Autorzy

Andrzej BrzomiƒskiEwa BulskaIrina Burczewa¸ucja Brze˝yckaMarzenna CiechaƒskaAnna CzajkaJolanta CzuczkoBarbara Drewniewska-IdziakDorota Dzik-KruszelnickaAnna Fedrizzi-SzostokDanuta JarmiƒskaWojciech J´dralAleksandra Ko∏àtajIwona KotalaTomasz KozielecTomasz ¸ojewskiHanna MachajNina Manturowska

Martina OhlídalováOlga PerminowaWalentina PopunowaMa∏gorzata Pronobis--BobowskaDonata RamsEwa Stachowska-Musia∏Albina SzarikcowaW∏adys∏aw SobuckiTatiana StepanowaAleksandra Szalla-KleemannArkadiusz SzymaƒskiPetra VávrováBarbara WagnerPrzemys∏aw WojciechowskiMaria WoêniakBogdan Filip Zerek

ISSN 1509-5681

Notes K

onserwatorski

12

Notes Konserwatorski

12

Biblioteka Narodowa

Biblioteka NarodowaDzia∏ Ochrony i Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych

NotesKonserwatorski

Biblioteka NarodowaWarszawa 2008

12

Komitet Redakcyjny:Ewa Potrzebnicka (przewodniczàca)Danuta JarmiƒskaAgata LipiƒskaW∏adys∏aw SobuckiMaria WoêniakBogdan Filip Zerek

Redakcja:Barbara Drewniewska-Idziak (redaktor naczelny), Irena ¸oÊ-Stembrowicz,W∏adys∏aw Sobucki, Maria Woêniak

Opracowanie redakcyjneJoanna Tarasiewicz

Opracowanie techniczne i ∏amanieKatarzyna Niewczas

Streszczenia w j´zyku angielskimKatarzyna Diehl, Tomasz Kozielec

Projekt ok∏adki i kart tytu∏owychRyszard Kryska

Na ok∏adce fragment papieru obicia Êciennego

Printed in Poland

ISSN 1509-5681

Biblioteka Narodowa • Warszawa 2008Opracowanie i druk:Wydawnictwo Biblioteki Narodowejal. Niepodleg∏oÊci 213, 02-086 Warszawae-mail: promocja@bn.org.pl

Wszystkie prawa zastrze˝one

SSppiiss rrzzeecczzyy

Od Redakcji 7

VII. Polityka ochrony zbiorów

W∏adys∏aw Sobucki, Barbara Drewniewska-IdziakWPR „KwaÊny papier” – rok po roku 9

Maria WoêniakRekonstruowaç czy traktowaç zachowawczo – dylematy kon-serwatorskie 35

VII. Metody konserwacji

¸ucja Brze˝ycka, Anna Fedrizzi-SzostokNiektóre problemy konserwacji dokumentów pergaminowych z archiwum rodziny Saint Genois d’Anneaucourt z Jaworza 47

Marzenna CiechaƒskaPapierowe obicia Êcienne – technologia i konserwacja, zarysproblematyki 66

III. Stan zachowania zbiorów

Marzenna Ciechaƒska, Bogdan Filip ZerekZmiany kolorystyczne w Êwietle i ciemnoÊci. Porównanie trwa-∏oÊci koloru tuszy, tonerów, farb drukarskich i artystycz-nych 103

Jolanta Czuczko, Ma∏gorzata Pronobis-BobowskaCharakterystyka archiwaliów z XIX i poczàtku XX w. z Archi-wum Paƒstwowego w Toruniu oraz Archiwum Biblioteki Kór-nickiej PAN 125

Tomasz KozielecDodatki stosowane do klejów introligatorskich w XIX i XX w.przyczynà zakwaszenia ksià˝ek i materia∏ów archiwalnych 146

Ma∏gorzata Pronobis-Bobowska, Jolanta CzuczkoCharakterystyka ksià˝ek z XIX i poczàtku XX w. z BibliotekiUniwersyteckiej i Ksià˝nicy Kopernikaƒskiej w Toru-niu 155

W∏adys∏aw Sobucki, Anna Czajka, Iwona Kotala, Hanna Ma-chaj, Barbara WagnerW˝ery atramentowe w kolekcjach archiwalnych – badanie za-sobu Archiwum G∏ównego Akt Dawnych w Warszawie 171

IIV. Metody i technologie ochrony zbiorów

Jolanta CzuczkoZastosowanie metody Dylux® DuPont oraz fotografii cyfrowejdo zapisu znaków wodnych w papierach zabytkowych 185

Dorota Dzik-KruszelnickaWp∏yw tradycyjnych metod czyszczenia na pod∏o˝a papierowe,pergaminowe, skórzane 200

Tomasz KozielecZastosowanie magnesów w konserwacji papieru i skóry 218

Tomasz ¸ojewskiKontrola jakoÊci masowego odkwaszania druków. Cz´Êç 1 – od-kwaszanie metodà bückeburskà w aparacie Neschen C 900 225

Martina Ohlídalová, Petra VávrováPrzechowywanie dokumentów archiwalnych w specjalnych fo-liach pró˝niowych (t∏um. Ma∏gorzata Kisilowska) 233

Olga Perminowa, Tatiana Stepanowa, Irina Burczewa, NinaManturowska, Walentina Popunowa, Albina SzarikcowaWp∏yw skanowania na dokumenty (t∏um. Ma∏gorzata Kisilow-ska) 245

Aleksandra Szalla-KleemannSelekcja materia∏ów do masowego odkwaszania w Klinice Pa-pieru Biblioteki Jagielloƒskiej 254

4 SPIS RZECZY

5SPIS RZECZY

Arkadiusz Szymaƒski, Andrzej BrzomiƒskiWdro˝enie technologii produkcji papieru archiwalnego w PolskiejWytwórni Papierów WartoÊciowych S.A. w Warszawie 264

Barbara Wagner, W∏adys∏aw Sobucki, Danuta Jarmiƒska, Do-nata Rams, Wojciech J´dral, Ewa BulskaPorównanie zmian wywo∏ywanych w papierze przez zastoso-wanie roztworów fitynianów i DTPA w konserwacji obiektówr´kopiÊmiennych dotkni´tych korozjà atramentowà 292

IIV. Ochrona polskich zbiorów poza granicami kraju

Maria WoêniakKonserwacja zbiorów Biblioteki Polskiej w Pary˝u 307

IVI. Konferencje, warsztaty, szkolenia

Ewa Stachowska-Musia∏Zachowajmy przesz∏oÊç dla przysz∏oÊci – nowoczesne techno-logie konserwacji zbiorów bibliotecznych (Warszawa, 29–30marca 2007 r.) 322

Przemys∏aw WojciechowskiSekcja Konserwatorów na V Powszechnym Zjeêdzie Archiwi-stów Polskich (Olsztyn, 6–7 wrzeÊnia 2007 r.) 328

Dorota Dzik-KruszelnickaPhotograph Preservation Workshop (Part III) (Bratys∏awa,10–14 wrzeÊnia 2007 r.) 341

Ewa Stachowska-Musia∏Seminarium „Narodowy Zasób Biblioteczny – potrzeby i mo˝-liwoÊci” (Warszawa, 11 wrzeÊnia 2007 r.) 344

Maria Woêniak, Dorota Dzik-KruszelnickaXI Kongres IADA (Wiedeƒ, 17–21 wrzeÊnia 2007 r.) 351

Aleksandra Ko∏àtajKonferencja na temat konserwacji fotografii (Muzeum-Pa∏ac w Wilanowie, 4 paêdziernika 2007 r.) 359

W∏adys∏aw Sobucki„Cesare Brandi (1906–1988), jego myÊl i debata o dziedzictwie.Sztuka konserwacji-restauracji w Polsce” (Muzeum-Pa∏ac w Wilanowie, 5–6 paêdziernika 2007 r.) 364

Dorota Dzik-KruszelnickaConservation of Photographs, Northeast Dokument Conserva-tion Center (Andover, 9–31 paêdziernika 2007 r.) 368

Ewa Stachowska-Musia∏III Ogólnopolskie Dni Konserwatorskie (Warszawa, 28–30 li-stopada 2007 r.) 370

Noty o autorach 375

6 SPIS RZECZY

¸ucja Brze˝ycka, Anna Fedrizzi-Szostok

Niektóre problemy konserwacji dokumentów pergaminowych z archiwum

rodziny Saint-Genois d’Anneaucourt z Jaworza

I. P14.

Franciszek I…

stan przed

konserwacjà

( fot. A. Fedrizzi)

II. P14.

Franciszek I…

stan po

konserwacji

( fot. A. Fedrizzi)

III. P11. Drzewo genealogiczne…

stan przed konserwacjà

( fot. A. Fedrizzi)

IV. P11. Drzewo genealogiczne…

stan po konserwacji

( fot. A. Fedrizzi)

V. P17. Ojciec Karol…

stan przed konserwacjà

( fot. A. Fedrizzi)

VI. P17. Ojciec Karol…

stan po konserwacji

( fot. A. Fedrizzi)

Marzenna Ciechaƒska

Papierowe obicia Êcienne – technologia i konserwacja, zarys problematyki

II. Ko∏tryna XVII w., dwa najlepiej

zachowane z pi´ciu pionowych brytów,

w∏asnoÊç Muzeum Okr´gowego w Nowym Sàczu

( fot. M. Ciechaƒska)

I. Ko∏tryna

z Collegium Juridicum

w Krakowie, XVIII w.,

strop po konserwacji

i restauracji oraz

pojedyncza odbitka

(fot. J. Charytoniuk)

III. Fragment tapety chinoiserie, XIX w.,

Pa∏ac w Wilanowie; stan po konserwacji, w lewym

dolnym rogu fragment przed konserwacjà

( fot. M. Ciechaƒska)

IV. Papierowe obicia Êcienne, poczàtek XIX w.

Zamek Burgschlitz – Sala „Schinkel”, stan po konserwacji

( fot. M. Ciechaƒska)

V. Tapeta imitujàca kurdyban, XIX/XX w., fragment, Pa∏acyk

przy Piotrkowskiej (obecnie siedziba Warta SA, ¸ódê);

( fot. M. Ciechaƒska dzi´ki uprzejmoÊci Warta SA)

VI. Pokój Chiƒski z Alkowà

w Pa∏acu w Wilanowie z tapetami

chinoiserie z XIX w., stan po konserwacji,

widoczne zrekonstruowane

(czerwone) tapety w alkowie

( fot. M. Ciechaƒska)

VIII. Fragment

iluzjonistycznej tapety

z poczàtku XIX w. „Eldorado”

( fot. M. Ciechaƒska)

IX. Bryty tapety z alkowy

w Pa∏acu w Wilanowie, zmiany

kolorystyczne t∏a oryginalny

kolor widoczny na lamówkach,

widoczne zabezpieczenia lica

bibu∏kà japoƒskà;

stan w trakcie konserwacji

( fot. R. Stasiuk)

VII. Papierowe obicia Êcienne,

poczàtek XIX w., cz´Êciowo

zrekonstruowane w po∏owie

XX w., Zamek Burgschlitz

– Sala Ogrodowa,

stan przed konserwacjà

( fot. J. Charytoniuk)

XI. Sala „Schinkel” w Zamku Burgschlitz,

stan po konserwacji

( fot. M. Ciechaƒska)

XII. Sala Ogrodowa w Zamku Burgschlitz,

stan po konserwacji

( fot. M. Ciechaƒska)

X. Sala „Schinkel” w Zamku Burgschlitz,

widoczne przemalowania, stan przed konserwacjà

( fot. J. Charytoniuk)

W∏adys∏aw Sobucki, Anna Czajka, Iwona Kotala,

Hanna Machaj, Barbara Wagner

Wyst´powanie w˝erów atramentów w kolekcjach archiwalnych

– badanie zasobu Archiwum G∏ównego Akt Dawnych w Warszawie

II. W˝er atramentowy o trzecim stopniu

zaawansowania

I. Fragment karty

z atramentem przenikajàcym na drugà stron´

III. Karta zapisana atramentem

˝elazowo-galusowym w Êwietle dziennym

IV. Karta zapisana atramentem

˝elazowo-galusowym w Êwietle

UV z widocznà ciemnà otoczkà

V. Widoczne ziarenka piasku

stosowanego w celu

osuszenia pisma

VI. Drobiny niebieskiego szk∏a

na powierzchni atramentowego

kleksa, majàce zapobiec

sklejaniu kart