddział w Krakowie na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W wyniku realizacji

zadania zdefiniowane zostało pojęcie gospodarstwa edukacyjnego wraz z jego identyfikacją

rynkową w postaci nazwy „Zagroda edukacyjna”, opracowane zostały formalno-prawne

uwarunkowania prowadzenia edukacji w gospodarstwach rolnych oraz przygotowany został

program szkoleniowy z obudową dydaktyczną (komplet 5-ciu poradników) do prowadzenia

szkoleń w terenie dla rolników. Przeszkolono kadrę 16 (po 1 w każdym województwie) doradców-

trenerów do prowadzenia działań doradczych oraz przeprowadzono cykl seminariów informacyjno-

promocyjnych we wszystkich województwach, w którym łącznie uczestniczyło 548 mieszkańców

wsi. Utworzona została strona internetowa www.zagrodaedukacyjna.pl, jako ogólnopolski system

informacji i promocji, której celem jest upowszechnienie idei i promocja gospodarstw

edukacyjnych.

Zgodnie z koncepcją zatwierdzona przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w listopadzie

2011 roku „Zagroda edukacyjna” to obiekt:

1. zlokalizowany na obszarach wiejskich,

2. prowadzony przez mieszkańca wsi,

3. przyjmujący dzieci i młodzież w ramach programów szkolnych i aktywności

pozaszkolnej,

4. posiadający i prezentujący zwierzęta gospodarskie albo uprawy rolnicze,

5. realizujący przynajmniej dwa cele edukacyjne spośród niżej wymienionych:

edukacja w zakresie produkcji roślinnej,

edukacja w zakresie produkcji zwierzęcej,

edukacja w zakresie przetwórstwa płodów rolnych,

edukacja w zakresie świadomości ekologicznej i konsumenckiej,

edukacja w zakresie dziedzictwa kultury materialnej wsi, tradycyjnych zawodów,

rękodzieła i twórczości ludowej.

Obiekt powinien posiadać zwierzęta gospodarskie albo uprawy rolnicze przeznaczone do

prezentacji dla grup dzieci i młodzieży przyjmowanych w ramach programów szkolnych

i pozaszkolnych lub udostępniane jako atrakcja turystyczna dla rodzin z dziećmi i dorosłych

podróżujących indywidualnie.

Istotą działalności Zagrody Edukacyjnej jest przybliżenie społeczeństwu procesów

zachodzących w naturalnym środowisku gospodarstwa wiejskiego. W gospodarstwie rolnym

wszystko ma swój porządek, rytm i cykl (od siewu do zbioru, od narodzin do śmierci) zależne od

warunków przyrodniczych: klimatu, pór roku, zjawisk atmosferycznych. Ścisły związek

gospodarstwa rolnego ze środowiskiem naturalnym pozwala prezentować zjawiska przyrodnicze

Zagrody edukacyjne – innowacyjne zagospodarowanie potencjału wsi


oraz ich wykorzystanie przez człowieka, uczy cierpliwości, respektu wobec natury, kształtuje

postawy ekologiczne, konsumenckie i życiowe. Rolnictwo pokazuje, że dla uzyskania czegoś

potrzebny jest czas, że nie można mieć wszystkiego od razu, że czekanie jest wartością.

Gospodarstwa edukacyjne promują aktywny styl życia i rozwijają nawyki zdrowego odżywiania.

Bazę dla prowadzenia działalności Zagrody Edukacyjnej stanowią twórczo wykorzystane

zasoby materialne i niematerialne gospodarstw rolnych, zarówno małych, tradycyjnych jak również

przedsiębiorstw rolnych o większej skali produkcji. W gospodarstwie podejmującym działalność

edukacyjną każdy przedmiot, sprzęt, roślina, zwierzę, budynek … zyskuje nową dodatkową

wartość środka dydaktycznego i ten walor jest sprzedawany w formie usługi edukacyjnej

przynosząc gospodarstwu dodatkowy zysk, czyli tzw. wartość dodaną.

Zagrody Edukacyjne proponują zindywidualizowane programy edukacyjne, które są

kształtowane zależnie od infrastruktury obiektu ale przede wszystkich wynikające z pasji,

charakteru, kompetencji i predyspozycji gospodarzy. Najwłaściwszą formą zajęć są warsztaty, w

których uczestnicy biorą aktywny udział. Zagroda edukacyjna powinna być propozycją poznania

i doświadczenia pracy rolnika w bezpośrednim kontakcie, za pomocą kolorów, kształtów,

dźwięków, zapachów, smaków i innych doświadczeń codziennego życia gospodarstwa.

Programy edukacyjne w zakresie produkcji roślinnej pomagają odkryć, poczuć,

doświadczyć różnorodność biologiczną świata

roślin, poznać tradycyjne i nowoczesne metody

uprawy, cykle życia, zależności pomiędzy

systemami rolniczymi i ekosystemami naturalnymi.

Wiąże się z tym cała gama odkryć kształtów, form,

kolorów, zapachów i smaków, ale także cyklu

życia i przemiany materii. Korzystny jest cykl wizyt

w gospodarstwie dla tej samej grupy uczniów - na

wiosnę uczniowie mogą uczyć się przygotować

ziemię pod uprawę w ogrodzie, zasiać ziarno

i podczas następnych wizyt obserwować wzrost aż do zbioru.

Ważnym czynnikiem procesu edukacji jest bezpośredni kontakt ze zwierzętami. Obcowanie ze

zwierzętami uczy wrażliwości i bezinteresowności oraz wdraża do obowiązków i rozbudza

potrzeby poznawcze. Uczniowie powinni usłyszeć o każdym zwierzęciu w gospodarstwie i mieć

możliwość doświadczenia bezpośredniej obecności gospodarskiego inwentarza poprzez

oglądanie, głaskanie, słuchanie odgłosów, poznawanie

zapachów i wykonywanie czynności gospodarskich takich

jak karmienie, sprzątanie, czyszczenie, dojenie i inne.

Edukacja w zakresie produkcji zwierzęcej obejmuje

poznanie życia zwierząt, zwiedzanie pomieszczeń

inwentarskich, poznanie urządzeń i narzędzi, systemów

hodowli, użytkowania i funkcji życiowych zwierząt

w zakresie dostosowanym do wieku uczniów. Edukacja

w zakresie przetwórstwa płodów rolnych może być

prowadzona w każdym sezonie. Podczas całego roku


„U Chłopa”, woj. pomorskie

Agrochatka, woj. opolskie


można organizować pokazy i warsztaty przetwarzania produktów mlecznych, mięsnych,

zbożowych a sezonowo owoców i warzyw. Na zajęciach można pokazać drogę od wytworzenia

i zebrania surowca do końcowego atrakcyjnego

smakołyku lub przedmiotu użytkowego.

Uczestnicy nie tylko uczą się metod

przetwarzania ale także doświadczają wysiłku

produkcji, a tym samym nabierają szacunku dla

pracy producenta.

Specyfika gospodarstwa rolnego pomaga

zrozumieć wiele aspektów związanych z ekologią

stąd edukacja w zakresie świadomości

ekologicznej i konsumenckiej znajduje ważne

miejsce wśród propozycji szkoleniowych zagród

edukacyjnych. Pewne zachowania w gospodarstwach są w naturalny sposób proekologiczne:

oszczędne gospodarowanie zasobami wodnymi (np. wykorzystywanie deszczówki do podlewania

ogrodu), zagospodarowanie odpadów (np. karmienie zwierząt odpadkami organicznymi,

kompostowanie materii organicznej), itp. Edukacja w gospodarstwie uświadamia pochodzenie

i wartość odżywczą, produktów z gospodarstwa, uczy odróżniania produktów naturalnych od

wysokoprzetworzonych przemysłowych i kształtuje nawyki konsumenckie.

Edukacja w zakresie dziedzictwa kultury materialnej wsi, tradycyjnych zawodów,

rękodzieła i twórczości ludowej bazuje na bogactwie kultury materialnej i duchowej wsi, które

daje ogromne możliwości realizacji atrakcyj-nych zajęć praktycznych – plastycznych,

artystycznych, kulinarnych a nawet

rozrywkowych. Każdy niemal temat edukacyjny

w gospodarstwie rolnym można poprzedzić

prezentacją wyposażenia domu, sprzętów

gospodarstwa domowego czy maszyn rolniczych

wykorzystywanych przez wcześniejsze pokolenia

mieszkańców wsi do wykonywania określonych

czynności gospodarskich. Przy okazji można

przywołać pamięć o zawodach, dzięki którym te

przedmioty powstały.

Cele edukacyjne mogą być realizowane w

zróżnicowanych formach organizacyjnych. Usługi edukacyjne są jedną z możliwych specjalizacji

gospodarstw agroturystycznych. Specjalizacja ta może polegać na oferowaniu gościom

przebywającym na wypoczynku dodatkowego program edukacyjnego związanego z działalnością

gospodarstwa i wykorzystującej szczególne umiejętności i talenty członków rodziny. Goście,

a szczególnie dzieci mogą być dodatkowo zachęcane do aktywnego uczestnictwa w opiece nad

zwierzętami gospodarskimi, biorą także udział w zbieraniu kwiatów, robieniu masła, prowadzeniu

ogródka zielarskiego itp. Specjalizacja edukacyjna może także dotyczyć prowadzenia obiektu

szkoleniowo-konferencyjnego dla grup dorosłych lub oferty przyjmowania dzieci bez rodziców na

wypoczynek w rodzaju kolonii, a także „Zielonej Szkoły”, jak określamy kilkudniowe


„U Fika”, woj. podkarpackie

„Ostoja Dworska”, woj. świętokrzyskie


zorganizowane zajęcia klas szkolnych odbywające się w plenerze. Specjalizacja wpływa na

poprawę konkurencyjności gospodarstwa na rynku oraz sprzyja wydłużeniu sezonu turystycznego.

Gospodarstwa edukacyjne nie muszą posiadać w swojej ofercie noclegów. Mogą koncentrować

się na krótkich, nieprzekraczających jednego dnia programach edukacyjnych dla osób

określanych w ruchu turystycznym jako jednodniowi odwiedzający. Program edukacyjny może

trwać od jednej do kilku godzin. Ofertę można rozbudować do całodziennego pobytu

obejmującego ponadto dodatkowe elementy rekreacji na świeżym powietrzu oraz wyżywienie.

Propozycja może mieć także charakter tzw. zagrody otwartej.

Koncepcja otwartej zagrody polega na udostępnieniu gospodarstwa wiejskiego do zwiedzania

przez turystów indywidualnych i grupy zorganizowane.

Wejście do gospodarstwa odbywa się na podstawie wykupionej wejściówki i obejmuje

swobodny pobyt w gospodarstwie lub program zwiedzania z przewodnikiem. Przestrzeń

gospodarstw otwartych musi być precyzyjnie dostosowana do potrzeb odwiedzających pod

względem bezpieczeństwa, oznakowania, punktów animacji, miejsc wypoczynku oraz zaplecza

sanitarnego. Punkty animacji dla odwiedzających stanowią w tym przypadku pokazy zajęć

gospodarskich i warsztaty edukacyjne. Idea otwartych farm pełni ważną funkcję promocyjną

lokalnej produkcji rolnej i przedstawia rolnika ja-ko opiekuna środowiska i krajobrazu.

Ogólnopolska Sieć Zagród Edukacyjnych jest prowadzona przez Centrum Doradztwa

Rolniczego Oddział w Krakowie Do uczestnictwa w Sieci może przystąpić każdy obiekt spełniający

opisane wcześniej warunki definicji „Zagrody edukacyjnej”. Udział w sieci jest dobrowolny

i bezpłatny. Przystąpienie do sieci odbywa się na podstawie kwestionariusza zgłoszenia

i rekomendacji uprawnionego doradcy ODR.

Ryc. 2 Liczba obiektów w Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych wg województw

(stan na 31 marca 2013 r.)

Źródło: CDR O/Kraków 2013


0

2

4

6

8

10

12

14

dolnośląskie

kujawskopomorskie

lubelskie

lubuskie

łódzkie

małopolskie

mazowieckie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

pomorskie

śląskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

wielkopolskie

zachodniopomorskie

l iczba


W każdym ośrodku doradztwa rolniczego są osoby przeszkolone

przez CDR, służące pomocą w zakresie tworzenia gospodarstw

edukacyjnych na obszarach wiejskich.

Zagrody edukacyjne uczestniczące w ogólnopolskiej sieci zyskują

promocję w ogólnopolskim systemie internetowym na stronie

www.zagrodaedukacyjna.pl. Uzyskują także wsparcie doradcze

i szkoleniowe ze strony systemu doradztwa rolniczego oraz

możliwość wzajemnej wymiany doświadczeń pomiędzy

poszczególnymi obiektami na szkoleniach stacjonarnych oraz w

społecznościowej części portalu. Uczestnicy sieci otrzymują prawo

do identyfikowania obiektu logotypem zagrody edukacyjnej.

Potencjał wsi w zakresie działalności zagród edukacyjnych jest znacznie większy.

Ogólnopolskie badania ankietowe prowadzone przez CDR Oddział w Krakowie we współpracy z

wojewódzkimi ośrodkami doradztwa rolniczego w okresie kwiecień-maj 2010 pozwoliły oszacować

liczbę gospodarstw prowadzących lub deklarujących zamiar działalności edukacyjnej na poziomie

ponad 200 obiektów. W pierwszej kolejności zainteresowanie działalnością edukacyjną wykazują

gospodarstwa agroturystyczne, dla których jest to szansa na specjalizację, rozszerzenie

działalności, wydłużenie sezonu turystycznego. Koncepcja Ogólnopolskiej Sieci Zagród

Edukacyjnych jest także otwarta na uruchamiania inicjatyw edukacyjnych w gospodarstwach,

które nie mają możliwości uzyskiwania dodatkowych dochodów z usług zakwaterowania ale

posiadają warunki by przygotować ofertę dla jednodniowych odwiedzających. Zagrody edukacyjne

mają szanse stać się kolejnym impulsem dla zwiększenia zainteresowania wsią i ważnym

elementem rozwoju obszarów wiejskich w Polsce.


39 prawo

Pozycja Treść

388

Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 lutego 2013 r.

w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa

i Rozwoju Wsi w sprawie sposobu ustalania i wysokości opłat za czynności

wykonywane przez Inspekcję Weterynaryjną, sposobu i miejsc pobierania

tych opłat oraz sposobu przekazywania informacji w tym zakresie Komisji

Europejskiej.

Dz. U. z 2013 Nr 388

361

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2013 r.

w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy

finansowej w ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego

Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 .

Dz. U. z 2013 Nr 361

349


zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu

przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zwiększanie wartości

dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej” objętego Programem Rozwoju

Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 .

Dz. U. z 2013 Nr 349

339



przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania

„Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw” objętego Programem Rozwoju

Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 .

Dz. U. z 2013 Nr 339

338

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 lutego 2013 r.

w sprawie terminów przekazywania informacji przez marszałka województwa,

Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Prezesa Agencji

Rynku Rolnego, wstępnie uznane grupy producentów owoców i warzyw oraz

uznane organizacje producentów owoców i warzyw i ich zrzeszenia .

Dz. U. z 2013 Nr 338

Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane

z rolnictwem i obszarami wiejskimi

40 prawo

Pozycja Treść

328


zmieniające rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie

szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy

finansowej w ramach działania „Podstawowe usługi dla gospodarki

i ludności wiejskiej” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na

lata 2007–2013.

Dz. U. z 2013 Nr 328

327


zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie

jakości handlowej soków i nektarów owocowych.

Dz. U. z 2013 Nr 327

326


w sprawie sposobu prowadzenia dokumentacji gospodarki rybackiej .

Dz. U. z 2013 Nr 326

322



przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Modernizacja

gospodarstw rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich

na lata 2007–2013 .

Dz. U. z 2013 Nr 322

311

Ustawa z dnia 25 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy o płatnościach

w ramach systemów wsparcia bezpośredniego.

Dz. U. z 2013 Nr 311

300


w sprawie zmian do zatwierdzonych planów dochodzenia do uznania

wstępnie uznanej grupy producentów owoców i warzyw za organizację

producentów owoców i warzyw, które nie wymagają wydania decyzji

w sprawie zmian do zatwierdzonych planów.

Dz. U. z 2013 Nr 300

Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane

z rolnictwem i obszarami wiejskimi

Nr 4(56) - kwiecień 2013

Documents

Transcript of Nr 4(56) - kwiecień 2013