II.1.2 Uwarunkowania przyrodnicze Klimat, geologia, gleby · Klimat, geologia, gleby ... We...

„Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionu GąbińskoWłocławskiego”

II.1.2 Uwarunkowania przyrodnicze

___________________________________________________________________________________Wykonawca: „Środowisko” s.c.

24

Klimat, geologia, gleby


Klimat Obszar gmin turystycznych Pojezierza Gostynińskiego leży w strefie klimatu umiarkowanego – przejściowego od klimatu oceanicznego Europy Zachodniej do kontynentalnego Europy Wschodniej i Azji. Znajduje się w zasięgu morskich, kontynentalnych mas atmosferycznych. Według regionalizacji klimatycznej obszar leży w obrębie klimatu Rejonu Środkowopolskiego, charakteryzującego się najniższymi w Polsce opadami rocznymi (roczna suma opadów o prawdopodobieństwie wystąpienia 90% wynosi 350400 mm, w okolicach Włocławka 400450 mm), czasem zalegania pokrywy śnieżnej 7060 dni i długością okresu wegetacyjnego 210220 dni. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8 °C. Średnia amplituda roczna temperatury powietrza 22°C. Czas trwania zimy termicznej (okres z temperaturą średnią dobową niższą od 0°C) 8090 dni, lata termicznego (okres z temperaturą średnią dobową wyższą od 15°C 90110 dni. Specyficzne połączenie sezonowego rozkładu skąpych opadów z rozkładem temperatur powoduje, że odpływ jednostkowy wody, będący miarą wielkości naturalnych zasobów wody, jest tu dwukrotnie niższy niż gdzie indziej w Polsce centralnej i czterokrotnie niższy niż na pojezierzach Polski północnej. Na obszarze opracowania dominują wiatry z kierunków: zachodniego i południowozachodniego (ponad 35% częstości). Znaczny jest udział wiatrów wschodnich (ponad 15% częstości). Najrzadziej występują wiatry z kierunku północnego. Wiatrom sektora zachodniego towarzyszy napływ powietrza pochodzenia atlantyckiego, zawsze wilgotnego, w zimie wilgotnego i powodującego odwilże, a w lecie chłodnego. Z wiatrami z sektora wschodniego wiąże się napływ suchego powietrza kontynentalnego, w zimie mroźnego, latem – bardzo ciepłego. Liczba dni z wiatrem silnym (o prędkości powyżej 10m/s) wynosi 2040. Średnia roczna częstość ciszy i wiatru słabego (o prędkości niższej od 2m/s) to 5060%.


25


Geologia Budowa geologiczna regionu jest mocno zróżnicowana. W głębokim podłożu, z północnego zachodu na południowy wschód ( na linii Szczecinek – Chojnice – Bydgoszcz – Solec Kujawski – Toruń – Włocławek – Skierniewice) przebiega granica dwóch wielkich struktur podstawowych jednostek geologicznych Europy (strefa tektoniczna Teisseyre’a – Tornquista). Na wschodzie rozciąga się platforma wschodnioeuropejska zbudowana z prekambryjsich skał magmowych i metamorficznych pod pokrywą skał paleokenozoicznych, na zachodzie obszar fałdowań paleozoicznych. Podłoże platformy prekambryjskiej zalega na głębokości 79 km, głębokość stropu podłoża platformy paleozoicznej wynosi 78 km. Obszar opracowania znajduje się w zasięgu kilku jednostek geologicznych niecki brzeżnej i wałów: kujawskopomorskiego i środkowopolskiego. Najstarszymi utworami na omawianym terenie są osady jurajskie wykształcone w postaci łupków i piaskowców, miejscami osadów piaszczystomarglistych. Występowanie łupków, piaskowców, wapieni i gipsów stwierdzono w gminie Kowal, margli ilastych na granicy z gminą Choceń. Osady jurajskie w formie iłów, iłołupków, margli wapnistychi piaskowów występują w gminie Gostynin. Utwory kredowe o znacznej miąższości w postaci wapieni, margli, piaskowów, łupków ilastych i piasków występują w gminie Gąbin, Słubice. Zalegające na osadach mezozoicznych utwory trzeciorzędowe – mioceńskie i plioceńskie występują jako bezwapienne, tłuste iły i węgle brunatne (okolice Gostynina). Największe znaczenie gospodarcze na tych terenach mają utwory czwartorzędowe wykształcone w postaci piasków, żwirów, mułków, glin zwałowych i iłów zastoiskowych.

Teren charakteryzuje się dość urozmaiconą rzeźbą młodoglacjalną, będącą wynikiem procesów związanych z ostatnim zlodowaceniem bałtyckim i wyróżniającą się dużym zróżnicowaniem morfogenetycznym. Obszar opracowania tworzą trzy elementarne jednostki: wysoczyzna lodowcowa, poziomy fluwioglacjalne i doliny rzeczne. Północną część obszaru opracowania na lewym brzegu Wisły zajmują poziomy fluwioglacjalne. Część południowa to silnie pofałdowana wysoczyzna lodowcowa. Strefę środkową obszaru tworzą zróżnicowane formy geomorfologiczne w postaci ozów, wzgórz i pól kemowych, wzgórz morenowych i wydm. Największe pole wydmowe o długości 20 km i szerokości 6 km, pokryte zbiorowiskami leśnymi różnych odmian borów sosnowych i mieszanych, zlokalizowane jest na południowy wschód od Włocławka. Charakterystycznym elementem tutejszego krajobrazu są również rynny subglacjalne oraz zagłębienia bezodpływowe, tworzące długie ciągi, z których najgłębsze stanowią jeziora rynnowe.


26


Surowce Większość występujących w obszarze opracowania surowców mineralnych jest zaliczana do kopalin pospolitych wykorzystywanych na potrzeby budownictwa i drogownictwa. Wśród udokumentowanych złóż surowców mineralnych podstawową grupę stanowią kruszywa naturalne i surowce ilaste. Iły zostały udokumentowane w 7 złożach, z których eksploatuje się 3: „Osiny I” w gminie Gostynin, oraz „Studzieniec” i „Wymyśle Polskie” w gminie Słubice. Kruszywo naturalne eksploatuje się w 3 spośród 13 udokumentowanych złóż: „Barcik Nowy II” w gminie Sanniki, „Ossowiec II” w gminie Szczawin Kościelny i „Skoki II – Dąb Mały” w gminie Włocławek. We wschodniej części miasta Gostynin znajduje się pokład węglowy miąższości 4,42 m, jednak warunki zalegania złoża i infrastruktura powierzchni wykluczają możliwości jego eksploatacji. Z dolinami rzek i pradoliną Wisły związane są złoża torfów i gytii.

Gleby Rozmieszczenie typów gleb wynika z budowy geologicznej i rzeźby terenu, a zwłaszcza z litologii utworów powierzchniowych. Gleby obszaru opracowania, powstałe w większości na utworach polodowcowych, są średniej i słabej jakości. W centralnej i północnej części omawianego terenu dominują gleby autogeniczne wytworzone z piasków rzecznolodowcowych i piasków drobnoziarnistych pochodzenia limnicznego i eolicznego. Płaskie powierzchnie terasów pokrywają w większości gleby bielicowordzawe. Na obszarach form eolicznych dominującym typem gleb są gleby bielicowe i rdzawe. W bezpośrednim sąsiedztwie koryta rzeki na terasach zalewowych występują mady rzeczne z towarzyszącymi glebami mułowymi, murszowymi i torfowymi. Gleby torfowe oraz torfowomurszowe występują wokół większych jezior oraz w licznych drobnych zagłębieniach. Południową część terenu zajmują gleby mineralnomurszowe.

Z powyższego wynika, że ogromna większość regionu leży na glebach o niskiej przydatności dla rolnictwa. Najbardziej rozpowszechnione piaszczyste gleby bielicowe i rdzawe zwykle odpowiadają V i VI klasie bonitacji. Nieco lepsze są hydrogeniczne gleby nadrzeczne i mineralnomurszowe gleby południowych krańców regionu, gdzie znaczny udział mają grunty klasy IV.


27

Wody powierzchniowe

Wisła w PłockuŹródło: www.malachowianka.plock.org.pl


Rzeki Główną osią hydrograficzną regionu jest rzeka Wisła, płynąca północną granicą obszaru opracowania na długości ok. 84 km, z której ponad połowa przypada na Zalew Włocławski. Ten największy pod względem powierzchni i drugi co do objętości zbiornik w Polsce powstał po wybudowaniu w 1970 r. zapory we Włocławku. Jego powierzchnia liczy 75 km2, pojemność – 408 mln m3 a długość (od Płocka do Włocławka) 45 km. Mimo antropogenicznego pochodzenia jest to unikalny obiekt pod względem przyrodniczym i hydrologicznym. Wybudowany został jako pierwszy i dotychczas jedyny z projektowanej Kaskady Dolnej Wisły. Pełni funkcje energetyczne, retencyjne i rekreacyjne. Jest to typowy nizinny, wąski a długi zbiornik o mało urozmaiconych brzegach. Rozlewiska stanowią ok. 14% powierzchni zbiornika i rozmieszczone są wzdłuż niskiego, lewego brzegu, objętego ZSROW. Przeciwległy, prawy brzeg na odcinku WłocławekPłock jest wysoki a krawędź skarpy wznosi się 3040 m ponad wodę. Lewy brzeg, na którym leży obszar objęty ZSROW jest zupełnie odmiennie uformowany. Na całej długości zbiornika tereny leżące przy nim znajdują się w depresji w stosunku do zwierciadła wody lub wyniesione są na wysokość zaledwie kilku metrów i stanowią tzw. niski teras zalewowy. Zapory boczne o łącznej długości 18 km, zbudowane są w celu skoncentrowania zbiornika na szerokości terasu zalewowego i ochrony przed podtopieniem 6 tys. ha terenów rolniczych leżących wzdłuż lewego brzegu. Całkowita wymiana wody przy średnim przepływie trwa 4,5 doby, natomiast 6,5 doby w latach suchych.

Innymi ważniejszymi elementami sieci rzecznej regionu gąbińskowłocławskiego są:

Zgłowiączka, uchodząca do Wisły tuż poniżej Włocławka; w granicach opracowania znajduje się tylko dolny odcinek rzeki – od wpływu Lubieńki do granicy gminy Włocławek;

Lubieńka, będąca prawobrzeżnym dopływem Zgłowiączki. Jest to ciek o długości 42,5 km odwadniający teren o powierzchni 499,4 km2. Rzeka wypływa z mokradła położonego w okolicach wsi Czaple Nowe i do jeziora Lubieńskiego płynie głównie przez tereny podmokłe. W okolicy wsi Łagiewniki przyjmuje prawoboczną Rakutówkę, która odwadnia znaczną część Gostynińsko–Włocławskiego Parku Krajobrazowego;

Rakutówka, prawobrzeżny dopływ Lubieńki. Całkowita długość rzeki wynosi 37,4 km a zlewnia zajmuje powierzchnię 275,3 km2. Rzeka


28


wypływa z jeziora Kocioł, leżącego w okolicach miejscowości Gostynin. Na odcinku od jeziora Trzebowskiego do jeziora Rakutowskiego rzeka przepływa przez obszary bagienne zwane Niecką Kłócieńską. Występują tutaj liczne bagna, podmokłe łąki, częściowo obszar ten porośnięty jest lasami. Obszar dorzecza Rakutówki w znacznej części znajduje się w granicach Gostynińsko–Włocławskiego Parku Krajobrazowego;

Kanał „A” i rzeka Zuzanka, która bierze początek z terenów na południowy wschód od jeziora Telążna, a dalej prowadzi wody na północ do Wisły. Dawniej rzeka wpadała do niej na wysokości Wistki Szlacheckiej. W związku z budową stopnia wodnego we Włocławku jej ujście zostało zmienione. Teraz wody Zuzanki płyną do Wisły poprzez tzw. kanał A, który biegnie równolegle do zapory bocznej zbiornika i uchodzi poniżej stopnia wodnego. Całkowita długość rzeki wynosi 17,8 km, a powierzchnia jej zlewni 142 km2. Dorzecze Zuzanki/Kanału A w dużej mierze posiada charakter rolniczy.

Ruda, ciek o długości zaledwie 8,5 km, uchodzący do Zbiornika Włocławskiego między Nowym Duninowem a Włocławkiem. Bierze początek z mokradeł położonych na południowy wschód od jeziora Wierzchoń, przepływa przez nie i dalej płynie poprzez jeziora Brzózka, Gościąż i Mielec. Poniżej jeziora Mielec rzeka jest podpiętrzona starą groblą młyńską, na bazie której został wybudowany próg kontrolno–pomiarowy. Zlewnia Rudy w znacznej części pokryta jest lasem.

Skrwa Lewa, uchodząca do Wisły między Płockiem a Nowym Duninowem, biorąca swój początek poza obszarem opracowania, około 20 km na południe od Gostynina. Długość rzeki wynosi 34 km. Głównym dopływem jest rzeka Osetnica. W zlewni Skrwy Lewej znajdują się jeziora: Lucieńskie, Sumino i Białe. Teren zlewni w dużej części pokrywają lasy.

Kanał IłowskoDobrzykowski, uchodzący do Wisły ok. 7 km powyżej PłockaRadziwia. Kanał IłowskoDobrzykowski zasilany jest wodami licznych cieków, rowów i kanałów nadwiślańskich, odwadniających zmeliorowane terasy zalewowe. Do ważniejszych dopływów należą NidaGąbinianka i ciek odprowadzający wody z jezior Ciechomickiego, Górskiego, Łąckiego i Zdworskiego. Teren zlewni jest w większości użytkowany jako łąki.


29


Jeżówka, ciek o długości około 17 km, wypływający spod Sannik, przepływający przez Iłów i uchodzący do Wisły na wysokości Kępy Ładowskiej, w pobliżu zachodniego krańca regionu. Zlewnia Jeżówki jest wybitnie rolnicza, pokryta gęstą siecią rowów odwadniających.

Słudwia, płynąca poza południową granicą regionu, na południowy wschód, w kierunku Bzury, do której uchodzi pod Łowiczem. Słudwia, poprzez swoje lewobrzeżne dopływy Przysowę i Nidę, odwadnia tereny na południe od linii Gostynin – Gąbin – Sanniki a jej zlewnia w granicach opracowania ma charakter rolniczoleśny.

Sieć rzeczną regionu przedstawia Mapa 1.

Jeziora Ważnym elementem walorów przyrodniczych regionu są jeziora powstałe w wyniku erozyjnej działalności wód lodowcowych (jeziora rynnowe), bądź w dnach wytopisk polodowcowych (jeziora morenowe). Jeziora rynnowe charakteryzują się wydłużonym kształtem, stromymi brzegami, są

głębokie z licznymi progami i przegłębieniami w dnie. Jeziora morenowe są płytkie, o owalnym kształcie i mało urozmaiconej linii brzegowej. W granicach regionu znajduje się około 70 jezior, tworzących Pojezierze Gostynińskie. Niemal wszystkie jeziora znajdują się w Kotlinie Płockiej, w granicach pradoliny Wisły. Orientacyjną południową granicę Pojezierza wyznacza linia Gąbin – Szczawin. Zestawienie ważniejszych jezior obszaru opracowania prezentuje Tabela II.2, natomiast ich przestrzenne rozmieszczenie Mapa 1.

Tabela II.2. Ważniejsze jeziora obszaru opracowania. Źródło: Program Ochrony Środowiska Powiatu Płockiego, Program Ochrony Środowiska Powiatu Włocławskiego, Kompleksowy Program Ochrony Środowiska na terenie Stowarzyszenia Gmin Turystycznych Pojezierza Gostynińskiego.GminaZbiornik

wodnyPow. [km2]

Głęb. max. [m]

Objęt. [tys. m3]

Charakterystyka


30

Jez. Krzewenckie i Lubiechowskie Źródło: www.baruchowo.pl


Baru

chow

o Goreńskie 0,553 6,5 1693,325 % otoczenia stanowi bór porastający znajdujące się nad brzegiem wydmy. Jezioro jest objęte strefą ciszy: i jest użytkowane rekreacyjnie.

Skrzyneckie 0,268 10,5 1542wysokie i piaszczyste brzegi jeziora w 70 % porasta bór, jezioro jest intensywnie użytkowane rekreacyjnie

Grodno 0,152 592,8 wysokie zbocza rynny jeziora rozcinają liczne wąwozy, zbiornik otaczają rzadkie zespoły leśne jak ols porzeczkowy, łęg wiązowo jesionowy i grąd niski

Trzeboskie 0,107 2 195,5brzegi trudnodostępne, w 80% zarośnięte szerokim pasmem szuwarów

Radziszewskie 0,085 2,9 10% otoczenia stanowią olsy i bór świeży, jezioro użytkowane rekreacyjnie

Kow

al Rakutowskie 3,000 2,8 3228,5Rozległe, zarastające jezioro na bagnach, ostoja licznych ptaków wodnych i błotnych

Krzewenckie 0,393 7,6 1674dno przecięte dwoma korytami potoków polodowcowych, na północy i wschodzie zbiornik otaczają bory sosnowe, stanowiące 20% jego otoczenia

Lubiechowskie 0,168 4 459dno jeziora płaskie, brzegi strome, od północy jezioro otacza wysoki wał piaszczysty porośnięty borem świeżym, stanowiącym 50% otoczenia zbiornika, jezioro użytkowane rekreacyjnie

Wło

cław

ek Wikaryjskie 0,600 13,6 2446,2rynnowe, w 90% zbiornik otaczają bory świeże, szuwary pokrywają 80% linii brzegowej, nad jeziorem koncentruje się ruch turystyczny Włocławka

Gościąż 0,455 23,2 2443,3Położone w ciągu jezior „Na jazach”, zbocza wydm wokół jezior porastają bory sosnowe, olsy i łęgi, brzegi niedostępne i bagniste, ze względu na unikalne osady denne, w zachowała się wyraźna mikroaminacja, zbiornik nie jest udostępniony do rekreacji

Radyszyn 0,311 10,9 w południowowschodniej części jeziora 30% brzegów jest zabagnionych, a 90% otoczenia stanowi bór świeży

Telążna 0,256 2,7 235rynnowe, brzegi jeziora w 60% porasta bór świeży

Łuba 0,104 135,2Śródleśna polana nad brzegiem jeziora wyposażona jest w urządzenia turystyczne, tworzące dogodne warunki do rekreacji i wypoczynku

Widoń 0,102 234,6Zbiornik płytki, zarastający

Wójtowskie Duże

0,206 8,0 465,3brzegi jeziora utworzone przez wydmy pokryte w 70% borem świeżym

Gos

tyni

n Lucieńskie 2,030 20 brzegi jeziora zróżnicowane, na ogół dostępne, dobrze zagospodarowane turystycznie

Białe 1,502 30 14948brzegi jeziora wysokie, mało urozmaicone, zagospodarowane turystycznie

Sumino 0,356 7 1245,6jezioro rynnowe, lasy otaczają jezioro w 35%

Przytomne 0,366 9 brzegi strome, częściowo porośnięte lasami. Uchodzi za najstarsze i najrybniejsze jezioro całego regionu

Drzesno 0,138 2 214,5brzegi trudno dostępne

Gościąż 0,126 88,2zbiornik ma charakter stawu, wykorzystywany w celach rybackich

Staw Gaśno 0,090 2 jezioro stanowi miejsce wylęgu wielu gatunków ptactwa wodnego i błotnego.

Zalew Piechota 0,070 2 zbiornik retencyjny wykorzystywany rekreacyjnie, z plażą i zapleczem gastronomicznym.


31


Łąck Zdworskie 3,554 5 7566dno płaskie z wąskim rowem opadającym w południowej

części jeziora do 5,5 m poniżej lustra wody, brzegi jeziora zalesione z dobrze rozwiniętą infrastrukturą turystyczną

Łąckie Duże 0,550 4,5 1665jezioro ma charakter naturalnego zbiornika zaporowego powstałego na skutek spiętrzenia wód przez utwory lodowcowe, bory otaczają zbiornik w 65%

Ciechomickie 0,419 8,2 2201,3jezioro charakteryzuje się dużą przejrzystością oraz złocistą, żwirową plażą

Górskie 0,431 7,2 1419rynnowe, polodowcowe, długości 1900 m i szerokości 300 m, średnia głębokość 2,9m

Łąckie Małe 0,356 2 322,4jezioro otaczają w 60% bory, zbiornik ma charakter stawu podlegającego procesowi naturalnego zarastania

Szcz

awin

K

ości

elny

Szczawińskie 0,370 370zbiornik stanowi ostoję ptactwa wodnego, teren wokół jeziora podmokły

SUMA 17,118

Użytkowanie Powierzchnia obszaru objętego ZSROW wynosi 1542 km2, z czego gruntów 47% przypada na grunty orne i sady, 9% na trwałe użytki zielone, 32% na lasy

a 12% na pozostałe grunty, w tym wody, nieużytki, drogi i tereny zabudowane. Gminy regionu są pod względem struktury użytkowania gruntów bardzo zróżnicowane. 61% wszystkich lasów regionu skupia się w czterech gminach (Nowy Duninów, Włocławek, Łąck, Baruchowo), w których lesistość jest wyższa od przeciętnej dla kraju i które zajmują raptem 37% powierzchni obszaru. W pozostałych siedmiu gminach udział lasów nie przekracza średniej krajowej. Mapę lesistości regionu przedstawia Rys. II.3 a szczegółową strukturę użytkowania gruntów w poszczególnych gminach zawierają Tab. II.3 i II.4.

Flora W regionie występuje przynajmniej 1000 gatunków dzikich roślin naczyniowych i przynajmniej 60 gatunków mchów, tworzących mniej lub bardziej naturalne fitocenozy. Spośród roślin naczyniowych ponad 90 gatunków to rośliny ginące lub zagrożone w całym kraju lub na polskim niżu.Tabela II.3. Struktura zagospodarowania regionu [ha]. Źródło: GUS

GminaOgółem

Użytki rolne ogółem

Grunty orne

Sady Łąki Pastwiska LasyPozostałe grunty i nieużytki

[ha]Baruchowo 10705 5476 4350 46 860 220 4223 1006


32

Przyroda ożywiona


Włocławek 21992 7065 5262 82 1309 412 10904 4023Kowal 11475 7574 6288 108 1028 150 2591 1310Nowy Duninów 14479 2914 2146 22 475 271 10090 1475Gąbin 14671 10101 8166 285 867 783 3007 1563Łąck 9374 3542 2990 51 330 171 4485 1347Słubice 9447 6987 5500 156 830 501 1206 1254Gostynin 27069 16007 13476 155 1581 795 7835 3227Szczawin K. 12714 9508 7596 87 1302 523 2316 890Sanniki 9457 8308 7558 238 355 157 529 620Iłów 12849 9688 8021 671 276 720 1680 1481Suma 154232 87170 71353 1901 9213 4703 48866 18196

Tabela II.4. Struktura zagospodarowania regionu [%]. Źródło: GUS

GminaProcentowy udział użytków w powierzchni

Grunty orne

Sady Łąki Pastwiska LasyPozostałe grunty i nieużytki

Grunty ogółem

Baruchowo 40,64 8,03 2,06 0,43 39,45 9,4 100Włocławek 23,93 5,95 1,87 0,37 49,58 18,29 100Kowal 54,8 8,96 1,31 0,94 22,58 11,42 100Nowy Duninów 14,82 3,28 1,87 0,15 69,69 10,19 100Gąbin 55,66 5,91 5,34 1,94 20,5 10,65 100Łąck 31,9 3,52 1,82 0,54 47,85 14,37 100Słubice 58,22 8,79 5,3 1,65 12,77 13,27 100Gostynin 49,78 5,84 2,94 0,57 28,94 11,92 100Szczawin K. 59,75 10,24 4,11 0,68 18,22 7 100Sanniki 79,92 3,75 1,66 2,52 5,59 6,56 100Iłów 62,43 2,15 5,6 5,22 13,07 11,53 100RAZEM 46,26 1,23 5,97 3,05 31,68 11,80 100

Siedliska leśne Wyraźna dominacja ubogich gleb rdzawych, płowych i bielicowych powoduje, że chociaż w regionie można wyróżnić 15 typów siedliskowych, to zdecydowaną większość siedlisk leśnych stanowią siedliska borowe, występujące łącznie na ponad 70% ogólnej powierzchni leśnej (Rys. II.4).. Tak wysoki udział siedlisk borowych jest typowy jedynie dla piaszczystych terenów akumulacji fluwioglacjalnej (sandry, piaski rzeczne w pradolinach), takich, jak Bory Tucholskie, Puszcza Lubuska, Puszcza Notecka czy Puszcza Kurpiowska. Ważną cechą siedlisk leśnych regionu jest wysoki stopień ich naturalności. Aż 90% siedlisk nie wykazuje oznak degradacji a za siedliska silnie zdegradowane uznano zaledwie 0,02% siedlisk.

Rysunek. II.3 Lesistość regionu gąbińsko – włocławskiego w 2004 r. [%]


33


Rysunek II.4 Udział poszczególnych siedlisk leśnych w powierzchni lasów regionu. Źródło: W. Cyzman, LKP Lasy GostynińskoWłocławskie, GostyninŁąckWłocławek, 2003

Naturalność Roślinność rzeczywista lasów regionu wykazuje dość znaczny stopieńlasów zgodności z potencjalną roślinnością naturalną, przy czym najlepiej pod tym

względem przedstawiają się fitocenozy siedlisk borów świeżych, olsów, łęgów, grądów zboczowych i dąbrowy świetlistej. Na takich siedliskach od 50% do 80% zbiorowisk roślinnych to lasy naturalne lub zbliżone do naturalnych. Najgorzej wygląda sytuacja na siedliskach borów mieszanych świeżych oraz lasów mieszanych świeżych i lasów świeżych, gdzie bardzo duży udział mają zbiorowiska w niewielkim stopniu lub wcale nie przypominające zespołów naturalnych. Wiąże się to oczywiście ze zbyt dużym udziałem sztucznie wprowadzanej sosny w drzewostanach.


34

Bśw33%

LMśw16%

BMśw37%

Olsy i łęgi4%

Inne lasy4%Lśw

5%

Inne bory1%


Zespoły leśne W regionie stwierdzono występowanie około 30 roślinnych zespołów i podzespołów leśnych i zaroślowych, wymienionych poniżej:

- bory najuboższych siedlisk suchych, świeżych, wilgotnych i bagiennych:

bór suchy chrobotkowy CladonioPinetum z dominującą sosną oraz porostami – chrobotkiem i płucnicą islandzką w runie;

subkontynentalny bór świeży PeucedanoPinetum z dominującą sosną i domieszką brzozy oraz licznie występującym w podszycie jałowcem;

suboceaniczny bór świeży LeucobryoPinetum z dominującą sosną oraz śmiałkiem pogiętym i bielistką siną w runie;

kontynentalny bór wilgotny MolinioPinetum z dominującą sosną oraz trawą trzęślicą modrą i widłakiem jałowcowatym w runie;

bór bagienny VaccinoUliginosiPinetum z niskopienną sosną oraz gatunkami charakterystycznymi dla torfowisk wysokich w runie (borówka bagienna, bagno zwyczajne, żurawina błotna);

- brzezina bagienna Vaccino uliginosiBetuletum pubescentis z brzozą omszoną i borówką bagienną;

- bory mieszane ubogich siedlisk świeżych i wilgotnych:

- subkontynentalny bór mieszany Querco roborisPinetum z sosną i dębem szypułkowym; zespół ten występuje w formie typowej oraz wilgotnej – z trzęślicą modrą w runie;

- subborealny bór mieszany SerratuloPinetum z dominującą sosną i sierpikiem barwierskim w runie;

- dąbrowy średnio żyznych siedlisk świeżych i wilgotnych:

- środkowoeuropejska kwaśna dąbrowa CalamagrostioQuercetum dominującym dębem bezszypułkowym i trzcinnikiem leśnym w runie;

- subkontynentalna świetlista dąbrowa Potentillo albaeQuercetum z dębem bezszypułkowym i światłolubnym runem; zespół ten występuje w dwóch postaciach: typowej i wilgotnej, z trzęślicą modrą w runie;

- zespoły zaroślowe spokrewnione z dąbrową świetlistą:


35


- ciepłolubne zarośla leszczynowe Peucedano cervariaeCoryletum;- ciepłolubne zarośla derenia świdwy i szakłaka RhamnoCornetum;- ciepłolubne zbiorowiska z wiązem polnym;

- grądy żyznych i bardzo żyznych siedlisk świeżych i wilgotnych:

- kujawska odmiana grądu subkontynentalnego TilioCarpinetum z lipą, grabem i dębem, wyróżniająca się obecnością m.in. klonu polnego; zespół ten występuje w kilku formach: grąd czyśćcowy i kokoryczowy, charakterystyczny dla siedlisk wilgotniejszych, grąd typowy oraz zajmujący mniej żyzne stanowiska grąd wysoki;

- grąd zboczowy klonowolipowy AceriTilietum;

- łęgi i wikliny – zespoły leśne siedlisk o wysokim poziomie przepływowych wód gruntowych:

- łęg olszowojesionowy FraxinoAlnetum;- łęg olszowy CircaeoAlnetum z czartawą drobną w runie;- łęg wiązowojesionowy FilarioUlmetum campestris;- łęg jarzmiankowy AstrantioFraxinetum z lasotwórczym jesionem

i jarzmianką większą w runie;- podgórski łęg jesionowy Carici remotaeFraxinetum z turzycą

odległokłosą w runie;- łęg wierzbowotopolowy SaliciPopuletum z topolą czarną, topolą

białą, wierzbą białą i wierzbą kruchą, typowy dla wiślanych tarasów zalewowych;

- wikliny nadrzeczne Salicetum triandroviminalis z wierzbą trójpręcikową i wiciową;

- olsy i łozy – zespoły leśne i zaroślowe siedlisk bagiennych:

- ols porzeczkowy Ribo nigriAlnetum z olszą czarną i porzeczką czarną w runie, typowy dla torfowisk niskich;

- ols torfowcowy SphagnosquarrosiAlnetum z olszą czarną i torfowcem nastroszonym w runie, typowy dla torfowisk przejściowych;

- ols brzozowy Betuletum pubescentisverrucosae z dominującą brzozą omszoną;

- zarośla łozowe Salicetum pentandrocinereae z dominującymi wierzbą szarą i uszatą.

Zespoły wodne Kilkadziesiąt jezior i kilkaset różnego rodzaju oczek wodnych stanowi


36


i szuwarowe siedlisko wielu naturalnych lub półnaturalnych fitocenoz typowych dla żyznych wód stojących. Poniżej wymieniono zespoły roślin wodnych charakterystyczne dla regionu:

Zespoły roślinności zanurzonej głębszych partii jezior:

zespoły łąk ramienicowych; zespoły zanurzonych roślin kwiatowych (rdestnica grzebieniasta, r.

przeszyta, r. połyskująca, rogatek sztywny, moczarka, włosienicznik krążkolistny;

Zespoły roślinności z liśćmi pływającymi, typowe dla płytszych partii jezior i stawów:

zespół lilii wodnych z grzybieniem białym i grążelem żółtym; zespół rdestnicy pływającej; zespół rdestu ziemnowodnego;

Zespoły roślinności pływającej, typowe dla zacisznych, zamulonych zatok:

zespół osoki aloesowatej; zespół żabiścieku pływającego;

Zespoły roślinności pływającej stawów i oczek wodnych:

zespoły rzęsy drobnej, rzęsy trójrowkowej, spirodeli, rzęsy garbatej i wolfii bezkorzeniowej;

Zespoły roślinności szuwarowej, porastającej brzegi wód i mokre zagłębienia:

zespoły szuwaru właściwego (m.in. szuwary: trzcinowy, pałki wąskolistnej, pałki szerokolistnej, tatarakowy, narecznicowy, strzałki wodnej i jeżogłówki, kłoci wiechowatej);

zespoły szuwaru turzycowego (m.in. turzycy błotnej i turzycy zaostrzonej).

Zespoły Na stale podmokłych terenach o trudno przepuszczalnym podłożu, wtorfowiskowe wyniku akumulacji szczątków roślinnych tworzą się torfowiska, będące

bardzo specyficzną kategorią siedlisk przyrodniczych. Na dość często


37


spotykanych, żyznych torfowiskach niskich rozwijają się zespoły szuwarowe, natomiast na bardzo rzadkich, ubogich w składniki pokarmowe, torfowiskach przejściowych i wysokich wykształcają się zespoły mszarów, takie, jak mszar z turzycą bagienną Caricetum limosae, mszar z przygiełką białą Rhynosporetum albae, czy najrzadszy w regionie mszar kępkowodolinkowy Sphagentum magellanici z torfowcem magellańskim i rosiczką okrągłolistną.

Łąki, pastwiska Tam, gdzie człowiek wytępił lasy a nie wprowadził upraw, rozwijają sięwrzosowiska naturalne, półnaturalne lub antropogeniczne zbiorowiska zastępcze wobec

lasów. Na siedliskach wilgotnych najczęściej wykształcają się różne zbiorowiska łąkowe, wśród których do najciekawszych pod względem florystycznym należą ekstensywnie użytkowane łąki sitowotrzęślicowe i trzęślicowe (JuncoMolinietum i Molinietum cerulae) oraz ziołorośla z wiązówką błotną (FilipenduloGeranietum) i kozłkiem lekarskim (VaklerianoFilipenduletum) Zbliżone siedliska zajmują także zespół CirsioPolygonetum z rdestem wężownikiem i ostrożniem warzywnym oraz zespół sitowia leśnego Scripetum silvatici.

Siedliska świeże zajmują między innymi pospolity pastwiskowy zespół LolioCynosuretum z życicą trwałą i brodawnikiem jesiennym oraz dwukośne łąki rajgrasowe Arrhenatheretum elatoris.

Siedliska suche są domeną muraw napiaskowych, w tym dość pospolitych muraw ze szczotlichą siwą SperguloCorynephoretum oraz znacznie rzadszych, subkontynentalnych zespołów Sileno otitisFestucetum z lepnicą usznicą i FestucoKoelerietum glaucae ze strzępnicą siną. Inny rodzajem zbiorowisk związanych z suchymi siedliskami są wrzosowiska.

Fauna Świat kręgowców regionu gąbińskowłocławskiego obejmuje znaczną większość gatunków spotykanych na polskim niżu. Najliczniej reprezentowaną gromadą są ptaki. W regionie stwierdzono lęgi 135 gatunków ptaków, a dalszych 30 gatunków obserwuje się regularnie podczas przelotów. Różnorodność awifauny jest odzwierciedleniem bogactwa siedliskowego, obejmującego w zasadzie pełen przekrój siedlisk polskiego niżu, od wielkiej rzeki, jezior i bagien po suche bory, pola uprawne i osiedla ludzkie. Do najcenniejszych

i najbardziej spektakularnych przedstawicieli awifauny należą niewątpliwie


38

Puchacz Źródło: www.baruchowo.pl


ptaki drapieżne i ptaki wodnobłotne. W regionie występuje kilkanaście gatunków ptaków wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Są to między innymi: bąk, batalion, bielik, błotniak łąkowy, błotniak zbożowy, kraska, kropiatka, kulik wielki, orlik krzykliwy, rybitwa białoczelna, rybołów, sieweczka obrożna, sokół wędrowny, wodniczka, wąsatka,

Gromadę ssaków reprezentuje blisko 50 spośród 93 występujących w Polsce gatunków, w tym 11 gatunków drapieżnych (borsuk, gronostaj, kuna leśna, kuna domowa, łasica, norka amerykańska, tchórz, wydra, jenot, lis i niedawno reintrodukowany ryś), 5 gatunków kopytnych (dzik, sarna, jeleń szlachetny, łoś, daniel), 16 gatunków gryzoni, w tym bóbr, 11 gatunków nietoperzy i 5 gatunków z rzędu owadożernych. Około połowa z tych gatunków objęta jest ochroną prawną (m.in. nietoperze, bóbr, ryś, łasica, wydra) a niektóre (bóbr europejski, mroczek posrebrzany, mroczek pozłocisty, wydra, ryś) wpisane są do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt.

Najmniej licznie, podobnie jak w całej Polsce, reprezentowana jest gromada gadów, których w regionie występuje 6 gatunków, w tym 3 gatunki węży (gniewosz plamisty, żmija zygzakowata i zaskroniec zwyczajny) oraz 3 gatunki jaszczurek (zwinka, jaszczurka żyworodna i padalec). Wszystkie one są pod ochroną. Występowanie na wolności ginącego gatunku, jaszczurki zielonej, związanej z suchymi zbiorowiskami ziołorośli i krzewów, nie jest pewne.

Płazy reprezentowane są przez dwa gatunki płazów ogoniastych (traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna), i jedenaśnie gatunków płazów bezogoniastych, w tym 3 gatunki ropuch (szara, zielona, paskówka), 5 gatunków żab (trawna, moczarowa, śmieszka, jeziorkowa, wodna) oraz grzebiuszka ziemna, rzekotka drzewna i kumak nizinny. Wszystkie one są pod ochroną.

Ichtiofaunę regionu reprezentują gatunki typowe dla małych i średnich, żyznych jezior, takie, jak ciernik, jazgarz, karaś, karp, kiełb, koza, krąp, leszcz, lin, okoń, piskorz, płoć, sandacz, słonecznica, strzebla przekopowa, szczupak, śliz, ukleja, węgorz, wzdręga. Ponadto, w Wiśle bytuje szereg gatunków związanych głównie z rzeczną krainą leszcza. Są to boleń, brzana, certa, cierniczek, jazgarz, jaź, jelec, kleń, koza, krąp, minóg rzeczny, piekielnica, sum i świnka. Wreszcie, w niektórych mniejszych ciekach regionu występują śliz i koza, dość rzadkie ryby, związane z wartkimi


39


wodami i piaszczystym dnem. Te ostatnie, a także piskorz i piekielnica, są gatunkami prawnie chronionymi.

Zagrożenia Bioróżnorodność i naturalne walory krajobrazowe regionu poddawane są przyrody presji szeregu czynników, z których większość bezpośrednio lub pośrednio

związana jest z działalnością człowieka. Do najistotniejszych należą:

- presja inwestycyjna na atrakcyjne krajobrazowo tereny, w tym przede wszystkim rozwój rekreacji indywidualnej (działki, dacze, pomosty) nad jeziorami oraz wokół śródleśnych wsi; efektem tej presji jest niszczenie walorów estetycznych krajobrazu, ale także fizyczne niszczenie strefy brzegowej jezior, przecinanie tras wędrówek zwierząt, zaśmiecanie i nadmierne wydeptywanie pobliskich lasów

- zanieczyszczenie wód ściekami komunalnymi, spływami z terenów rolniczych oraz odciekami z dzikich wysypisk, prowadzące do przeżyźniania jezior i rzek, zubożenia składu gatunkowego ich flory i fauny, ostrych deficytów tlenowych, zamulania i przyspieszonego zarastania

- pogłębianie się deficytu wody, wynikające z przeprowadzonych w ubiegłych dekadach i stuleciach melioracji oraz obserwowanych obecnie zmian klimatycznych; zmiany stosunków wodnych dotykają wielu biocenoz, powodując w wielu przypadkach fizyczny zanik rozlewisk oraz mokradeł i prowadząc do zmian struktury gatunkowej w kierunku zbiorowisk kserofilnych

- kłusownictwo, którym dotknięte są zarówno gospodarka rybacka, jak i łowiecka

- zaprzestanie użytkowania łąk na terenach zamieszkiwanych przez ptaki wodnobłotne; zarastanie łąk powoduje, że kurczą się siedliska dogodne dla wielu cennych gatunków, takich, jak batalion, kulik wielki, czy rycyk

- zanieczyszczenie powietrza, powodujące pogorszenie zdrowotności lasów, w tym szczególnie dominujących drzewostanów sosnowych; problem ten wiąże się przede wszystkim z sąsiedztwem zakładów wielkich chemii we Włocławku i w Płocku, przy czym należy podkreślić, że sytuacja w ostatnich latach znacznie się poprawiła, choć na pełne odbudowanie zdrowia lasów po latach zatruwania trzeba będzie jeszcze poczekać

- zagrożenie pożarowe lasów, związane z faktem dominacji sosnowych monokultur na nie trzymających wilgoci, piaszczystych glebach,

- zagrożenie lasów gradacjami szkodników, związane z dominacją drzewostanów jednogatunkowych i obniżoną zdrowotnością, wywołaną wieloletnim oddziaływaniem zanieczyszczeń powietrza.


40


Gospodarka Na blisko 50 tysięcy hektarów lasów i zalesień w regionie, 41 tysięcy (83%)leśna stanowią lasy publiczne, pozostające we władaniu Lasów Państwowych,

a niecałe 9 tysięcy (17%) lasy prywatne (Tab. II.5). Warto wspomnieć, że wśród tych ostatnich są także lasy najstarszej w Polsce wspólnoty właścicieli lasów w Kowalu. Korzenie wspólnoty sięgają panowania urodzonego w Kowalu króla Kazimierza Wielkiego, który nadał okolicznym chłopom szmat lasu jako wspólną własność.

Tabela II.5 Grunty leśne i przeznaczone do zalesienia wszelkich form własności w obszarze opracowania w 2004 r. Źródło: GUS

WyszczególnieniePowierzchnia

ha %grunty leśne publiczne ogółem 41133,50 82,74grunty leśne prywatne ogółem 8532,70 17,16zalesienia lasy publiczne ogółem 7,00 0,01 zalesienia lasy prywatne ogółem 41,70 0,08SUMA 49714,90 100,00

Udział lasów prywatnych jest generalnie większy tam, gdzie lasy są rozdrobnione a lesistość niższa. W gminach Gąbin, Sanniki, Iłów i Słubice, gdzie lesistość nie przekracza 15%, udział lasów prywatnych wynosi ponad 40%.

Cały region mieści się w granicach trzech nadleśnictw: Włocławek, Łąck i Gostynin. Lasy zarządzane przez te nadleśnictwa tworzą Leśny Kompleks Promocyjny„Lasy

Gostynińsko Włocławskie”. Jest to jeden z dziewiętnastu tego typu kompleksów w Polsce, obejmujących łącznie około 10% powierzchni leśnej kraju. LKP „Lasy GostynińskoWłocławskie” był jednym z pierwszych dziesięciu LKP, utworzonych w 1994 r. Zgodnie z Ustawą o lasach, leśne kompleksy promocyjne są narzędziem służącym promocji trwale zrównoważonej gospodarki leśnej i ochrony zasobów przyrody w lasach. Do zadań leśnych kompleksów promocyjnych należą:


41

Uprawa leśna w leśnictwie Goreń Źródło: www.lasy.com.pl


- wszechstronne rozpoznanie stanu biocenoz leśnych oraz kierunków zachodzących w nich zmian

- trwałe zachodzenie lub odtwarzanie walorów lasu metodami gospodarczymi, ze szczególnym uwzględnieniem metody leśnej inżynierii ekologicznej

- integrowanie celów trwałej gospodarki leśnej i aktywnej wielkoobszarowej ochrony przyrody

- promowanie wielofunkcyjności lasu- wypracowywanie rozwiązań modelowych w zakresie polityki ochrony

zasobów leśnych- kształcenie społeczeństwa w problematyce leśnej- rozwój zaplecza turystycznego.

Zgodnie z Jednolitym Programem GospodarczoOchronnym LKP „Lasy GostynińskoWłocławskie”, w gospodarce leśnej regionu obowiązują następujące kierunki strategiczne:

1. Podejmowanie działań w celu zwiększenia lesistości dla optymalnego kształtowania struktury krajobrazu

2. Podejmowanie działań wzmacniających funkcje ekologiczne3. Podejmowanie działań wzmacniających funkcje gospodarcze w celu

odtworzenia naturalnych walorów lasu4. Podejmowanie działań wzmacniających funkcje społeczne, w tym

związane z edukacją ekologiczną, historyczną i kulturalną oraz rozwojem turystyki kwalifikowanej.

Jakość wód Przedstawiona w Tabeli II.6 klasyfikacja ogólna jakości wód rzecznych, uwzględniająca cechy fizykochemiczne, bakteriologiczne i hydrobiologiczne obliczona na podstawie stężeń charakterystycznych wykazała, że na obszarze opracowania do 2002 roku nie było wód spełniających kryteria dla I klasy czystości. II klasę czystości posiadała jedynie rzeka Ruda na 13% swej długości. Warunkom III klasy czystości z 227 km przebadanych rzek odpowiadały odcinki rzek o długości 59,8 km (26,4 %), a na odcinku 166,1 km ( 73,2 %) rzeki prowadziły wody pozaklasowe (non). Najbardziej zanieczyszczonymi rzekami są Wisła, Nida Gąbianianka, Skrwa Lewa, Kanał Dobrzykowski i Zgłowiączka, których


42

Jakość i zagrożenia środowiska


wody na ponad 85% badanej długości rzeki były pozaklasowe. Ponad 80 % monitorowanej długości Rakutówki i Strugi Kujawskiej odpowiada normom III klasy czystości. Udział wód III klasy i pozaklasowych Lubieńki i Zuzanki jest podobny (ok. 50%).

Wody Wisły w 2002 roku były pozaklasowe. O zaliczeniu rzeki do wód pozaklasowych zadecydowały parametry fizykochemiczne, stan sanitarny i wskaźnik hydrobiologiczny – chlorofil. W pozostałych badanych rzekach o niekorzystnej ocenie zadecydowały pojedyncze wskaźniki. Wskaźnikami, które najczęściej obniżały klasę czystości były: miano coli typu kałowego, fosforany, fosfor ogólny, azot azotynowy i BZT5.

O stanie czystości pomniejszych rzek decydują w dużym stopniu lokalne zanieczyszczenia obszarowe i nie uporządkowana gospodarka ściekowa w regionie, natomiast zła jakość wód Wisły spowodowana jest przede wszystkim zaniedbaniami w gospodarce ściekowej wielkich aglomeracji leżących poza regionem, w tym aglomeracji warszawskiej.

Tabela II.6 Ocena jakości wód w rzekach położonych w granicach obszaru opracowania. Źródło: „Program Ochrony Środowiska Powiatu Włocławskiego”, „Program Ochrony Środowiska Powiatu Płockiego”.

Nazwa rzekiOstatni

rok badania

Badana długość

rzeki [km]

Klasyfikacja rzekFizyko

chemicznaHydrobiologiczna

Bakterio logiczna

Ocena ogólna

II III non I II III non II III non II III nonWisła 2002 69,7 0 0 69,7 0 0 0 69,7 0 0 69,7 0 0 69,7Nida Gąbinianka 2001 17,8 0 0 17,8 0 0 17,8 0 0 0 17,8 0 0 17,8

Kanał Dobrzykowski (Troszyński)

1997 27,2 0 4,2 23,0

0 27,2 0 0 0 4,2 23,0 0 4,2 23,2

Skrwa Lewa 2000 4,2 0 0 4,2 0 0 4,2 0 0 1,5 2,7 0 0 4,2Lubieńka 2001 38,5 0 22,9 15,6 21,1 0 0 17,4 1,8 36,2 0,5 0 20,6 17,9Rakutówka 2001 20,0 13,8 6,2 0 20 0 0 0 0 18,8 1,2 0 18,8 1,2Ruda 2001 1,1 1,1 0 0 1,1 0 0 0 1,1 0 0 1,1 0 0Zuzanka 2001 14,8 0 8,0 6,8 14,8 0 0 0 0 12,3 2,5 0 8,0 6,8Struga Kujawska 2001 4,3 0 3,7 0,6 n.b n.b n.b n.b 0 3,7 0,6 0 3,7 0,6

Zgłowiączka 2001 29,2 0 4,9 24,3 19,0 10,2 0 0 4,5 0 24,7 0 4,5 24,7Wyjaśnienie skrótów użytych w tabeli:O2 tlen rozpuszczony, PE przewodność elektrolityczna właściwa, BZT5 pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu, ChZTMn – chemiczne zapotrzebowanie tlenu metodą nadmanganianową, CHZTCr chemiczne zapotrzebowanie tlenu metodą dwuchromianową, zaw zawiesina ogólna, s.rozp – substancje rozpuszczone, Cl – chlorki, Na – sód, K potasN azot ogólnym, NH4 azot amonowy, NO2 azot azotynowy, NO3 azot azotanowy P fosfor ogólny, PO4 – fosforany, nb – nie badano, non nie odpowiada normom,


43


Tabela II.7. Jakość wód badanych jezior obszaru opracowania. Źródło: „Program Ochrony Środowiska Powiatu Włocławskiego”, „Program Ochrony Środowiska Powiatu Płockiego”.

Nazwa jeziora Zlewnia

Pow.

[ha]

Obj

. [ty

s. m

3]

Głęb

.max

. [m

]

Kla

syfik

acja

czys

tośc

i wód

og

ólna

Rok

osta

t. b

adan

ia

Poda

tnoś

ć na d

egra

dacj

ę

Rok

popr

zedn

iego b

adan

ia/k

lasa

Lubiechowskie RakutówkaLubieńka 16,8 459 4 III 2001 non. 1998/II

Krzewent RakutówkaLubieńka 38,1 1674,0 7,6 II 2001 III II

Rakutowskie RakutówkaLubieńka 300 3228,5 2,8 II 2001 non. 1994/III

Skrzyneckie RakutówkaLubińka 26,8 1542 10,5 II 2001 II 1998/III

Gościąż RudaWisła 45,5 2073 23,6 II 2001 II IICiechomickie K. Dobyrzykowski 47,1 2201,3 8,2 III 2002 III 1998/non.Górskie K. Dobyrzykowski 45 1419 7,2 III 2002 III 1998/IIŁąckie Duże K. Dobyrzykowski 55,5 1665 4,5 non. 2000 III 1998/non.Łąckie Małe K. Dobyrzykowski 35,6 b.d. 2 non. 1998 III 1982/non.Sędeń Skrwa Lewa 14,2 400 4,4 III 1998 III 1998/IIIZdworskie K. Dobrzykowski 355,5 7566 5 III 1999 III 1998/III

Jeziora cechuje duża podatność na degradację, która wynika z niekorzystnych warunków morfometrycznych i zlewniowych, jak: mała głębokość, długa linia brzegowa w stosunku do pojemności oraz niekorzystne zagospodarowanie zlewni bezpośrednich. Większość jezior to zbiorniki podatne na degradację, zaliczane do III kategorii.Badania monitoringowe, których wyniki prezentuje Tabela II.7, przeprowadzane w ostatnich latach wykazały, że jakość wód stojących w stosunku do wcześniejszych badań pozostała na tym samym poziomie lub uległa pogorszeniu (Jezioro Lubiechowskie, Górskie). W obszarze opracowania nie ma jezior I i II klasy czystości. Jakość wód badanych zbiorników odpowiada III klasie czystości lub jest pozaklasowa. Poprawa jakości wód nastąpiła w Jeziorze Rakutowskim, Skrzynki, Ciechomickim.O pogorszeniu się jakości wód świadczą wyższe stężenia BZT5, fosforu ogólnego, azotu mineralnego, wyższy chlorofil, mniejsza przezroczystość wody, gorsze warunki tlenowe niż w latach osiemdziesiątych. Wizualnym dokumentem degradowania zbiorników są masowe zakwity glonów, co spowodowane jest przeżyźnieniem wód jeziornych substancjami biogennymi.

Zagrożenia Największe zagrożenie dla jakości wód powierzchniowych i podziemnychwód stanowią:


44


- spływy substancji nawozowych z terenów rolniczych, - nieoczyszczone ścieki komunalne odprowadzane do odbiorników

systemami kanalizacyjnymi i rowami melioracyjnymi,- dzikie składowiska odpadów,- w przypadku Wisły zanieczyszczenia z aglomeracji i źródeł

obszarowych położonych powyżej Wyszogrodu.

Problemem wszystkich gmin jest niedostatecznie rozwinięta sieć kanalizacyjna, brak oczyszczalni ścieków i kanalizacji w wielu zwartych jednostkach osadniczych, stare wyeksploatowane oczyszczalnie funkcjonujące przy osiedlach mieszkaniowych po byłych państwowych gospodarstwach rolnych, nieprawidłowa obsługa oczyszczalni ścieków oraz niski stan świadomości ekologicznej wielu mieszkańców. Znaczna ilość ścieków jest gromadzona w zbiornikach bezodpływowych lub dołach chłonnych. Ścieki ze zbiorników wywożone są na pola, do lasów i do cieków wodnych, zamiast do punktów zlewnych oczyszczalni ścieków.

W obszarze opracowania funkcjonuje 9 gminnych oczyszczalni ścieków zlokalizowanych w Baruchowie, Gąbinie, Lucieniu, Rakutowie, Łącku, Nowym Duninowie, Sannikach, Słubicach i Szczawinie Kościelnym oraz miejska oczyszczalnia ścieków w Gostyninie. Oprócz oczyszczalni gminnych, funkcjonują także oczyszczalnie ścieków przy spółdzielniach mieszkaniowych, domach pomocy społecznej, ośrodkach wypoczynkowych, zakładach przemysłowych. Dzięki wsparciu władz gmin coraz częstsze stają się indywidualne oczyszczalnie przyzagrodowe.


45


Odpady Źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są: gospodarstwa domowe obiekty infrastruktury takie jak: handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo,

obiekty turystyczne, targowiska, obiekty działalności gospodarczej i wytwórczej

Odpady są gromadzone na pięciu składowiskach znajdujących się w obszarze opracowania i jednym w mieście Gostynin. Składowiska w Kępinie (gm. Gąbin) i Grabowcu (gm. Słubice) nie posiadają żadnego uszczelnienia i tym samym stanowią bezpośrednie zagrożenie dla wód. Poza tym, zagrożeniem dla środowiska pozostają odpady, które nie docierają na składowiska, a których udział ocenia się na 50% ogółu odpadów z gospodarstw domowych regionu. Wśród szczególnie szkodliwych sposobów pozbywania się śmieci należy wymienić spalanie w domowych piecach i wywóz do lasów, rowów itp.

Inne zagrożenia związane z gospodarką odpadami to niewielki poziom odzysku potencjalnych surowców wtórnych oraz wyselekcjonowania odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych. W pierwszym przypadku skutkiem jest znaczący wzrost ilości odpadów trafiających na składowiska, z konsekwencjami bezpośrednimi, jak wzrost zapotrzebowania miejsca na składowiska, oraz pośrednimi, jak wzrost kosztów społecznych i ekologicznych w związku marnotrawstwem surowców. W drugim przypadku skutkiem jest skażenie gleb i wód toksycznymi i często trudno rozkładalnymi substancjami.

Powietrze Powietrze atmosferyczne ze względu na powszechność występowania i niezbędną obecność w procesach życiowych organizmów jest jednym z elementów środowiska decydującym o jakości życia człowieka i jego otoczenia. Z uwagi na znaczący wpływ otoczenia obszaru opracowania na jakość powietrza atmosferycznego oceny jego jakości dokonano na poziomie powiatów skupiających przedmiotowe gminy.

Informacje dot. jakości powietrza pochodzą z pomiarów, wykonywanych w przez WIOŚ w Bydgoszczy i Wojewódzką Stację Sanitarno – Epidemiologiczną w Bydgoszczy oraz WIOŚ w Warszawie.

Podstawę w ocenie poziomów substancji w powietrzu stanowią stacje pomiarowe sieci lokalnej monitoringu powietrza. Wg danych z 2003 r. przedstawionych w Tabeli II.8 poniżej zarejestrowane wartości zanieczyszczeń były wielokrotnie niższe od wartości dopuszczalnych.


46


Wartości stężeń zanieczyszczeń nie przekraczały 50 % wartości średniorocznej dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, 40 % benzenu, 70 % pyłu zawieszonego.

Wg rocznej oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref z 2003 r. (tzn. aglomeracji powyżej 250 tys. mieszkańców oraz powiatów nie wchodzących w skład aglomeracji) dokonanej ze względu na ochronę zdrowia (Tabela II.9) powiat włocławski i płocki znalazły się w strefie A, w której wartości zanieczyszczeń nie przekroczyły poziomu dopuszczalnego, natomiast powiat gostyniński i sochaczewski ze względu na pył P10 uzyskał klasę B, w której poziom chociaż jednej substancji mieścił się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji.

Tabela II.8. Zestawienie średniorocznych wartości stężeń zanieczyszczeń powietrza w 2003 r. Źródło: „Raport oceny środowiska województwa kujawskopomorskiego” i „Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim”

Lokalizacje stacji

Okres uśredniania wyników pomiarów

Stężenie średnie roczne zanieczyszczeń (µg/m3)

SO2 NO2

Pył zawieszony

BS TPS PM10Tlenek węgla

Benzen

Włocławek Kruszyn

Rok 4,3 10,7

Płock Maszewo

Rok 9,7 1,824 h 7,9 8h 591,2

Płock Trzepowo

Rok 14,5 2,124 h 11,58h 353,6

Wartości dopuszczalne*

Rok 20 40 40 524 h 150 50 8h 10,000

* Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 87, poz. 796)Dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu, alarmowe poziomy niektórych substancji w powietrzu oraz marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji.

Biorąc pod uwagę przedstawione pomiary oraz pomiary wykonywane w ramach prowadzenia monitoringu krajowego i regionalnego przez służby ochrony środowiska w terenie o podobnym charakterze, można stwierdzić, że obszar opracowania należy do rejonów średnio zanieczyszczonych. Największym antropogenicznym źródłem emisji różnych substancji do powietrza jest proces energetycznego spalania paliw. Duży wpływ na jakość powietrza obszaru opracowania ma tło, którego jakość kształtuje z kolei sąsiedztwo dużych miast jak Włocławek i Płock z takimi zakładami jak: Zakłady Azotowe „Anwil”, elektrociepłownie, tłocznia gazu ziemnego „Włocławek” i PKN „Orlen S.A.”. Największymi punktowymi emitorami


47


zanieczyszczeń do powietrza zlokalizowanymi w granicach obszaru opracowania w poszczególnych gminach są źródła wytwarzające energię cieplną dla potrzeb centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej i potrzeb technologii. Jednym z istotnych czynników wpływających na jakość powietrza na obszarze opracowania są obecnie tzw. „niskie emisje” z palenisk indywidualnych. Piece i indywidualne systemy ogrzewania spalające węgiel kamienny funkcjonują nadal w setkach budynków jedno i wielorodzinnych. Oddziaływanie emisji z indywidualnych palenisk domowych i małych lokalnych kotłowni ogranicza się do obszaru miejscowości, w której występują źródła zanieczyszczenia.


48


Tabela II.9 Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla strefy, uzyskana w ocenie rocznej za 2003 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia. Źródło: „Raport oceny środowiska województwa kujawskopomorskiego” i „Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim”

Nazwa strefy / powiatu

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefySO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3

Klasa ogólna strefy

Uwagi

powiat włocławski A A A A A A A A

strefa płocka A A A A A

strefa gostynińska A A B A A A A B

strefa sochaczewska A A B/C A A A A B

Tabela II.10 Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla strefy, uzyskane w ocenie rocznej za 2003 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin. Źródło”: „Raport oceny środowiska województwa kujawskopomorskiego” i „Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim”

Nazwa strefy/powiatu

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefySO2 NOx O3

Klasa ogólna strefy

Uwagi

powiat włocławski A A A

strefa płocka A A A

strefa gostynińska A A A

strefa sochaczewska A A A


49


Ponad dwie trzecie powierzchni regionu zajmują obszarowe formy ochrony przyrody, funkcjonujące na podstawie Ustawy o ochronie przyrody. Rozmieszczenie obszarów chronionych w regionie prezentuje Mapa 1 a ich opis zamieszczono poniżej.

ECONET Koncepcja krajowej sieci ECONET, opracowana w 1996 r. ramach Programu Europejskiego Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), nie ma umocowania prawnego, ale jest ważnym elementem strategicznego planowania obszarów chronionych w Polsce. Region gąbińskowłocławski jest w większości ujęty w sieci jako obszar węzłowy o znaczeniu krajowym, natomiast dolina Wisły – jako obszar węzłowy o znaczeniu międzynarodowym.

Natura 2000 W dniu 21 lipca 2004 r. Minister Środowiska Rozporządzeniem w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 objął ochroną, w ramach europejskiego systemu Natura 2000, 72 obszary o największym znaczeniu dla ochrony ptaków. Jednym z tych obszarów są Błota Rakutowskie (kod obszaru

PLB040001), obejmujące 3.006,2 ha na terenie gmin: Baruchowo (1.127,2 ha) i Kowal (1.879,1 ha). Powodem objęcia Błot Rakutowskich ochroną było występowanie tutaj 23 cennych i zagrożonych gatunków ptaków, wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Dary 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich gatunków ptaków. Gatunki te to batalion, bączek, bielik, błotniak łąkowy, błotniak stawowy, błotniak zbożowy, bocian biały, bocian czarny, czapla biała, derkacz, dzierzba gąsiorek, dzięcioł średni, kropiatka, łabędź krzykliwy, łęczak, ortolan, podróżniczek, rybitwa czarna, rybołów, zielonka, zimorodek i żuraw.


50

Prawna ochrona przyrody

Fot.: Piotr Kasperkiewicz


Drugim chronionym na podstawie przytoczonego rozporządzenia obszarem Natura 2000 w

regionie jest Dolina Środkowej Wisły (kod obszaru PLB140004). W granicach regionu obszar ten obejmuje 2.127,6 ha w gminach Iłów, Słubice i Gąbin. Środkowa Wisła to jeden z ostatnich w Europie odcinków wielkich rzek, gdzie zabiegi regulacyjne nie zniszczyły naturalnego koryta, ograniczając się w zasadzie do wybudowania wałów przeciwpowodziowych, przebiegających w odległości od kilkudziesięciu metrów do ponad kilometra od brzegów przy normalnym stanie wód. Ochroną objęte są właśnie tereny w granicach wałów, gdzie rzeka niemal swobodnie kształtuje krajobraz a obecność człowieka jest ze względów bezpieczeństwa powodziowego bardzo ograniczona. W Dolinie Środkowej Wisły występują co najmniej 22 gatunki ptaków wymienionych w Załączniku 1 do Dyrektywy Ptasiej, w tym 56% krajowej populacji mewy czarnogłowej, 40% krajowej populacji rybitwy rzecznej, 79% krajowej populacji białoczelnej, a także bączek, bocian czarny, podgorzałka, bielik, błotniak stawowy, derkacz, kulon, płatkonóg szydłodzioby, mewa mała, rybitwa wielkodzioba, rybitwa czarna, zimorodek, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, świergotek polny, podróżniczek, pokrzewka jarzębata i muchołówka mała. Do innych związanych z tym terenem lęgowych lub migrujących populacji o znaczeniu europejskim należą populacje przynajmniej 24 gatunków, w tym m.in. czapli siwej, cyraneczki, płaskonosa, gągoła, nurogęsi, ostrygojada, sieweczki obrożnej, kulika wielkiego, krwawodzioba, kwokacza, brodźca piskliwego i większości spotykanych w kraju mew.

GWPK Największym obszarem chronionym regionu jest GostynińskoWłocławski Park Krajobrazowy, utworzony wraz z otuliną 5 kwietnia 1979 r. na mocy Uchwały nr XIC/70/79 Wojewódzkich Rad Narodowych. Powierzchnia Parku wynosi 39 950 ha, z czego 22 200 ha znajduje się w województwie kujawskopomorskim (gminy Baruchowo, Kowal, Włocławek) a pozostałe 17 750 ha w


51

Bocian czarny Źródło: www.baruchowo.pl

Fot. www.republika.pl


województwie mazowieckim (gminy Gostynin, Łąck, Nowy Duninów). Otulina Parku zajmuje powierzchnię14 195 ha, z czego 3 900 ha w województwie kujawsko pomorskim. Ogółem, park wraz z otuliną zajmują 40% całkowitej powierzchni regionu. GWPK jest ważnym elementem naturalnego korytarza ekologicznego łączącego Kampinowski Park Narodowy z Puszczą Bydgoską i z Borami Tucholskimi. Ponad 60% powierzchni GWPK zajmują lasy, wśród których dominują bory sosnowe i bory mieszane. Wg szacunków w granicach Parku występuje około 800 gatunków roślin naczyniowych tj. paprotników i kwiatowych, spośród których około 180 to gatunki rzadkie a 52 jest objętych ochroną prawną w tym 37 gatunków objętych jest ochroną całkowitą, a 15 ochroną częściową. Bogatą szatę roślinną reprezentują sasanki, rosiczki, widłaki, storczyki, paprocie, turówki leśne. Wśród fauny najcenniejszą grupę stanowią ptaki, a szczególnie gatunki wodnobłotne, których liczbę oszacowano na około 180. Do najcenniejszych osobliwości umieszczonych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt należy zaliczyć: bociana czarnego, kulika wielkiego, żurawia, bataliona, sieweczkę obrożną, wąsatkę, wodniczkę, bąka.

Rezerwaty Bogactwo przyrody regionu znajduje odzwierciedlenie w fakcie utworzenia 23 rezerwatów przyrody. Wśród nich jest 9 rezerwatów leśnych, 3 leśnojeziorne, 1 faunistyczny, 1 geomorfologiczny, 3 krajobrazowoleśne, 1 krajobrazowy i 5 ornitologicznych. Z całkowitej powierzchni 3559,07 ha rezerwatów przyrody około 2718,87 ha znajduje się w obszarze opracowania. Charakterystykę rezerwatów przedstawiono poniżej.

Olszyny Rakutowskie – rezerwat częściowy, leśny utworzony w 1978 r., położony w gminie Baruchowo. Celem ochrony jest zachowanie olsów i łęgów jesionowo – olszowych tworzących największy na Kujawach kompleks lasów liściastych. Powierzchnia rezerwatu wynosi 174,62 ha. W granicach rezerwatu znajduje się ścieżka przyrodniczo dydaktyczna "Niecka Kłócieńska" oraz trasa ornitologiczna po Niecce Kłócieńskiej.

Grodno – rezerwat leśno – jeziorny, utworzony w 2001 r., znajdujący się w granicach gminy Baruchowo. Ochronie podlegają biocenozy leśne łęgów i niskiego grądu na powierzchni 132,88 ha.

Jezioro Rakutowskie – rezerwat faunistyczny utworzony w 1982 r. w celu ochrony największego na Pojezierzu Gostynińskim jeziora oraz terenów przyległych z charakterystycznymi zbiorowiskami roślinnymi oraz miejscami bytowania rzadkich gatunków ptaków. Powierzchnia rezerwatu wynosi


52


414,07 ha, leży w granicach gminy Baruchowo. Bogactwo awifauny reprezentuje 80 gatunków lęgowych i ponad 30 pojawiających się na przelotach. Do najcenniejszych należą: bocian czarny, kulik wielki, żuraw, batalion, sieweczka obrożna, wodniczka, wąsatka. Unikatową cechą Jeziora Rakutowskiego jest występowanie na prawie trzech czwartych jego dna ramienic. Na terenie rezerwatu biegnie ścieżka przyrodniczodydaktyczna "Niecka Kłocieńska" oraz trasa ornitologiczna po Niecce Kłocieńskiej.

Jazy – rezerwat leśny, utworzony w 1963 r. W chwili tworzenia celem ochrony była czapla siwa, aktualnie cennym elementem jest jedynie pozostały starodrzew sosny. Jego powierzchnia liczy 2,62 ha, leży w gminie Włocławek. Rezerwat położony jest w szczytowej partii wysokiej wydmy ciągnącej się w formie długiego wału ze wschody na zachód, noszącego lokalną nazwę „Kruczych Gór”.

Wójtowski Grąd – rezerwat leśny, utworzony w 1987 r. w celu ochrony rzadkiego na tym terenie zbiorowiska grądowego ze 100letnimi okazami lip i boru mieszanego na obszarach wydmowych. Obszar rezerwatu leży na terenie gminy Włocławek, jego powierzchnia wynosi 3,52 ha.

Gościąż – rezerwat geomorfologiczny, położony w gminie Włocławek, utworzony w 2000 r. Granice rezerwatu obejmują wody jeziora Gościąż, Brzózka, Mielec i Wierzchoń oraz obszar lasów i bagien otaczających jeziora o łącznej powierzchni 225,05 ha. Celem ochrony jest Zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych, krajobrazowych jeziora Gościąż o unikalnej w skali kraju specyfice i charakterze osadów dennych zachowanych w stanie niezaburzonym od ponad 12 tys. lat oraz powierzchni leśnej otaczającej zespół jezior.

Dębice rezerwat leśny, utworzony w 1998 r., chroniący dobrze zachowane fitocenozy leśne m.in.. świetliste dąbrowy, łozowisko i czyżnie oraz łąkowe w tym łąki trzęślicowe i ziołorośla. Powierzchnia rezerwatu wynosi 41,92 ha.

Komory – rezerwat jeziornoleśny, utworzony w 1988 r. w celu zachowania na terenie GostynińskoWłocławskiego Parku Krajobrazowego najstarszych fragmentów naturalnego lasu i ochrony rzadkiego na Pojezierzu Gostynińskim zbiorowiska zboczowego grądu nadjeziornego z klonem jaworem. Na szczególną uwagę zasługują również wiekowe, 130letnie dęby. Obszar rezerwatu liczy 17,75 ha i znajduje się w granicach gminy Gostynin.


53


Lucień – rezerwat leśny, utworzony w 1988 r. w celu ochrony naturalnych zbiorowisk leśnych boru mieszanego świeżego sosnowodębowego oraz fragmentu olsu ze znacznym udziałem jesionu oraz zbocza misy jeziornej Jeziora Lucieńskiego porośniętej przez stare sosny w wieku 80100 lat. Rezerwat położony jest w gminie Gostynin, jego powierzchnia wynosi 55,44 ha.

Lubaty – rezerwat leśno – jeziorny, utworzony w 1988 r. Ochronie podlega jezioro Lubaty, posiadające cechy naturalnego zbiorowiska, otaczające je bagna oraz silnie pofałdowany teren porośnięty borem mieszanym sosnowodębowym. Rezerwat, liczący 33,50 ha, znajduje się w gminie Gostynin.

Dolina Skrwy – rezerwat krajobrazowo – leśny, położony w gminie Gostynin, utworzony w 1988 r. Ochroną objęty został krajobraz odcinka Skrwy Lewej z naturalnymi zbiorowiskami leśnymi. Powierzchnia rezerwatu wynosi 62,80 ha.

Osetnica – rezerwat krajobrazowy, utworzony w 1987 r., chroniący krajobraz doliny Osetnicy z zachowanymi zbiorowiskami leśnymi boru mieszanego, grądu subkontynentalnego i łęgu jesionowoolszowego oraz rzadkim zbiorowiskiem mszaru sosnowego. Rezerwat leży na granicy gminy i miasta Gostynin, jego powierzchnia wynosi 54,66 ha.

Łąck – rezerwat leśny, utworzony w 1979 r. Ochronie podlega drzewostan sosnowy w wieku 190 lat, jedyny tego rodzaju obszar na terenie Niziny Mazowieckiej oraz gniazda czapli siwej. Teren rezerwatu należy do gminy Łąck, jego powierzchnia wynosi 15,50 ha. Na jego obszarze znajduje się ścieżka przyrodniczodydaktyczna.

Korzeń rezerwat leśny, utworzony w 1988 r. w celu ochrony zbiorowisk grądowych z drzewostanem grabowodębowym z domieszką sosny. Rezerwat znajduje się w gminie Łack, jego powierzchnia wynosi 36,32 ha.

Dąbrowa Łącka – rezerwat leśno – krajobrazowy, utworzony w 1990 r. Ochroną objęte zostały liczne zbiorowiska roślinne borów mieszanych, grądów, łęgów, jezioro Łąckie Małe oraz urozmaicona rzeźba terenu (oz Łącko – Zdworski). Rezerwat stanowi obszar gminy Łąck, jego powierzchnia liczy 305,87 ha. Przez obszar rezerwatu biegnie ścieżka przyrodniczodydaktyczna Lasy Łąckie: SoczewkaSendeńŁąck.


54


Jastrząbek – rezerwat krajobrazowo – leśny, utworzony w 1988 r. Celem ochrony jest zachowanie ekosystemów leśnych, bagiennych i jeziornych usytuowanych w marginalnej strefie zlodowacenia bałtyckiego oraz ochrona czystych oligotroficznych jezior: Sendeńskiego i Jeziórko z otaczającymi je bagnami i wkraczającym na taflę wody płem torfowcowym. Rezerwat należy do gminy Nowy Duninów, w jego obszarze, liczącym 463,2 ha, biegnie ścieżka przyrodniczodydaktyczna Lasy Łąckie: SoczewkaSendeńŁąck.

Kresy – rezerwat leśny, położony w gminie Nowy Duninów. Utworzony w 1988 r. w celu ochrony naturalnych zbiorowisk oligotroficznych boru świeżego, mieszanego wilgotnego, bagiennego oraz fragmentu boru suchego. Ochronie podlega również torfowisko przejściowe „Mysadle” z interesującą florą hydrofitową. Powierzchnia rezerwatu wynosi 182,35 ha.

Kępa Wykowska – wiślany rezerwat ornitologiczny, utworzony w 1994 r. położony na terenie gmin: Gąbin, Słubice, Bodzanów i Słupno. Jego powierzchnia wynosi 248,0 ha, z czego około 60 % znajduje się w granicach opracowania ZSROW.

Wyspy Białobrzeskie – wiślany rezerwat ornitologiczny, utworzony w 1994 r., położony na granicy gminy Słubice i Bodzanów. Powierzchnia rezerwatu liczy 140,0 ha, z czego połowa znajduje się w granicach gminy Słubice.

Wyspy Zakrzewskie – wiślany rezerwat ornitologiczny, utworzony w 1994 r., położony na granicy gmin Słubice, Iłów i Bodzanów. Jego powierzchnia wynosi 310,0 ha, z czego niewielkie fragmenty (ok. 10%) znajduje się na terenie gmin Słubice i Iłów.

Kępa Antonińska – wiślany rezerwat ornitologiczny, utworzony w 1994 r., położony na terenie gmin Iłów, Mała Wieś i Wyszogród. Z całkowitej powierzchni 475,0 ha około 20 % leży w granicach gminy Iłów.

Kępa Rakowska – wiślany rezerwat ornitologiczny, utworzony w 1994 r., obejmujący gminy Iłów i Wyszogród. W granicach opracowania ZSROW znajduje się około 90% powierzchni rezerwatu, liczącej 120,0 ha.

Rzepki – rezerwat leśny, utworzony w 1988 r. w celu ochrony fitocenozy boru mieszanego i grądu, położony w gminie Iłów. Jego powierzchnia wynosi 43,94 ha.


55


OChK Ochroną w formie obszarów chronionego krajobrazu zostało objęte około 43 536 ha, tj. 28% całkowitej powierzchni regionu. W jego centralnej części, na terenie gmin Łąck, Gąbin, rozciąga się „GostynińskoGąbiński Obszar Chronionego Krajobrazu”. Dolinę Skrwy Lewej na części obszaru gminy Gostynin obejmuje „Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Skrwy Lewej”, natomiast w dolinie rzeki Przysowa w granicach gminy Szczawin Kościelny i Łąck znajduje się „Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Przysowy”. Zachodnia część regionu w tym gminy Słubice i Iłów stanowi część „Nadwiślańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu”.

Na terenie Obszarów Chronionego Krajobrazu zakazuje się m. in. lokalizowania nowych obiektów zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, dokonywania zmian stosunków wodnych, likwidowania małych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodnobłotnych, wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych, likwidowania zadrzewień śródpolnych i nadwodnych.

Użytki Użytki ekologiczne zajmują powierzchnię 350,49 ha. W większości są toekologiczne niewielkie fragmenty bagien, mokradeł i śródpolnych zakrzewień.

Największym udziałem w całkowitej powierzchni użytków ekologicznych obszaru ZSROW charakteryzuje się gmina Włocławek (29%). Rozmieszczenie użytków ekologicznych w regionie przedstawia Tabela II.11.

Zespoły W regionie utworzono 11 zespołów przyrodniczokrajobrazowych o łącznejprzyr.krajob. powierzchni 1375 ha. Wszystkie one mają służyć ochronie przyrodniczo

krajobrazowych walorów ważnych jezior regionu. Są to:

- ZPK „Jezioro Białe” – 224 ha- ZPK „Jezioro Drzesno” – 30 ha- ZPK „Jezioro Lucieńskie” – 281 ha- ZPK „Jezioro Gościąż” – 31 ha- ZPK „Jezioro Przytomne” – 75 ha- ZPK „Jezioro Sumino” – 72 ha- ZPK „Jezioro Ciechomickie” – 91 ha- ZPK „Jezioro Górskie” – 87 ha- ZPK „Łąckie Duże” – 97 ha- ZPK „Sendeń” – 31 ha- ZPK „Zdworskie” – 453 ha.


56


Pomniki Formą ochrony indywidualnej na przedmiotowym terenie są pomnikiprzyrody przyrody. Należą do nich głównie rodzime okazy dendrologiczne oraz ich

grupy, ale także np. głazy narzutowe. W regionie za pomniki przyrody uznano dotychczas ponad sto różnych obiektów.


57


Tabela II.11 Użytki ekologiczne regionu gąbińskowłocławskiego.Gmina Liczba UE Powierzchnia UE [ha]Udział w powierzchni

UE regionu [%]Baruchowo 18 55,73 15,90Kowal 33 53,84 15,36Włocławek 54 101,26 28,89Gostynin 47 68,84 19,64Szczawin Kościelny 7 8,39 2,39Nowy Duninów 40 53,12 15,16Łąck 4 3,68 1,05Gąbin 1 1,09 0,31Iłów 1 4,54 1,30Suma 205 350,49 100,00


58



59

II.1.2 Uwarunkowania przyrodnicze Klimat, geologia, gleby · Klimat, geologia, gleby ... We...

Documents

Transcript of II.1.2 Uwarunkowania przyrodnicze Klimat, geologia, gleby · Klimat, geologia, gleby ... We...