NOWE INSTRUMENTY POLITYKI SPOŁECZNEJ

UNII EUROPEJSKIEJ

2.1. UWAGI OGÓLNE

Zakończenie przez Unię Europejską procesu wschodniego rozszerzenia ozna-czało dla tego ugrupowania pojawienie się zarówno nowych możliwości, jak i nowych zagrożeń. Powiększona do 25 krajów członkowskich (27 w momencie przystąpienia Bułgarii i Rumuni 1 stycznia 2007 r.) Unia z jednej strony polepszy-ła swoją globalną sytuację, stając się największym na świece jednolitym rynkiem, z drugiej jednak stanęła wobec starych i nowych problemów, z których niektóre związane były ściśle z kwestią rozszerzenia. Ich przezwyciężeniu miało służyć wykorzystanie dotychczas stosowanych instrumentów polityki wspólnotowej, jak też wprowadzenie nowych, lepiej odpowiadających sytuacji poszerzonej Unii Eu-ropejskiej w pierwszych latach XXI w. W polityce społecznej Unii Europejskiej pojawiło się wiele nowych instrumentów służących realizacji zarówno dotychcza-sowych, jak i nowych celów tej polityki.

W niniejszym rozdziale analizie zostaną poddane najważniejsze, zdaniem au-torów, instrumenty polityki społecznej UE, które pojawiły się w latach 2004–2009, tj. w okresie finalizacji i po zakończeniu wschodniego rozszerzenia Unii, a także wybrane instrumenty wprowadzone w latach wcześniejszych, nieodłącznie jednak związane ze wschodnim rozszerzeniem. Za przykład tego typu instrumen-tów mogą służyć instrumenty przewidziane w strategii lizbońskiej UE. Sama stra-tegia została wprowadzona wprawdzie w 2000 r., jednakże jej założenia oraz in-strumenty ulegały w późniejszym okresie istotnym modyfikacjom.

Analiza instrumentów i narzędzi europejskiej polityki społecznej wprowa-dzonych po 2004 r. zostanie w niniejszej pracy przeprowadzona zgodnie z kryte-rium przedmiotowym, w oparciu o podział na obszary tej polityki stosowany w opracowaniach Komisji Europejskiej. Jest on następujący:

1) zwalczanie dyskryminacji i relacje ze społeczeństwem obywatelskim,

2

33

2) wspólnotowa polityka zatrudnienia, 3) instrumenty skierowane do grupy osób niepełnosprawnych oraz starszych, 4) prawa pracownicze i organizacja pracy, 5) równość kobiet i mężczyzn, 6) wzrost i zatrudnienie, 7) zdrowie, higiena i bezpieczeństwo w miejscu pracy, 8) instrumenty służące tworzeniu miejsc pracy, 9) dialog socjalny (stosunki między pracownikami i pracodawcami), 10) walka z wykluczeniem społecznym i ubóstwem, 11) ochrona socjalna.

2.2. ZWALCZANIE DYSKRYMINACJI I RELACJE ZE SPOŁECZEŃSTWEM OBYWATELSKIM

2.2.1. Propozycja dyrektywy Rady dotycząca wprowadzenia zasady równego traktowania osób bez względu na ich religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną – COM (2008) 4261

Proponowana dyrektywa ma zakończyć tworzenie wspólnotowych ram prawnych dotyczących kwestii walki z dyskryminacją. Obecnie ramy te tworzą następujące dyrektywy:

– 2000/43/EC wprowadzająca zasadę równego traktowania osób niezależnie od ich pochodzenia rasowego lub etnicznego,

– 2000/78/EC wprowadzająca ogólne ramy dla równego traktowania w za-trudnieniu i wykonywaniu zawodu,

– 2004/113/EC wprowadzająca zasadę równego traktowania kobiet i męż-czyzn w dostępie do towarów i usług oraz w ich dostarczaniu.

Zasada równego traktowania zapisana w projekcie dyrektywy przekłada się na zakaz wszelkich form dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej. Dotyczy wszel-kich podmiotów sektora prywatnego oraz publicznego. Jeżeli chodzi o jej zasięg przedmiotowy, to obejmuje ona kwestie związane z ochroną socjalną (m.in. ubez-pieczenia społeczne oraz ochronę zdrowia), edukacją oraz dostępem do towarów i usług i ich dostarczaniem. Propozycja przewiduje również wprowadzenie spe-cjalnych środków mających na celu pełne wdrożenie zasad dyrektywy w stosunku do osób niepełnosprawnych, pod warunkiem że środki te nie będą stanowiły nad-miernego obciążenia (disproportionate burden) dla krajów członkowskich.

1 Proposal for a Council Directive on implementing the principle of equal treatment between persons irrespective of religion or belief, disability, age or sexual orientation, COM (2008) 0426 final.

34

Komisja podkreśla, że w dziedzinie edukacji zasada równego traktowania za-pisana w projekcie dyrektywy nie może negatywnie oddziaływać na przepisy kra-jów członkowskich Unii dotyczące organizacji ich systemów edukacji. Komisja stwierdza mianowicie, że zasada ta nie powinna dotyczyć różnic w traktowaniu obywateli krajów członkowskich wynikających z ich religii lub przekonań w do-stępie do instytucji edukacyjnych utworzonych na bazie religii lub przekonań.

Zasada równego traktowania nie powinna również zdaniem Komisji doty-czyć różnic w traktowaniu osób wynikających z ich narodowości oraz statusu prawnego obcokrajowców na terytorium krajów członkowskich UE.

Projekt dyrektywy przewiduje, że kraje członkowskie Unii mają prawo utrzymać lub wprowadzić przepisy bardziej restrykcyjne niż te zapisane w dy-rektywie, jak również instrumenty dyskryminacji pozytywnej stosowane w ce-lu poprawy sytuacji osób znajdujących się w sytuacji gorszej niż ogół ludności ze względu na kwestie związane z religią lub przekonaniami, wiekiem, niepeł-nosprawnością lub orientacją seksualną. Propozycja dyrektywy zawiera zapis stwierdzający, że wszystkie osoby uważające, iż w danej sytuacji doszło do naruszenia zasady równego traktowania, bądź też zainteresowane zapewnie-niem zgodności danego rozwiązania z zasadą winny mieć dostęp do odpo-wiednich instrumentów prawnych i administracyjnych na szczeblu krajów członkowskich UE. Kraje członkowskie powinny również podjąć kroki na rzecz dostosowania swoich systemów prawnych do przepisów dyrektywy, przykładowo przez rozkładanie ciężaru dowodowego pomiędzy skarżącego i skarżonego oraz wprowadzenie instrumentów mających przeciwdziałać po-tencjalnej wiktymizacji osób skarżących. Kraje członkowskie powinny rów-nież utworzyć niezależne organy, których zdaniem byłoby m.in. wspieranie skarżących w trakcie procedur prawnych oraz publikowanie analiz i raportów dotyczących problemu dyskryminacji.

2.2.2. Decyzja nr 1672/2006/EC ustanawiająca Wspólnotowy Program na rzecz Zatrudnienia i Solidarności Społecznej PROGRESS2

Podstawowym celem przyświecającym instytucjom wspólnotowym przy tworzeniu programu PROGRESS było utworzenie jednego źródła finansowania różnego typu inicjatyw wspólnotowych z obszarów: zatrudnienia, ochrony so-cjalnej, promowania równości płci oraz zasady niedyskryminacji. Przed utwo-rzeniem programu inicjatywy te były finansowane w ramach różnych wspólno-towych planów działań.

2 Decision No 1672/2006/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October

2006 establishing a Community Programme for Employment and Social Solidarity – PROGRESS.

35

Decyzja definiowała sześć podstawowych celów programu: – poprawa stanu wiedzy i lepsze zrozumienie sytuacji krajów członkow-

skich w drodze analizy, oceny i monitorowania ich polityki, – wspieranie rozwoju metod i narzędzi statystycznych, – wspieranie i monitorowanie procesu implementacji acquis do systemów

prawnych krajów członkowskich, – promowanie wymiany doświadczeń między krajami członkowskimi, – informowanie decydentów oraz opinii publicznej krajów członkowskich

o unijnych inicjatywach z zakresu zatrudnienia, ochrony socjalnej, warunków pracy, zróżnicowania i walki z dyskryminacją oraz równości kobiet i mężczyzn,

– polepszanie możliwości kluczowych sieci unijnych w zakresie promowa-nia i wspierania działań wspólnotowych w wyżej wymienionych obszarach.

Jeżeli chodzi o strukturę wewnętrzną programu, został on podzielony na pięć sekcji według obszarów aktywności:

– zatrudnienie, – ochrona socjalna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, – warunki pracy, – zróżnicowanie i walka z dyskryminacją, – równość kobiet i mężczyzn. W odniesieniu do finansowanych działań w omawianej decyzji wyróżniono

trzy podstawowe ich typy: – analizy, – wymiana doświadczeń, poprawa świadomości decydentów i opinii pu-

blicznej oraz akcje informacyjne, – wspieranie działań najważniejszych aktorów, tj. współfinansowanie kosz-

tów operacyjnych najważniejszych sieci wspólnotowych, tworzenie grup robo-czych, szkoleń i seminariów, wymiana urzędników administracji krajów człon-kowskich oraz współpracy z instytucjami międzynarodowymi.

Dostęp do programu otrzymały wszystkie publiczne i prywatne podmioty z krajów członkowskich Unii Europejskiej, mianowicie:

– władze krajów członkowskich, – podmioty publiczne zajmujące się kwestiami związanymi z zatrudnieniem

(public employment services), – władze regionalne i lokalne, – specjalistyczne podmioty funkcjonujące na szczeblu unijnym, – partnerzy społeczni (przedstawiciele pracodawców), – organizacje pozarządowe zorganizowane na szczeblu unijnym, – szkoły wyższe i instytucje badawcze, – krajowe urzędy statystyczne, – środku masowego przekazu.

36

Pod względem zasięgu geograficznego program, poza krajami członkowskimi Unii Europejskiej, został również skierowany do krajów EOG-EFTA, stowarzy-szonych krajów kandydackich oraz krajów Bałkanów Zachodnich objętych Pro-gramem Stabilizacji i Stowarzyszenia (Stabilisation and Association Process).

Pomoc finansowa stosowana w ramach programu może być udzielana w formie umowy o świadczenie usług poprzedzonej przetargiem bądź czę-ściowego subsydium poprzedzonego wezwaniem do składania wniosków (w tym przypadku współfinansowanie ze strony programu nie może przekro-czyć 80% ogółu wydatków). Zgodnie z zapisami propozycji planowany budżet programu PROGRESS na lata 2007–2013 ma wynieść 743 mln euro, zaś jego podział miał wyglądać następująco:

– zatrudnienie: 23%, – ochrona socjalna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu: 30%, – warunki pracy: 10%, – zróżnicowanie i walka z dyskryminacją: 23%, – równość kobiet i mężczyzn: 12%, – koszty operacyjne: maksymalnie 2%.

2.3. WSPÓLNOTOWA POLITYKA ZATRUDNIENIA (COMMUNITY EMPLOYMENT POLICIES)

2.3.1. Komunikat pt. „W stronę wspólnych zasad koncepcji flexicurity: zwiększenie liczby i jakości miejsc pracy poprzez kombinację elastyczności (flexibility) i bezpieczeństwa (security)” – COM (2007) 3593

Koncepcja flexicurity jest jedną z odpowiedzi decydentów Unii Europejskiej na nowe wymogi rynków pracy, spowodowane w przeważającej mierze postę-pami procesów globalizacyjnych. W tym kontekście Komisja Europejska zwraca szczególną uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze, w 2007 r. ok. 17 mln obywateli UE pozostawało bez pracy. Po drugie, w wielu krajach członkowskich systemy opieki społecznej borykały się z licznymi problemami. Sposobem na rozwiąza-nie obydwu problemów jest zdaniem Komisji zarówno stworzenie nowych miejsc pracy na obszarze UE, jak i poprawa ich jakości. Cel ten może być osią-gnięty przez zwiększenie elastyczności rynków pracy krajów członkowskich, niepowodującej jednak pogorszenia bezpieczeństwa pracownika i pracodawcy.

3 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Euro-

pean Economic and Social Committee and the Committee of the Regions of 27 June 2007, entitled “Towards Common Principles of Flexicurity: More and better jobs through flexibility and secu-rity”, COM (2007) 359 final.

37

Z powyższych względów niezbędne jest zdaniem KE rozwijanie nowych form elastyczności oraz bezpieczeństwa rynków pracy krajów członkowskich.

Komunikat Komisji podkreśla, że świadomość przedstawionych powyżej kwestii jest w społeczeństwach krajów członkowskich powszechna. Wyniki ba-dań przeprowadzonych na zlecenie Komisji na reprezentatywnej próbie obywa-teli UE-27 wykazały, że:

– 76% respondentów jest świadomych faktu, iż praca przez cały okres ak-tywności zawodowej u jednego pracodawcy jest raczej kwestią należącą do przeszłości,

– 76% respondentów zgadza się z tym, że elastyczność jest jedną z pożąda-nych na rynku pracy cech pracownika,

– 72% respondentów uznaje bardziej elastyczne formy zatrudnienia za klucz do tworzenia nowych miejsc pracy,

– 88% respondentów zgadza się z opinią, że ciągłe podnoszenie swoich kwalifikacji popoprawia perspektywy zawodowe.

Uznawana za jedną z odpowiedzi na zarysowane powyżej problemy koncepcja flexicuirty jest na ogół definiowana jako zintegrowana strategia jednoczesnego zwiększania elastyczności i bezpieczeństwa rynku pracy. Bardziej konkretnie cho-dzi tutaj o globalne podejście do rynku pracy łączące elastyczne formy zatrudnie-nia, zapewnienie bezpieczeństwa zatrudnienia (gwarancje utrzymania pracy lub łatwości znalezienia innej) oraz aktywne zarządzanie tzw. okresami przejściowymi (periods of transition), tj. okresami przejścia z jednej formy aktywności zawodo-wej do drugiej (przejście od nauki do pracy zawodowej, przejście od nieaktywno-ści zawodowej lub bezrobocia do pracy, przejście na emeryturę itp.).

Zasada flexicurity w rozumieniu Komisji Europejskiej składa się z czterech komponentów:

– elastyczne, lecz godne zaufania formy zatrudnienia, – wszechstronne strategie kształcenia ustawicznego (life-long learning), – efektywna aktywna polityka rynku pracy, – nowoczesne systemy zabezpieczeń społecznych. Zdaniem Komisji kraje członkowskie stosowały dotychczas w zakresie przed-

stawionych wyżej zagadnień podejście ad hoc, nie starając się podejść całościowo do problemów występujących na własnych rynkach pracy. Ich działania skupiały się generalnie albo na zwiększeniu elastyczności rynku pracy, albo na zwiększeniu bezpieczeństwa pracowników. Efektem tego był brak zintegrowanego podejścia do problemu elastyczności i bezpieczeństwa, na skutek czego poprawa sytuacji w jednej z tych dziedzin mogła być osiągnięta jedynie kosztem pogorszenia sytu-acji w drugiej. Ze względu na swoistą konkurencyjność elastyczności i bezpie-czeństwa rynku pracy skuteczna polityka w zakresie flexicurity nie może zdaniem Komisji powstać bez zaangażowania, gotowości na zmiany i wzięcia na siebie od-powiedzialności zarówno przez pracodawców, jak i pracowników.

38

Opierając się na konsultacjach przeprowadzonych ze wszystkimi zainte-resowanymi stronami, Komisja proponuje krajom członkowskim osiem wspólnych zasad, których wprowadzenie ma im pomóc tworzyć własne stra-tegie dotyczące kwestii flexicurity. Zasady te są następujące:

1) wzmocnienie implementacji unijnej strategii wzrostu i zatrudnienia oraz europejskich tzw. modeli socjalnych,

2) szukanie równowagi między prawami i obowiązkami podmiotów rynku pracy,

3) dostosowanie koncepcji flexicurity do specyficznych warunków, wymo-gów i wyzwań krajów członkowskich,

4) redukowanie różnic między sytuacją osób nieaktywnych i aktywnych zawodowo,

5) wspieranie flexicurity zarówno o charakterze wewnętrznym4, jak i ze-wnętrznym5,

6) promowanie równości szans i równych szans dla wszystkich, 7) budowanie atmosfery zaufania między pracownikami, pracodawcami

i podmiotami regulującymi i nadzorującymi rynek pracy, 8) działanie na rzecz równego rozłożenia kosztów i korzyści związanych

z wprowadzeniem koncepcji flexicurity. Jako źródło finansowania działań mających na celu wdrożenie zasady flexi-

curity na rynkach pracy krajów członkowskich UE Komisja wskazuje przede wszystkim Europejski Fundusz Socjalny. Podkreśla ona, że jakiekolwiek działa-nia krajów członkowskich na rzecz wprowadzenia zasady flexicurity nie powin-ny naruszać dyscypliny budżetowej tych krajów. Tym samym lepsze wykorzy-stanie już dostępnych funduszy ze źródeł prywatnych i publicznych powinno zawsze mieć pierwszeństwo przed kreowaniem nowych wydatków.

2.3.2. Decyzja 2241/2004/EC dotycząca stworzenia jednolitych wspólnotowych ram prawnych w dziedzinie przejrzystości kwalifikacji i kompetencji (Europass)6

Decyzja ta wprowadziła jednolity pakiet dokumentów umożliwiających obywatelom krajów członkowskich Unii potwierdzenie swoich kwalifikacji i kompetencji we wszelkich sytuacjach dotyczących podjęcia pracy lub szkole-nia zawodowego. Europass jest stosowany na obszarze krajów członkowskich

4 Internal flexicurity – awans w obrębie przedsiębiorstwa. 5 External flexicurity – przejście do innego przedsiębiorstwa bądź branży. 6 Decision No 2241/2004/EC of the European Parliament and of the Council of 15 December

2004 on a single Community framework for the transparency of qualifications and competences (Europass).

39

UE, krajów kandydackich (Chorwacja, Macedonia, Turcja), krajów EOG-EFTA (Islandia, Lichtenstein i Norwegia) oraz Szwajcarii.

Pakiet Europass składa się z pięciu dokumentów: – Europass – Curriculum vitae: ma służyć zaprezentowaniu wszystkich

umiejętności posiadacza, – Europass – Mobilność: odnotowuje wszelkie przypadki transgranicznej

mobilności posiadacza, które miały charakter edukacyjny (studia, szkolenia itp.), – Europass – Załącznik do dyplomu: zawiera informacje dotyczące całej

ścieżki edukacji wyższej posiadacza (m.in. charakter studiów, stopień, plan stu-diów itp.),

– Europass – Załącznik do certyfikatu: opisuje kompetencje zawodowe zwią-zane z certyfikatami uzyskanymi przez posiadacza w ramach szkoleń zawodowych,

– Europass – Paszport językowy: opisuje umiejętności językowe posiadacza w oparciu o wspólnotowe standardy w tej dziedzinie.

Funkcjonowanie pakietu Europass wspierane jest poprzez stronę internetową http://europass.cedefop.europa.eu utrzymywaną przez Wspólnoty, dzięki której obywatele krajów członkowskich mogą zarówno otrzymywać informacje na te-mat pakietu oraz jego dokumentów składowych, jak i stworzyć samodzielnie dwa dokumenty z pakietu: Curriculum vitae oraz Paszport językowy.

2.4. INSTRUMENTY SKIEROWANE DO GRUPY OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ORAZ OSÓB STARSZYCH

2.4.1. Komunikat COM 650 „Równe szanse dla osób z niepełnosprawnością – Europejski plan działania”7

Komisja zaprezentowała w tym dokumencie Europejski plan działania (Eu-ropean Action Plan), przewidziany na lata 2004–2010, który ma tworzyć ramy trwałego i zintegrowanego podejścia do problemu niepełnosprawności w posze-rzonych o 10 nowych krajów członkowskich Wspólnotach.

Strategicznym celem planu ma być wzmocnienie obecności kwestii związa-nych z niepełnosprawnością we wszelkich inicjatywach WE (mainstreaming), zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak i krajowym, oraz przygotowanie metod umożliwiających zwiększenie stopnia integracji osób niepełnosprawnych. Cel ten powinien być zdaniem Komisji zrealizowany m.in. przez:

7 Communication of the Commission: Equal opportunities for people with disabilities:

A European Action Plan, COM 650 final.

40

– pełne wdrożenie Dyrektywy Rady UE (2000/78/EC) z 27 listopada 2000 r. w sprawie ustanowienia ogólnych ram dla równego traktowania w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu,

– włączanie kwestii związanych z niepełnosprawnością do wszelkich mogą-cych ich dotyczyć działów polityki i inicjatyw wspólnotowych,

– zwiększenie dostępności infrastruktury. Zdaniem Komisji kluczowa dla problemu włączenia osób niepełnospraw-

nych w życie społeczne jest kwestia zatrudnienia. Na tej podstawie Komisja stwierdzała, że pierwszy etap Planu działania, przewidziany na lata 2004–2005, powinien obejmować przede wszystkim inicjatywy dotyczące promowania za-trudnienia osób niepełnosprawnych oraz zwiększania dla nich dostępności ryn-ków pracy. Komisja wyznaczyła w tym zakresie cztery priorytetowe obszary działań:

– możliwość znalezienia i utrzymania zatrudnienia oraz walka z dyskrymi-nacją,

– kształcenie ustawiczne, – wykorzystanie potencjału nowych technologii, – dostęp do infrastruktury publicznej (transportowej, architektonicznej itp.).

2.4.2. Komunikat COM (2005) 604 „Sytuacja osób niepełnosprawnych w rozszerzonej Unii Europejskiej – Europejski plan działania na lata 2006–2007”8

Za podstawowy długoterminowy cel strategii UE dotyczącej niepełnospraw-ności dokument ten uznaje zapewnienie osobom niepełnosprawnym równości szans, która ma im umożliwiać korzystanie z prawa do godności, równego trak-towania, niezależnego życia i uczestnictwa w społeczeństwie.

Komisja uważa, że strategia UE wobec osób niepełnosprawnych powinna się opierać na trzech filarach:

– wprowadzanie przez instytucje unijne przepisów antydyskryminacyjnych, mających służyć zabezpieczeniu indywidualnych praw osób niepełnosprawnych,

– eliminowanie barier w środowisku, uniemożliwiających bądź też utrudnia-jących osobom niepełnosprawnym wykorzystywanie ich umiejętności,

– włączanie problematyki niepełnosprawności do wszelkich dziedzin poli-tyki i inicjatyw wspólnotowych, które mogłyby pomóc w aktywnym włączaniu się osób niepełnosprawnych w społeczeństwo (disability mainstreaming).

8 Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the Euro-

pean Economic and Social Committee and The Committee of the Regions Situation of disabled people in the enlarged European Union: the European Action Plan 2006–2007, COM (2005) 604 final.

41

Ramy dla wyżej wymienionych celów ma tworzyć wspomniany wcześniej Plan działania UE w sprawie niepełnosprawności (EU’s Disability Action Plan – DAP).

Komisja podkreśla w komunikacie, że biorąc pod uwagę trendy demogra-ficzne występujące w UE, potencjał ekonomiczny osób niepełnosprawnych oraz wkład, jaki osoby niepełnosprawne mogą wnieść do wzrostu ekonomicznego i wzrostu zatrudnienia, należy uznać zwiększanie stopnia integracji osób niepeł-nosprawnych ze społeczeństwem za jeden z ważnych obszarów realizacji zno-welizowanej strategii lizbońskiej.

Zdaniem Komisji wysuwanie wiarygodnych wniosków na temat sytuacji osób niepełnosprawnych zamieszkujących kraje UE jest możliwe dzięki zasto-sowaniu instrumentów wykorzystujących system zharmonizowanej metodologii gromadzenia danych UE, takich jak: europejskie statystyki na temat dochodów i warunków życia (European Statistics on Income and Living Conditions – SILC) oraz badanie europejskiej siły roboczej – moduł ad hoc dotyczący niepeł-nosprawności (European Labour Force Survey – ad hoc module on disability).

W dalszej części dokumentu zawarta została charakterystyka Planu działania UE w sprawie niepełnosprawności. Dokument przedstawia trzy główne cele operacyjne DAP:

– pełna implementacja Dyrektywy Rady UE (2000/78/EC) z 27 listopada 2000 r. w sprawie ustanowienia ogólnych ram dla równego traktowania w za-trudnieniu i wykonywaniu zawodu,

– maksymalne włączenie problematyki niepełnosprawności do wspólnoto-wych działań i polityki (disability mainstreaming),

– zwiększenie dostępności środowiska (accessibility).

2.4.3. Komunikat COM (2007) 738 „Sytuacja osób niepełnosprawnych w rozsze-rzonej Unii Europejskiej – Europejski plan działania na lata 2008–2009”9

Na wstępie tego komunikatu Komisja wylicza główne cele dokumentu, mia-nowicie:

– analiza sytuacji, w jakiej znajdują się osoby niepełnosprawne zamieszku-jące kraje członkowskie UE,

– prezentacja i ocena osiągnięć drugiej fazy Planu działania UE w sprawie niepełnosprawności (DAP), przewidzianego na lata 2006–2007,

– sformułowanie priorytetów na lata 2008–2009 mających służyć realizacji strategicznych celów DAP.

9 Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European

Economic and Social Committee and The Committee of the Regions Situation of disabled people in the enlarged European Union: the European Action Plan 2008–2009, COM (2007) 738 final.

42

Komunikat zwraca również uwagę na fakt, że potencjał ekonomiczny osób niepełnosprawnych nie ogranicza się tylko do strony podażowej, to znaczy trak-towania ich jako potencjalnych pracowników, których należy zaktywizować za-wodowo (z uwagi na niedobory siły roboczej oraz starzenie się społeczeństw). Osoby niepełnosprawne mają również duży potencjał, jeśli chodzi o popytową stronę gospodarki. Sektor usług dla osób niepełnosprawnych (social services) wzrasta w ostatnich latach dynamicznie i tworzy nowe miejsca pracy, dążąc do zaspokojenia rosnących w tej dziedzinie potrzeb starzejącej się populacji krajów członkowskich UE. Przykładowo w 2004 r. w sektorze usług dla osób niepełno-sprawnych pracowało w UE-27 ponad 8 mln osób.

W części dotyczącej osiągnięć drugiej fazy DAP (2006–2007) Komisja pod-kreśla, że wypracowane w ramach UE podejście do problemu niepełnosprawno-ści miało bardzo poważny wpływ na zawartość wspomnianej już Konwencji w sprawie ochrony i promowania praw i godności osób niepełnosprawnych, przygotowywanej przez ONZ. Do głównych elementów specyficznego podejścia UE do niepełnosprawności Komisja zalicza:

– zakaz wszelkiej dyskryminacji i aktywne zwalczanie wszelkich jej prze-jawów,

– działania na rzecz wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, – dążenie do aktywnego włączenia (active inclusion) osób niepełnospraw-

nych w życie społeczeństwa. Jeśli chodzi o priorytety trzeciej fazy DAP (lata 2008–2009), KE stwierdza,

że analiza dotychczasowych postępów DAP pozwala stwierdzić, iż kluczowe znaczenie dla pełnego włączenia osób niepełnosprawnych w społeczeństwo oraz zapewnienia tym osobom pełni ich praw ma kwestia dostępności (accessibility). Dostępność towarów, usług, środków transportu, infrastruktury itd. jest zdaniem Komisji niezbędna do zrealizowania niedyskryminujących i włączających form uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym (wraz z eliminacją barier w edukacji oraz dostępie do rynku pracy).

Przewidziane na lata 2008–2009 działania na rzecz większej dostępności winny się zdaniem Komisji koncentrować w trzech obszarach:

– zwiększanie dostępności rynku pracy: m.in. upowszechnianie tzw. do-brych praktyk stosowanych w krajach członkowskich, promowanie elastycznych form zatrudnienia,

– zwiększanie dostępności towarów, usług i infrastruktury: m.in. w oparciu o istniejące od niedawna regulacje dotyczące dostępności w transporcie lotni-czym oraz kolejowym KE planuje przygotować propozycje aktów prawnych do-tyczące transportu morskiego i drogowego,

– zwiększenie zdolności analitycznych KE celem wspierania dostępności: m.in. nowy moduł badawczy dotyczący niepełnosprawności i integracji społecz-

43

nej, budowa europejskiej akademickiej sieci ekspertów z dziedziny niepełno-sprawności.

W lipcu 2006 r. Parlament Europejski oraz Rada przyjęły rozporządzenie 1107/2006 dotyczące praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą10. Dokument ten nakłada na władze lotnisk obowiązek zapewnienia tym osobom nieodpłatnej pomocy, uła-twienia im pobytu oraz zapewnienia pełnej dostępności. Komisja podjęła rów-nież działania na rzecz wprowadzenia podobnych wymagań wobec przewoźni-ków w odniesieniu do międzynarodowych przewozów kolejowych. Z kolei dostępności elektronicznej (e-accesibility) dotyczył komunikat Komisji z wrze-śnia 2005 r.11 Przewidywał on m.in. ujednolicenie standardów odnoszących się do zamówień publicznych na towary i usługi w dziedzinie technologii informa-cyjnych i komunikacyjnych. Oprócz działań dotyczących stricte obszaru UE przedstawiciele KE wzięli także udział w obradach Rady ds. Dostępności USA (jest to kraj mający decydujący wpływ na wprowadzanie zasad organizujących działanie Internetu). Komisja wspierała również projekty dotyczące zwiększenia dostępności środowiska architektonicznego. Jej działania dotyczyły m.in. uwzględ-niania kwestii dostępności w przetargach publicznych na wykonanie budynków, a także stworzenia europejskiej bazy dostępnych obiektów turystycznych.

2.4.4. Decyzja 742/2008/EC dotycząca zaangaŜowania Wspólnot w program badawczy prowadzony przez kilka krajów członkowskich mający na celu poprawę jakości Ŝycia osób starszych poprzez zastosowanie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych12

Program kształtowania otoczenia wspierającego samodzielne życie (Ambient Assisted Living) został utworzony z inicjatywy kilku krajów członkowskich Unii Europejskiej celem wspierania inicjatyw badawczych i rozwojowych dotyczących związku między zastosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych a procesem starzenia się społeczeństw. Głównym celem inicjatyw współfinanso-wanych w ramach programu jest rozwijanie produktów i usług wspierających au-tonomię, szanse na rynku pracy oraz udział osób starszych w życiu społecznym.

Wspólnoty Europejskie angażują się w działalność programu w oparciu o art. 169 TUE. Ich aktywność polega przede wszystkim na współfinansowaniu inicja-

10 Regulacja (EC) 1107/2006. 11 COM (2005) 425. 12 Decision No 742/2008/EC of the European Parliament and of the Council of 9 July 2008 on

the Community’s participation in a research and development programme undertaken by several Member States aimed at enhancing the quality of life of older people through the use of new in-formation and communication technologies.

44

tyw badawczych i rozwojowych programu przez specjalny instrument finansowy „Współpraca” utworzony w ramach 7. programu ramowego. Poza krajami człon-kowskimi UE w programie uczestniczą Norwegia, Szwajcaria oraz Izrael, reali-zując wspólne działania z krajami członkowskimi Unii. Kraje te partycypują w budżecie programu, a działania realizowane na ich terytorium muszą pozo-stawać w zgodzie z zasadami UE w zakresie pomocy publicznej oraz ochrony własności intelektualnej.

2.5. PRAWA PRACOWNICZE I ORGANIZACJA PRACY

2.5.1. Regulacja 561/2006/EC dotycząca harmonizacji prawodawstwa w dziedzinie ochrony socjalnej pracowników w transporcie drogowym13

Regulacja ta wprowadza nowe przepisy w dziedzinie czasu pracy kierowców ciężarówek (samochody o łącznej masie powyżej 3,5 tony) oraz busów (samo-chody specjalnie przystosowane do przewozu ponad 9 osób). Definiuje również obszary odpowiedzialności prawnej przedsiębiorstw transportowych oraz kie-rowców jako ich pracowników. Regulacja wprowadza także mechanizmy kon-troli stopnia jej implementacji w prawodawstwie krajów członkowskich, jak również ustala kary stosowane w przypadku naruszania jej zapisów.

2.5.2. Dyrektywa 2005/47/EC dotycząca porozumienia pomiędzy Stowarzyszeniem Kolei Europejskich (CER) a Europejską Federacją Pracowników Transportu (ETF) w sprawie wybranych aspektów warunków pracy pracowników mobilnych zaangaŜowanych w świadczenie transgranicznych interopera-cyjnych usług w sektorze kolejowym14

Celem zapisanego w tej dyrektywie porozumienia jest osiągnięcie równowa-gi między dążeniami do zapewnienia pracownikom zaangażowanym w świad-czenie tego typu usług odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdro-

13 Regulation (EC) No 561/2006 of the European Parliament and of the Council of 15 March

2006 on the harmonisation of certain social legislation relating to road transport and amending Council Regulations (EEC) No 3821/85 and (EC) No 2135/98 and repealing Council Regulation (EEC) No 3820/85.

14 Usługi świadczone przez przedsiębiorstwo kolejowe z danego kraju członkowskiego na terenie innego kraju członkowskiego przy wykorzystaniu jego infrastruktury; Council Directive 2005/47/EC of 18 July 2005 on the Agreement between the Community of European Railways (CER) and the European Transport Workers’ Federation (ETF) on certain aspects of the working conditions of mobile workers engaged in interoperable cross-border services in the railway sector.

45

wia a dążeniami do zapewnienia podmiotom świadczącym tego typu usługi w ramach zintegrowanej europejskiej sieci kolejowej możliwie dużego poziomu elastyczności działania. Dyrektywa umożliwia krajom członkowskim utrzyma-nie lub wprowadzenie przepisów zawierających ustalenia bardziej korzystne (more favourable provisions) niż zapisane w dyrektywie. Ponadto wprowadzenie tej dyrektywy nie może być przez kraje członkowskie wykorzystane jako pre-tekst do obniżenia poziomu ochrony pracowników, jeżeli przed jej wprowadze-niem byli oni chronieni przez przepisy krajowe w stopniu większym niż zapisa-ny w dyrektywie.

2.5.3. Komunikat COM (2007) 591 dotyczący ponownej oceny przepisów socjalnych wprowadzonych celem poprawy liczby i jakości miejsc pracy w Ŝegludze morskiej na terenie Unii Europejskiej15

Głównym celem Komisji sformułowanym w tym komunikacie jest poprawa atrakcyjności sektora żeglugi morskiej jako miejsca pracy bez jednoczesnego pogorszenia jego konkurencyjności. Jednym ze sposobów realizacji tego jest zdaniem Komisji dokonanie przeglądu prawodawstwa wspólnotowego pod ką-tem wyjątków oraz derogacji mających wpływ na sytuację pracowników sektora żeglugi morskiej i ewentualnie podjęcie działań w celu ich likwidacji. Innym ważnym i zalecanym przez KE sposobem osiągnięcia powyższego celu jest przyjęcie do prawodawstwa wspólnotowego zasad wprowadzonych przez orga-nizacje międzynarodowe. Przede wszystkim chodzi tutaj o dwa akty prawne: konwencję Światowej Organizacji Pracy dotyczącą zatrudnienia w żegludze morskiej (2006) i konwencję Światowej Organizacji Pracy dotyczącą zatrudnie-nia w sektorze rybołówstwa (2007).

Kraje członkowskie zostały upoważnione do ratyfikacji obu tych aktów De-cyzją Rady 2007/431/EC, a Komisja Europejska zobowiązała się w komunikacie do intensyfikacji działań na rzecz wprowadzania zasad zapisanych w konwen-cjach do ich polityk wspólnotowych.

15 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Euro-

pean Economic and Social Committee and Committee of the Regions of 10 October 2007, entitled Reassessing the regulatory social framework for more and better seafaring jobs in the EU (first phase consultation of the social partners at Community level provided for in Article 138(2) of the Treaty), COM (2007) 591 final.

46

2.6. RÓWNOŚĆ KOBIET I MĘśCZYZN

2.6.1. Regulacja nr 1922/2006/EC dotycząca utworzenia Europejskiego Instytutu Równości Płci (European Institute for Gender Equality)16

Parlament Europejski oraz Rada podkreślają w regulacji duże znaczenie kwestii równości płci, będącej jednym z praw podstawowych obywateli Unii Europejskiej, jak też jednym z obszarów priorytetowych w polityce europejskiej. Mimo widocznego postępu w tej dziedzinie Parlament oraz Rada uznają, że możliwe jest większe zaangażowanie UE w tę kwestię, zarówno jeśli chodzi o aktywność zawodową obywateli Unii, jak i ich życie prywatne. Jedną z propo-nowanych metod większego zaangażowania Unii w kwestię równości płci jest przewidziane w regulacji utworzenie Europejskiego Instytutu Równości Płci, którego głównym zadaniem ma być opracowywanie raportów i ekspertyz służą-cych rozwijaniu skutecznej polityki w tej dziedzinie na szczeblu Unii Europej-skiej i w poszczególnych krajach członkowskich.

Najważniejszymi celami szczegółowymi Instytutu ma być: – promowanie i wzmacnianie równości płci, – włączanie problematyki równości płci do wszystkich możliwych działań

na szczeblu unijnym oraz w krajach członkowskich (mainstreaming), – walka z wszelkimi formami dyskryminacji ze względu na płeć, – zwiększanie świadomości obywateli Unii oraz poziomu ich zainteresowa-

nia kwestiami związanymi z równością płci. Od strony technicznej działalność Instytutu ma polegać przede wszystkim na

udzielaniu pomocy różnego typu instytucjom unijnym (przede wszystkim Komi-sji Europejskiej) oraz decydentom z krajów członkowskich Unii.

Regulacja definiuje również najważniejsze zadania Instytutu, wymieniając następujące kwestie:

– gromadzenie, analizowanie i publikowanie informacji (w tym również opracowanie metod realizowania tych działań),

– promowanie dialogu na szczeblu europejskim (m.in. utworzenie europej-skiej sieci badawczej zajmującej się kwestią równości płci),

– zwiększanie stanu świadomości opinii publicznej (m.in. organizowanie konferencji i kampanii medialnych).

Zgodnie z zapisami regulacji Instytut miał rozpocząć działalność najpóźniej w dniu 19 stycznia 2008 r.

16 Regulation (EC) No 1922/2006 of the European Parliament and of the Council of 20 De-

cember 2006 on establishing a European Institute for Gender Equality.

47

2.6.2. Decyzja 2008/590/EC dotycząca utworzenia Komitetu Doradczego w kwestii równych szans dla kobiet i męŜczyzn17

Utworzenie Komitetu Doradczego w kwestii równych szans kobiet i męż-czyzn ma zdaniem Komisji Europejskiej służyć wspieraniu wymiany doświad-czeń, polityki i instrumentów z tej dziedziny, zarówno między krajami człon-kowskimi Unii, jak i różnego typu instytucjami wspólnotowymi. Komitet ma również pomagać Komisji Europejskiej w formułowaniu i wdrażaniu różnego rodzaju działań prowadzonych na szczeblu wspólnotowym, mających na celu promowanie równych szans dla kobiet i mężczyzn.

W skład Komitetu wchodzą: – przedstawiciele krajów członkowskich wydelegowani przez rządy, repre-

zentujący instytucje centralne odpowiedzialne za kwestie równouprawnienia, – przedstawiciele krajów członkowskich wydelegowani przez krajowe ciała

zajmujące się monitorowaniem i oceną sytuacji w zakresie równouprawnienia, – przedstawiciele organizacji pracodawców funkcjonujących na szczeblu

wspólnotowym, – przedstawiciele organizacji pracowników funkcjonujących na szczeblu

wspólnotowym, – przedstawiciele Europejskiego Lobby Kobiet (status obserwatora), – przedstawiciele innych podmiotów z krajów członkowskich zaintereso-

wani działalnością Komitetu (status obserwatora).

2.7. WZROST GOSPODARCZY I ZATRUDNIENIE

2.7.1. Dyrektywa 2005/36/EC w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych18

Dyrektywa wprowadza system wzajemnego uznawania kwalifikacji zawo-dowych krajów członkowskich Unii Europejskiej, co ma służyć zwiększeniu elastyczności rynków pracy, dalszej liberalizacji sektora usług oraz uproszczeniu procedur administracyjnych. Dotyczy ona obywateli krajów członkowskich pra-gnących pracować w zawodzie regulowanym19 zarówno na zasadzie zatrudnie-nia, jak i samozatrudnienia w innym kraju członkowskim niż ten, w którym uzy-

17 Commission Decision of 16 June 2008 relating to the setting up of an Advisory Committee

on Equal Opportunities for Women and Men. 18 Directive 2005/36/EC of the European Parliament and of the Council of 7 September 2005

on the recognition of professional qualifications. 19 To jest takich, do których dostęp jest regulowany przez przepisy prawne lub administra-

cyjne.

48

skali swoje kwalifikacje zawodowe. Ważną kwestią, którą porusza dyrektywa, jest wyróżnienie „swobody (transgranicznego) świadczenia usług” (freedom to provide services) oraz „swobody podejmowania działalności usługowej” (free-dom of establishment). W pierwszym przypadku chodzi o możliwość świadcze-nia przez specjalistę pozostającego w kraju członkowskim, w którym uzyskał kwalifikacje zawodowe, usług w innym kraju członkowskim. W drugim – o możliwość podjęcia przez specjalistę z danego kraju członkowskiego (w któ-rym specjalista uzyskał kwalifikacje zawodowe) działalności usługowej w in-nym kraju członkowskim.

Procedura potwierdzania kwalifikacji zawodowych specjalistów jest w obu przypadkach odmienna. W odniesieniu do transgranicznego świadczenia usług jest ona znacznie mniej restrykcyjna i skupia się przede wszystkim na kwestiach związanych z ubezpieczeniem podmiotu świadczącego usługi, jego odpowie-dzialnością w przypadku roszczeń ze strony klientów oraz informowaniem kra-ju, w którym usługa jest świadczona, o fakcie jej świadczenia. W przypadku podejmowania działalności usługowej (migracji w celu podjęcia działalności usługowej w innym kraju członkowskim) procedura potwierdzenia kwalifikacji zawodowych jest generalnie bardziej restrykcyjna. Obowiązuje wprawdzie ogólna zasada wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych, jednakże kraj przyj-mujący specjalistę ma w wypadku istnienia poważnych różnic w procedurach kształcenia tego typu specjalistów między oboma krajami członkowskimi prawo do zastosowania tzw. środków kompensacyjnych, w postaci okresu adaptacyjne-go (adaptation period) lub testu kompetencji (aptitude test).

Dyrektywa wprowadza ponadto specjalny system automatycznego uznawa-nia kwalifikacji zawodowych w wypadku wybranych zawodów wymagających doświadczenia zawodowego. Chodzi tutaj o zamkniętą listę zawodów z branż: przemysłowych (przemysł chemiczny, tekstylny, wydobywczy, budowlany), usłu-gowych (usługi transportowe, pocztowe, telekomunikacyjne) i komercyjnych (usługi hotelowe, restauracyjne, turystyczne). Dyrektywa ustanawia również spe-cyficzny system automatycznego uznawania kwalifikacji zawodowych w zawo-dzie: lekarza, pielęgniarza, dentysty, weterynarza, położnej oraz architekta. W ostatniej jej części przedstawione zostały wymagania, jakie powinny spełniać procedury wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych, wprowadzone w krajach członkowskich w ramach implementacji dyrektywy, szczególnie od-nośnie do czasu trwania procedur oraz wymogów językowych, jakie mogą być stawiane aplikantom.

49

2.7.2. Decyzja 1639/2006/EC ustanawiająca Program Ramowy na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (Competitiveness and Innovation Framework Programme) na lata 2007–201320

Zgodnie z zapisami decyzji, utworzenie Programu Ramowego na rzecz Kon-kurencyjności i Innowacji ma być jednym ze sposobów realizacji celów odno-wionej strategii lizbońskiej, w tym przede wszystkim: stymulowania wzrostu gospodarczego oraz wzrostu zatrudnienia w Unii Europejskiej. Działania w ra-mach programu mają służyć wspieraniu konkurencyjności oraz potencjału inno-wacyjnego Unii Europejskiej, zwłaszcza przez wykorzystanie technologii: in-formacyjnych, związanych z ochroną środowiska oraz z odnawialnymi źródłami energii.

Program składać się będzie z trzech podprogramów, skierowanych do odręb-nych sektorów rynku:

– program „Przedsiębiorczość i innowacje” – dotyczy działań promujących przedsiębiorczość, konkurencyjność i innowacyjność i jest skierowany przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw (SMEs) oraz podmiotów dzia-łających w dziedzinie technologii ekologicznych;

– program „Wspieranie technologii informacyjnych i komunikacyjnych” – służy wspieraniu wdrażania tychże technologii, będących podstawą gospodarki opartej na wiedzy. Z programu skorzystać mogą zarówno publiczne, jak i pry-watne przedsiębiorstwa;

– program „Inteligentna Europa – energia” – ma przede wszystkim służyć wspieraniu działań w obszarze energii odnawialnej. Chodzi tutaj o działania zwiększające wydajność energetyczną, wprowadzanie nowych źródeł energii (przede wszystkim odnawialnej), dywersyfikację wykorzystywanych źródeł ener-gii, zmniejszanie zużycia energii w gospodarce oraz zwiększanie udziału odna-wialnych źródeł energii w rynku energetycznym.

Program ma funkcjonować przez siedem lat, tj. do końca 2013 r., a jego bu-dżet w tym okresie wyniesie 3,6 mld euro. Struktura wydatkowania środków z budżetu programu ma wyglądać następująco:

– 60% środków (2,17 mld euro): „Przedsiębiorczość i innowacje”, z czego 20% (430 mln) została zarezerwowana wyłącznie na wspieranie innowacji w dziedzinie ekologii,

– 20% środków (730 mln euro): „Wspieranie technologii informacyjnych i komunikacyjnych”,

– 20% środków (730 mln euro): „Inteligentna Europa – energia”.

20 Decision 1639/2006/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October 2006

establishing a Competitiveness and Innovation Framework Programme (2007–2013).

50

2.7.3. Regulacja 294/2008/EC w sprawie utworzenia Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (European Institute of Innovation and Technology)21

Zgodnie z zapisami regulacji Europejski Instytut Innowacji i Technologii ma być podmiotem, którego działalność będzie się koncentrować w obszarze eduka-cji (wyższej), badań oraz innowacji. Działalność ta ma służyć połączeniu aktyw-ności wyżej wymienionych trzech wierzchołków tzw. trójkąta wiedzy na rzecz realizacji jednego, wspólnego celu: wspierania wzrostu gospodarczego oraz kon-kurencyjności na terenie Unii Europejskiej przez zwiększanie potencjału inno-wacyjnego Unii oraz jej krajów członkowskich.

Aktywność Instytutu ma się skupiać na następujących obszarach: – identyfikowanie obszarów priorytetowych, – promowanie dobrych praktyk w odniesieniu do integracji działań w obrę-

bie „trójkąta wiedzy”, – nawiązywanie kontaktów z organizacjami partnerskimi, – zapewnienie komplementarności i synergii między działaniami Instytutu

a działaniami prowadzonymi w ramach innych programów wspólnotowych, – tworzenie i nadzorowanie działalności wspólnot wiedzy i innowacji

(Knowledge and Innovation Communities – KICs), – gromadzenie środków od darczyńców publicznych i prywatnych oraz za-

rządzanie tymi środkami, – promowanie stopni i dyplomów przyznawanych przez Instytut w krajach

członkowskich Unii. Instytut ma być podmiotem autonomicznym, zarówno jeżeli chodzi o zarzą-

dzanie, proces nadzoru nad realizacją celów, jak i finansowanie. Budżet założy-cielski Instytutu przewidziany na lata 2008–2013 ma wynieść 308 mln euro.

2.7.4. Regulacja 1927/2006/EC w sprawie utworzenia Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (European Globalisation Adjustment Fund)22

Działania Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji mają się skupiać na wspieraniu pracowników z sektorów i regionów, w których sytuacja zawodowa pracowników uległa znacznemu pogorszeniu ze względu na procesy globalizacyjne w gospodarce. Parlament Europejski oraz Rada podkreślają w regulacji, że efekty otwarcia gospodarek krajowych na międzynarodową kon-kurencję są ogólnie rzecz biorąc pozytywne. Globalizacja zwiększa konkuren-

21 Regulation (EC) No 294/2008 of the European Parliament and of the Council of 11 March

2008 establishing the European Institute of Innovation and Technology. 22 Regulation (EC) No 1927/2006 of the European Parliament and of the Council of 20 De-

cember 2006 on establishing the European Globalisation Adjustment Fund.

51

cyjność oraz stwarza nowe szanse dla wzrostu gospodarczego i wzrostu zatrud-nienia. Podmioty te przyznają jednak, że otwarcie to może mieć dla gospodarek krajowych również pewne negatywne następstwa. Globalizacja wystawia lokal-ne, regionalne oraz krajowe systemy gospodarcze na konkurencję zagraniczną, co w nieunikniony sposób prowadzi do pogorszenia sytuacji sektorów najmniej konkurencyjnych (tj. takich, w których koszty przekwalifikowania pracowników lub zmiany struktury produkcji są najwyższe). Zjawisko to może czasem skut-kować dużym wzrostem bezrobocia.

Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji ma zapewniać jednora-zową i ograniczoną w czasie pomoc dla pracowników, którzy zostali osobiście i poważnie dotknięci przez procesy dostosowawcze wynikające z globalizacji. Pomoc otrzymana przez pracownika z funduszu ma w perspektywie długookre-sowej służyć znalezieniu i utrzymaniu przez pracownika nowej pracy. Z fundu-szu każdego roku ma być wydawanych 500 mln euro na reintegrację zawodową oraz przeszkolenie pracowników, w przypadku których związek między globali-zacją a utratą pracy jest wyraźny.

Fundusz finansować będzie wydatki związane z: – pomocą w znalezieniu pracy, – indywidualnym przeszkoleniem, – promowaniem przedsiębiorczości, – wspieraniem samozatrudnienia, – tymczasowym wspieraniem dochodów – zasiłki na poszukiwanie pracy,

zasiłki szkoleniowe, zasiłki dla osób niepełnosprawnych i (lub) starszych poma-gające im w znalezieniu pracy lub utrzymaniu zatrudnienia itp.

Ze środków funduszu nie będzie można natomiast finansować pasywnych instrumentów rynku pracy, takich jak np. zasiłki dla bezrobotnych. Pracownicy będą otrzymywać pomoc z funduszu przez kraj członkowski, w którym mieszka-ją. Pomoc nie będzie kierowana do przedsiębiorstw, lecz wyłącznie do konkret-nych pracowników. Maksymalny okres otrzymywania pomocy przez pracowni-ka to 12 miesięcy od daty złożenia przez niego wniosku.

2.7.5. Rekomendacja 2008/C 111/01 dotycząca utworzenia Europejskiej Sieci Oceny Kwalifikacji w kształceniu ustawicznym (European Qualifications Framework for life-long learning)23

Przedstawiona w rekomendacji Europejska Sieć Oceny Kwalifikacji w kształ-ceniu ustawicznym ma dotyczyć edukacji wyższej oraz szkoleń zawodowych. Jej

23 Implementing the Community Lisbon Programme – Recommendation of the European Par-

liament and of the Council of 23 April 2008 on the establishment of the European Qualifications Framework for lifelong learning (Official Journal C 111, 6.5.2008).

52

funkcjonowanie ma ułatwić obywatelom krajów członkowskich Unii udowadnia-nie posiadanych umiejętności i kwalifikacji. Zwiększenie przejrzystości w tej dziedzinie pomoże pracownikom w ocenie posiadanych kwalifikacji zawodowych, a pracodawcom – w ocenie profilu, przedmiotu i jakości szkoleń, w których pra-cownik brał udział. Również podmioty zajmujące się edukacją lub szkoleniem zawodowym będą mogły łatwiej porównać profil i treść prowadzonych zajęć oraz zapewnić ich wysoką jakość. Utworzenie sieci powinno doprowadzić do zwięk-szenia mobilności pracowników i studentów, gdyż ma służyć ułatwieniu uznawa-nia ich kwalifikacji w innych krajach członkowskich. Istnienie sieci uprości rów-nież proces przechodzenia od studiów (szkolenia) do pracy zawodowej oraz w drugim kierunku, co ma bardzo duże znaczenie na obecnym rynku pracy.

Sieć ma być instrumentem skupionym raczej na efektach procesu kształcenia (rzeczywiste umiejętności) niż kwestiach typu struktura czy czas trwania stu-diów. Studenci lub uczestnicy szkoleń będą oceniani pod kątem posiadanych:

– umiejętności (stosowanie posiadanej wiedzy i know-how do rozwiązywa-nia problemów i realizacji zadań),

– kompetencji (wykorzystywanie wiedzy i umiejętności w sytuacjach związa-nych z pracą lub kształceniem, mających na celu zawodowy oraz osobisty rozwój),

– wiedzy. W odniesieniu do powyższych obszarów ocena dokonywana przez sieć ma in-

formować o tym, co student bądź uczeń wie, co rozumie i jakie zadania jest w sta-nie wykonać. W odróżnieniu od systemów mających gwarantować uznawanie dy-plomów akademickich, opartych na ogół na czasie trwania studiów, Europejska Sieć Oceny Kwalifikacji ma dotyczyć całości procesu uczenia się, tj. m.in. nauki odbywającej się poza oficjalnymi instytucjami edukacyjnymi i szkoleniowymi.

Sieć nie jest pomyślana jako podmiot, który ma zastąpić krajowe systemy oceny kwalifikacji. Ma ona jedynie wspierać działania krajów członkowskich przez ułatwianie współpracy między nimi. Jej działalność bazuje na krajowych metodach oceny kwalifikacji, które nie są oparte na ujednoliconym modelu.

2.8. ZDROWIE, HIGIENA I BEZPIECZEŃSTWO W MIEJSCU PRACY

2.8.1. Regulacja 1338/2008/EC dotycząca statystyk wspólnotowych z obszaru zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpieczeństwa w pracy24

Regulacja wprowadza wspólnotowe ramy prawne w dziedzinie danych sta-tystycznych dotyczących kwestii zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpie-

24 Regulation (EC) 1338/2008 of the European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on Community statistics on public health and health and safety at work.

53

czeństwa w pracy. Ich wprowadzenie ma służyć zwiększeniu dostępności i kom-patybilności danych z tych obszarów dostarczanych Komisji Europejskiej przez kraje członkowskie UE. Dane te mają być od momentu wejścia w życie regulacji przygotowywane w oparciu o jednolite standardy oraz zharmonizowane metody statystyczne, co ma zapewnić ich odpowiednią jakość oraz ich systematyczne przygotowywanie i dostarczanie Komisji.

Przygotowane zgodnie z zasadami podanymi w regulacji dane będą wyko-rzystywane do monitorowania i modyfikowania polityki krajowej oraz wspólno-towej, a także do konstruowania różnego typu wskaźników strukturalnych, wskaźników zrównoważonego rozwoju oraz wskaźników ochrony zdrowia.

Kraje członkowskie powinny gromadzić dane statystyczne pochodzące przede wszystkim ze źródeł administracyjnych oraz z badań ankietowych. Dane te po-winny dotyczyć następujących obszarów:

– stan zdrowia oraz jego determinanty, – ochrona zdrowia (w tym jej dostępność, funkcjonowanie, koszty, finan-

sowanie), – przyczyny śmierci, – wypadki w pracy (w tym charakter i okoliczności wypadku), – choroby zawodowe, problemy zdrowotne i choroby związane z pracą. Regulacja ustala, że dane statystyczne powinny być przesłane przez kraje

członkowskie drogą elektroniczną do Urzędu Statystycznego Wspólnot Europej-skich (EUROSTAT) w formie zgodnej z odpowiednimi standardami wspólnoto-wymi. Kraje członkowskie powinny zapewnić w trakcie tego procesu poufny charakter tych danych oraz ochronę danych osobowych. Komisja Europejska zobowiązana została z kolei do rozwijania metod gromadzenia danych staty-stycznych w zgodzie ze standardami stosowanymi w tej dziedzinie przez organi-zacje międzynarodowe działające w obszarze zdrowia publicznego oraz bezpie-czeństwa i zdrowia w miejscu pracy.

2.9. INSTRUMENTY SŁUśĄCE TWORZENIU MIEJSC PRACY

2.9.1. Komunikat COM (2005) 229 pt. „i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia”25

Strategia i2010 ma umożliwi ć Komisji Europejskiej stosowanie zintegrowa-nego podejścia do kwestii społeczeństwa informacyjnego oraz polityki medial-

25 Communication from the Commission of 1 June 2005 to the Council, the European Parlia-

ment, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions entitled “i2010 – A European Information Society for growth and employment”, COM (2005) 229 final.

54

nej. Strategia ta ma na celu pobudzanie wiedzy i innowacji, które mają z kolei służyć przyspieszeniu wzrostu gospodarczego oraz tworzeniu nowych miejsc pracy na terenie Unii. Strategia i2010 jest częścią odnowionej strategii lizboń-skiej.

Komisja Europejska proponuje w komunikacie, aby w ramach strategii i2010 do 2010 r. zrealizować trzy cele priorytetowe:

– stworzenie jednolitego europejskiego obszaru informacyjnego (Single Eu-ropean Information Space),

– promowanie inwestycji oraz działań proinnowacyjnych w dziedzinie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (Information and Communica-tion Technologies – ICTs),

– stworzenie włączającego (inclusive) europejskiego społeczeństwa infor-macyjnego i medialnego.

Ostatni z tych celów priorytetowych dotyczy kwestii związanych z polityką społeczną. Komisja podkreśla w tym przypadku, że strategia i2010 winna służyć zwiększeniu socjalnej, ekonomicznej oraz terytorialnej spójności Unii Europej-skiej, przez stworzenie europejskiego społeczeństwa informacyjnego. Jego ist-nienie ma ułatwiać rozwój gospodarczy oraz tworzenie nowych miejsc pracy, zapewniając jednocześnie wysokiej jakości usługi publiczne i poprawę jakości życia obywateli. Stworzeniu tego typu społeczeństwa informacyjnego mają słu-żyć następujące działania:

– przygotowanie wskazówek dotyczących e-dostępności (e-accessibility) technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych (tak aby mogła z nich jak najłatwiej skorzystać jak największa liczba osób);

– przygotowanie europejskiej inicjatywy na rzecz e-włączenia (e-inclusion), regulującej kwestie równych szans w dostępie do technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych;

– wprowadzenie Planu działania w sprawie e-administracji (e-Government), co ma motywować dostawców usług publicznych do wykorzystywania techno-logii informacyjnych i telekomunikacyjnych;

– uruchomienie trzech kluczowych inicjatyw w tym obszarze, mających służyć poprawie jakości życia obywateli Unii, dotyczących: troski o obywatela w starzejącym się społeczeństwie, bezpieczniejszego i bardziej ekologicznego transportu oraz tzw. bibliotek cyfrowych, wspierających zróżnicowanie kulturo-we społeczeństw krajów członkowskich.

55

2.10. DIALOG SOCJALNY (STOSUNKI MIĘDZY PRACOWNIKAMI I PRACODAWCAMI)

2.10.1. Dyrektywa 2008/104/EC dotycząca warunków pracy pracowników tymczasowych26

Dyrektywa wprowadza wspólnotowe ramy prawne w odniesieniu do warun-ków pracy pracowników tymczasowych (temporary wokers), tj. pracowników zatrudnionych przez tzw. agencje pracy tymczasowej (temporary-work agencies), które delegują ich do pracy w firmach będących klientami agencji (tzw. firmy klienckie – user undertakings). Wprowadzenie dyrektywy ma na celu poprawę poziomu ochrony oraz bezpieczeństwa pracowników tymczasowych, a także zwiększenie przejrzystości krajowych przepisów dotyczących pracy tymczaso-wej przy jednoczesnym zwiększeniu elastyczności tej formy zatrudnienia. Celem dyrektywy jest zapewnienie pracownikom tymczasowym minimalnego wspól-nego poziomu ochrony oraz wspieranie rozwoju sektora pracy tymczasowej jako elastycznej formy zatrudnienia, korzystnej zarówno dla pracodawców, jak i pra-cowników. Dyrektywa wprowadza zasadę zakazu dyskryminacji w dziedzinie podstawowych warunków pracy i zatrudnienia27, jeżeli chodzi o sytuację pra-cowników tymczasowych zatrudnianych przez firmy będące klientami agencji pracy tymczasowej oraz sytuację pracowników tych firm (zatrudnionych przez nie bezpośrednio). Pracownicy tymczasowi mają również, zgodnie z zapisami dyrektywy, prawo do korzystania z wszelkiego typu udogodnień i usług dodat-kowych, stosowanych przez firmy klienckie wobec własnych pracowników, ta-kich jak: stołówki, przedszkola bądź żłobki, usługi transportu zbiorowego itp. Komisja zaleca także krajom członkowskim wprowadzenie instrumentów, które zachęcałyby firmy klienckie do udostępniania prowadzonych przez nie różnych form kształcenia zawodowego zatrudnianym przez te firmy pracownikom tym-czasowym.

Dyrektywa umożliwia krajom członkowskim utrzymanie lub wprowadzenie w dziedzinie, której dotyczy, przepisów bardziej korzystnych niż zapisane w dy-rektywie, ale pod warunkiem że ich stosowanie nie będzie miało na celu obniże-nia już istniejącego poziomu ochrony pracowników tymczasowych. Kraje członkowskie Unii zostały zobowiązane przepisami dyrektywy do wprowadze-nia skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających kar, stosowanych w przy-

26 Directive 2008/104/EC of the European Parliament and of the Council of 19 November

2008 on temporary agency work. 27 Warunki pracy i zatrudnienia wprowadzone przez przepisy prawne, środki administracyjne,

porozumienia zbiorowe itp., regulujące: czas trwania pracy (przerwy w pracy, nadgodziny, pracę nocną, urlopy itd.) oraz płacę.

56

padku naruszenia przepisów lokalnych, wprowadzonych na podstawie dyrekty-wy. Kraje członkowskie muszą również zapewnić istnienie odpowiedniej proce-dury prawnej lub administracyjnej, stosowanej w przypadku naruszenia tych przepisów.

2.11. WALKA Z WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM I UBÓSTWEM

2.11.1. Rekomendacja 2008/867/EC dotycząca działań na rzecz aktywnego włączania (active inclusion) osób wykluczonych z rynku pracy28

W tym dokumencie Komisja Europejska rekomenduje krajom członkowskim utworzenie zintegrowanej i mającej szeroki zasięg strategii aktywnego włącza-nia w rynek pracy ludzi z niego wykluczonych. Strategia ta powinna się składać z trzech elementów składowych, dotyczących: dostatecznego wsparcia przycho-dów, włączających rynków pracy oraz dostępu do wysokiej jakości usług.

Działania realizowane w ramach strategii powinny ułatwiać podejmowanie i utrzymanie zatrudnienia przez osoby, które mogą podjąć pracę, tak aby mogły one uzyskać z pracy dochody umożliwiające im godne życie, natomiast osoby, które pracować nie mogą, winny mieć zapewnioną możliwość uczestniczenia w życiu społecznym (social participation). Komisja podkreśla również, że dzia-łania krajów członkowskich na rzecz aktywnego włączenia obywateli w rynek pracy winny uwzględniać kwestie fundamentalnych praw obywateli, promowa-nia równych szans, specyficznych potrzeb grup poszkodowanych (disadvan-taged), a także specyfikę regionalną i lokalną problemu. Działania te powinny również przeciwdziałać dziedziczeniu ubóstwa (intergenerational transmission of poverty).

Wszelkie informacje dotyczące praw obywateli oraz środków, z których mo-gą oni korzystać w dziedzinie aktywnego włączania w rynek pracy, winny być przez kraje członkowskie udostępniane w sposób jak najszerszy, w tym również przez media elektroniczne. Procedury stosowane przez kraje członkowskie w obszarze, którego dotyczy rekomendacja, powinny zostać maksymalnie uprosz-czone, a dostęp do nich powinien być jak najłatwiejszy.

28 Commission Recommendation 2008/867/EC of 3 October 2008 on the active inclusion of

people excluded from the labour market.

57

2.11.2. Decyzja 1098/2008/EC dotycząca ogłoszenia roku 2010 Europejskim Rokiem Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (European Year for Combating Poverty and Social Exclusion)29

W decyzji zwrócono uwagę na to, że znaczna część populacji zamieszkują-cej obszar Unii Europejskiej żyje w ubóstwie oraz jest pozbawiona dostępu do podstawowych usług i świadczeń. Ogłoszenie Europejskiego Roku Walki z Ubó-stwem i Wykluczeniem Społecznym ma stanowić nowy impuls dla wszystkich podmiotów zajmujących się polityką socjalną.

Parlament Europejski oraz Rada podkreślają w decyzji, że zwalczanie ubó-stwa i wykluczenia społecznego jest kwestią powiązaną z wieloma czynnikami socjoekonomicznymi i kulturalnymi, czyli powinno być prowadzone w postaci wielowymiarowej strategii o wymiarze krajowym, regionalnym i lokalnym, z udziałem zarówno decydentów, jak i obywateli.

Decyzja wprowadza cztery podstawowe cele Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym:

– zapewnienie podstawowych praw osobom dotkniętym ubóstwem oraz ich udziału w życiu społeczeństwa (m.in. dostęp do zasobów, usług socjalnych, dóbr kultury itp.),

– promowanie spójności socjalnej (m.in. działania na rzecz podnoszenia ja-kości życia, bezpieczeństwa socjalnego, zapewnienia równości szans w dostępie do zatrudnienia i edukacji),

– promowanie współodpowiedzialności podmiotów publicznych i prywat-nych za walkę z ubóstwem i wykluczeniem społecznym,

– inicjowanie działań o charakterze politycznym na szczeblu wspólnoto-wym oraz krajów członkowskich (przede wszystkim wykorzystanie otwartej me-tody koordynacji w dziedzinie ochrony socjalnej).

Działania prowadzone w ramach Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym mają przyjąć postać kampanii skierowanych do opinii publicznej, organizowania spotkań i konferencji na różnych szczeblach, a także zlecania badań naukowych. W inicjatywie tej mogą brać udział nie tylko kraje członkowskie Unii Europejskiej, ale również kraje EOG, kraje kandydackie oraz kraje objęte europejską polityką sąsiedztwa.

29 Decision No 1098/2008/EC of the European Parliament and of the Council of 22 October

2008 on the European Year for Combating Poverty and Social Exclusion (2010).

58

2.12. OCHRONA SOCJALNA

2.12.1. Propozycja dyrektywy dotyczącej stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej – COM (2008) 41430

Dyrektywa, której proponowany kształt został zarysowany w propozycji, ma służyć zapewnieniu bezpieczeństwa, jakości i skuteczności transgranicznych usług medycznych. O usługach tego typu mówimy w momencie, kiedy usługi medyczne są świadczone w danym kraju członkowskim Unii Europejskiej pacjentowi, który jest ubezpieczony w innym kraju członkowskim, oraz gdy usługi medyczne są przez dostawcę tych usług świadczone w innym kraju członkowskim niż kraj, w którym ten dostawca ma siedzibę. Dyrektywa ma dotyczyć wszelkich usług świadczonych przez publiczną i prywatną służbę zdrowia, niezależnie od sposo-bów, w jaki usługi te są zorganizowane, dostarczane i finansowane.

Szczegółowe zasady zapisane w projekcie dyrektywy dotyczą: – podziału kompetencji między krajem, w którym usługi medyczne są świad-

czone (tzw. kraj leczenia), a krajem, w którym pacjent jest ubezpieczony (tzw. kraj afiliacji),

– refundacji przez kraj afiliacji kosztów leczenia pacjenta krajowi leczenia, – procedur administracyjnych, które mogą stosować kraje członkowskie

Unii w dziedzinie transgranicznych usług medycznych, – dostępu pacjentów do informacji dotyczących zasad świadczenia tych

usług w krajach członkowskich Unii, – zasad wzajemnego uznawania przez kraje członkowskie recept wystawio-

nych w innych krajach członkowskich.

2.12.2. Komunikat Komisji Europejskiej (uzupełniający komunikat pt. „Jednolity rynek dla Europy XXI wieku”) dotyczący usług świadczonych w interesie ogólnym, w tym usług socjalnych – COM (2007) 72531

Komisja wyróżnia dwa podstawowe typy usług świadczonych w interesie ogólnym (services of general interest), w zależności od tego, w jaki sposób obję-te są one przepisami wspólnotowymi:

30 Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on the application of patients’ rights in cross-border healthcare, COM (2008) 414.

31 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Euro-pean Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, of 20 November 2007, accompanying the Communication on “A single market for 21st century Europe” – Services of general interest, including social services of general interest: a new European commitment, COM (2007) 725 final.

59

1) usługi o charakterze ekonomicznym, świadczone w interesie ogólnym, przykładowo: pocztowe, telekomunikacyjne, transportowe, polegające na dosta-wach elektryczności czy gazu itp. Ze względu na swoje znaczenie oraz charakter są one regulowane przez konkretne przepisy wspólnotowe, w tym przede wszystkim przepisy dotyczące jednolitego rynku oraz zasad konkurencji na nim, znajdujące się w TUE;

2) usługi o charakterze nieekonomicznym, świadczone w interesie ogólnym, przykładowo świadczone przez takie podmioty, jak policja, wymiar sprawiedli-wości bądź też systemy ubezpieczeń społecznych. Usługi te nie są regulowane przez specyficzne przepisy wspólnotowe, w tym przepisy dotyczące jednolitego rynku oraz zasad konkurencji na nim, znajdujące się w TUE.

Według kluczowej zasady zapisanej przez Komisję w omawianym komuni-kacie jeśli dana konkretna usługa świadczona w interesie publicznym ma cha-rakter ekonomiczny, to powinna podlegać przepisom dotyczącym funkcjonowa-nia jednolitego rynku europejskiego. Jeżeli jednak zastosowanie tych przepisów skutkowałoby pogorszeniem jakości usługi świadczonej w interesie publicznym, to może ona zostać wyłączona z obszaru objętego przepisami dotyczącymi funk-cjonowania jednolitego rynku europejskiego (JRE).

Warto podkreślić, że ze względu na różnice w dziedzinie usług świadczo-nych w interesie ogólnym, występujące między krajami członkowskimi, zarów-no kwestia zaliczenia danej usługi do grupy usług o charakterze ekonomicznym bądź nieekonomicznym, jak i kwestia ewentualnego wyłączenia jej z obszaru objętego przepisami regulującymi JRE odbywa się na zasadzie analizy konkret-nego przypadku (case-by-case analysis).

W dziedzinie usług świadczonych w interesie ogólnym Komisja zwraca szczególną uwagę na usługi dostarczane przez systemy opieki socjalnej oraz zdrowotnej, gdyż jej zdaniem odgrywają one ważną rolę w realizacji kluczo-wych celów UE, takich jak: zapewnienie równomiernego wzrostu gospodarcze-go, przeciwdziałanie wykluczeniu oraz osiągnięcie możliwie wysokiego pozio-mu zatrudnienia. Komisja zwraca również uwagę na fakt, że m.in. ze względu na prowadzone przez kraje członkowskie reformy systemu opieki socjalnej oraz opieki zdrowotnej (np. prywatyzacja bądź komercjalizacja) usługi dostarczane przez te systemy coraz częściej bywają uznawane za mające charakter ekono-miczny, a tym samym – są obejmowane przepisami JRE.

Szczegółowe ramy działań wspólnotowych (m.in. lista celów prioryteto-wych) w dziedzinie usług świadczonych w interesie ogólnym zawarte zostały w specjalnym aneksie dołączonym do traktatu lizbońskiego. Protokół ten pod-kreśla dwie kwestie: konieczność respektowania zasady równego traktowania, swobodnego dostępu i praw usługobiorców oraz pozostawienie w kompetencji krajów członkowskich zasad regulujących usługi świadczone w interesie ogól-nym, pod warunkiem że mają one charakter nieekonomiczny.

60

2.13. PODSUMOWANIE

Na podstawie przeprowadzonej analizy dokumentów unijnych dotyczących polityki społecznej stwierdzić można, że instrumenty polityki społecznej wpro-wadzone na obszarze Unii Europejskiej w okresie 2004–2009 można zaliczyć do czterech podstawowych grup:

1) instrumenty wprowadzone od podstaw (nowe lub zastępujące wcześniej istniejące), np.:

– Decyzja nr 1672/2006/EC ustanawiająca Wspólnotowy Program na rzecz Zatrudnienia i Solidarności Społecznej PROGRESS,

– Decyzja 2241/2004/EC dotycząca stworzenia jednolitych wspólnotowych ram prawnych w dziedzinie przejrzystości kwalifikacji i kompetencji (Europass),

– Regulacja 561/2006/EC dotycząca harmonizacji prawodawstwa w dzie-dzinie ochrony socjalnej pracowników w transporcie drogowym,

– Dyrektywa 2005/36/EC w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, – Rekomendacja 2008/C 111/01 dotycząca utworzenia Europejskiej Sieci

Oceny Kwalifikacji w kształceniu ustawicznym (European Qualifications Fra-mework for life-long learning);

2) instrumenty wprowadzone w ramach realizowania wcześniej powziętych zobowiązań, np.:

– Propozycja dyrektywy Rady dotycząca wprowadzenia zasady równego traktowania osób bez względu na ich religię lub przekonania, niepełnospraw-ność, wiek lub orientację seksualną – COM (2008) 426,

– Komunikat COM (2007) 738 „Sytuacja osób niepełnosprawnych w roz-szerzonej Unii Europejskiej – Europejski plan działania na lata 2008–2009”,

– Propozycja dyrektywy dotyczącej stosowania praw pacjentów w transgra-nicznej opiece zdrowotnej – COM (2008) 414,

– Komunikat Komisji Europejskiej (uzupełniający komunikat pt. „Jednolity rynek dla Europy XXI wieku”) dotyczący usług świadczonych w interesie ogól-nym, w tym usług socjalnych – COM (2007) 725;

3) instrumenty, które mają być podstawą do wprowadzenia kolejnych in-strumentów w przyszłości (wskazówki), np.:

– Komunikat pt. „W stronę wspólnych zasad koncepcji flexicurity: zwięk-szenie liczby i jakości miejsc pracy poprzez kombinację elastyczności (flexibili-ty) i bezpieczeństwa (security)” – COM (2007) 359,

– Rekomendacja 2008/867/EC dotycząca działań na rzecz aktywnego włą-czania (active inclusion) osób wykluczonych z rynku pracy,

– Komunikat COM (2007) 591 dotyczący ponownej oceny przepisów so-cjalnych wprowadzonych celem poprawy ilości i jakości miejsc pracy w żeglu-dze morskiej na terenie Unii Europejskiej.

61

Największe znaczenie mają instrumenty z pierwszej i drugiej grupy, o czym świadczy zarówno charakter aktów prawa wspólnotowego (najczęściej dyrekty-wy lub decyzje), jak i ostateczny najczęściej charakter instrumentu (przewiduje utworzenie instytucji lub wprowadzenie wiążących zasad). Instrumenty z trze-ciej grupy nie odgrywają obecnie tak dużej roli, jednak ze względu na ich cha-rakter (komunikaty, rekomendacje) można się spodziewać, że będą miały więk-sze znaczenie w przyszłości (w momencie przełożenia na konkretne, ostateczne uregulowania).