Andrzej Zuchniarz, Pawe³ Zagajski, Mariusz Szymanek, Kazimierz A. Dreszer, Ignacy Niedzió³kaKatedra Maszynoznawstwa Rolniczego, Akademia Rolnicza w Lublinnie

NARZÊDZIA DO UPRAWY GLEBY I PIELÊGNACJI ROŒLINW UPRAWACH EKOLOGICZNYCH

Streszczenie

W pracy przedstawiono narzêdzia do uprawy roli i pielêgnacji roœlin wykorzystywane w uprawach ekologicznych. Omówionooddzia³ywanie elementów roboczych poszczególnych narzêdzi do uprawy i pielêgnacji na œrodowisko glebowe jak i roœliny.Propagowanie wiedzy wœród producentów na temat sposobów ekologicznego wytwarzania produktów rolniczych, ma na celuosi¹gniêcie przez nich silnej pozycji na rynku Unii Europejskiej, poprzez zapewnienie wysokiej jakoœci oferowanej tzw. „zdrowej¿ywnoœci”.

Wstêp

Narzêdzia uprawowe w uprawach ekologicznych

Rosn¹cy popyt na tzw. „zdrow¹ ¿ywnoœæ” powoduje wzrostzainteresowania wœród polskich rolników jej produkcj¹, coskutkuje zwiêkszeniem area³u gruntów przeznaczonych podekologiczn¹ uprawê roœlin. Wyeliminowanie chemicznychœrodków ochrony roœlin z produkcji takiej ¿ywnoœci powodujekoniecznoœæ zast¹pienia ich najczêœciej upraw¹ mechaniczn¹.Tendencje w ekologicznej uprawie roli, maj¹ce na celu jaknajmniejsz¹ ingerencjê w œrodowisko naturalne, poci¹ga zasob¹ szereg wymagañ, co do techniki uprawy jak i stosowanychnarzêdzi.

W rolnictwie ekologicznym podstawowa uprawa roli ma zazadanie doprowadzenie struktury gleby do postaci umo¿liwi-aj¹cej siew nasion, ale tylko w stopniu koniecznym,pozwalaj¹cym zachowaæ (w miarê mo¿liwoœci) w stanie niena-ruszonym naturalne warstwy gleby oraz ¿yj¹ce w niejorganizmy ¿ywe. Ze wzglêdu na te wymagania zabiegi upra-wowe powinny byæ przeprowadzane mo¿liwie p³ytko i w wa-runkach optymalnej wilgotnoœci gleby.

Tradycyjna uprawa p³u¿na charakteryzuje siê szeregiemwad, wœród których mo¿na wymieniæ: niszczenie naturalnejstruktury gleby, wyorywanie (przemieszczanie do wierzchnichwarstw) kamieni, martwicy glebowej oraz nasion chwastów,zaburzenie obiegu sk³adników pokarmowych, tworzeniepodeszwy p³u¿nej, zbyt g³êbokie umieszczanie nawozóworganicznych, sprzyjanie erozji wodnej i wietrznej [7]. Orkacharakteryzuje siê ponadto nisk¹ wydajnoœci¹ oraz wysok¹energoch³onnoœci¹. Ze wzglêdu na wymagania stawiane ekolo-gicznej uprawie orkê zastêpuje siê podorywk¹ wykonywan¹ zapomoc¹ p³uga lub kultywatora podorywkowego (rys. 1).Dzia³anie kultywatora polega na g³êbszym spulchnieniu gleby(50-150 mm) bez jej odwracania. Tak wiêc, z punktu widzeniawy¿ej wymienionych wad uprawy p³u¿nej, stosowaniekultywatora jest korzystniejsze ze wzglêdu na jegodelikatniejsze oddzia³ywanie na glebê. Z tego wzglêdu wuprawach ekologicznych narzêdziami podstawowymi s¹kultywatory oraz budowane na ich bazie agregatywieloczynnoœciowe.

W zwi¹zku z tym, ¿e w rolnictwie stosuje siê ci¹gniki ocoraz wiêkszych mocach, powszechne jest ³¹czenie kilkunarzêdzi do uprawy gleby w zestawy wieloczynnoœciowe (rys.2). Zalet¹ takiego dzia³ania jest dobrze przygotowana rola dosiewu przy jednym przejeŸdzie roboczym. Dziêkizmniejszeniu liczby przejazdów po polu nie niszczy siêgruze³kowatej struktury gleby, ogranicza siê niekorzystnezjawisko jej ugniatania przez ko³a ci¹gników iwspó³pracuj¹cych z nimi maszyn rolniczych, a ponadtozmniejsza siê koszty uprawy i doprawiania roli [6]. Ze wzglêdu

na wymienione zalety w rolnictwie ekologicznym stosuje siêzestawy uprawowe sk³adaj¹ce siê najczêœciej z takich narzêdzijak: w³óki, kultywatory oraz odpowiednie wa³y (strunowe,pierœcieniowe, itp.).

Rys. 1. Kultywator podorywkowy U 427, prod.Agromet JaworZak³ad Mechaniczny Sp. z o.o; [www.agromet-jawor.pl]

Rys. 2. Zestaw uprawowy bierny U 723 prod. PrzedsiêbiorstwoProdukcyjno - Us³ugowo - Handlowe "AKPIL" Pilzno[www.akpil.pl]

Koniecznoœæ delikatnego traktowania gleby w uprawieekologicznej sprawia, ¿e zastosowanie aktywnych narzêdziintensywnie na ni¹ oddzia³ywuj¹cych (ciêcie, gryzowanie, itp.)jest ograniczane do minimum. Wykorzystanie tego typunarzêdzi sprowadza siê do u¿ycia glebogryzarki, która bardzodobrze sprawdza siê przy wprowadzaniu do gleby nawozówzielonych (rys. 3). U¿ycie jednak tego narzêdzia uzale¿nionejest równie¿ od innych czynników, wœród których donajwa¿niejszych mo¿na zaliczyæ m.in. temperaturê i wilgo-tnoœæ gleby.

Intensywnie oddzia³ywuj¹cym narzêdziem (zaliczanym dogrupy narzêdzi biernych) stosowanym w ekologicznej uprawiegleby, mo¿e byæ brona talerzowa (rys. 4). S³u¿y ona dopowierzchniowej uprawy roli, zw³aszcza przy tzw. uprawkach

TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 3/2007

po¿niwnych, maj¹cych na celu zmulczowanie œcierniska.Brony talerzowe stosowane s¹ równie¿ przy wprowadzaniu dogleby nawozów zielonych. Ich elementy robocze (talerzeuzêbione i g³adkie) bardzo dobrze rozcinaj¹ i mieszaj¹ z gleb¹roœliny wysiewane jako poplon. Lepszy efekt mo¿na uzyskaæstosuj¹c dodatkowe obci¹¿enie takiej brony. Takie dzia³aniepozwala w wielu przypadkach na zast¹pienie p³uga i kulty-watora przy wykonywaniu podorywki.

Rys. 3. Glebogryzarka KRUK, prod. UNIA Sp. z o.o. Gru-dzi¹dz ; [www.uniagroup.com.pl]

Rys. 4. Brona talerzowa, prod. Przedsiêbiorstwo Produkcyjno -Us³ugowo - Handlowe "AKPIL" Pilzno; [www.akpil.pl]

Nale¿y jednak mieæ na uwadze to, ¿e brona talerzowa nieniszczy chwastów roz³ogowych (takich jak perz) i w przypadkugleb zanieczyszczonych tego typu chwastami stosowanie tegonarzêdzia nie jest wskazane. Sekcje robocze brony talerzowejrozcinaj¹ i mieszaj¹ z gleb¹ ich korzenie, co przyczynia siê dorozprzestrzeniania siê takich na ca³ej powierzchni plantacji. Dowalki z chwastami w ekologicznej uprawie stosuje siê tak¿etakie narzêdzia, jak pielnik, czy brona-chwastownik.

Ochrona plantacji przed zachwaszczeniem w gospo-darstwach ekologicznych nie nale¿y do ³atwych zadañ, z uwagina to, i¿ stosowanie herbicydów w tego typu gospodarstwachjest niedopuszczalne. Ograniczenie zachwaszczenia mo¿e byærealizowane poprzez dzia³ania zapobiegawcze oraz przezbezpoœrednie zwalczanie. Do niedawna dzia³ania zapobie-gawcze sprowadza³y siê do w³aœciwego doboru p³odozmianu,odpowiedniego doboru odmian roœlin uprawnych,kompostowania materia³ów organicznych, czyszczeniamateria³u siewnego, czy przedsiewnej uprawy roli.Bezpoœrednie zwalczanie chwastów wykonuje siê za pomoc¹powszechnie dostêpnych narzêdzi takich jak: pielnik, pielniko-obsypnik, obsypnik, brona-chwastownik itp. Skutecznoœæ tychzabiegów zale¿na jest od stopnia i rodzaju zachwaszczenia jak

Pielêgnacja roœlin w uprawach ekologicznych

równie¿ zachowania optymalnych terminów ich stoso-wania,które powinny uwzglêdniaæ stadium rozwoju chwastów.

Rys. 5. Pielnik zawieszany 6-rzêdowy P430/2 prod. ,,Agromet''Jawor Zak³ad Mechaniczny Sp. z o.o.[www.agromet-jawor.pl]

Narzêdzia do mechanicznego zwalczania chwastów

Pielnik przeznaczony jest do pielêgnacji roœlin wysie-wanych w rzêdach. Budowa jego sekcji roboczych (rys. 5)zapewnia zwalczanie chwastów rosn¹cych w miêdzyrzêdziach.W uprawach ekologicznych zapewnia to skuteczne zwalczaniechwastów bez koniecznoœci stosowania herbicydów, jakrównie¿ kruszenie i napowietrzanie gleby, co korzystniewp³ywa na rozwój plantacji. Pielnik stosowany jest doekologicznej pielêgnacji takich roœlin jak burak cukrowy,kukurydza, s³onecznik itp.

Do mechanicznego zwalczania chwastów roœlinuprawianych w redlinach wykorzystywany jest pielniko-obsypnik lub sam obsypnik. Sekcje robocze pielniko-obsypnika (rys. 6) zbudowane s¹ w taki sposób, aby podczaspracy zapewniæ pielenie, spulchnianie i obsypywanie redlin.

Rys. 6. Pielniko-obsypnik P 468, prod. PrzedsiêbiorstwoProdukcyjno - Us³ugowo - Handlowe "AKPIL" Pilzno[www.akpil.pl]

O uniwersalnoœci zastosowania tego narzêdzia decydujefakt, i¿ mo¿liwa jest regulacja rozstawu jego sekcji roboczych(w zale¿noœci od ró¿nych odleg³oœci rzêdów roœlin naplantacji), w wyniku czego mo¿e byæ on wykorzystywany nietylko przy pielêgnacji ziemniaków, lecz równie¿ innych roœlin,np. marchwi.

Brona-chwastownik (rys. 7a) jest powszechnie stosowanaw gospodarstwach ekologicznych do zabiegów uprawowych ipielêgnacyjnych, zw³aszcza zwalczania wczeœnie wscho-dz¹cych chwastów oraz do niszczenia skorupy tworz¹cej siê posiewie na powierzchni gleby.

Sprê¿ysta budowa zêbów tego narzêdzia w po³¹czeniu zluŸno zawieszonymi segmentami poszczególnych sekcji robo-czych sprawia, ¿e brona ta doskonale dopasowuje siê dopowierzchni roli.

TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 3/2007

Rys. 7. Brona spulchniacz-chwastownik ,,Aktywator” prod.,,Expom'' Sp. z o.o. Kroœniewice: a) widok ogólny, b) bronaw czasie pracy [www.expom.com.pl]

Dziêki takiej budowie chwastownik skutecznie niszczy s³abiejzakorzenione chwasty, spulchnia glebê, polepsza dostêpsk³adników pokarmowych oraz intensyfikuje napowietrzaniegleby (rys. 7 b). Brona-chwastownik z powodzeniemwykorzystywana jest przy uprawach wszystkich rodzajówzbó¿ (w tym kukurydzy), buraków, grochu, rzepy, rzepaku,s³onecznika, fasoli, ziemniaków, wiêkszoœci warzyw, oraz na³¹kach.

Do innowacyjnych metod zwalczania chwastów nale¿yzaliczyæ uprawê nocn¹. Zdaniem Grzesiuka i Kulki [4]wiêkszoœæ nasion do kie³kowania potrzebuje chocia¿by„b³ysku” œwiat³a. BodŸcem pobudzaj¹cym rozwój nasionchwastów nagromadzonych w glebie mo¿e byæ œwiat³odocieraj¹ce w trakcie zabiegów uprawowych. Ograniczeniedostêpu promieni s³onecznych mo¿e os³abiaæ i spowalniaæ ichrozwój. Ma to znaczenie szczególnie w pocz¹tkowym stadiumrozwoju roœlin uprawianych, gdy konkurowanie z chwastami ozasoby siedliska szczególnie ujemnie wp³ywa na ich kondycjê iplonowanie. Z tych powodów zarówno przygotowanie roli jakrównie¿ siew przeprowadza siê noc¹ [1]. Jak dowodz¹ wswoich badaniach ró¿ni autorzy nocn¹ upraw¹ mo¿nazmniejszyæ stopieñ pokrycia gleby przez chwasty nawet okilkadziesi¹t procent [3, 5]. W wiêkszoœci przeprowadzonych

Inne metody zwalczania chwastów

badañ dowiedziono, i¿ uprawa roli noc¹ zmniejszazachwaszczenie plantacji [1].

W uprawach ekologicznych jedn¹ z metod walki zchwastami mo¿e byæ ich termiczne zwalczanie specjalnymiwypalaczami zasilanymi p³ynnym propanem. Zabieg takizaleca siê stosowaæ na ca³ej powierzchni pola lub w miejscachprzewidywanych rzêdów po wschodach chwastów abezpoœrednio przed siewem nasion. Mo¿na te¿ zwalczaæwypalaczem chwasty w miêdzyrzêdziach po wschodach roœlinuprawianych, ale wtedy nale¿y zastosowaæ odpowiednieos³ony. Efekt takiego zabiegu jest jednak krótki i po oko³o 2tygodniach chwasty pojawiaj¹ siê ponownie [2].

Podsumowanie

Literatura

Ekologiczna uprawa gleby wi¹¿e siê z wieloma wyma-ganiami zarówno co do technik wykonywania zabiegówuprawowych, jak te¿ doboru do nich odpowiednich narzêdzi.Wyeliminowanie z upraw ekologicznych œrodkówchemicznych stwarza koniecznoœæ zast¹pienia ich metodamiagrotechnicznymi, z wykorzystaniem dostêpnych na rynkumaszyn i narzêdzi do uprawy roli i pielêgnacji za³o¿onejplantacji. Wiedza z zakresu oddzia³ywania elementówroboczych poszczególnych narzêdzi wykorzystywanych wuprawach ekologicznych na glebê oraz roœliny, pozwala naoptymalny dobór sprzêtu, oraz gwarantuje uzyskaniepo¿¹danej, wysokiej jakoœci produktu finalnego okreœlanegomianem „zdrowej ¿ywnoœci”.

[1] Adamiak E.: Fitobiologiczna regulacja zachwaszczenia wrzepaku ozimym. Acta Sci. Pol., Agricultura 3 (1) 2004,203-208.

[2] Adamicki F., Nawrocka B. (red.): Metodyka integrowanejprodukcji buraków æwik³owych. Warszawa 2005.

[3] Ascard J.: Soil cultivation in darkness reduced weedemergence.Acta Hortic. (372) 1994, 167-177.

[4] Grzesiuk S., Kulka K.: Fizjologia i biochemia nasion.PWRiLWarszawa 1981, 606.

[5] Hartmann K. M., Nezadal W.: Photocontrol of weedswithout herbicides. Naturwissenschaften (77) 1990, 158-163.

[6] Szeptycki A.: Znaczenie techniki w systemiezrównowa¿onej produkcji rolniczej. Journal of Researchand Applications in Agricultural Engineering, Vol. 51(2)2006, 183-185.

[7] Zimny L.: Modyfikacje uprawy roli pod burak cukrowy.Post. Nauk Rol. (1) 1997, 35-47.

[8] www.agromet-jawor.pl[9] www.akpil.pl[10] www.expom.com.pl[11] www.uniagroup.com.pl

http://www.piorin.gov.pl.

TILLAGE AND PLANTS PROTECTING IMPLEMENTS USED INTHE ECOLOGICAL FOOD PRODUCTION

Summary

This article presents tillage and plants protecting implements used in the ecological food production. Also, the paper includesworking effects of different kinds of tillage implements as well as the methods of mechanical weeds elimination. The use ofknowledge pertaining to the ecological food production makes Polish products, perceived “healthy food”, more competitive toproducts of other members of the European Union.

TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA 3/2007