Nomenklatura związków

nieorganicznych

Nazwy jonów dodatnich – kationy

nazwę kationu tworzy się od nazwy

pierwiastka w dopełniaczu

• Li+ - jon litu

• Cu2+ - jon miedzi II

• Hg22+ - jon dirtęci I

• H+ - jon wodoru I lub hydron- (gdy liczba przyłączonych cząsteczek nie jest znana lub nieistotna)

• H3O+ - jon oksoniowy lub oksonium

• NH4+ - jon amonu lub jon amonowy, amonium,

azanium

• UO22+ - jon uranylowy VI lub jon dioksouranu VI

Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej

www.iupac.org

Nazwy anionów tworzy się za pomocą końcówki „-owy”

dołączonej do nazwy grupy lub pierwiastka

• H- - jon wodorkowy

• OH- - anion wodorotlenowy

• F- - jon fluorkowy

• S2- - jon siarczkowy

• C4- - jon węglikowy

• O2- - jon ditlenkowy(-1)

nazwa dopuszczalna - anion ponadtlenkowy

• O22- - jon ditlenkowy (-2)

nazwa dopuszczalna- anion nadtlenkowy

• O3- - jon tritlenkowy (-1)

nazwa dopuszczalna anion ozonkowy

• N3- - jon triazotkowy(1-)

• NO3- - jon azotanowy V

• HSO4- - jon

wodorosiarczanowy VI

• SCN- - jon tiocyjnianowy

Nazewnictwo tlenków

• Tlenki to związki o wzorze ogólnym EnOm E –jest symbolem

dowolnego pierwiastka z wyjątkiem fluoru

• Nazwy tlenków prostych tworzy się łącząc słowo tlenek z

nazwą pierwiastka w dopełniaczu a w nawiasie podaje się

stopień utlenienia

• Cl2O7 – tlenek chloru VII

• NO2 – tlenek azotu IV

• Al2O3 – tlenek glinu

• FeO – tlenek żelaza II

• Cs2O tlenek cezu

• Pb2PbO4 tlenek diołowiu II ołowiu IV –tlenek mieszany

• H2O2 – nadtlenek wodoru

Podział tlenków

• Kwasowe – reagujące z zasadami – w reakcji z wodą

dają kwasy

• Zasadowe – reagujące z kwasami – w reakcji z wodą

dają zasady

• Amfoteryczne – reagują z kwasami i zasadami

• Obojętne – niereagujące z kwasami, zasadami i wodą –

mogą rozpuszczać się w wodzie na zasadzie fizycznej

rozpuszczalności

Tlenki reagujące z wodą

Tlenki kwasowe Tlenki zasadowe Tlenki

amfoteryczne

Niemetali

SO2 , NO2

Metali

CrO3 , Mn2O7

Metali K2O, CaO Półmetali As2O3

Metali V2O5

Tlenki niereagujące z wodą

Tlenki

obojętne

Tlenki o

charakterze

kwasowym

Tlenki o

charakterze

zasadowym

Tlenki

amfoteryczne

CO, SiO,

NO, N2O

Niemetali SiO2

Metali MoO3

Metali NiO,

CrO

Półmetali

GeO2

Metali Al2O3,

BeO, ZnO

Nazewnictwo związków z wodorem

• Związki z wodorem opisuje wzór ogólny EnHm lub HmEn.

Wybór właściwego wzoru zależy od relacji elektroujemności

danego pierwiastka i wodoru.

Wzór Nazwa zwyczajowa

(dopuszczalna)

Nazwa systematyczna

HF

HCl

HBr

HI

Fluorowodór

Chlorowodór

Bromowodór

Jodowodór

Fluorek wodoru

Chlorek wodoru

Bromek wodoru

Jodek wodoru

Wzór Nazwa zwyczajowa

(dopuszczalna)

Nazwa systematyczna

B2H6

CH4

SiH4

NH3

N2H4

PH3

H2O

H2S

H2Se

H2Te

Diborowodór (6) lub diboran (6)

Metan

Silan

Amoniak

Hydrazyna

Fosfina

Woda

Siarkowodór

Selenowodór

Tellurowodór

Diborowodór (6) lub diboran (6)

Metan

Silan

Azan

Diazan

Fosfan

Oksydan

Sulfan

Selan

Tellan

Nazewnictwo wodorotlenków

• Wzór ogólny wodorotlenków – M(OH)n gdzie M

oznacza atom metalu

• Nazwy wodorotlenków tworzy się łącząc słowo

wodorotlenek z nazwą pierwiastka w dopełniaczu w

nawiasie podając stopień utlenienia.

• KOH – wodorotlenek potasu

• Cu(OH)2 – wodorotlenek miedzi II

Nazewnictwo kwasów

• Wzór ogólny kwasów HnR

• Kwasy beztlenowe nie zawierają w swojej cząsteczce

grupy E-O-H

• Nazwy anionów kwasów beztlenowych mają

końcówkę –owy, a nazwy soli tych kwasów –ek.

• Kwasy tlenowe – oksykwasy zawierają w swojej

cząsteczce grupę E-O-H

• Nazwy kwasów tlenowych mają końcówkę –owy,

nazwy ich anionów –anowy, a nazwy soli –an.

Kwasy beztlenowe

Wzór

kwasu

Wzór

reszty

kwasowej

Nazwa zwyczajowa Nazwa

systematyczna

Nazwa soli

HF(aq)

HCl(aq)

HBr(aq)

HI(aq)

H2S(aq)

HCN(aq)

HN3

HNCO

F-

Cl-

Br-

I-

S2-

CN-

N3-

NCO-

Kwas fluorowodorowy

Kwas chlorowodorowy

Kwas bromowodorowy

Kwas jodowodorowy

Kwas siarkowodorowy

Kwas cyjanowodorowy

Kwas azotowodorowy

Kwas izocyjanowy

Fluorek wodoru

Chlorek wodoru

Bromek wodoru

Jodek wodoru

Siarczek (di)wodoru

Cyjanek wodoru

Azydek wodoru

Kwas izocyjanowy

Fluorek

Chlorek

Bromek

Jodek

Siarczek

cyjanek

Azydek

Izocyjanian

Kwasy tlenowe

Wzór

kwasu

Wzór reszty

kwasowejNazwa w systemie Stocka Nazwa soli

H3AsO3

H3AsO4

HNO2

HNO3

(HBO2)n

H3BO3

HClO

HClO2

HClO3

HClO4

AsO33-

AsO43-

NO2-

NO3-

BO2-

BO33-

ClO-

ClO2-

ClO3-

ClO4-

Kwas arsenowy III

Kwas arsenowy V

Kwas azotowy III

Kwas azotowy V

Kwas metaborowy

Kwas ortoborowy

Kwas chlorowy I

Kwas chlorowy III

Kwas chlorowy V

Kwas chlorowy VII

Arsenian III

Arsenian V

Azotan III

azotan V

Metaboran

Ortoboran

Chloran I

Chloran III

Chloran V

Chloran VII

Kwasy tlenowe

Wzór kwasu Wzór reszty

kwasowejNazwa w systemie Stocka Nazwa soli

H2CrO4

H2Cr2O7

H3PO3 (H2PHO3)

(HPO3)n

H3PO4

H4P2O7

HIO4

H5IO6

H4SiO4

(H2SiO3 )n

CrO42-

Cr2O72-

PHO32-

PO3-

PO43-

P2O74-

IO4-

IO65-

SiO44-

SiO32-

Kwas chromowy VI

Kwas dichromowy VI

Kwas fosforowy III

Kwas metafosforowy V

Kwas (orto)fosforowy V

Kwas difosforowy V

Kwas (meta)jodowy VII

Kwas ortojodowy VII

Kwas ortokrzemowy

Kwas metakrzemowy

Chromian VI

Dichromian VI

Fosforan III

Metafosforan V

(Orto)fosforan V

Difosforan V

(Meta)jodan VII

Ortojodan VII

Ortokrzemian

Metakrzemian

Kwasy tlenoweWzór kwasu Wzór

reszty

kwasowej

Nazwa w systemie Stocka Nazwa soli

HMnO4

H2MnO4

H2SO3 (SO2•H2O)

H2SO4

H2S2O7

H2S2O8

H2S2O3

H2CO3 (CO2•H2O)

HOCN

MnO4-

MnO4 2-

SO32-

SO42-

S2O72-

S2O82-

S2O32-

CO32-

OCN-

Kwas manganowy VII

Kwas manganowy VI

Kwas siarkowy IV

Kwas siarkowy VI

Kwas disiarkowy VI

Kwas peroksodisiarkowy VI

Kwas tiosiarkowy VI

Kwas węglowy

Kwas cyjanowy

Manganian VII

Manganian VI

Siarczan IV

Siarczan VI

Disiarczan VI

Peroksodisiarczan VI

Tiosiarczan VI

Węglan

Cyjanian

Nazwy związków jonowych

• Nazwa związku jonowego składa się z nazwy anionu i kationu w dopełniaczu, ewentualnie także z cyfry rzymskiej określającej ładunek jonu (stopień utlenienia) w przypadku gdy ten ładunek może być różny.

• CuCl2 – chlorek miedzi II

• Pb(NO3)2 – azotan V ołowiu II

• Niektóre związki jonowe tworzą kryształy zawierające jony związku i określoną liczbę cząsteczek wody. Związki te noszą nazwę hydratów.

• CuSO4•5H2O – pentahtydrat siarczanu VI miedzi II

Podział soli• Sole obojętne o wzorze ogólnym MnRm

• AuS2 – siarczek złota I

• Wodorosole powstają w wyniku niecałkowitego zapełnienia kationów wodorowych kwasu – o wzorze ogólnym Mn(HR)m –wodorosole mogą tworzyć jedynie kwasy wieloprotonowe

• LiH2PO4 – diwodorofosforan V litu

• Ca(HCO3)2 – wodorowęglan wapnia

• Hydroksysole – powstają w wyniku niecałkowitego zastąpienia anionów wodorotlenkowych wodorotlenku – wzór ogólny- [M(OH)k]nRm – hydroksysole mogą tworzyć wodorotlenki o większej niż jeden liczbie grup wodorotlenowych.

• FeCl(OH) – chlorek wodorotlenek żelaza II

• AlF(OH)2 – fluorek diwodorotlenek glinu

Związki kompleksowe

• Jeśli cząsteczka związku składa się z atomu

centralnego i większej liczby przyłączonych do niego

grup, niż wynika to z analizy stopnia utlenienia to

taki związek nazywamy związkiem kompleksowym,

a przyłączone do atomu centralnego grupy –

ligandami

• Ligandami mogą być jony – Cl-, CN- ; obojętne

cząsteczki NH3, H2O, CO.

• Atomem centralnym w związkach kompleksowych

są zazwyczaj atomy lub jony pierwiastków z bloku d

Związki kompleksowe

• Przy nazywaniu kompleksu metalu nazywamy najpierw ligandy, a następnie jon lub atom

• Nazwy ligandów obojętnych to: woda -akwa; amoniak -amina; tlenek węgla II (CO) -karbonyl, tlenek azotu II (NO) -nitrozyl.

• Nazwy ligandów anionowych kończą się na „-o” – Cl- -

chloro, Br- -bromo, OH- - hydrokso, O2- -okso, CN- -cyjano.

• Do wskazania liczby każdego typu ligandu używa się greckich przedrostków (di-, tri-, tetra-..)

• Ligandy wymienia się w kolejności alfabetycznej

• K4[Fe(CN)6] – heksacyjanożelazian II potasu

• Na2[Zn(OH)4] – tetrahydroksocynkan sodu

• [Cr(H2O)6]Cl3 – chlorek heksaakwachromu III

• [Fe(CO)5] – pentakarbonylżelazo 0