NIEMOWLĘ?

Mowa – forma języka, w której dla przekazania znaczeń używa się artykułowanych dźwięków lub słów.

Sprawność motoryczna (koordynacja różnych grup mięśni aparatu mowy) i umysłowa (kojarzenie: dźwięk- znaczenie słowa)

Najefektywniejsza forma komunikowania się.

Komunikowanie się – wymiana myśli i uczuć za pomocą różnych form języka – gestów, ekspresji emocji, mowy lub pisma

We wczesnym dzieciństwie nie wszystko, co dziecko mówi, służy komunikacji (mówienie do siebie, do zabawek)

Istotne elementy komunikowania się: 1. posługiwanie się formą języka

zrozumiałą dla otoczenia (słownik czynny = mowa) 2. rozumienie języka, którym

posługują się inni ludzie (słownik bierny = aspekt rozumienia znaczeń)

Zaspokajanie potrzeb i pragnień Zwrócenie na siebie uwagi otoczenia Oceny społeczne Samoocena Osiągnięcia szkolne Oddziaływania na myśli i uczucia innych ludzi Wpływ na zachowanie się innych ludzi

W różnych fazach dzieciństwa mowa spełnia rozmaite funkcje i nie ma takiego okresu, w którym nie byłaby ważna dla psychicznego i społecznego przystosowania dziecka.

że MOWA jest najefektywniejszym sposobem komunikacji z otoczeniem.

??? Czy oznacza to, że zanim dziecko

wypowie pierwsze słowo, jest istotą bezradną i niezdolną do komunikacji ze światem?

Zanim dziecko jest biologicznie i psychicznie dojrzałe do rozpoczęcia nauki mowy, posługuje się naturalnymi formami prewerbalnymi, takimi jak np.:

1. Płacz/Krzyk2. Gesty3. Głużenie (gruchanie) i gaworzenie 4. Ekspresja emocji

Podstawę dalszego rozwoju mowy stanowiGAWORZENIE

1. Wymowa Naśladownictwo

2. Tworzenie słownika Kojarzenie słów z dźwiękami

Słownictwo ogólne Słownictwo specjalne

3. Budowa zdań

Większość z nas mówi o „języku” dopiero wtedy, gdy dziecko użyje pierwszego słowa.

Przypada to zwykle na ok. 12 mies. życia.

Ale zanim to nastąpi, dziecko musi dokonać wielkich osiągnięć rozwojowych.

I. Postrzeganie dźwięków mowyII. Pierwsze dźwięki i gestyIII.Pierwsze słowa

Jest charakterystyczna dla porozumiewania się dziecka w okresie prewerbalnym

Polega na zwracaniu uwagi na obiekty w otoczeniu poprzez ich wskazywanie

2 rodzaje gestów: Protoimperatywy – służą uzyskaniu danego

obiektu Protodeklaratywy – sposób komentowania

aktualnego stanu rzeczy i wywierania wpływu na odbiorcę.

Etykietowanie przedmiotów i zdarzeń za pomocą gestów poprzedza etykietowanie słowami.

Dziecko nie może nauczyć się języka, zanim nie rozpocznie rozróżniać pojedynczych dźwięków

Zdolność rozróżniania dźwięków nie wiąże się bezpośrednio ze zdolnością ich produkowania

Już w I mies.ż. dzieci rozróżniają dźwięki mowy takie jak pa i ba; do 6. mies. potrafią rozróżnić „wyrazy” 2-sylab. t.j. bada, baga

Od narodzin do ok. 1 mies. najczęstszym odgłosem dziecka jest płacz

W 1. lub 2. mies. repertuar dźwięków poszerza się o śmiech i głużenie samogłoskowe w rodzaju uuuuuu (aktywność zabawowa, nie służy komunikacji)

Spółgłoski pojawiają się ok. 6-7 mies., często łącząc się z samogłoskami i tworząc sylaby. W tym wieku dzieci się nimi bawią, powtarzając w kółko ten sam dźwięk – jest to gaworzenie samonaśladowcze.

W pierwszych miesiącach życia niemowlęta potrafią wydawać (oprócz krzyku) takie proste dźwięki jak:

- postękiwanie z bólu lub niezadowolenia- piszczenie z radości- ziewanie - kichanie - westchnienia - dźwięki gardłowe - mruczenie- dźwięki przypominające głosy zwierząt

Dźwięki te nazywa się GŁUŻENIEM. Z chwilą, gdy rozwiną się mechanizmy

nerwowo-mięśniowe dziecka, dźwięki te przechodzą w gaworzenie.

Liczba dźwięków, które dziecko potrafi wytworzyć oraz ich wyrazistość, stopniowo wzrasta.

Początkowo dziecko łączy spółgłoski z samogłoskami, później powtarzają dźwięki powiązane w pewne ciągi sylab, tj. „ma-ma-ma-ma” lub „gu-gu-gu-gu”. Jest to właściwe gaworzenie albo „mowa lalalna”.

Wzrastająca kontrola nad przepływem powietrza przez struny głosowe dźwięki dowolne.

Gaworzenie – forma ćwiczeń w wytwarzaniu dźwięków dowolnych (bez treści i skojarzeń znaczeniowych)

Niektóre niemowlęta zaczynają gaworzyć już w 2 mies.Od tego momentu zaczyna się gwałtowny rozwój gaworzenia. Punkt kulminacyjny: 6-8 mies.ż.Następnie gaworzenie powoli zanika Słowa.

Niektóre gesty typowe

Gest: Wypluwa pokarm z ust Wydyma wargi Wypycha języczkiem smoczek Odpycha przedmiot Sięga po przedmiot Wyciąga ręce do góry Cmoka wargami lub wysuwa

język Uśmiecha się i wyciąga ręce Kicha wielokrotnie Kręci się i trzęsie Kręci się, wije i krzyczy

podczas ubierania się lub kąpieli

Odwraca głowę od smoczka

dla okresu niemowlęcego

Znaczenie gestu: Jest najedzone lub niegłodne Jest niezadowolone Jest najedzone lub niegłodne Nie chce go Pragnie go mieć Chce, aby je wziąć na ręce Jest głodne

Chce, aby je wziąć na ręce Ma mokro i jest mu zimno Jest zziębnięte Protestuje przeciwko

skrępowaniu swobodnych ruchów

Jest najedzone lub niegłodne

Wskazujące

- 9-13 mies. - Wyrażają: prośba

o przedmiot, podawanie przedmiotu dorosłemu, pokazywanie oraz wskazywanie przedmiotu

Reprezentujące

- względnie trwałe układy ruchów ciała, rąk, mimiki, którym odpowiadają znaczenia

- powyżej 14. mies.

Język gestów.W tym czasie po raz pierwszy obserwujemy dzieci „żądające” lub „proszące” o coś za pomocą gestów lub połączenia gest-dźwięk.

Zdolność dziecka do rozumienia znaczenia pojedynczych słów (język receptywny).Język receptywny zaczyna działać wcześniej niż język ekspresywny – Dzieci rozumieją, zanim zaczną mówić.

W tym okresie następuje cały wachlarz zmian przygotowujących dziecko do porozumiewania się z dorosłymi za pomocą mowy.

Około 12-13 mies., w gąszczu dźwięków wydawanych przez gaworzące dziecko, pojawia się

NierzadkoPierwsze słowa Użyte zostają W jednej lub dwóch Określonych sytuacjach i w wyniku

działania wielu wskazówek.

PIERWSZE SŁOWO

Początki nauki słów są wolne, wymagają wielu powtórzeń każdego słowa.

Przez pierwsze 6 mies. dzieci mogą się ich nauczyć jedynie ok. 30 i to tylko w określonym kontekście.

W tej wczesnej fazie dzieci często łączą słowo z gestem i tworzą znaczenie dwuwyrazowe – holofrazy (12-18 mies.ż.)

przykłady:

- Malec wskazuje na buty taty i mówi: „tata” w znaczeniu „buty taty”

- Dziecko krzyczy: „ciastko!”, wyciągając rączkę, co znaczy: „Daj ciastko!”

Następuje gwałtowne wzbogacanie słownika

W tej fazie uczenie się nowych słów nie wymaga już tak wielu powtórzeń i następuje ich uogólnianie

Proces ten jest „wybuchem” – po przekroczeniu progu 50 słów

Większość nowych wyrazów stanowią nazwy przedmiotów i ludzi, czasowniki pojawiają się później (63% wyrazów znanych 2-letnim dzieciom to rzeczowniki, czasowniki – 8,5%) – jest to styl referencjalny (niektóre dzieci używają jednak stylu ekspresyjnego)

Wokalizacja – produkowanie dźwięków mniej lub bardziej zbliżonych do dźwięków mowy

Stadium CharakterystykaOdruchowego krzyku i życiowych odgłosów (0.-8. tydz.)

Krzyk – wskaźnikiem zdrowia dziecka. Uwarunkowania – struktura anatom.

Gruchania i śmiechu (8.-20.tydz.)

Dziecko wydaje dźwięki w społ. interakcji. Zmiana znaczenia krzyku. Pojawia się śmiech.

Zabaw wokalnych (16.-30. tydz.)

Proste sylaby z przedłużaniem dźwięków (zmiany anatom.). Etap pośredni: gruchanie-gaworzenie.

Samonaśladującego gaworzenia (25.-50. tydz.)

Kombinacje samo- i spółgłosek., powtarzanie tych ciągów.

Gaworzenia i ekspresyjnej mowy niezrozumiałej (9.-18. mies.)

Zmiany odzwierciedlają dojrzewanie struktur wokalnych i pól mózg. Wypowiedzi niezrozumiałe, ale oddają intonację charakteryst. dla pełnienia różnych funkcji.

1. Uczenie się metodą prób i błędów2. Naśladownictwo (obserwowanie

modela)3. Trening (pod kierunkiem) – metoda

najbardziej efektywna

1. Biologiczna gotowość do mówienia (dojrzałość narządów mowy – aspekt motoryczny)

2. Psychiczna gotowość do mówienia (dojrzałość okolic kojarzeniowych mózgu – aspekt umysłowy)

- 12-18 mies. życia – tzw. moment wyuczalności w rozwoju mowy

3. Dobry wzór do naśladowania 4. Możliwość ćwiczenia 5. Motywacja6. Kierowanie uczeniem się mowy

Rozwój mowy jest ściśle powiązany z rozwojem motorycznym i umysłowym.

Stan zdrowia Poziom inteligencji Status społ.-

ekonom. Płeć Chęć

komunikowania się Stymulacja

Wielkość rodziny Kolejność dziecka

w rodzinie Metody

wychowawcze Porody mnogie Kontakty z

rówieśnikami Osobowość

Nadmiernie częsty krzyk Trudności w rozumieniu mowy Opóźnienie rozwoju mowy Mowa nieprawidłowa

błędne rozumienie słów wady wymowy wadliwa struktura gramatyczna zdań

Zaburzenia mowy (seplenienie, bełkotanie, jąkanie,

mowa przyspieszona) Trudności w rozmowie