Nadzór epidemiologiczny Nadzór epidemiologiczny nad zakażeniami szpitalnymi nad zakażeniami szpitalnymi

w latach 2008-2009w latach 2008-2009

Ewa PauchEwa PauchOddział Epidemiologii Oddział Epidemiologii

Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna

w Poznaniu

2

Podstawy prawne

• ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234 z 2008 r., poz. 1570)

• rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów

o występowaniu tych zakażeń (Dz. U. Nr 54, poz. 484)

3

Obowiązek sporządzania i przekazywania raportów do Inspekcji Sanitarnej

• W przypadku stwierdzenia zachorowalności ponad tło endemiczne lub wzroście częstości izolacji określonego drobnoustroju chorobotwórczego – obowiązek natychmiastowego powiadomienia PPIS

– Raport wstępny o podejrzeniu ogniska epidemicznego w ZOZ

– Raport końcowy po wygaszeniu epidemii • (wzory raportów w załącznikach do rozporządzenia)

4

Wykaz drobnoustrojów alarmowych:

• 1) gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) oporny na metycylinę (MRSA) lub glikopeptydy (VISA lub VRSA);

• 2) paciorkowiec ropotwórczy (Streptococcus pyogenes); • 3) enterokoki (Enterococcus spp.) oporne na glikopeptydy (VRE); • 4) pałeczki Gram-ujemne (Enterobacteriaceae) wytwarzające

beta-laktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) lub oporne na karbapenemy;

• 5) pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) oporna na karbapenemy lub inne dwie grupy leków;

• 6) pałeczki niefermentujące z gatunku Acinetobacter spp. oporne na karbapenemy lub inne dwie grupy leków;

• 7) laseczka beztlenowa z gatunku Clostridium difficile; • 8) pałeczki z gatunków Salmonella spp.,Shigella spp. oraz

Campylobacter jejuni;

5

• 9) maczugowiec błonicy (Corynebacterium diphteriae) – szczepy toksynotwórcze;

• 10) pałeczka krztuśca (Bordetella pertussis); • 11) dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria

meningitidis); • 12) dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) oporna na

cefalosporyny III generacji lub penicylinę; • 13) pałeczka z gatunku Legionella pneumophila; • 14) prątki chorobotwórcze (Mycobacterium spp.); • 15) wirusy:

– a) ospy wietrznej (Varicella-zoster virus),

– b) odry (Morbillivirus),

– c) grypy (influenzavirus),

– d) rota (rotavirus),

– e) syncytialny (respiratory syncytial virus),

– f) zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus)

– g) zapalenia wątroby typu C (hepatitis C virus)

– h) nabytego niedoboru odporności u ludzi (HIV)

6

• 16) inne biologiczne czynniki chorobotwórcze wskazane przez kierownika zakładu opieki zdrowotnej, zespół kontroli zakażeń zakładowych lub

ośrodki referencyjne w kraju lub zagranicą, w zależności od bieżącej sytuacji epidemiologicznej.

Objaśnienia:

1) Drobnoustroje podlegające rejestracji są izolowane z zakażeń objawowych lub inwazyjnych.

Przypadki bezobjawowej kolonizacji nie podlegają rejestracji.

Wykrycie drobnoustroju może być uzyskane w wyniku przeprowadzonego badania

mikrobiologicznego lub pośrednio, np. wiarygodnymi testami serologicznymi lub metodami

histopatologicznymi.

2) Drobnoustroje podlegające rejestracji są izolowane z zakażeń ostrych lub badań

pierwszorazowych.

7

Sytuacja epidemiologiczna

• W roku 2008 nadzór epidemiologiczny sprawowano nad wszystkimi ujętymi w ewidencji 67 szpitalami województwa wielkopolskiego. 15 z nich działało jako niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej

• Raporty zbiorcze za 2008 rok przekazały wszystkie nadzorowane palcówki

• Dane epidemiologiczne uzyskano łącznie z 635 oddziałów szpitalnych o różnym profilu, o łącznej liczbie łóżek 16996. Łączna liczba hospitalizowanych pacjentów w szpitalach wyniosła 786388

8

Wskaźniki epidemiologiczne

• Parametrem pozwalającym na obiektywne porównanie danych jest wskaźnik wykonywanych badań mikrobiologicznych

• W Unii Europejskiej stosuje się średni wskaźnik liczby badań w przeliczeniu na łóżko szpitalne/rok oraz liczby badań na 1 pacjenta

• W szpitalach o prawidłowym systemie monitorowania wskaźnik ten wynosi w ujęciu średnim minimum 50 badań/łóżko/rok lub 2 badania/pacjenta

• W województwie wielkopolskim w 2008 roku średnie wskaźniki liczby badań, w przeliczeniu na łóżko szpitalne/rok oraz na 1 pacjenta nieznacznie wzrosły w stosunku do 2006 i 2007 roku i wyniosły odpowiednio 17 badań/łóżko/rok oraz 0,4/1 pacjenta

9

Dane zbiorcze dotyczące liczby łóżek, hospitalizacji oraz badań mikrobiologicznych wykonywanych

w szpitalach w latach 2006-2008 wg raportów rocznych

Ogólna liczba 2006 2007 2008

łóżek 15213 17671 16996

hospitalizacji 763192 823297 786388

badań 170606 220892 292013

badań/łóżko/rok 11 13 17

badań/100 hospitalizacji 22 27 37

10

• W 2008 roku największe wykorzystanie diagnostyki mikrobiologicznej stwierdzono w oddziałach intensywnej terapii dorosłych, gdzie średnio na łóżko/rok przypadało 101 badań lub 2 badania na 1 pacjenta hospitalizowanego

• Stosunkowo wysokie wskaźniki ilości badań bakteriologicznych na łóżko/rok odnotowano również w oddziałach transplantologii, obserwacyjno - zakaźnych oraz intensywnej terapii dzieci i noworodków – odpowiednio 80, 71 i 60 badań /łóżko/rok lub 1, 2, 8 na 1 pacjenta

• Niepokojąco niskie wskaźniki wykonywanych badań mikrobiologicznych dotyczyły oddziałów zabiegowych (chirurgia, ortopedia, urologia, laryngologia i inne) oraz dializoterapii

11

Liczba badań mikrobiologicznych wykonywanych w szpitalach województwa wielkopolskiego w latach 2007-2008, wg typów oddziałów

Wskaźnik w przeliczeniu na 1 pacjenta

2

10

0

0

0

0

0

0

1

1

0

0

0

0

0

2

0

0

0

2

8

0

0

0

1

0

0

1

0

0

0

0

0

0

2

1

0

1

1

0 2 4 6 8 10 12

OI OM/ OI T DOROSŁYCH

OI OM/ OI T DZI ECI i NOW ORODKÓW

ODDZI A ŁY ZA BI EGOW E CHI RURGI CZNE

DOROSŁYCH

ORTOPEDI A / TRA UMA TOLOGI A / URA ZOW E

ODDZI A ŁY NI EZA BI EGOW E

HEMA TOLOGI A / ONKOLOGI A

POŁOŻNI CTW O/ GI NEKOLOGI A

NOW ORODKOW E

PA TOLOGI A NOW ORODKÓW

PEDI A TRI A

CHI RURGI A DZI ECI ĘCA

PSYCHI A TRI A

REHA BI LI TA CJ A

OKULI STYKA

ZOL/ GERI A TRI A

OPA RZENI OW Y

ZA KA ŹNE

TRA NSPLA NTOLOGI A (od 2008r.)

HEMODI A LI ZY/ dializy otrzewnowe

I NNE

2007 2008

12

Liczba badań mikrobiologicznych wykonywanych w szpitalach województwa wielkopolskiego w latach 2007-2008,

wg typów oddziałów. Wskaźnik w przeliczeniu na łóżko szpitalne/rok

89

186

8

7

13

22

12

13

25

29

11

1

2

6

3

50

28

14

10

101

60

11

12

15

45

18

20

36

35

15

3

1

6

1

29

71

80

17

26

0 50 100 150 200

OI OM/ OI T DOROSŁYCH

OI OM/ OI T DZI ECI i NOW ORODKÓW

ODDZI A ŁY ZA BI EGOW E CHI RURGI CZNE

DOROSŁYCH

ORTOPEDI A / TRA UMA TOLOGI A / URA ZOW E

ODDZI A ŁY NI EZA BI EGOW E

HEMA TOLOGI A / ONKOLOGI A

POŁOŻNI CTW O/ GI NEKOLOGI A

NOW ORODKOW E

PA TOLOGI A NOW ORODKÓW

PEDI A TRI A

CHI RURGI A DZI ECI ĘCA

PSYCHI A TRI A

REHA BI LI TA CJ A

OKULI STYKA

ZOL/ GERI A TRI A

OPA RZENI OW Y

ZA KA ŹNE

TRA NSPLA NTOLOGI A (od 2008r.)

HEMODI A LI ZY/ dializy otrzewnowe

I NNE

2007 2008

13

• Drobnoustroje alarmowe izolowano najczęściej w ośrodkach specjalistycznych i szpitalach klinicznych.

• Do oddziałów najbardziej zagrożonych występowaniem analizowanych patogenów należą intensywna opieka medyczna, dziecięce oraz leczenia oparzeń.

• W 2008 roku, podobnie jak w 2007 wśród izolatów szczepów występujących we wszystkich szpitalach dominowały rotawirusy (zapadalność 3,6/1000 pacjentów), raportowane przez oddziały pediatrii oraz zakaźne.

• Ponadto dość częste występowanie, ale zmienne w różnych typach oddziałów odnotowano: Acinetobacter spp. (zapadalność 0,9/1000 pacjentów), Pseudomonas spp. (zapadalność 0,8/1000 pacjentów) i S. aureus (MRSA) (zapadalność 0,7/1000 pacjentów), których największą koncentrację obserwowano w oddziałach intensywnej opieki medycznej

14

Dane dotyczące liczby izolowanych drobnoustrojów alarmowych w szpitalach województwa wielkopolskiego w latach 2007-2008,

wg etiologii

Lp. Nazwa drobnoustroju Liczba drobnoustrojów izolowanych w latach

2007 2008

1 Rotawirusy 1261 2817

2 Acinetobacter spp. 732 729

3 Pseudomonas spp. 593 597

4 Staphylococcus aureus (MRSA)

766 579

5 Escherichia coli ESβL (+) 246 221

6 Klebsiella spp. ESβL (+) 224 211

7 Streptococcus pneumoniae brak danych 159

8 Clostridium difficile brak danych 67

9 Enterococcus spp. (VRE) brak danych 39

Częstość występowania drobnoustrojów alarmowych w wybranych oddziałach zakładów opieki zdrowotnej woj. wielkopolskiego wg raportów za lata 2007–2008.

Wskaźnik liczby patogenów/1000 pacjentów

Oddziały

Liczba pacjentówS. aureus (MRSA)

Pseudomonas spp.

Klebsiella sppESBL(+)

E. coli ESBL(+)

Acinetobacter spp.

2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008 2007 2008

OIOM/OIT 10246 15504 7 7 19 12 5 4 3 2 37 27

CHIRURGICZNE 159214 154890 1 1 1 1 - - - - 1 1

CHIRURGICZNE DZIECIĘCE 23687 23532 - - - 1 - - - 1 - -

NOWORODKOWE 31836 33817 1 - - - 1 1 1 - - -

POŁOŻNICTWO/ GINEKOLOGIA 94629 117225 - - - - - - - - - -

NIEZABIEGOWE/ WEWNĘTRZNE 186101 200762 1 1 1 - - - - - 1 1

DZIECIĘCE 50474 51143 2 2 - 1 1 1 1 1 1 -

OPARZENIOWE 328 7740 85 2 18 1 - - - - 82 1

HEMATOLOGII/ ONKOLOGII 37369 58687 - - 1 1 - - - - - -

16

W polskich szpitalach od lat stwierdza się niski stopień wykorzystania diagnostyki mikrobiologicznej -

powinno być pobieranych co najmniej 5-6-krotnie więcej badań

17

Ogniska epidemiczne w zakładach opieki zdrowotnej

• W 2009 roku zgłoszono 18 ognisk epidemicznych, tj. o 7 więcej niż w roku ubiegłym.

• Łącznie zakażeniu uległo 111 osób, w tym u 75 zakażenie potwierdzono laboratoryjnie (67,6% ogółu chorych).

• Najliczniejszą grupę stanowiło sześć ognisk wywołanych rotawirusami, a w dalszej kolejności po trzy o nieustalonym czynniku zakaźnym i norowirusy, po dwa Acinetobacter baumanii i S. aureus (MRSA) oraz po jednym Enterococcus faecium (VRE) i Enterobacter cloacae ESBL(+).

• Zbiorowe zakażenia dotyczyły oddziałów dziecięcych (7), intensywnej opieki medycznej (5), noworodkowych (2), wewnętrznych (2), kardiologii (1), urologii i onkologii urologicznej (1).

18

Struktura epidemicznych zakażeń szpitalnych według czynnika etiologicznego zarejestrowanych w województwie wielkopolskim w 2009 roku

Acinetob acter b aumanii

10%

Enterob acter c loacae

3%

rotaw irusy36%

Enterococcus faecium

(VRE)7%

Staphylococcus aureus (M RSA)

8%

norow irusy16%

nie ustalono19%

19

Dziękuję za uwagę