Myślące trzciny i ideał rozumności

Konrad Talmont-KaminskiUMCS

Pascal, Pensees 37

Człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzcinąmyślącą.

Plan• Hume o faktach• Racjonalność

ograniczona• Dotychczasowy

sukces w przewidywaniu

• Jak sceptyczny był Hume?

• Zwyczaje Hume’a i heurystyki

• Heurystyki• Uzasadnianie

przekonań, przesądzanie sprawy

• Zdolność do życia w środowisku

• Nędza sceptycyzmu• Agenci kognitywni• Argumenty1,

argumenty2 czy argumenty3

• Stosowność prawdy• Paleta

naturalizujących neo-Peiceanistów

Hume o faktach

Brak uzasadnienia dla twierdzeń dotyczących faktówUosobienie racjonalnościNieskończona ilość czasu prowadzi do nieskończonej kogitacji

Racjonalność ograniczona

Jesteśmy zmuszeni do dochodzenia do wniosków mimo bycia ograniczonymi co do:

• Dostępnego czasu• Dostępnych informacji• Dostępnych uzdolnień kognitywnych

Nic to nie daje, gdyż nasze działania są nierozważne a ich sukces jedynie przypadkowy

Dotychczasowy sukces w przewidywaniu

Naiwna reakcja do problemu indukcjiAle, jak mógłby Hume wytłumaczyć dotychczasowy sukces w przewidywaniu?

• Samospełniające się przepowiednie?• Nie, bo dotychczasowe niepowodzenia

• Przypadkowy cud?• Opcja, która Hume’owi by się nie podobała

• Odmówić odpowiedzi• Nie, Hume nie może wyprzeć się tego co

wynika z jego stanowiska

W najlepszym przypadku, Hume ma tak samo wiele problemów jak my

Jak sceptyczny był Hume?

Jak powinniśmy rozumieć siłę argumentu Hume’a?

• Argument ma tylko wykazać, że nie ma rozumowania dotyczącego faktów podobnego do rozumowania dotyczącego relacji pomiędzy ideami

• Hume chętnie dozwalał, że przewidujemy

Powinniśmy się bliżej przyjrzeć pojęciu zwyczajów/przyzwyczajeń (habits) Hume’a

Hume’a zwyczaje i heurystyki

Jak wyglądają nasze antycypujące zwyczaje?

• Uniwersalne reguły• Nie wygląda na to

• Heurystyki• Tendencyjne i zależne od kontekstu

Kahnemann i Tversky

• Szybkie i oszczędne Gigerenzer

Racjonalność• Nie jest piękna i perfekcyjna• Ale naprędce skleconym dziwadłem

Heurystyki

Przykłady:• Zakotwiczenie

• Jak będzie wyglądać Europa Centralna za 20 lat?

• Rozpoznanie• Które miasto jest większe: Melbourne czy

Geelong

Heurystyki• Skrót perspektywiczny

• Czy łuk w St. Louis jest tak samo szeroki jak wysoki?

Uzasadnianie przekonań, przesądzanie sprawy

Jak uzasadnić heurystyki?• Zakładają wiedzę o świecie• Nasza wiedza o świecie musi grać rolę w

jakimkolwiek uzasadnieniu• Petito principii?

Czy koherentyzm jest lepszy od fundacjonalizmu?

• Nie, obydwa stanowiska zakładają, że racjonalność polega na posiadaniu postaw zdaniowych, pomiędzy którymi istnieją odpowiednie relacje

Ale, racjonalność jest ‘po coś’

Przekonania

OdczuciaDziałania

Przekonanie to reguła działania lub, w skrócie, zwyczaj.

Peirce – Jak uczynić nasze myśli jasnymi

Zdolność do życia w środowisku

Uzasadnienie racjonalności• Jej funkcja w przyczynianiu się do naszej

zdolności do życia jako organizmów istniejących w określonym środowisku

• Racjonalność zwiększa zdolność do adaptacji

Wartości brak dalekowzroczności• Echo Hume’a

Emocje tak samo istotne (kognitywnie) jak intelekt

Nędza sceptycyzmu

Jak żyć bez przekonań?• Niemożliwe

Sceptyczne twierdzenia• Nie oferują alternatywy w kontekście

zdolności do życia• Mogą być tylko uważane za wykazujące

braki w naszym zrozumieniu

Agenci epistemiczni

Racjonalność zrelatywizowana do indywidualnych gatunków/środowisk?

• W pewnym stopniu tak - heurystyki• Ale…

Cechy agentów epistemicznych• pantofelek / sowa / człowiek / instytut

naukowy• Cechy epistemiczne• Cechy pragmatyczne

• Opierają się na potrzebie utrzymania autonomii

Argumenty1, argumenty2 czy argumenty3

Ale co to ma do czynienia z argumentami dedukcyjnymi?

• Potrzeba wyjaśnić ich rolę

Trzy (oczywiście) rodzaje argumentów• Argumenty1

• Abstrakcyjne logiczne relacje pomiędzy treściami zdań

• Argumenty2

• Metody przekonywania innych

• Argumenty3

• Metody jakie używamy do podejmowania decyzji

Stosowność prawdy

Jak powiązać te trzy rodzaje argumentów?• Prawda gra kluczową rolę• Efektywne działania generalnie polegają na

wystarczająco wiernych modelach• Działając na podstawie przekonania zakładamy jego

prawdę

• Argumenty3 powinny prowadzić do prawdy

• Inni stykają się z takimi samymi sytuacjami• Argumenty2 powinny prowadzić do prawdy

• Argumenty1 zachowują prawdziwość

• Argumenty2 w formie argumentów3 będą bardziej przekonywujące

• Logiczne sprzeczności mogą stać się praktycznymi sprzecznościami

Paleta naturalizujących neo-Peirceanistów

•Hooker, Cliff• Reason, Regulation and Realism

•Hookway, Christopher• Truth, Rationality and Pragmatism

•Haack, Susan• Evidence and Inquiry

•Hacking, Ian• Representing and Intervening

•Rescher, Nicholas• Methodological Pragmatism

Dziękuję

i zapraszam na Kazimierz Naturalised Epistemology Workshop ’051. – 7. września, 2005 r.

Konrad Talmont-KaminskiWydział Filozofii i SocjologiiUniwersytet Marii Curie-SkłodowskiejLublin

ktalmont@bacon.umcs.lublin.plhttp://bacon.umcs.lublin.pl/~ktalmont