1

KONTEKSTY LITERACKIE:

• Podręcznik detektywa, przeł. J. Drewnowski, Wyd. Zielona Sowa, Warszawa 2013,

• Grzegorz Kasdepke, PrzygodyDetektywaPozytywki – seria,• Agnieszka Stelmaszyk, BiuroŚledcze.TomuśOrkiszekiPartnerzy, t. 2,

Aferawteatrze,• opowieści o przygodach Sherlocka Holmesa, • Martin Widmark, BiuroDetektywistyczneLassegoiMai– seria. KONTEKSTY FILMOWE:

• filmy z początków kinematografii,• filmowi detektywi: James Bond, Hercules Poirot, detektyw Colombo, • telewizyjne seriale detektywistyczne, np.: Malanowskiipartnerzy,De-

tektywiwakcji (uczestnicy znają je często lepiej niż klasykę),• przykładowe sondy uliczne, np. wybrane z serwisu Youtube, telewizji

lokalnej itp.,• www.animuj.pl; www.forum.animuj.pl.

MUZY SCENARIUSZE ZAJĘĆ

2

KONTEKSTY MUZYCZNE:

Samuel Barber, Adagionasmyczki; Antonio Vivaldi, Czteryporyroku:Wio-sna; Ryszard Wagner, Walkiria;Fryderyk Chopin,Etiudarewolucyjna;Wolfgang A. Mozart,WeseleFigara,Requiem:Lacrimosa,Requiem:DiesIrae;Jacques Of-fenbach,CanCan;Edvard Grieg, WgrocieKrólaGór; Gioacchino Rossini, DuetKotów;Michael Jackson, Thriller; Ariana Grande, Breakfree;Jutroznowubę-dziepomidorowa (parodia piosenki Sarsy Nauczmnie); muzyka relaksacyjna z odgłosami przyrody.

MUZYKA FILMOWA:

Muzykalnywłóczęga(film niemy z Charliem Chaplinem); Hotaru no Haka, Grobowiecświetlików (zwiastun kinowy).

INNE KONTEKSTY:

• Jan Brzechwa, Wierszedladzieci (wydanie ilustrowane),• artykuł z wybranego czasopisma o tematyce interesującej dla

uczestników i dostosowanej do ich wieku (np. o podróży),• plastyczne: Józef Chełmoński, Babielato, Edvard Munch,Krzyk.

INSPIRACJE – ZABAWY INTEGRACYJNE I GRY TEATRALNE:

• www.zabawy.zielonagrupa.pl• www.zabawy.org/zabawy-integracyjne• www.natalkowo.wordpress.com/2014/02/15/zabawy-integracyjne-

-dla-dzieci-i-dla-doroslych• www.sp2.brodnica.edu.pl/witryna/downloads/uploads/suflerek/

cwiczenia.htm• www.ceo.org.pl/pl/kulthurra/news/cwiczenia-teatralne-propozycje• www.pedagodzyteatru.org

3

O T W I E R A M Y B I U R O D E T E K T Y W I S T Y C Z N E

Narzędzia/ materiały/ środki dydaktyczne: • karteczki kolorowe, taśma klejąca zwykła i dwustronna, szary pa-

pier, kredki, flamastry, nożyczki, kartoniki, koperty, lina, piłka, tablica (np. flipchart, korkowa)

• książka Podręcznik detektywa, przeł. J. Drewnowski, Wyd. Zielona Sowa, Warszawa 2013.

• anonimowy list do Biura Detektywistycznego• atrybuty detektywa: okulary, fajka, lupa, notes, ołówek, dyktafon,

aparat fotograficzny itp.

A U T O R : M A G D A L E N A J A S I Ń S K AC Z A S T R W A N I A : 1 5 0 M I N U T( w a r t o p o d z i e l i ć n a t r z y t u r y z a j ę ć )

44

Przestrzeń: zwykła sala z możliwością przesuwania stołów i krzeseł, przekształcona wraz z uczestnikami w siedzibę Biura Detektywistycznego (do wykorzystania atrybuty, rekwizyty, fotografie, wycinki artykułów, rysopisy itp.). Taką salę prowadzący może przygotować wcześniej, jeśli czas warszta-tów jest ograniczony. Dzięki wyobraźni dzieci naszego wyposażenia nie po-wstydziłby się sam James Bond: poza kompasem posiadaliśmy m. in. szósty palec z ukrytym laserem, podsłuch z kamerą zamontowany w guziku.

Zaplanować miejsce na: Kodeks Detektywa, skrzynię na przechowywanie rekwizytów, kartoniki na materiały dowodowe śledztwa (portrety pamięcio-we, mapy, przedmioty kluczowe dla śledztwa, spisane opowieści ludzi itp.).

DZIAŁANIA:

KROK 1 – Tworzymy grupę detektywistyczną (wpro-wadzenie do tematyki zajęć, budowanie klimatu warsz-tatów, integracja grupy)

Ćw.1 – Zabawy integrujące grupę:Poza typowymi zabawami na poznanie swoich imion i upodobań, naj-

lepiej wybrać takie, których realizacja wymaga zespołowości, np.: wspólne przekraczanie liny.

Zabawa polega na tym, że wszyscy uczestnicy warsztatów tworzą jeden organizm. Nie tracąc fizycznego kontaktu ze sobą (trzymają się za ręce lub ramiona), muszą przekroczyć wspólnie, jeden po drugim, linę zawieszoną na odpowiedniej wysokości. Zadanie wymaga współpracy i współodpowiedzial-ności za jego wykonanie. Liny nie można nawet musnąć skrawkiem ubrania, dlatego uczestnicy muszą sobie pomagać, przytrzymać spodnie kolegi, prze-nieść przez linę mniejszą koleżankę, ostrzec przed nierozważnym ruchem. Jeśli grupa się rozpadnie, zadanie trzeba zaczynać od początku. Gramy do skutku! W zabawę warto włączyć detektywistyczne nazwy działań.

5

Ćw.2 – Wprowadzenie w klimat warsztatów:Zabawa teatralna – np. „Poruszanie się jak…” Jedno dziecko pokazuje,

jak porusza się np. detektyw, złodziej, policjant, pies detektywa, porywacz, recydywista, bibliotekarz (wybieramy typy, które przydadzą się w naszych działaniach), a reszta grupy powtarza jego sposób chodzenia. Do zabawy można dołączyć odpowiednią muzykę.

Ćw.3 – Kim jest detektyw?Grupę dzielimy na 3-osobwe zespoły. Na dużym arkuszu papieru uczest-

nicy tworzą rysopisy detektywów, korzystając głównie z metod plastycznych (portret) i burzy mózgów (cechy). Technika alternatywna: kolaż (wklejanie atrybutów, słów, kolorów, skojarzeń wyciętych z gazet czy plakatów). Zada-nie kończy się omówieniem i dyskusją. Najczęściej powtarzające się cechy detektywa wypisujemy na tablicy.

Ćw.4 – Kodeks Detektywa (praca zespołowa, dyskusja)Na dużym arkuszu papieru (szary lub brystol) w punktach wypisujemy

najważniejsze cechy i zachowania idealnego detektywa. Każdy punkt do-kładnie omawiamy.

Na tak zapisanym Kodeksie wszyscy uczestnicy zajęć odrysowują lub odciskają swoją rękę i podpisują (imieniem i nazwiskiem lub detektywistycz-nym kryptonimem). Kodeks wieszamy w widocznym miejscu.

Ćw.5 – Nazwa Biura Detektywistycznego Metodą burzy mózgów, skojarzeń i głosowania wybieramy nazwę biu-

ra. Z materiałów plastycznych uczestniczy tworzą szyld, który zawieszamy w miejscu widocznym, np. na drzwiach sali, w której mamy zajęcia.

6

KROK 2 – Rozpoczynamy śledztwo (po przerwie)Klucz do tego kroku: anonimowy list o zaginięciu Muzy teatru (podrzuco-

ny niepostrzeżenie lub przyniesiony przez listonosza (zob. rozdz. „Na tropie, czyli jak zbudować klimat śledztwa”).

Ćw.1 – Co to za tajemniczy list? • analiza listu: zawarte informacje, tropy, forma zapisu, sposób dotar-

cia itp. (list wędruje do skrzynki na materiały dowodowe), • ustalenie celów i zadań dla detektywów: zdobywanie informacji, wy-

wiady, materiały dowodowe, wnioski.

Ćw.2 – Przygotowanie wywiaduWspólnie ustalamy listę pytań, które mają pomóc zebrać informacje

o zaginięciu Muzy teatru.

Na dużym arkuszu papieru wypisujemy działania detektywów, m.in. prze-słuchania, wywiady, rozpoznania terenu, poszukiwanie informacji o Muzie w internecie i w bibliotece, ustalenie listy osób, które mogą coś wiedzieć o jej zaginięciu, stworzenie portretów pamięciowych, ustalenie miejsc zwią-zanych z Muzami (odpowiedź na pytanie czemu Dom Muz ma właśnie taką nazwę). Celem jest uzyskanie jak najszerszych informacji o Muzie i ustalenie okoliczności jej zaginięcia.

Pomysły do wykorzystania: • możemy zaproponować dzieciom, by samodzielnie przygotowywały

gadżety firmowe naszego biura (zaprojektowały jego logo i np. wy-cięły je w ziemniaku, dzięki czemu będziemy mieli swoją pieczątkę, przygotowały oprawę plastyczną Kodeksu).

7

R O Z P O C Z Y N A M Y Ś L E D Z T W O

Narzędzia: patrz scenariusz „Otwieramy Biuro Detektywistyczne” + czer-wone pinezki (do mapy), powiększona mapa okolicy

Przestrzeń: Na te zajęcia wystarczy mała sala. Najważniejsza część za-jęć odbywa się w terenie

DZIAŁANIA:

KROK 1 – Wzmacniamy grupę detektywistyczną (wprowadzenie do te-matyki zajęć, zabawy integracyjne i teatralne)

KROK 2 – Pierwsze dochodzenie Ćw.1 – mapa miejsc dochodzenia: za pomocą dyskusji, burzy mózgów

ustalamy, dokąd warto pójść, aby zdobyć informacje o zaginięciu Muzy.Ćw.2 – lista wywiadów: z kim powinniśmy porozmawiać – np. z dyrekto-

A U T O R : M A G D A L E N A J A S I Ń S K AC Z A S T R W A N I A : 1 5 0 M I N U T

( z t r z e m a p r z e r w a m i )

8

rem i pracownikami Domu Muz, aptekarką, sklepikarzami, kierowcą autobu-su, bibliotekarką, księdzem z miejscowej parafii, przechodniami itp.

Ćw.3 – omówienie listy pytań, które powstały wcześniej (warto uwrażli-wić uczestników, że zapisane pytania to punkt wyjścia, a najważniejsze jest słuchanie naszego rozmówcy).

Ćw.4 – metody dokumentacji wywiadów – sposoby notowania, dyktafon w komórce, podział ról w zespole.

Ćw.5 – oznaczanie wyników śledztwa – na mapie zaznaczamy miejsca newralgiczne, w których spotkaliśmy podejrzane/kluczowe dla śledztwa osoby (czerwone pinezki).

Ćw.6 – teatralizowane próby wywiadów – ćwiczymy inicjowanie rozmo-wy, sposoby nawiązywania kontaktu i podtrzymywania rozmowy.

KROK 3 – Ruszamy w terenGrupę dzielimy na dwu- trzyosobowe zespoły. Każdy zespół wyrusza na se-

rię wywiadów w ustalonej przestrzeni. Ten fragment śledztwa wyzwala bardzo pozytywne i intensywne emocje w uczestnikach, wzmacnia poczucie misji.

KROK 4 – Hipotezy 1. przygotowujemy mapy rejonu, w których toczyło się śledztwo i nano-

simy na nie najważniejsze informacje,2. spisujemy na małych karteczkach najważniejsze wypowiedzi na-

szych świadków i naklejamy na mapy,3. ustalamy listę osób podejrzanych,4. stawiamy hipotezy dotyczące tajemnicy zniknięcia muzy teatru,5. ustalamy listy kolejnych przesłuchań (u nas byli to np. aktorzy toruń-

skich teatrów, dyrektor Domu Muz).

Pomysły do wykorzystania: Mapę można wykorzystać do ćwiczenia uży-wania kompasu i stosowania szyfrów.

9

J A K Z R E A L I Z O W A Ć F I L M O W Ą S O N D Ę U L I C Z N Ą

Narzędzia/ materiały/ środki dydaktyczne: białe brystole, kredki, flamastry, kamera filmowa,ewentualnie statyw naramienny, komputer/rzutnikPrzestrzeń: dowolna sala z dostępem do komputera/rzutnika, teren

DZIAŁANIA:

KROK 1 – Kim jest MuzaUczestnicy dzielą się na kilkuosobowe grupy. Każda tworzy mapę myśli

oraz rysunki wokół pytań: Kim są Muzy? Jak wyglądają Muzy i z czym się kojarzą? Co by się stało, gdyby nie było Muz?

A U T O R : K A R O L I N A S U C H O D O L S K AC Z A S T R W A N I A : 4 G O D Z I N Y

( p o m i ę d z y b l o k a m i z a j ę ć p o w i n n o b y ć k i l k a d n i p r z e r w y )

10

KROK 2 – Narzędzia filmowcaZapoznanie uczestników zajęć z obsługą kamery. Każdy próbuje swoich

sił w roli operatora oraz osoby występującej przed kamerą.

KROK 3 – Co to jest sonda uliczna? Omówienie przykładów sondy ulicznej. Wspólne opracowanie najważ-

niejszych cech sondy i zasad jej przygotowania:• sonda jako sposób badania opinii na dany temat, czyli zadawanie

pytań, • jakie są najważniejsze pytania naszej sondy,• kto i jak zadaje pytania – określenie ról,• kogo pytamy – pytamy wszystkich, nie myślimy o tym, czy ktoś się

„nadaje”, • słuchanie rozmówcy podczas sondy, rola spontaniczności i impro-

wizacji,• uprzejmość i miła atmosfera podczas prowadzenia sondy.

KROK 4 – Przygotowanie sondyĆw.1 – Burza mózgów: opracowanie pytań dla przechodniów.Ćw.2 – Odegranie przykładowych rozmów przed kamerą, rola operatora

i dziennikarza – próba generalna przed sondą na ulicy.

KROK 5 – Realizacja sondy ulicznej w wybranej przez nas przestrzeni miasta (należy zaplanować 1,5 godz.)

Uczestnicy tworzą zespoły dziennikarsko-operatorskie. Każdy z nich na-grywa sondę z przypadkowymi przechodniami. Zachęcamy do swobodnego wyboru miejsc, np. podwórza kamienic, place zabaw (jeden z uczestników naszych zajęć zadał pytanie bujając się na huśtawce. Być może ta aktyw-ność pomogła mu pozbyć się stresu związanego z zadawaniem pytań obcej osobie).

KROK 6 – Montaż filmu Oglądanie surowego materiału filmowego może odbyć się podczas za-

jęć. Proces montażu jest natomiast zazwyczaj długi i złożony oraz wymaga

11

nielicznej grupy realizującej. Prowadzący może montować film poza zajęcia-mi. Przy dobrym zapleczu technicznym można włączyć w proces montażu uczestników.

KROK 7 – Prezentacja filmu (na kolejnych zajęciach) i zamieszczenie filmu w internecie

Omówienie efektu końcowego. Opracowanie danych filmu do zamiesz-czenia w sieci (autorzy, czas powstania, długość filmu, źródła, zasady udo-stępnienia, np. wolne licencje itp.)

Pomysły do wykorzystania: • Sonda uliczna pozwala odkryć potrzeby lokalnej społeczności, cza-

sem przybiera kierunek, którego wcześniej nie przewidzieliśmy, a lu-dzie otwierają się, przekazując nam swoje wspomnienia, opowieści, tęsknoty. Może to stać się punktem wyjścia do kolejnych projektów w danym miejscu. Głównym założeniem takiej sondy jest otwartość człowieka na człowieka, aktywne słuchanie.

• Temat praw autorskich: warto omówić z uczestnikami zasady wska-zywania autorstwa, korzystania z utworów, udostępniania utworów na wolnych licencjach.

12

J A K S T W O R Z Y Ć T R A I L E R T E C H N I K Ą A N I M A C J I

P O K L A T K O W E J ?

Narzędzia: kamera filmowa, statyw, kartki, krzesło, aparat fotograficzny

Przestrzeń: 1. plener – poszukiwanie odpowiedniej przestrzeni do poszczególnych ujęć2. dobrze oświetlona sala, zaaranżowana jak studio filmowe – można

użyć do oświetlenia lamp fotograficznych; ławka, krzesło, kartki dla prezentera.

A U T O R : K A R O L I N A S U C H O D O L S K AC Z A S T R W A N I A : 4 G O D Z I N Y

13

DZIAŁANIA:

KROK 1 – Animacja poklatkowa – wprowadzenie do zajęćOmówienie techniki animacji poklatkowej, narzędzia i stanowisko pracy

do realizacji animacji, prezentacja wybranych filmów w tej technice.

KROK 2 – Temat do scenariuszaBurza mózgów wokół tematu tropienia, typy zdarzeń charakterystycz-

nych dla tropienia: zniknięcie czegoś, poszukiwanie, zbieranie informacji, relacja z miejsca zdarzeń.

KROK 3 – Zespół filmowyUczestnicy dzielą między sobą zadania w zespole filmowym: korespondent,

detektywi, prezenter telewizyjny, osoby, które były na miejscu zaginięcia Muz (u nas pani Halina i pan Zdzisław), operator kamery, fotograf, kierownik planu.

KROK 4 – Scenopis traileraPrzygotowanie tekstów dla prezentera telewizyjnego, korespondenta

z miejsca wydarzenia, detektywów i pytanych przez nich osób. Wszyscy uczestnicy piszą teksty. Na podstawie najciekawszych propozycji redago-wany jest scenopis filmu.

KROK 5 – Czołówka traileraPrzy technice animacji poklatkowej w realizacji czołówki sprawdzają się

przedmioty, które można układać w ożywiony napis (przedmioty przyniesione, związane tematycznie z projektem, znalezione). Przygotowanie stanowiska pracy:

• ustawienie kadru – widok z góry (w plenerze można wykorzystać do tego ławkę, w sali stół),

• zaznaczenie granic kadru, czyli przestrzeni, którą fotografujemy (np. rama zaznaczona taśmą malarską, duży format białego brystolu),

• ustalenie koncepcji czołówki – ukrycie lub odsłonięcie źródła anima-cji przedmiotów (efekt życia przedmiotów czy efekt działania anima-torów), układ obrazów,

• próbna realizacja sekwencji układu liter czołówki,• realizacja zdjęć klatka po klatce.

14

KROK 6 – Realizacja ujęć plenerowych i studyjnychĆw.1 – Nagranie relacji z miejsca zaginięcia Muz (osoby: korespondent, oso-

by, które były na miejscu zdarzenia w momencie zaginięcia Muz, detektywi).

Ćw.2 – Nagranie sceny w studiu telewizyjnym w formie wiadomości z ostatniej chwili (osoby: prezenter/prezenterka telewizyjna).

KROK 7 – Montaż filmuTo czasochłonna i pracochłonna czynność wymagająca połączenia nagra-

nych scen i złożenia całości materiału z podkładem muzycznym. Najczęściej montaż wykonuje prowadzący. Wykorzystać można standardowo dostępne oprogramowania: Movie Maker, GIMP, aplikacje mobilne do animacji, aby po-kazać możliwość realizacji takiego montażu przez każdego uczestnika zajęć.

15

I T Y M O Ż E S Z B Y Ć A R T Y S T Ą !

Narzędzia/ materiały/ środki dydaktyczne: • instrument do akompaniamentu (pianino lub gitara)• proste instrumenty (grzechotki, tamburyn, bębenek, trójkąt, kij deszczowy itp.)• przedmiot codziennego użytku, na którym jest dowolny tekst (np. bu-

telka wody: etykieta – najlepiej nie przynosić go celowo, ma sprawiać wrażenie, że jest przypadkowo wzięty z otoczenia)

Przestrzeń: sala umożliwiająca swobodne poruszanie się grupy, przysto-sowana akustycznie do wykonywania muzyki

DZIAŁANIA:

KROK 1 – DyskusjaCo jest potrzebne, aby powstało dzieło sztuki? Co to jest dzieło sztuki?

(próba definicji oraz szukanie przykładów z różnych dziedzin).

KROK 2 – Przepis na dzieło sztuki Składniki: człowiek-artysta, talent i umiejętności, narzędzia: np. pędzle, farby,

instrumenty, głos, ciało dla aktora, rekwizyt itd. (który element jest niezbędny?)

A U T O R : J O A N N A C Z A J K O W S K A - Z O ŃC Z A S T R W A N I A : 9 0 M I N U T

16

• miejsce, okoliczności, czas – czy to ma znaczenie?• rola odbiorcy • natchnienie – MUZAWniosek: nawet jeśli tylko jeden z wymienionych warunków/składników

zostanie spełniony, ma szansę zaistnieć sztuka. To CZŁOWIEK jest najważ-niejszy: jego wyobraźnia, zdolności i pomysły. Często w tworzeniu dzieł sztu-ki pomaga Muza – natchnienie artysty. Bywa, że przychodzi niespodziewa-nie, a bywa, że jej brak.

Otwarte pytanie: Co artysta może uczynić, by „zaprosić” Muzę?• np.: doskonalić warsztat, ćwiczyć, próbować tworzyć coś z niczego,

eksperymentować.

KROK 3 – Komponowanie melodii do tekstuProwadzący pokazuje dzieciom ilustrowaną książkę z wierszami Brze-

chwy. Ochotnik otwiera książkę w losowym miejscu. Uczestnicy głośno czy-tają fragmenty utworu (np. po 1 strofie).

• rozgrzewka dykcyjna: czytanie tekstu ze zgiętym palcem lub korkiem między zębami.

• rozmowa o budowie wiersza: zauważamy równą liczbę sylab, obecność rymów i rytm. Wspólnie odkrywamy, że podobne cechy ma piosenka.

Pytanie: jaka jest tematyka tekstu, jego nastrój? Prowadzący improwi-zuje prosty podkład muzyczny w nastroju zaproponowanym przez uczest-ników. Przez chwilę osłuchujemy się z harmonią (prosta, powtarzająca się sekwencja akordów, usłyszenie harmonii jest konieczne do tego, by móc za-cząć do niej improwizować). Następnie uczestnicy zaczynają improwizować melodię – próbują śpiewać po 1 zwrotce, dla przykładu i dodania odwagi fragment może zaśpiewać prowadzący. Nie należy zmuszać do śpiewu, ale na pewno warto namawiać.

• wybór tekstu na refren piosenki. Każdy proponuje różne melodie, a następnie wspólnie wybieramy najlepszą – taką, którą wszyscy po-trafią powtórzyć i która „wpada w ucho”. Uczymy się jej przez kilku-krotne powtarzanie.

KROK 4 – AranżacjaĆw. 1 – Każdy uczestnik wybiera instrument perkusyjny i dokłada do

głównego motywu jeden lub kilka prostych dźwięków, powtarzając je zawsze

17

w tym samym miejscu taktu. Wspólnie oceniamy, czy wszystkie dźwięki pa-sują, co można zmienić, z czego ewentualne zrezygnować.

Ćw. 2 – Kompozycja piosenki – ustalamy długość zwrotki, liczbę refre-nów, wymyślamy instrumentalny wstęp, interludium i zakończenie. Nadaje-my tytuł piosence.

Przez cały czas wykonywania ćwiczeń prowadzący zwraca uwagę na dykcję i na czystość intonacji (zależnie od umiejętności uczestników). Pilnu-jemy także śpiewania z intencją – z emocją zgodną z tekstem, dobrej posta-wy na scenie itp.

Ćw. 3 – Wspólne wykonanie utworu „na czysto” (można go zarejestrować – zob. pomysły do wykorzystania).

KROK 5 – Czy ze wszystkiego da się zrobić sztukę?Inspiracją jest tekst wybranego artykułu. Uczestnicy wybierają interesujące

fragmenty. Następnie powtarzamy kroki 3-4. Wykorzystywany tekst dzielimy na quasi-wersy, oddzielając pionowymi kreskami poszczególne odcinki zdań.

KROK 6 – Piosenka z butelkiKroki 3-4 powtarzamy także dla tekstu użytkowego, np. dla etykiety na

butelce z wodą.

KROK 7 – Dyskusja podsumowującaRozmawiamy o tym, którą piosenkę tworzyło się najłatwiej, wyciągamy

wnioski. Czy to, co stworzyliśmy, można nazwać sztuką? Czy staliśmy się artystami? Czy przyszła do nas Muza i tworzyło się łatwo, czy wręcz przeciw-nie? Co przeszkadzało Muzie, a co pomagało?

Pomysły do wykorzystania:• Można wspólnie z dziećmi ułożyć także prostą choreografię do po-

wstałych piosenek. • Jeśli jest czas, warto zarejestrować wykonania piosenek i wspólnie

ich wysłuchać oraz omówić: co nam się w nich podoba, a nad czym warto popracować.

18

J A K D Z I A Ł A S Z T U K A ?

Narzędzia/ materiały/ środki dydaktyczne: sprzęt audio lub komputer + dobre głośniki zewnętrzne (ważne jest dobre nagłośnienie), słuchawki, repro-dukcje obrazów, szary papier i paski

Przestrzeń: sala umożliwiająca swobodne siedzenie na podłodze

DZIAŁANIA:

KROK 1 – Pobudzanie zmysłówĆw.1 – uczestnicy zamykają oczy i słuchają dwóch fragmentów muzycz-

nych (Adagionasmyczki oraz DuetkotówRossiniego). Rozmowa o emocjach towarzyszących słuchaniu muzyki:

• Jak to się dzieje, że słuchając muzyki, „odczuwamy” ją? • Czy emocje słuchacza są takie same, jak emocje twórcy w momencie

komponowania lub emocje śpiewaka/ instrumentalisty w momencie wykonywania utworu? Czy w ogóle możliwe jest stwierdzenie tego, a jeśli tak, to kto może to orzec i na jakiej podstawie?

A U T O R : J O A N N A C Z A J K O W S K A - Z O ŃC Z A S T R W A N I A : 9 0 M I N U T

19

Ćw.2 – Każdy z uczestników po kolei indywidualnie odsłuchuje na słu-chawkach wybrany przez prowadzącego utwór muzyczny. Zadaniem osoby słuchającej jest wyrażenie za pomocą mimiki, gestów, dowolnych ruchów, tego, co czuje lub o czym myśli, słuchając danej muzyki. Pozostali uczestni-cy starają się odgadnąć i nazwać te emocje. Zapisujemy je. Warto, aby pro-wadzący wprowadzał terminy z teorii muzyki: np. tempo, dynamika, artykula-cja. Wszystkie te „właściwości” utworu muzycznego dziecko może pokazać, zamieniając się na chwilę w dyrygenta. Rozmawiamy o tym, co zobaczyli obserwatorzy i jakie intencje miał wykonawca. W ostatnim etapie wspólnie słuchamy omawianego fragmentu muzycznego odtworzonego z głośników i porównujemy wrażenia wywołane gestami oraz bezpośrednim słuchaniem muzyki.

Wnioski: Muzyka budzi różne emocje, niekoniecznie te same u wszyst-kich ludzi, ale z reguły zbliżone.

Ćw.3 – Chętni uczestnicy wyszukują w internecie swoje ulubione utwory i prowadzimy ćwiczenie wg wcześniejszego schematu.

Wniosek: okazuje się, że przy współczesnej muzyce popularnej nie za-wsze łatwo jest określić nastrój, emocje. Nie są tak wyraziste, jak przy wcze-śniejszych przykładach.

KROK 2 – Pobudzanie wyobraźni dźwiękamiĆw.1 – Uczestnicy kładą się na podłodze i zamykają oczy. Słuchamy

muzyki relaksacyjnej z odgłosami przyrody. Po kilku minutach wyciszamy muzykę, dzieci podnoszą się i rozmawiamy o tym, jakie obrazy i miejsca pod-sunęła wyobraźnia.

KROK 3 –Sztuka jako działanie na wyobraźniPrezentacja przykładów plastycznych i filmowych. Rozmowa o emo-

cjach, wrażeniach, skojarzeniach uczestników. Wniosek: Wszystkie dzieła sztuki oddziałują na nasze zmysły, emocje

i pobudzają wyobraźnię.

20

Pomysły do wykorzystania:Z powodzeniem można odczytywanie nastroju muzycznego przełożyć

na działanie plastyczne, np. w następujących zadaniach: • Wysłuchaj fragmentu muzycznego, a następnie narysuj to, co ujrza-

łeś oczami wyobraźni. • Zestawienie prac plastycznych inspirowanych jedną kompozycją

muzyczną – zwracamy w ten sposób uwagę na to, jak nastrój, samo-poczucie, wrażliwość czy myśli odbiorcy w danym momencie wpły-wają na odbiór przez niego sztuki.

• Podczas słuchania fragmentu muzycznego wykonaj rysunek (kilka utworów, ograniczony czas). Ważne jest omówienie prac. Można podjąć próbę pogrupowania ich według przedstawianych emocji, a następnie porównać obrazy ilustrujące ten sam przykład muzyczny.

21

O D K R Y C I A M U Z O S Z P I E G Ó W

Panowie z lodówką: „Muzy są artystyczne, pochodzą ze starożytności. Pod domem Muzy ciągle chodzą ludzie. Cały czas ktoś jej zazdrości.”

Ksiądz Jacek: „Muza inspiruje, daje natchnienie do tworzenia, np. muzyki, mieszka w sercu, szukać jej trzeba w sobie, w głębi.”

Pani Basia: „Nigdy jej nie widziałam. Raczej to kobieta, dużo potrafi. Jest czarodziejką, może gdzieś się ukryła.”

Przechodzień: „Nie daje się zobaczyć, można ją sobie wyobrazić. To jak wygląda, zależy od Twojej wyobraźni. Jest daleko, ale może być blisko.

Pięknie śpiewa, rysuje, opowiada, słucha, czyta, mówi, kocha. Jest piękna w środku, przeogromną ma moc.”

Pani w ogrodzie: „Muza jest bardzo piękna, pochodzi z Grecji, ma siostry. Być może porwał ją jakiś zły król. Z zazdrości.”

Z listu od Muzoszpiegów: „Spotkaliśmy aktorkę, która powiedziała nam, że kiedy się usiądzie na ławkach koło poczty, to można obserwować zachowania

ludzi na Starym Rynku. I są to najróżniejsze sceny teatralne.”

22

Gal Anonim: „Muza to w mitologii greckiej bogini sztuki i muzyki. Ja wierzę w Pana Boga, więc uważam, że Muza nie istnieje.”

Z rysunku: „Muza ma moc metamorfozy.”

Z mapy myśli: „Muzy tracą moce kiedy: ludzie są źli, nie są skupieni, są zachłanni, zależy im bardziej na sławie i pieniądzach niż na sztuce, nie

szanują sztuki, kiedy mają zamknięte serca.”

„W teatrze Muzę można spotkać na zapleczu i na scenie. I w szufladzie wielkiej szafy Baja Pomorskiego. Muza jest potrzeba aktorowi do

natchnienia. Dzięki niemu aktor ma więcej pomysłów, jest kreatywny.”„Aktorowi jest potrzebna Muza by nie zgubił się w tekście i czuł rytm

przedstawienia.”

„Muzę można spotkać w teatrze, kościele, w bajkach, w miłości i w sklepie.”

Sprzedawczyni w aptece: „Muza jest nieśmiertelna, ma dużo pomysłów, jest ciekawa i kolorowa, ma duże moce, mogłaby być duchem. Mógł ją porwać

ktoś, kto nie lubi teatru, ale też mogła sama uciec.”

Z detektywistycznych wypraw: „Muzę można usłyszeć w szumie Wisły, w szeleście liści, w rechocie żab, w kichnięciu, w śpiewie ptaka, w ulicznym

grajku, w nas.”

„Muzę można spotkać w Dworze Artusa, radio, telewizji, teatrze, kinie, w klubach Muz, w kościele, na Szerokiej, w samochodzie, jak słuchamy

muzyki, gdy się tworzy sztukę, gdy oglądamy obrazy w muzeum, jak tańczymy, jak oglądamy tancerzy, kiedy komponuje się muzykę, kiedy ktoś

gra na instrumentach.”

„Muza jest między nami.”

... a kim są Muzy dla Ciebie?Gdzie szukałbyś Muz?