Motyw miłości i sposoby jego funkcjonowania w wybranych utworach literackich

Motyw miłości w literaturze to temat rzeka, gdyż ten motyw jest obecny właściwie od

zawsze. Warto się na początku zastanowić, czym właściwie jest miłość. Zdefiniowanie tego

pojęcia jest niezwykle trudne, ale wszyscy wiemy, że jest to coś najpiękniejszego, a zarazem

najtrudniejszego, coś bez czego świat by nie istniał. Miłość ma wspaniałe oblicze, gdyż

potrafi dać człowiekowi szczęście i radość. Z drugiej strony może być również destrukcyjna,

bo potrafi złamać i zniszczyć niektóre osoby. Ma wiele różnych obliczy. Można wyróżnić

wiele rodzajów miłości: spełnioną, platoniczną, zmysłową, tragiczną, ślepą. Każdy z nich

zajmuje pewne miejsce w ludzkim życiu. Uczucie miłości jest jednym z wymiarów ludzkiego

człowieczeństwa, kto wie czy nie najważniejszym.

W swojej prezentacji pragnę zaprezentować różne motywy miłości, wyszczególnione głownie

na podstawie tego, jaką osobę obdarzamy danym uczuciem. Wyróżniamy miłość między

mężczyzną a kobietą, w jej erotycznej oraz duchowej odsłonie, a także miłość matki do

dziecka i miłość człowieka do Boga. Miłość romantyczną, niespełnioną przedstawię na

podstawie utworu „Cierpienia młodego Wertera”. Miłość erotyczną zobrazuję posługując się

biblijną „Pieśnią nad pieśniami”. Najczystszą miłość, czyli miłość matki do dziecka

zaprezentuję wzorując się na pieśni „Czego chcesz od nas Panie..”.

Temat miłości romantycznej był od wieków bardzo popularny w literaturze, zaczynając od

starożytności a kończąc na czasach współczesnych. Szczególnie istotną rolę odgrywał w

epoce romantyzmu, gdzie miłość była najczęściej uczuciem sentymentalnym, niespełnionym i

nieodwzajemnionym. Z tego typu motywem mamy do czynienia w „Cierpieniach młodego

Wertera” Goethego. Tytułowy bohater książki jest młodzieńcem o niespokojnym sercu i

ogromnej wrażliwości, skłonnym do uciekania w świat marzeń i do ciągłej egzaltacji

własnych odczuć, więc w zasadzie nie dziwi nas fakt, że taka jest też jego miłość. Dla

Wertera miłość oznacza braterstwo dusz, tzn. podobny sposób myślenia i wspólne

upodobania. Jest ona swoistym przeznaczeniem człowieka, przed którym nie można uciec, i

które łączy bratnie dusze na wieczność.

Miłość Wertera zawiera w sobie pewne skrajności, jest uczuciem ambiwalentnym. Z jednej

strony jest uczuciem budującym, nadaje sens życiu głównego bohatera, gdyż podbudowuje

jego poczucie własnej wartości, daje mu poczucie wyjątkowości. Możliwość spędzania czasu

z ukochaną Lotą sprawia, że Werter jest człowiekiem szczęśliwym i spokojnym, mimo tego,

że ten stan nie trwa długo.

Z drugiej strony uczucie zaczyna niszczyć głównego bohatera, gdyż jest z góry skazane na

niespełnienie, gdyż Lota darzy uczuciem innego mężczyznę. W związku z tym Werter popada

w coraz większą depresję, która doprowadza go do samobójczej śmierci.

Z pozoru uczucie, jakim Werter obdarzył Lotę nie było niczym wyjątkowym, gdyż prawie

każdy z nas czuł w życiu coś podobnego. Jednakże to, co odróżnia miłość Wertera od

przeciętnego nieodwzajemnionego uczucia to siła przeżywania, o której możemy się

przekonać chociażby patrząc na jego listy do przyjaciela, z których wyłania się analiza

psychologiczna jego uczuć. Poza tym Werter nadmiernie idealizował swoją wybrankę, a

jednocześnie pozostawał bierny. Jego życie toczyło się głównie wokół wielokrotnie

rozpamiętywanych rozterek i uczuć, a nie wokół konkretnych działań, które mogłyby

przybliżyć go do spełnienia marzenia o życiu z ukochaną. Podsumowując, sytuacja Wertera

była dość typowa i to nie ona doprowadziła go do zguby, lecz jego sposób postępowania, jego

odpowiedź na tę konkretną sytuację.

Kolejnym przykładem miłości mężczyzny i kobiety jest miłość zmysłowa, przedstawiona w

utworze „Pieśń nad pieśniami”. W tej pieśni miłość jest wyrażona poprzez zmysłowy dialog

kochanków, zachęcający ich do wzajemnych pieszczot i pocałunków. Mamy do czynienia z

miłością cielesną, erotyczną, opartą na grze zmysłów, kontakcie wzrokowym, bliskości i

intymności. Atmosferę spotkania kochanków buduje język utworu, w którym znajdziemy

wiele niedopowiedzeń i subtelności. „Pieśń nad pieśniami” jest zachwytem nad pięknem

ludzkiego ciała, jego zmysłowością, oraz nad miłością w jej fizycznym wymiarze.

Występujący w utworze Oblubieniec i Oblubienica są zazwyczaj interpretowani jako para

kochanków prowadzących miłosny dialog. Istnieje jednak inny sposób widzenia tych postaci,

według którego dochodzi do dialogu nie między dwojgiem ludzi, ale między duszą ludzką a

Bogiem lub też między Chrystusem-Oblubieńcem, a Kościołem-Oblubienicą. Jedno pozostaje

niezmienne, niezależnie od wybranej interpretacji – w każdej z nich chodzi o miłość.

Kolejny motyw miłości, a dokładnie miłości macierzyńskiej, można zobrazować za pomocą

powieści Żeromskiego „Przedwiośnie”. Jadwiga z Dąbrowskich Barykowa zawsze była

uległa, cicha i posłuszna, najpierw wobec swoich rodziców, a następnie wobec męża i

dziecka. Bez narzekania wypełniała sumiennie obowiązki żony, a przede wszystkim matki,

mimo tego, że nie była doceniana przez syna. Kobieta zawsze wydawała się być osobą

wrażliwą, słabą i nieporadną, jednak jej siła ujawniła się, gdy musiała walczyć o Cezarego.

Kochała bezgranicznie swojego syna Cezarego, mimo braku szacunku do niej z jego strony.

Kobieta spełniała wszystkie zachcianki młodzieńca. Narażała własne życie, aby zdobyć

ziarno na chleb w pobliskich wsiach. Na niewłaściwe zachowanie syna nigdy nie reagowała

złością czy krzykiem, lecz starała się go przekonać do swych racji. Cierpiała w milczeniu, gdy

ciężka praca osłabiała jej siły. Cieszyła się, że może być podporą dla syna. Cezary późno

dostrzegł poświęcenie swojej matki oraz jej wielką matczyną miłość. Dopiero po jej śmierci

poczuł wielką tęsknotę do niej i często ją wspominał. Jadwiga czerpała siłę z wartości

wyniesionych z domu. Wiedziała, że rodzina jest najważniejsza, i dlatego jej postawa była

wzorem miłości macierzyńskiej.

W kolejnym utworze, jaki pragnę omówić, to znaczy w pieśni „Czego chcesz od nas Panie”

zostaje przedstawiony obraz miłości człowieka do Boga. Osoba mówiąca w wierszu

wychwala Stwórcę, a także świat, który jest jego dziełem. Bóg został przedstawiony jako

dobry opiekun, a nawet rodzic, który troszczy się o swoje dzieci. Pod jego skrzydłami

wszyscy ludzie czują się bezpiecznie. W ten sposób miłość człowieka do Boga przypomina w

pewnym sensie miłość dziecka do dobrego, troskliwego i kochającego ojca.

Najważniejszym elementem budującym miłość do Boga jest wdzięczność. Wszystko co

istnieje na świecie, wszystkie dobra materialne, istnieją dzięki nieskończonej dobroci Boga.

Poeta dostrzega działanie i wolę Boga we wszystkim, nawet w rosie. Bóg jest siłą ożywiającą

ziemię, za Jego wolą wody rzek spływają do morza, ziemia daje obfite plony. Są to

dobrodziejstwa, którymi obsypuje człowieka, pragnie jego szczęścia, nie grozi mękami

piekielnymi, nie nawołuje do ascezy, lecz staje się dobrym ojcem, przyjacielem każdej

jednostki ludzkiej. Stwórca obdarzył nas światem , w którym króluje harmonia , związana z

rytmem przyrody, dzięki czemu świat jest dla nas idealnym miejscem do życia.

W literaturze istnieje wiele różnych motywów miłości, znacznie różniących się od siebie.

Jednak są pewne punkty odniesienia, według których możemy te motywy klasyfikować.

Podstawowym i najprostszym podziałem mógłby być podział na miłość szczęśliwą, czyli

spełnioną, oraz nieszczęśliwą. Jeśli chodzi o wymienione przeze mnie utwory literackie,

miłość niespełniona towarzyszyła jedynie głównemu bohaterowi „Cierpień młodego

Wertera”. Warto zauważyć, że miłość niespełniona to najczęściej miłość mężczyzny i

kobiety, podczas gdy pozostałe rodzaje miłości zwykle doczekują się spełnienia.

Niezależnie od okoliczności, miłość jest uczuciem, które nas ubogaca i czyni

pełnowartościowymi ludźmi. Wyobraźmy sobie, kim byłyby Werter gdyby nie kochał Loty?

Być może jego życie byłoby spokojniejsze, ale z pewnością nie chcielibyśmy na jego temat

czytać. A kim byłaby matka z powieści „Przedwiośnie”, gdyby nie miłość do syna? Tylko

starą, nieszczęśliwą kobietą, bez odrobiny radości czy nadziei.

Motywy miłości obecne w przedstawionych przeze mnie utworach są dość uniwersalne.

Niemal każdy z nas zaznaje w swym życiu miłości romantycznej, zmysłowej, rodzicielskiej

czy też miłości do Boga. Jedyne co nas odróżnia, to sposób w jaki przeżywamy uczucie i w

jaki na nie odpowiadamy. W literaturze jest podobnie – motywy miłości się powtarzają,

jednak sposoby ich funkcjonowania, wynikające często ze sposobu postępowania, obranego

przez bohaterów, są różne.