Alergeny w żywności nowe wymagania dotyczące znakowania

Alergeny w żywności

Wszystkie produkty spożywcze potencjalnie mogą spowodować uczulenie

pokarmowe, jednak uważa się, że w Europie ryzyko alergii odnosi się przede

wszystkim do 14 alergenów pokarmowych i dlatego te alergeny podlegają

obowiązkowi znakowania.

Alergeny w żywności

Informacja o składnikach alergennych i powodujących reakcje nietolerancji

zawartych w produkcie jest jednym z ważniejszych elementów oznakowania.

Jej obecność i treść może mieć kluczowy wpływ na zdrowie konsumentów

oraz na bezpieczne funkcjonowanie produktu na rynku.

Alergeny w żywności

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25

października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na

temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)

nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji

87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE,

dyrektywy 200/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji

2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004.

Alergeny w żywności

Wykaz substancji lub pro­duktów powodujących alergie lub reakcje

nietolerancji znaj­duje się w załączniku II do niniejszego rozporządzenia.

Alergeny w żywności

ZAŁĄCZNIK II

SUBSTANCJE LUB PRODUKTY POWODUJĄCE ALERGIE LUB REAKCJE NIETOLERANCJI

1. Zboża zawierające gluten, tj. pszenica, żyto, jęczmień, owies, orkisz, kamut lub ich odmiany hybrydowe, a także produkty pochodne, z wyjątkiem:

a) syropów glukozowych na bazie pszenicy zawierających dekstrozę ( 1 );

b) maltodekstryn na bazie pszenicy ( 1 ); (oraz produkty pochodne, o ile obróbka, jakiej je poddano, najprawdopodobniej nie wpływa na zwiększenie alergenności, ocenionej przez właściwy organ w odniesieniu do produktu, z którego powstały)

c) syropów glukozowych na bazie jęczmienia;

d) zbóż wykorzystywanych do produkcji destylatów alkoholowych, w tym alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego

Alergeny w żywności

2. Skorupiaki i produkty pochodne;

3. Jaja i produkty pochodne;

4. Ryby i produkty pochodne, z wyjątkiem:

a) żelatyny rybnej stosowanej jako nośnik preparatów zawierających

witaminy lub karotenoidy;

b) żelatyny rybnej lub karuku stosowanych jako środki klarujące do piwa i

wina;

Alergeny w żywności

5. Orzeszki ziemne (arachidowe) i produkty pochodne;

6. Soja i produkty pochodne, z wyjątkiem:

a) całkowicie rafinowanego oleju i tłuszczu sojowego ( 1 );

b) mieszaniny naturalnych tokoferoli (E306), naturalnego D-alfa-tokoferolu,

naturalnego octanu D-alfa-tokoferolu, naturalnego bursztynianu D-alfa-

tokoferolu pochodzenia sojowego;

c) fitosteroli i estrów fitosteroli otrzymanych z olejów roślinnych pochodzenia

sojowego;

d) estru stanolu roślinnego produkowanego ze steroli olejów roślinnych

pochodzenia sojowego;

Alergeny w żywności

7. Mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozą), z wyjątkiem:

a) serwatki wykorzystywanej do produkcji destylatów alkoholowych, w tym

alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego,

b) laktitolu;

Alergeny w żywności

8. Orzechy, tj. migdały (Amygdalus communis L.), orzechy laskowe (Corylus

avellana), orzechy włoskie (Juglans regia), orzechy nerkowca (Anacardium

occidentale), orzeszki pekan (Carya illinoinensis (Wangenh.) K. Koch),

orzechy brazylijskie (Bertholletia excelsa), pistacje/orzechy pistacjowe

(Pistacia vera), orzechy makadamia lub orzechy Queensland (Macadamia

ternifolia), a także produkty pochodne z wyjątkiem orzechów

wykorzystywanych do produkcji destylatów alkoholowych, w tym alkoholu

etylowego pochodzenia rolniczego;

Alergeny w żywności

9. Seler i produkty pochodne;

10. Gorczyca i produkty pochodne;

11. Nasiona sezamu i produkty pochodne;

12. Dwutlenek siarki i siarczyny w stężeniach powyżej 10 mg/kg lub 10

mg/litr w przeliczeniu na całkowitą zawartość SO 2 dla produktów w postaci

gotowej bezpośrednio do spożycia lub w postaci przygotowanej do spożycia

zgodnie z instrukcjami wytwórców;

Alergeny w żywności

13. Łubin i produkty pochodne;

14. Mięczaki i produkty pochodne.

Alergeny w żywności

ZNAKOWANIE ALLERGENÓW

Alergeny w żywności

Samo wymaganie po­dawania w wykazie składników produktu nazw

alergenów, w odniesieniu do każdego składnika, który jest ich źródłem, nie

jest nowe. Taki obowiązek istnieje na mocy stosowanych jeszcze obecnie

przepisów z zakresu znakowania środków spożywczych.

Alergeny w żywności

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych

Alergeny w żywności

Każdą substancję wykorzystywaną do produkcji środka spożywczego i nadal

obecną w gotowym środku spożywczym, nawet w zmienionej formie, w tym

również substancję, pochodzącą ze składników alergennych wymienionych w

załączniku nr 1 do rozporządzenia, uznaje się za składnik i znakuje z

wyraźnym odniesieniem do nazwy składnika alergennego, z którego ona

pochodzi.

Alergeny w żywności

Załącznik nr 1 ww. rozporządzenia wymienia 14 składników alergennych

Załącznik nr 2 zawiera wykaz składników i substancji, które nie muszą być

znakowane z wyraźnym odniesieniem do nazwy składnika alergennego

Alergeny w żywności

Nowością jest natomiast zapis art. 21.Ib) rozporządzenia nr 1169/2011,

zgodnie z którym nazwa substancji lub produktu wymienionego w załączniku

II jest podkreślona za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego ją od reszty

wykazu składników, np. za pomocą czcionki, stylu lub koloru tła.

To wyróżnienie alergenów powinno powo­dować, że będą one łatwiej

dostrzegalne przez potencjal­nych konsumentów, zwłaszcza narażonych na

skutki alergii czy nietolerancji, co zmniejszy ryzyko ich wystąpienia.

Alergeny w żywności

Sposób wyróżnienia alergenów jest dość dowolny, choć z prakty­ki wynika, że

zdecydowana większość podmiotów decy­duje się na użycie pogrubionej

czcionki lub podkreślenia. Jednak nie musi to być rozwiązanie uniwersalne,

pasujące do każdej etykiety.

Na przykład bogata grafika na opako­waniu może spowodować, że wyróżniony

w ten sposób alergen wcale nie stanie się lepiej widoczny.

Alergeny w żywności

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, iż istnieją sytuacje, w których na mocy

przepisów szczegółowych (innych niż omawia­ne rozporządzenie) wymagane

jest deklarowanie pewnych składników w szczególnie czytelny sposób, np. soli

w tłuszczach do smarowania. W takim przypadku warto zadbać, aby w wyniku

wyróżnienia informacji o soli nie doszło do wprowadzenia konsumentów w

błąd poprzez sugestię, że jest to jeden z alergenów.

Alergeny w żywności

Informacja o alergenach na etykiecie powinna być spójna w całej UE i

zamieszczana w wykazie składników. Od 13 grudnia br. nieprawidłowe będzie

więc powtarzanie tej informacji w innych miej­scach etykiety, co jest obecnie

często stosowane w prak­tyce w niektórych krajach (np. w Wielkiej Brytanii).

Alergeny w żywności

• Którą nazwę składnika alergennego podać?

• Kolejne wątpliwości, zresztą istniejące już od dawna, wynikają z zapisu, iż

deklarując składniki alergenne nale­ży podać nazwę substancji lub produktu

wymienionego w załączniku II rozporządzenia, podczas gdy w tym załączniku

widnieją np.:

- zboża zawierające gluten, tj. pszenica (w tym orkisz i pszenica , żyto,

jęczmień, owies lub ich odmiany hybrydowe, a także produkty pochodne czy też

- mleko i produkty pochodne (łącznie z laktozą).

Alergeny w żywności

Powstaje pytanie: którą nazwę składnika alergennego należy wskazać w

wykazie składników? Czy ma być to gluten, czy też konkretne zboże (np.

pszenica)? A także: czy produkty mleczne oraz laktoza - stanowiące składniki

innych produktów - powinny być deklarowane z odniesieniem do „mleka"?

Podkre­śla się, że chociaż to gluten jest w praktyce składnikiem

odpowiedzialnym za niekorzystne skutki dla zdrowia, to jednak przepisy

zobowiązują do podawania i wyróżniania nazw konkretnych zbóż. Informację

o tym, że dany skład­nik jest źródłem glutenu traktuje się jako dobrowolną.

Alergeny w żywności

W kwestii odniesień do mleka nie wypra­cowano jednoznacznego stanowiska i

istotna wydaje się tu ocena ryzyka wprowadzenia w błąd konsumentów na

danym rynku. W niektórych bowiem językach poin­formowanie o laktozie

stanowi już jasne odniesienie do mleka. Podobnie jest w przypadku

niektórych produktów mlecznych, które są bardzo dobrze znane

konsumentom, np. jogurt lub śmietana.

Alergeny w żywności

Brak uzupełnienia tych nazw o odniesienie do mleka (np. jogurt - z mleka) nie

po­winno raczej wprowadzić w błąd polskich konsumentów.

Inaczej natomiast byłoby w przypadku kumysu - prze­tworu mlecznego, który

nie jest tak dobrze rozpoznawal­ny. Przy szacowaniu ryzyka warto także wziąć

pod uwagę, czy dany alergen (tu np. mleko) nie został już wcześniej

wyróżniony w wykazie składników.

Alergeny w żywności

Trudne decyzje stoją przed podmiotami, które do­tychczas chętnie

zamieszczały na opakowaniach teksty dotyczące możliwej obecności

śladowych ilości niektó­rych składników alergennych. W ramach dyskusji nad

rozporządzeniem nr 1169/2011 zauważono, iż tego ro­dzaju informacje są

często nadużywane i w efekcie mogą być bagatelizowane przez konsumentów,

co w określo­nych sytuacjach mogłoby zagrażać ich zdrowiu lub nawet życiu.

Alergeny w żywności

Z tego względu Komisja Europejska ma za zada­nie przyjąć akty wykonawcze

dotyczące m.in. możliwej i niezamierzonej obecności w żywności substancji

lub produktów powodujących alergie lub reakcje nietoleran­cji. Informacje na

temat żywno­ści przekazywane dobrowolnie nie mogą być niejedno­znaczne

oraz dezorientować konsumentów.

Alergeny w żywności

Pod znakiem zapytania stoi możliwość podawania infor­macji, że np. W

zakładzie stosowane są: mleko, jaja itd., która mogłaby stanowić naruszenie

ww. artykułu.

Taki tekst nie stanowi bowiem jednoznacznego przekazu, że produkt może

być źródłem danych alergenów, mógłby więc okazać się dezorientujący.

Alergeny w żywności

Kłopotliwe mogą się także okazać informacje o „śla­dowych" ilościach

składników alergennych, gdyż nie ma prawnej definicji ilości śladowych.

Alergeny w żywności

Ze wstępnej opinii EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) na

temat alergenów wynika, że wyznaczenie progów alergenności dla

poszczególnych substancji lub składników powodu­jących alergie czy

nietolerancje u ogółu populacji jest praktycznie niewykonalne.

Alergeny w żywności

Dlatego przed podjęciem de­cyzji o podaniu na opakowaniu tego rodzaju

informacji konieczne jest gruntowne przeanalizowanie sprawy.

Nie­zbędne jest rozważenie, czy ryzyko takiej niezamierzonej obecności

faktycznie istnieje, jak również wybór właściwego sformułowania.

Alergeny w żywności

Najważniejszy powinien jednak pozostać konsument, który ma prawo do

rzetel­nej informacji o składnikach żywności mających wpływ na jego

zdrowie.

Alergeny w żywności

Obecnie nie ma jeszcze projektu aktu wykonawczego, dlatego decyzje co do

informo­wania o alergenach nastręczają podmiotom spore problemy.

Może się bowiem okazać, że przygotowane teraz nowe etykiety, zgodne z

rozporządzeniem nr 1169/2011, trzeba będzie jednak w przyszłości ponownie

zmodyfi­kować.

Alergeny w żywności

O ile wymaganie wyróżniania składników alergennych na etykietach zostało

już teraz wdrożone przez dużą część podmiotów branży spożywczej o tyle

prace nad informowaniem o nich przez zakłady żywienia zbiorowego są cały

czas w toku. Te zakłady, które przygotowują się już do wdrożenia wymagania

także zgłaszają do Komisji Europejskiej swoje pytania, np. czy dozwolone

będzie tworzenie odrębnych kart menu zawierających informację o

alergenach.

Alergeny w żywności

Wymóg rozporządzenia dotyczący alergenów oznacza dla podmiotów

prowadzących tego rodzaju placówki konieczność zaplanowania, w jaki sposób

przekazywane będą informacje o wszystkich alergenach obecnych w każdej

serwowanej potrawie. Przy tej okazji może pojawić się szereg problemów,

wynikających np. z dużej zmienności potraw, stosowanych surowców, aspektu

sezonowości, skażeń krzyżowych alergenami itp.

Podczas wytwarzania przetworzonych produktów spożywczych stosuje się

zasady dobrej praktyki produkcyjnej, które zapobiegają wystąpieniu

krzyżowego przeniesienia alergenów z jednego produktu na inny. Jednak w

pewnych sytuacjach istnieje takie ryzyko. Dzieje się tak np. w przypadku

wytwarzania produktów, które w zamierzeniu mają nie zawierać orzechów,

ale są wytwarzane na tej samej linii produkcyjnej, co produkty zawierające

orzechy. Z tego względu mogą w nich być obecne śladowe ilości orzechów i

alergenów w nich zawartych.

Alergeny w żywności

Trzeba będzie także zadbać o przeszkolenie personelu oraz stworzenie procedur mających na

celu sprawne aktualizowanie informacji dotyczących alergenów w menu. To duże wyzwanie, tym

bardziej, że świadomość nowego wymogu jest nadal dość niska, a kontrole związane z oceną

jego stosowania rozpoczną się po 13 grudnia br.

Alergeny w żywności

Temat alergenów jest niewątpliwie bardzo złożony, ale także niezmiernie

ważny. Naruszenia związane z błędną deklaracją o alergenach mogą mieć

poważne skutki, przede wszystkim dla zdrowia konsumenta, ale również dla

producentów, począwszy od kar za naruszenie przepisów prawa

żywnościowego.

Dziękuję za uwagę