KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy – Radcowie Prawni spółka partnerska Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego

KRS 0000337285, REGON 142011396, NIP 5213540088

ul. Belgijska 11/10, 02-511 Warszawa

tel. + 48 22 541 70 80 / fax +48 22 213 30 07

office@rkkw.pl www.rkkw.pl

NEWSLETTER KWIECIEO 2010

2

Spis treści

Informacje ............................................................................................................................................... 3

Informacja o przyznanej rekomendacji w kategorii „Prawo spółek” .................................................. 3

Informacja o nowej stronie internetowej ........................................................................................... 3

Orzecznictwo ........................................................................................................................................... 4

W sporze z udziałem likwidatora spółka kapitałowa musi byd reprezentowana przez radę nadzorczą

lub pełnomocnika zgromadzenia ........................................................................................................ 4

Właściwy czas do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości ............................................................... 6

Otwarcie drogi do zaskarżania uchwał zgromadzeo spółek kapitałowych? ....................................... 7

Odpowiedzialnośd wspólników za zobowiązania spółki jawnej po jej wykreśleniu z rejestru ............ 8

Legitymacja byłego wspólnika do zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników .......................... 10

3

Informacje

Informacja o przyznanej rekomendacji w kategorii „Prawo spółek”

W bieżącym numerze Newslettera mamy przyjemnośd przekazad

Paostwu informację o rekomendacji przyznanej naszej Kancelarii

przez „Gazetę Finansową” (Prawo i Biznes) w kategorii „Prawo

spółek”. Mamy nadzieję, że uzyskanie przez nas tego niewątpliwego

wyróżnienia utwierdzi Paostwa w przekonaniu, że Kancelaria

KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy jest właściwym partnerem we

współpracy, w szczególności zaś w sprawach wymagających biegłej

znajomości dziedziny prawa spółek handlowych.

Treśd przyznanej rekomendacji znajduje się na stronie internetowej

Kancelarii dostępnej pod adresem www.rkkw.pl w zakładce

„REFERENCJE”.

Informacja o nowej stronie internetowej

Ponadto informujemy, że od dnia 1 kwietnia 2010 r. nasza Kancelaria

uruchomiła nową stronę internetową. Serdecznie zachęcamy

Paostwa do jej odwiedzenia pod adresem www.rkkw.pl

4

Orzecznictwo

dr Radosław L. Kwaśnicki radca prawny, Partner Zarządzający Kancelarią Prawną KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl)

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.3.2010 r. (III CSK

511/09, niepubl.)

W sporze z udziałem likwidatora spółka kapitałowa musi być reprezentowana przez radę nadzorczą lub pełnomocnika zgromadzenia

1. Stan faktyczny

Wspólnicy spółki z o.o. (w liczbie trzech) podjęli w marcu 2002 r.

uchwałę zezwalającą zarządowi spółki na sprzedaż nieruchomości

za cenę nie niższą niż 1,6 mln zł. Następnie w 2003 r. wspólnicy

tejże spółki podjęli uchwałę o jej likwidacji. Likwidatorami zostali

dwaj dotychczasowi wspólnicy. W kwietniu 2006 r. likwidatorzy

sprzedali ww. nieruchomośd za cenę 2,35 mln zł. Po tej transakcji

trzeci wspólnik, będący jednocześnie wierzycielem spółki, wystąpił

przeciwko spółce i nabywcy nieruchomości z powództwem o

ustalenie, że umowa sprzedaży jest nieważna.

W ocenie sądów I i II instancji umowa sprzedaży nieruchomości

była nieważna jako sprzeczna z art. 282 Kodeksu spółek

handlowych, dalej jako „KSH” (zgodnie z którym w toku likwidacji

nieruchomości mogą byd zbywane w drodze publicznej licytacji, a z

wolnej ręki - jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie

niższej od uchwalonej przez wspólników). Zdaniem Sądów w

analizowanej sprawie nieruchomośd została sprzedana z wolnej ręki

bez wymaganej uchwały (pomimo ww. z marca 2002 r.)

W trakcie postępowania apelacyjnego interwencję uboczną po

stronie powoda zgłosił jeden ze wspólników spółki, będący jej

likwidatorem. Sąd Apelacyjny uznał, że jest to dozwolone, gdyż

spółkę będzie reprezentował drugi likwidator.

Sąd Najwyższy, wskutek skargi kasacyjnej, uchylił zaskarżony wyrok

i stwierdził nieważnośd postępowania od dnia zgłoszenia

interwencji ubocznej przez likwidatora spółki. Jako przyczynę

nieważności Sąd wskazał brak właściwej reprezentacji spółki.

Zgodnie bowiem z art. 280 KSH do likwidatorów należy stosowad

przepisy dotyczące członków zarządu. W myśl zaś art. 210 § 1 KSH

w umowach i sporach między członkami zarządu (a więc i

likwidatorami), spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub

pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.

Zdaniem Sądu, „spór” oznacza nie tylko sytuację, gdy członek

zarządu (a zatem i likwidator) występuje jako powód lub

pozwany, ale także jako interwenient uboczny. Liczy się bowiem

nawet potencjalna możliwośd konfliktu interesów, nie wystarczy, że

spółkę prezentował w tym czasie inny likwidator. Jednocześnie, Sąd

zgodził się z Sądami I i II instancji, że uchwała z marca 2002 r. nie

jest uchwałą o której mowa w art. 282 KSH, gdyż była podjęta

dużo wcześniej niż otwarcie likwidacji.

2. Komentarz

1. W komentowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy poruszył

istotną dla praktyki kwestię dotyczącą zasad

obowiązujących likwidatorów spółki. Nie jest jeszcze znane

szczegółowe uzasadnienie wyroku, jednakże już z samej

tezy wynika, że Sąd w pełni odniósł się do normy art. 280

KSH. Przepis ten, jako norma odsyłająca, nakazuje do

likwidatorów stosowad przepisy dotyczące członków

5

zarządu, co wynika z ogólnej zasady, że likwidatorzy mają

takie prawa i obowiązki, jak członkowie zarządu. Powyższa

zasada wynika z faktu, iż – jak słusznie wskazują J.

Namitkiewicz i J. Stecki - „wobec utrzymania osobowości

prawnej spółka (…) zachowuje swą organizację. Statut

nadal obowiązuje i jest regulatorem życia prawnego, jeżeli

da się to pogodzid z celem likwidacji. Naczelny organ spółki,

walne zgromadzenie oraz władze nadzorcze działają w

czasie likwidacji jak dotąd. Organ wykonawczy, zarząd,

zostaje zastąpiony przez likwidatorów, jednak sytuacja

prawna ich w stosunku do spółki jest analogiczna do

stanowiska zarządu " (J. Namitkiewicz, J. Stecki, Likwidacja

spółki akcyjnej według polskiego prawa akcyjnego,

Warszawa 1933, s. 52-53).

2. Jak wskazuje treśd art. 280 KSH, analogia przepisów

dotyczących zarządu nie jest całkowita. Nie ma bowiem

zastosowania, jeżeli dane kwestie są odmiennie

uregulowane w przepisach rozdziału 6 działu I tytułu III KSH.

Wobec powyższego, zgodzid się należy z Sądem

Najwyższym, iż analogia z art. 280 KSH obejmuje także

reprezentację spółki w sporach z likwidatorem. Nie ma

bowiem żadnych przepisów szczególnych, które

uzasadniałyby odmienną wykładnię.

3. Ponadto, za słusznością powyższego stanowiska przemawia

– jak zasadnie wskazał Sąd Najwyższy – cel art. 210 § 1 KSH,

tj. ochrona interesu spółki przed ryzykiem konfliktu

interesów. Praktyka pokazuje, iż ryzyko to nie jest

wykluczone także w okresie likwidacji spółki. Z tego też

powodu przedstawiciele doktryny zgodnie wskazują, iż

analogia z art. 280 KSH dotyczy w szczególności przepisów

eliminujących zagrożenie konfliktu interesów, tj. m.in. art.

209 KSH *nakazującego członkowi zarządu, w przypadku

sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu,

wstrzymanie się od udziału w rozstrzyganiu spraw objętych

dyspozycją tego przepisu+, czy art. 211 KSH *dotyczącego

zakazu zajmowania się interesami konkurencyjnymi+ (tak: J.

Strzępka, E. Zielioska *w:+ J. A. Strzępka (red.), Kodeks

spółek handlowych. Komentarz, wyd. 4, C.H. Beck,

Warszawa 2009, s. 592; A. Kidyba, Spółka z ograniczoną

odpowiedzialnością. Komentarz, wyd. 5, C.H. Beck,

Warszawa 2009, SIP Legalis, kom. do art. 280 KSH). Skoro

zatem nie ma wątpliwości, iż w przypadku likwidatorów

należy stosowad takie przepisy jak art. 209 czy 211 KSH, to

tym bardziej jest to zasadne również w przypadku sporu

pomiędzy spółką a jednym z likwidatorów. W przeciwnym

bowiem razie taki spór sądowy mógłby stad się prawną

fikcją, gdyż po obu jego stronach staliby likwidatorzy, a

zatem przedstawiciele tego samego organu spółki. Nie ma

przy tym znaczenia – jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy –

czy likwidator (a szerzej: członek zarządu) występuje w

sporze jako strona czy jako interwenient, gdyż w obu

przypadkach reprezentuje interesy sprzeczne z interesami

spółki.

4. Zgodzid się również należy ze stanowiskiem Sądu

Najwyższego, który opowiedział się za nieważnością umowy

sprzedaży nieruchomości zawartej z naruszeniem art. 282 §

1 (w zw. z art. 17 § 1 – 2) KSH. Zgodnie z tym przepisem do

zbycia w trakcie likwidacji nieruchomości „z wolnej ręki”,

wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. Wykładnia

treści ww. przepisu wskazuje, iż chodzi tu o uchwałę

dotyczącą zbycia danej nieruchomości w trakcie likwidacji

spółki, a nie w jakimkolwiek innym czasie. Jest to

uzasadnione tym, iż art. 282 KSH zawiera szczegółowe

dyrektywy dotyczące sposobu prowadzenia likwidacji przez

likwidatorów. Także przedstawiciele doktryny podnoszą, iż

uchwała w przedmiocie zgody na zbycie nieruchomości

stanowi wyraz udzielonego likwidatorom pełnomocnictwa

do dokonania tej (czyli konkretnej) czynności (por. A.

Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Komentarz, wyd. 5, C.H. Beck, Warszawa 2009, SIP Legalis,

kom. do art. 282 KSH). Powyższe oznacza, iż brak stosownej

uchwały podjętej już po rozpoczęciu likwidacji jest

równoznaczne z dokonaniem zbycia bez zgody wspólników i

skutkuje nieważnością tak dokonanej czynności prawnej.

Komentowane orzeczenie wydaje się trafne i z całą pewnością

znaczące dla praktyki. Sąd Najwyższy rozwiewa w nim bowiem

wątpliwości, jak powinna byd reprezentowana spółka w sporze,

którego drugą stroną jest likwidator (działający jako

powód/pozwany lub interwenient). W takiej sytuacji należy podjąd

działania takie jak w przypadku członka zarządu, a zatem spółkę

może reprezentowad wyłącznie rada nadzorcza lub pełnomocnik

powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Co więcej, idąc za

6

stanowiskiem Sądu, należy pamiętad, iż uchwała zgromadzenia

wspólników w przedmiocie zgody na zbycie nieruchomości przez

likwidatora nie może byd podjęta w czasie innym niż okres

likwidacji. W przeciwnym bowiem razie uchwała taka nie zostanie

uznana za spełnienie wymogu z art. 282 §1 KSH, a dokonane na jej

podstawie zbycie nieruchomości, może zostad uznane za nieważne

zgodnie z art. 17 § 1 – 2 KSH.

Radosław Skiba

adwokat w Kancelarii Prawnej KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl), gdzie prowadzi Departament Przestępstw Gospodarczych

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia

18.2.2010 r. (II FSK 1499/08)

Właściwy czas do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości

1. Stan faktyczny sprawy

Organy podatkowe orzekły o odpowiedzialności członka zarządu za

zaległości podatkowe spółki z o.o. na podstawie art. 116 Ordynacji

podatkowej (dalej jako „OP”). Stwierdziły, że zobowiązanie spółki z

tytułu pobranego i nieodprowadzonego podatku dochodowego od

osób fizycznych za luty 2001 r. powstało w okresie, w którym pełnił

on obowiązki członka zarządu, a egzekucja wobec spółki z powodu

jej bezskuteczności została umorzona. Ustaliły także, że trwałe

zaprzestanie płacenia długów nastąpiło w marcu 2001 r., a

niewypłacalnośd spółki wystąpiła już na początku 1999 r., gdyż jej

majątek na dzieo 31.12.1998 r. nie wystarczał na pokrycie

istniejących zobowiązao (zobowiązania przekraczały znacznie sumę

aktywów). Wobec powyższego, 14 dniowy termin do złożenia

wniosku o ogłoszenie upadłości należało liczyd od dnia 31.12.1998

r. Zdaniem organów podatkowych wniosek o ogłoszenie upadłości

spółki z dnia 15.9.2001 r. nie został więc złożony w odpowiednim

czasie. Członek zarządu złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego (WSA), w której podniósł, iż wniosek o

ogłoszenie upadłości spółki zgłoszony został niezwłocznie po

oświadczeniu jedynego kontrahenta spółki o natychmiastowym

zaprzestaniu współpracy. WSA skargę oddalił, uznając, iż skarżący

nie wykazał, że zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości we

właściwym czasie. Wobec tego członek zarządu wniósł skargę

kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA).

2. Uzasadnienie

W komentowanym wyroku NSA uznał, że – wprowadzając

przesłankę braku złożenia we właściwym terminie wniosku o

ogłoszenie upadłości – ustawodawca powiązał konstrukcję

odpowiedzialności ukształtowaną art. 116 OP z unormowaniem art.

5 § 1 Prawa upadłościowego obowiązującego wówczas

rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24.10.1934 r. Właściwym

momentem do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, o

którym mowa w art. 116 OP jest zatem okres dwóch tygodni od

dnia, w którym majątek spółki nie wystarcza na zaspokojenie

długów, chyba że wcześniej zaistniał obowiązek zgłoszenia wniosku

wobec zaprzestania płacenia długów.

3. Komentarz

Komentowane orzeczenie dotyczy kwestii odpowiedzialności

członka zarządu, w tym wypadku sp. z o.o., za zobowiązania

podatkowe spółki na podstawie art. 116 § 1 OP w sytuacji, gdy

egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Do

ustalenia odpowiedzialności członka zarządu konieczne jest nie

tylko ustalenie pozytywnych jej przesłanek, czyli bezskuteczności

egzekucji oraz powstania zobowiązania podatkowego w okresie

pełnienia przez niego tej funkcji, ale także wykazanie, że nie

zachodzą przesłanki wyłączające tę odpowiedzialnośd (wyrok WSA

w Warszawie z dnia 3.12.2004 r., III SA/Wa 209/04, M. Pod. nr

4/2005, s. 30). Negatywną przesłanką orzeczenia o

odpowiedzialności członka zarządu jest m.in. wykazanie przez

niego, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie

upadłości. Kwestią sporną w niniejszej sprawie okazało się

7

rozumienie przesłanki „właściwego czasu” do złożenia wniosku o

ogłoszenie upadłości. Członek zarządu spółki argumentował

bowiem, że taki „właściwy czas” nie został w art. 116 OP

określony, a zatem jego wniosek o ogłoszenie upadłości złożony

po oświadczeniu przez jedynego kontrahenta spółki o

natychmiastowym zaprzestaniu współpracy był złożony we

„właściwym czasie”. NSA w komentowanym wyroku potwierdził

raczej już ugruntowaną i niebudzącą wątpliwości linię orzeczniczą

(por. wyrok NSA z dnia 29.11.2006 r., II FSK 1287/2005, LEX nr

263559; wyrok WSA w Gliwicach z dnia 3.12.2007 r., I SA/Gl

708/07, LEX nr 326665; wyrok WSA w Lublinie z dnia 20.02.2008

r., I SA/Lu 794/07, LEX nr 462725), w której wskazano, iż pojęcie

„właściwego czasu” do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości

należy odnosid do terminów ustalonych w art. 5 rozporządzenia

Prezydenta RP z dnia 24.10.1934 r. Prawo upadłościowe, a

obecnie w art. 10 – 11 w zw. z art. 21 ustawy z dnia 28.2.2003 r.

Prawo upadłościowe i naprawcze.

Oznacza to, że członek zarządu jest obowiązany złożyd wniosek o

ogłoszenie upadłości spółki kapitałowej w terminie dwóch

tygodni od dnia, w którym spółka zaprzestała wykonywania

swoich wymagalnych zobowiązao pieniężnych lub gdy

zobowiązania spółki przekroczyły wartośd jej majątku nawet, gdy

nadal wykonuje ona swoje zobowiązania (art. 11 obecnie

obowiązującego Prawa upadłościowego i naprawczego). Nie

złożenie wniosku w tym terminie powoduje, że członek zarządu

spółki może ponosid odpowiedzialnośd za jej zobowiązania

podatkowe na podstawie art. 116 OP, albowiem nie może

powoływad się na przesłankę egzoneracyjną złożenia wniosku o

ogłoszenie upadłości spółki „we właściwym czasie”.

Dariusz Kulgawczuk LL. M. Saarbrücken, radca prawny w Kancelarii Prawnej KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl), gdzie prowadzi Departament Procesowy

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.2.2010 r.

(I CSK 397/09, niepubl.)

Otwarcie drogi do zaskarżania uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych?

1. Stan faktyczny

Spór w sprawie będącej przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu

Najwyższego powstał w związku z podwyższeniem wysokości

kapitału zakładowego w spółce Zamco Sp. z o.o. (dalej: „Zamco”).

Przed podwyższeniem miała ona kapitał zakładowy w wysokości

50.000 zł podzielony na 1000 udziałów, z czego do spółki Gem

Management Limited z siedzibą na Wyspach Dziewiczych (dalej:

„Gem”) należało 475 udziałów (49,70% kapitału zakładowego) a do

Hugh A., osoby fizycznej – 525 udziałów (50,30% kapitału

zakładowego).

Przed podwyższeniem wysokości kapitału zakładowego wspólnicy

Zamco uzgodnili, że w wyniku podwyższenia (do wysokości ponad 3

mln zł) nastąpi wyrównanie wielkości ich udziałów w Zamco, tj. po

przeprowadzonej operacji każdy z nich będzie dysponował

udziałem 50% w kapitale zakładowym spółki. W efekcie powyższych

ustaleo zgromadzenie wspólników Zamco podjęło uchwałę o

podwyższeniu wysokości kapitału zakładowego, z jednoczesnym

wyłączeniem prawa poboru dotychczasowych wspólników.

Obydwaj wspólnicy byli obecni na wskazanym zgromadzeniu i

głosowali za uchwałą. Następnie Hugh A. – wbrew wcześniejszym

uzgodnieniom – objął wszystkie udziały w podwyższonym kapitale

zakładowym Zamco, przez co uzyskał w nim udział w wysokości ok.

99%. Gem na powyższe działania zareagowała oświadczeniem o

uchyleniu się od aktu głosowania nad uchwałą jako złożonym w

wyniku podstępu oraz zaskarżyła uchwałę powództwem o

stwierdzenie jej nieważności.

Sądy I i II Instancji oddaliły powództwo uznając, iż Gem nie miała

legitymacji procesowej do zaskarżenia uchwały w przedmiocie

podwyższenia wysokości kapitału zakładowego Zamco, gdyż

głosowała za uchwałą i nie zgłosiła sprzeciwu do protokołu

zgromadzenia. Sąd Najwyższy zajął odmienne stanowisko i przyjął,

iż uchwałę tę, jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego,

można uznad za nieważną na podstawie art. 58 § 2 Kodeksu

cywilnego (dalej „KC”) i nie stoi temu na przeszkodzie fakt

głosowania przez Gem za uchwałą i zaniechanie zgłoszenia

sprzeciwu. Uznał też, że jeśli podwyższenie wysokości kapitału

8

zakładowego następuje na podstawie dotychczasowych

postanowieo umowy spółki, wszyscy wspólnicy muszą objąd nowe

udziały proporcjonalnie do dotychczasowego stanu posiadania.

2. Komentarz

1. Nie są jeszcze znane pisemne motywy wyroku, ale już na

podstawie samego uzasadnienia ustnego oraz kierunku

rozstrzygnięcia, można stwierdzid, iż komentowane

orzeczenie może wywrzed ogromny wpływ na praktykę

zaskarżania uchwał wspólników / walnych zgromadzeo a

także rad nadzorczych oraz zarządów spółek kapitałowych.

Implikuje ono bowiem uzupełnienie powództw

uregulowanych w Kodeksie spółek handlowych (dalej:

„KSH”) – powództwa o uchylenie uchwały oraz powództwa

o stwierdzenie nieważności uchwały – o kolejny sposób

zaskarżenia uchwał. Tym samym, łącznie z powództwem o

ustalenie nieistnienia uchwały na podstawie art. 189

Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: ”KPC”),

dopuszczalne byłyby łącznie cztery sposoby

kwestionowania czynności oznaczonych jako „uchwały

wspólników / uchwały walnych zgromadzeo”

(dopuszczalnośd ustalenia nieistnienia uchwały w trybie art.

189 KPC nie budzi wątpliwości w świetle orzecznictwa Sądu

Najwyższego por. wyrok SN z 12.02.2008 r., II CSK 278/08,

LEX nr 520012 oraz przegląd orzecznictwa Sądu

Najwyższego *w:+ D. Kulgawczuk, Uchwały nieistniejące –

ujęcie systemowe cz. 1, Prawo Spółek nr 9/2009, s. 3 – 5).

2. Warto zauważyd, iż komentowany wyrok Sądu Najwyższego

stoi w sprzeczności z –dominującymi dotychczas –

poglądami w piśmiennictwie, które opowiadają się

zdecydowanie przeciwko zaskarżaniu uchwał wspólników /

walnego zgromadzenia na podstawie art. 58 KC w zw. z art.

2 KSH (tak w szczególności: S. Sołtysioski, Nieważne i

wzruszalne uchwały zgromadzeo spółek kapitałowych, PPH

nr 1/2006 oraz J. Frąckowiak, Uchwały zgromadzeo

wspólników spółek kapitałowych sprzeczne z ustawą, PPH

nr 11/2007). Niemniej jednak – szczególnie mając na

względzie stan faktyczny stanowiący kanwę do wydania

omawianego rozstrzygnięcia – można powziąd wątpliwości,

czy obawy o bezpieczeostwo obrotu prawnego wyrażane w

powyższych publikacjach nie idą zbyt daleko. Jak się wydaje,

zastosowanie art. 58 KC przy zaskarżaniu uchwał może dad

szansę na uniknięcie zapadania w praktyce sądowej szeregu

rażąco niesłusznych rozstrzygnięd (tak też: W. Jurcewicz,

Nieważnośd uchwał w spółkach kapitałowych, PPH nr

5/2008). Z pełną oceną komentowanego orzeczenia należy

jednakże wstrzymad się do opublikowania pisemnego

uzasadnienia wyroku. Doprecyzowania w nim wymaga m.

in. kwestia, na ile w powództwie opartym na art. 58 KC

zastosowanie będą znajdowały reguły zaskarżania uchwał z

KSH (ograniczenie kręgu osób uprawnionych oraz terminy

na wniesienie powództw) a na ile konieczne będzie

wykazanie przesłanek powództwa o ustalenie z art. 189 KPC

(w szczególności interesu prawnego). Warto zauważyd, iż

omawiane orzeczenie jest kolejnym, w którym w ostatnim

czasie Sąd Najwyższy uznał możliwośd zaskarżania uchwał

organów spółek kapitałowych na podstawie art. 58 KC w

zw. z art. 2 KSH (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia

15.10.2009 r., I CSK 94/09, Biul. SN 2009, Nr 12, poz. 11;

zob. opracowanie M. Korniluk, Legitymacja byłego

wspólnika do zaskarżania uchwał, s. 12 i nast. Newslettera).

Paulina Kozarzewska radca prawny w Kancelarii Prawnej KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl)

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.7.2009 r.

(II CSK 134/09, Biul. SN 2009, Nr 10, poz. 16;

OSNC 2010/A poz. 20)

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jawnej po jej wykreśleniu z rejestru

9

1. Stan faktyczny

Omawiane orzeczenie zapadło na tle następującego stanu

faktycznego:

Sąd Okręgowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym,

zobowiązując spółkę jawną do zapłaty żądanej kwoty powódce,

który to nakaz został następnie utrzymany w mocy wyrokiem Sądu.

Pozwana spółka zaskarżyła wyrok, jednak wkrótce po tym

wspólnicy spółki jawnej wnieśli o zawieszenie postępowania

apelacyjnego z uwagi na fakt rozwiązania spółki i następczą utratę

przez nią zdolności procesowej. Z załączonych do wniosku

dokumentów wynikało, że wspólnicy pozwanej spółki jawnej w

toku postępowania drugoinstancyjnego podjęli uchwałę o

rozwiązaniu spółki bez przeprowadzenia postępowania

likwidacyjnego na podstawie art. 67 Kodeksu postępowania

handlowego (dalej jako „KSH”), a następnie wnieśli o wykreślenie

spółki z Krajowego Rejestru Sądowego. Sąd Apelacyjny zawiesił

postępowanie, po czym uznając wspólników spółki jawnej za jej

następców prawnych, podjął postępowanie i wyrokiem oddalił

apelację następców prawnych pozwanej.

Następcy prawni pozwanej zaskarżyli wyrok Sądu Apelacyjnego

skargą kasacyjną zarzucając mu naruszenie m.in. art. 67 KSH przez

jego błędną wykładnię oraz art. 355 KPC przez jego

niezastosowanie oraz kontynuowanie procesu w sytuacji spełnienia

przesłanek jego umorzenia.

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną, przyjmując argumentację

Sądu Apelacyjnego za właściwą. Zdaniem Sądu Najwyższego, jeżeli

spółka jawna posiada długi, nie można na podstawie art. 67 KSH

zakooczyd jej działalności bez jednoczesnego wskazania, w jaki

sposób jej długi mają byd zaspokojone. W przeciwnym razie,

wierzyciele spółki mogliby zostad pozbawieni możliwości

zaspokojenia swoich należności. Sąd Najwyższy uznał więc

wspólników za następców prawnych wykreślonej z rejestru

przedsiębiorców spółki jawnej.

2. Komentarz

1. Należy stwierdzid, że rozumowanie Sądu Najwyższego w

przedstawionym stanie faktycznym jest jak najbardziej

słuszne. W sytuacji, gdy wspólnicy nie wskażą innego

sposobu zaspokojenia długów spółki rozwiązując spółkę

jawną bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego

na mocy art. 67 § 1 KSH, to logiczną konsekwencją jest to,

że stają się z mocy prawa jej następcami prawnymi do czasu

zaspokojenia wierzycieli.

2. Prawidłowa wykładnia przepisu art. 67 KSH prowadzi do

wniosku, że przepisu ten nie tylko zawiera upoważnienie

dla wspólników, że mogą oni przewidzied inny sposób

zakooczenia działalności spółki niż przez jej likwidację, ale

jest to jednocześnie ustawowe upoważnienie do wskazania

sukcesora spółki. Wspólnicy spółki jawnej powinni więc w

uchwale o rozwiązaniu spółki bez przeprowadzenia

likwidacji wskazad osoby, które przejmują prawa i

obowiązki rozwiązanej spółki. Jeżeli w uchwale brak

wyraźnego postanowienia, kto jest takim sukcesorem, za

następców prawnych spółki, do czasu rozliczenia się jej z

pozostałymi uczestnikami obrotu, powinni byd uznani

wszyscy wspólnicy spółki

3. Należy podkreślid, że bez wątpienia spółka jawna jest

odrębnym od wspólników podmiotem prawa, lecz

pomiędzy tą spółką a jej wspólnikami występuje ścisła

więź prawna, która nie występuje w spółkach

kapitałowych. Więź ta wyznacza się między innymi w tym,

że wspólnicy ponoszą odpowiedzialnośd za zobowiązania

spółki solidarnie ze spółką i pozostałymi wspólnikami,

całym swoim majątkiem w sposób akcesoryjny i

subsydiarny (art. 22 § 2 KSH). Przy czym subsydiarnośd

wyraża się wyłącznie na płaszczyźnie egzekucji, co oznacza,

że egzekucję z majątku wspólników można wszcząd dopiero

wówczas, gdy okaże się, że egzekucja z majątku spółki

okaże się bezskuteczna lub jest oczywiste, że będzie ona

bezskuteczna.

4. Za przedstawionym rozwiązaniem przemawiają względy

bezpieczeostwa i pewności obrotu gospodarczego. Z

aprobatą należy się więc odnieśd do zawartego w

uzasadnieniu wymienionego orzeczenia poglądu, zgodnie z

którym wspólnicy spółki jawnej wykreślonej z rejestru bez

przeprowadzenia likwidacji wstępują w jej prawa i

obowiązki wynikające z toczącego się z udziałem spółki

jawnej procesu. Odpowiedzialnośd wspólników jest

10

bowiem akcesoryjna, więc z chwilą ustania bytu spółki,

przestają również istnied jej długi. Odpowiedzialnośd

wspólników byłaby w takiej sytuacji bezprzedmiotowa, a

wierzyciele bez swojej winy nie mogliby uzyskad

zaspokojenia przysługujących im wierzytelności.

Marta Korniluk aplikantka radcowska w Kancelarii Prawnej KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy (www.rkkw.pl)

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.10.2009 r.

(I CSK 94/09, Biul. SN 2009, Nr 12, poz. 11)

Legitymacja byłego wspólnika do zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników

1. Stan faktyczny

Powód wystąpił przeciwko Pozwanej spółce z ograniczoną

odpowiedzialnością o stwierdzenie nieważności lub uchylenie

uchwały zgromadzenia wspólników dotyczącej umorzenia udziałów

powoda z uwagi na wadliwe zwołanie zgromadzenia. Sądy I i II

instancji uznały żądanie powoda za zasadne i uchyliły zaskarżoną

uchwałę. Pozwana spółka wystąpiła ze skargą kasacyjną jako

główny zarzut stawiając brak legitymacji powoda (jako byłego

wspólnika) do zaskarżania uchwał.

Sąd Najwyższy potwierdził natomiast – reprezentowany już w

doktrynie pogląd – o posiadaniu przez byłego wspólnika spółki

kapitałowej legitymacji do zaskarżania uchwał zgromadzenia

wspólników. Sąd stwierdził, iż nie można stosowad zasady o braku

legitymacji byłego członka organu spółki do zaskarżania uchwał

do byłych wspólników, gdyż są to osoby o całkiem różnym

statusie. Odwołani członkowie zarządu lub rady nadzorczej

przestają – zdaniem Sądu – mied co do zasady tytuł prawny –

wywodzony z utraconych już pozycji w spółce – do zaskarżania

uchwał zgromadzenia wspólników dotyczących tego odwołania.

Tymczasem uprawnienia wspólników do zaskarżania uchwał

płyną z istoty samego stosunku spółki i zależą wyłącznie od

ustawy oraz - w dopuszczonym przez nią zakresie – od umowy

spółki (w spółce z o.o.) lub jej statutu (w spółce akcyjnej). Te

wewnętrzne akty prawne spółki mogą tylko rozszerzyd

uprawnienia wspólników w zakresie przepisów ustawy mających

charakter iuris dispositivi, nie mogą tych uprawnieo ograniczyd, a

z pewnością pozbawid w części, która odnosi się do istoty

członkostwa.

2. Komentarz

1. Przepisy Kodeksu spółek handlowych, dalej jako „KSH”,

dotyczące zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia spółki

akcyjnej lub zgromadzenia wspólników spółki z o.o.

enumeratywnie wskazują katalog podmiotów

uprawnionych do występowania z powództwem o

uchylenie lub stwierdzenie nieważności tychże uchwał (por.

art. 250 KSH, art. 422 §1 KSH). Zdaniem doktryny i

orzecznictwa celem ustawodawcy było ograniczenie

podmiotów legitymowanych do zaskarżania uchwał,

dlatego też uznad należy, iż osoby niewymienione w ww.

przepisach nie mogą zatem żądad uchylenia lub

stwierdzenia nieważności uchwał, jak również

nieuprawnione są wszelkie próby ich odmiennej

interpretacji (tak m.in. M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek

handlowych. Komentarz, Warszawa 2005, s. 429 i 744). Z

poglądem tym trudno się jednak zgodzid, chodby

obserwując aktualny rozwój linii orzeczniczej Sądu

Najwyższego (np. zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z

dnia 30.1.2009 r., II CSK 355/08, LEX nr 497674 uprawnienie

do zaskarżenia uchwały przysługuje także wierzycielowi

wspólnika, który uzyskał komornicze zajęcie jego udziałów,

por. też R.L. Kwaśnicki, M. Romatowska, W sprawie

legitymacji do zaskarżania uchwał zgromadzeo spółek

kapitałowych, Prawo Spółek nr 3/2010, s. 12-19).

11

2. Wobec powyższego stanowiska, wielce kontrowersyjną (i

szeroko omawianą zarówno przez doktrynę jak i

orzecznictwo) kwestią była legitymacja byłego członka

organu spółki do zaskarżania uchwał. Przez długi czas

stanowisko orzecznictwa było w tej kwestii podzielone.

Problem ten – jak na razie ostatecznie - rozstrzygnął Sąd

Najwyższy w uchwale z dnia 1.3.2007 r. (III CZP 94/06, OSNC

2007, Nr 7-8, poz. 95), w której potwierdził, iż były członek

organu spółki nie posiada uprawnienia do zaskarżania

uchwał w trybie wskazanym w KSH, a następnie – jednakże

jedynie w odniesieniu do powództwa o uchylenie uchwały –

potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia

2.6.2009 r. (SK 31/08, Zbiór Urzędowy OTK 2009, Nr 6A,

poz. 103).

3. Zarówno doktryna, jak i orzecznictwo w niewielkim

stopniu natomiast zajęło się kwestią legitymacji byłego

wspólnika / akcjonariusza do zaskarżania uchwał

zgromadzenia wspólników / walnego zgromadzenia. Na

pierwszy „rzut oka” wydawad by się mogło logicznym, że

skoro były członek organu został pozbawiony legitymacji do

występowania z powództwami przeciw uchwałom, to

względy analogii nakazywałyby stosowad tę zasadę także do

byłego wspólnika / akcjonariusza. Jednakże już w wyroku z

dnia 7.2.2006 r. (IV CSK 41/05, LEX nr 191535) Sąd

Najwyższy zajął stanowisko, że „były akcjonariusz

zachowuje legitymację do zaskarżenia uchwały walnego

zgromadzenia, która dotyczy jego praw korporacyjnych lub

majątkowych, natomiast traci legitymację do zaskarżania

uchwał, które nie dotykają jego praw”. W wyroku tym Sąd

wskazał, że pomimo literalnej wykładni art. 422 § 1 KSH nie

można poglądów dotyczących byłych członków organów

stosowad per analogiam do akcjonariuszy / wspólników.

Zdaniem Sądu, bowiem, „uprawnienie do zaskarżenia

uchwał zostało jednak przyznane akcjonariuszowi nie ze

względu na ochronę interesów spółki i innych akcjonariuszy,

ale ze względu na koniecznośd zapewnienia każdemu

akcjonariuszowi możliwości ochrony przede wszystkim jego

interesów korporacyjnych i majątkowych”. Pogląd ten,

słusznie podzielił także Sąd Najwyższy w analizowanym

wyroku.

4. Pozycja i rola wspólnika / akcjonariusza w spółce

kapitałowej jest dużo istotniejsza od roli członków organu,

gdyż to właśnie wspólnicy / akcjonariusze tworzą spółkę. Z

tego też powodu ustawodawca przyznał wspólnikom /

akcjonariuszom uprawnienia organizacyjne, zwane również

prawami korporacyjnymi, które mają na celu zapewnienie

wpływu akcjonariusza na działalnośd spółki oraz wykonanie

pośrednio prawa kontroli nad organami zarządzającymi i

nadzorczymi spółki, jak np. art. 406 KSH czy art. 411 KSH

(por. S. Sołtysioski, M.Mataczyoski *w:+ S. Sołtysioski, A.

Szajkowski,. A. Szumaoski, J. Szwaja,. A. Herbet, M.

Mataczyoski, M. Tarska, R. Zawłocki, Kodeks spółek

handlowych. Suplement do Tomów I-IV. Komentarz do

nowelizacji, Warszawa 2010, kom. do art. 328, Legalis).

Dlatego też istnienie godnego ochrony interesu prawnego,

jakim jest koniecznośd zapewnienia ochrony praw

korporacyjnych i majątkowych wspólnika / akcjonariusza,

uzasadnia przyznanie mu szerokiej legitymacji do

zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników / walnego

zgromadzenia. W okresie, gdy posiada on status

akcjonariusza, istnienie jego interesu do zaskarżenia uchwał

jest przyjęte ustawowo i nie wymaga wykazania. Nie można

jednak uznad, że sam fakt utraty przez akcjonariusza jego

statusu po podjęciu uchwały, z którą się nie zgadza,

powoduje odpadnięcie interesu prawnego i legitymacji do

jej zaskarżenia. Należy zgodzid się z Sądem, iż podważałoby

to sens i cel przyznania akcjonariuszowi legitymacji do

zaskarżania uchwał, które godzą w jego prawa korporacyjne

i majątkowe, w szczególności te, w wyniku których utracił

akcje i status akcjonariusza (por. np. art. 359 i art. 418 KSH).

5. Analizowana kwestia ma istotne znacznie praktyczne,

ponieważ umożliwia wspólnikom / akcjonariuszom pełną

ochronę ich praw korporacyjnych i majątkowych, jakie

mogłyby byd zagrożone poprzez niektóre uchwały

zgromadzenia wspólników / walnego zgromadzenia. Nie

ma bowiem obecnie wątpliwości, iż mogą oni zaskarżad

uchwały, które naruszają ich prawa związane z

członkostwem w spółce, nawet jeżeli w wyniku podjęcia

tych uchwał utracili oni status wspólnika / akcjonariusza.

Dodatkowo, w uzasadnieniu omawianego wyroku sąd - po

raz kolejny w ostatnim czasie - uznał za dopuszczalne

12

zaskarżanie uchwał organów spółek na podstawie art. 58

Kodeksu Cywilnego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia

25.2.2010 r., I CSK 397/09, niepubl.; D. Kulgawczuk,

Otwarcie drogi do zaskarżania uchwał zgromadzeo spółek

kapitałowych, s. 8-10 Newslettera).

KWAŚNICKI, WRÓBEL & Partnerzy – Radcowie Prawni spółka partnerska Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego

KRS 0000337285, REGON 142011396, NIP 5213540088

ul. Belgijska 11/10, 02-511 Warszawa

tel. + 48 22 541 70 80 / fax +48 22 213 30 07

office@rkkw.pl www.rkkw.pl