MYŚL POLITYCZNA ŚREDNIOWIECZA

Wczesna doktryna chrześcijańska. Augustyn z Hippony (354-430)

ZAJĘCIA III – dr I. Barwicka-Tylek

PIERWSI CHRZEŚCIJANIE• moralna odnowa świata:

– kluczowe pojęcia: grzech, nawrócenie, odkupienie;– oczekiwanie na paruzję (powtórne przyjście Chrystusa) i Sąd

Ostateczny;– brak zainteresowania dla spraw doczesnych (w tym polityki);– organizacja: niezależne gminy.

• debata:– ekskluzywizm vs. (św. Paweł);

– organizacja: horyzontalizm vs. (hierarchiczny Kościół – sobór w Nicei, 325 r.)

uniwersalizm

wertykalizm

- przedłużający się okres oczekiwania;- prześladowania;

-trudności z utrzymaniem spójnościdoktryny i jedności.

RZYM WOBEC CHRZEŚCIJAŃSTWA

politeizm i etatyzacja sfery religijnej w ramach

imperium

monoteizm obcy,interpretowany jako brak szacunku dla władzy politycznej

• prześladowania (najbardziej okrutna fala: pocz. IV w., rządy Dioklecjana);

• edykt tolerancyjny Konstantyna Wielkiego – 313 r.;

• Teodozjusz Wielki:

- chrześcijaństwo religią państwową – 380 r.;

- delegalizacja pozostałych religii – 392 r.;

• chrystianizacja cesarstwa sprzężona z rozbudową dostosowanej do rzymskiej administracji strukturą organizacyjną Kościoła

Fundamenty myśli chrześcijańskiej

• prymat celów wiecznych (zbawienie) – wtórność polityki wobec moralności;

• organicyzm i uniwersalizm;

• więzi typu solidarystycznego (wybór wspólnych wartości) i hierarchiczna budowa społeczeństwa;

• obowiązki chrześcijanina ważniejsze od obowiązków obywatela;

Św. Augustyn – założenia filozoficzne

• ontologia platońska – świat idealny (boski) „prawdziwszy” od rzeczywistości zmysłowej (np. istnienie aniołów pewniejsze niż istnienie dyplomu UJ);

• „ciało więzieniem duszy”;• iluminacja – „oświecenie”, (dany od Boga,

natychmiastowy akt poznania całej prawdy o czymś; bardzo przydatny na egzaminie z historii doktryn, ale wyjątkowo rzadki );

• „wolna wola” contra „łaska”.

AUGUSTYN – koncepcja 2 państw• podstawą więzi politycznej (obywatelstwa)

„umiłowanie tych samych rzeczy” (te same cele);

Podstawowy wybór polityczny: miłość do…

BOGA „doczesności”(właściwie zaprzeczenie miłości, pożądliwość)

CIVITAS DEICIVITAS TERRENAlub nawet: DIABOLI

CIVITAS TERRENA

plan eschatologiczny

świat doczesny:wspólny cel: POKÓJ

Główna funkcja władzy świeckiej: KARANIE ZŁYCH (naruszają bezpieczeństwo pozostałych)

AUGUSTYN – państwo c.d.

• zakwestionowanie cycerońskiej definicji państwa jako gromady ludzi złączonej węzłem prawnym (por. wykład na temat republiki rzymskiej);

• władza i państwo powstało „przez grzech” – propter peccatum – (ale są „dobre”!);

• możliwość odróżnienia samej zasady władzy (zawsze dobrej) od osób ją sprawujących (mogą wykonywać ją źle);

• posłuszeństwo Bogu wyklucza jakąkolwiek czynną formę oporu wobec władzy (co najwyżej odmowa działania wbrew moralności).

ŚREDNIOWIECZNY IDEAŁ

• inspiracje platońsko-augustiańskie (stabilność, niezmienność oznaką doskonałości);

• uniwersalizm i organicyzm – wspólnota chrześcijan ważniejsza niż państwa narodowe (główne podmioty polityczne: papiestwo i cesarstwo)

• struktura społeczna:– oratores („modlący się” – najbliżej Boga, więc posiadają wiedzę

niezbędną do rządzenia);– bellatores („wojujący” – obrońcy i krzewiciele prawdy/wiary);– laboratores („pracujący” – zapewniający zaplecze materialne

dla dwóch wyższych grup).

Modele relacji między władzą świecką a duchowną

uniwersalizm cesarski- idea karolińska; Anonim z Yorku;

- Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego (tytuł do 1806 r.!);

- cesarz spadkobiercą praw przelanych przezlud rzymski na władców imperium rzymskiego

papalizm- Dictatus Papae – spór o inwestyturę

(Grzegorz VII contra Henryk IV – XI w.);- koncepcja tyranii i prawa oporu;

- teoria „dwóch mieczy” (Idzi Rzymianin – XIII/XIV w.)

cezaropapizm (król kapłanem)- Euzebiusz z Cezarei (263-340);

- Bizancjum (395-1453).

hierokratyzm (papież królem)sprawowanie władzy świeckiej przez papieża z pominięciem

instytucji państwa – Innocenty IV (1243-1254)

„Bogu, co boskie, cesarzowi, co cesarskie”Jezus z Nazaretu

wszelka władza pochodzi od BogaPaweł z Tarsu

Problem praktyczny: komu Bóg częściej zdradza swe plany co do świata? Jak rozstrzygać konflikty (rozbieżności zdań) między papieżem a cesarzem?

dualizm(nadrzędność w swojej sferze działania, podległość w drugiej)

- Gelazy I (koniec V w.)

uniwersalizmy(równość „ze wskazaniem”)

PYTANIA POD ROZWAGĘ

• Czy zgoda na argumentację Augustyna, podnoszącego wiarę do rangi przynależności politycznej, ma jakieś praktyczne konsekwencje dla chrześcijanina, będącego jednocześnie obywatelem Polski?

• Dlaczego dla św. Augustyna heretycy są większym zagrożeniem dla chrześcijan niż poganie? Pod jakimi warunkami można założyć, że ich fizyczna likwidacja jest także działaniem dla ich dobra?