Monitoring i ocena konkurencyjności polskich producentów żywności...

Monitoring i ocenakonkurencyjności

polskich producentówżywności (2)

nr 4020122012

40nr



Praca zbiorowa pod redakcjądr Iwony Szczepaniak

Autorzy:mgr Łukasz Ambroziak

mgr Jadwiga Drożdżdr hab. Małgorzata Juchniewicz, prof. nadzw. UWM

mgr Agnieszka Judzińskadr Iwona Szczepaniak

mgr Mirosława Tereszczukprof. dr hab. Roman Urban

Współpraca:mgr Małgorzata Bułkowska

dr inż. Piotr Szajner

Mgr �ukasz Ambroziak jest pracownikiem Instytutu Bada� Rynku, Konsumpcji i Koniunktur w Warszawie Dr hab. Ma�gorzata Juchniewicz jest pracownikiem Uniwersytetu Warmi�sko-Mazurskiego w Olsztynie Pozostali Autorzy publikacji s� pracownikami Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki �ywno�ciowej – Pa�stwowego Instytutu Badawczego Prac� zrealizowano w ramach tematu Monitoring rynków rolno-spo�ywczych w warunkach zmieniaj�cej si� sytuacji ekonomicznej, w zadaniu Monitoring stanu konkurencyjno�ci polskich producentów �ywno�ci Celem pracy jest monitoring i ocena zmian konkurencyjno�ci polskiego sektora spoywczego w kolejnych latach po integracji Polski z Uni� Europejsk�. Recenzent dr hab. Krzysztof Firlej, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie Opracowanie komputerowe Anna Staszczak Korekta Barbara Walkiewicz Redakcja techniczna Leszek �lipski Projekt ok�adki AKME Projekty Sp. z o.o. ISBN 978-83-7658-252-8 Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki �ywno�ciowej – Pa�stwowy Instytut Badawczy 00-950 Warszawa, ul. �wi�tokrzyska 20, skr. poczt. nr 984 tel.: (22) 50 54 444 faks: (22) 50 54 636 e-mail: [email protected] http://www.ierigz.waw.pl

Spis tre�ci

1.� Uwagi wst�pne ………………………………………………..…...…………….. .. 7

(dr Iwona Szczepaniak)�

2.� Wyniki handlu zagranicznego produktami rolno-spoywczymi ……………… .... 15 (dr Iwona Szczepaniak)�

3.� Wskanikowa ocena mi�dzynarodowej konkurencyjno�ci przemys�u spoywczego …………………………………………………………. 38 (dr Iwona Szczepaniak)�

4.� Wskanikowa ocena konkurencyjno�ci handlu produktami rolno-spoywczymi …………………………………..………………….……... .. 51 (mgr �ukasz Ambroziak, dr Iwona Szczepaniak)�

5.� Jako�ciowo-cenowe wskaniki konkurencyjno�ci w handlu produktami rolno-spoywczymi Polski ………………………………………….…………… 71 (mgr �ukasz Ambroziak, dr Iwona Szczepaniak)�

6.� Stan przewag cenowych na rynku podstawowych produktów rolnictwa ……… .. 91 (mgr Agnieszka Judzi�ska)�

7.� Stan przewag cenowych na rynku wybranych produktów przetwórstwa spoywczego ………………………………………..………...… . 114 (mgr Jadwiga Dro�d�)�

8.� Ocena wp�ywu produktywno�ci i efektywno�ci na pozycj� konkurencyjn� przemys�u spoywczego ………………………… .... 134 (dr hab. Magorzata Juchniewicz, prof. dr hab. Roman Urban)�

9.� Wp�yw subsydiów eksportowych i promocji produktów rolno-spoywczych na pozycj� konkurencyjn� polskich producentów ywno�ci …………………... 151 (mgr Mirosawa Tereszczuk)�

Aneks statystyczny ……………………………………………………….……..….. 175�

Literatura ……………………………………………………………………..…….. 237�

7

1. Uwagi wst�pne Niniejsze opracowanie jest drugim raportem z wykonania zadania badaw-

czego „Monitoring stanu konkurencyjno�ci polskich producentów ywno�ci” (nr 4203). Zadanie to jest cz��ci� tematu badawczego „Monitoring rynków rolno- -spoywczych w warunkach zmieniaj�cej si� sytuacji ekonomicznej”, realizo-wanego w ramach Programu Wieloletniego „Konkurencyjno�� polskiej gospo-darki ywno�ciowej w warunkach globalizacji i integracji europejskiej”. Badania obj�te tym programem b�d� kontynuowane do roku 2014 w��cznie.

Podstawowym celem prac prowadzonych w ramach zadania nr 4203 jest formu�owanie ocen, monitoring i prognozowanie zmian konkurencyjno�ci pol-skiego sektora spoywczego, wynikaj�cych z post�pu integracji europejskiej i dokonuj�cych si� zmian o charakterze globalnym. Ponad osiem lat cz�onko-stwa Polski w Unii Europejskiej (UE) jest to okres na tyle d�ugi, e mona nie tylko ocenia� wp�yw integracji z Uni� na polski sektor spoywczy, w tym na jego konkurencyjno��, ale take podejmowa� próby okre�lenia trwa�ych tenden-cji rozwojowych.

W zadaniu tym wykorzystywana jest dotychczas stosowana metodologia bada�1, na bie�co aktualizowana oraz uzupe�niana o nowe elementy i obszary badawcze.

*** W warunkach gospodarki rynkowej nieod��cznym elementem funkcjono-

wania kadego podmiotu gospodarczego sta�o si� konkurowanie z innymi podmio-tami, maj�ce na celu osi�gni�cie korzy�ci z tytu�u dzia�ania na rynku krajowym i mi�dzynarodowym. Mechanizmem umoliwiaj�cym ocen� skutków dzia�a� gospodarczych jest szeroko rozumiany rynek, na którym dokonuje si� selekcja podmiotów pod wzgl�dem poziomu ich konkurencyjno�ci2. Poj�cie konkurencyj-no�ci jest rozmaicie definiowane3. M.J. Stankiewicz konkurencyjno�� definiuje

1 Metodologia ta zosta�a opracowana na potrzeby zadania badawczego pt. „Ocena zmian konku-rencyjno�ci polskich producentów ywno�ci na Wspólnym Rynku Europejskim i na rynkach innych krajów”, realizowanego w ramach Programu Wieloletniego „Ekonomiczne i spo�eczne uwarunkowania rozwoju polskiej gospodarki ywno�ciowej po wst�pieniu Polski do Unii Europejskiej” w latach 2005-2009. W 2011 roku, wraz z rozpocz�ciem prac nad bie�cym zada-niem badawczym, zosta�a ona zaktualizowana i poszerzona o nowe w�tki badawcze. 2 J. Misala, Mi�dzynarodowa zdolno� konkurencyjna i mi�dzynarodowa konkurencyjno� gospodarki narodowej, Wyd. Politechniki Radomskiej, Radom 2007, s. 14. 3 J. Misala doliczy� si� ok. 40 definicji konkurencyjno�ci, ale niektórzy ekonomi�ci podaj� ich znacznie wi�cej, np. S. Kasiewicz doliczy� si� ok. 400 definicji konkurencyjno�ci (za: J. Misala, Mi�dzynarodowa zdolno�…, op. cit., s. 21-24).

8

jako zdolno�� do sprawnego realizowania celów na rynkowej arenie konkurencji, przy czym przez sprawno�� rozumie skuteczno��, korzystno�� i ekonomiczno��4. J. Bossak i W. Bie�kowski zgadzaj� si�, e konkurencyjno�� jest poj�ciem oce-niaj�cym podmioty gospodarcze uczestnicz�ce w walce konkurencyjnej z punktu widzenia osi�ganych wyników, ale dodaj�, e konkurencyjno�� jest równie poj�-ciem oceniaj�cym zdolno�� tych podmiotów do osi�gania korzy�ci w przysz�ym zmieniaj�cym si� otoczeniu konkurencyjnym5. Konkurencyjno�� najcz��ciej odnoszona jest do rynku zagranicznego lub globalnego, ale istnieje te pogl�d, e o sukcesie na tych rynkach decyduje równie wygrana walka konkurencyjna na rynku krajowym i regionalnym. Takie podej�cie reprezentuje powszechnie cytowana definicja OECD, z której wynika, e „… konkurencyjno�� oznacza zarówno zdolno�� firm, przemys�ów, regionów, narodów lub ponadnarodowych ugrupowa� do sprostania mi�dzynarodowej konkurencji, jak i do zapewniania relatywnie wysokiej stopy zwrotu od zastosowanych czynników produkcji i rela-tywnie wysokiego zatrudnienia na trwa�ych podstawach”6.

Konkurencyjno��, jako cecha podmiotów dzia�aj�cych na rynku w warun-kach konkurencji jest klasyfikowana wed�ug wielu kryteriów. Jedno z kryteriów klasyfikacji zagadnienia konkurencyjno�ci moe stanowi� poziom analizy eko-nomicznej. W takim uj�ciu konkurencyjno�� mona rozpatrywa� w p�aszczynie konkurowania mikro-mikro, mikro, mezo, makro i mega (niekiedy tosamym z globalnym)7. Przedmiotem szczególnego zainteresowania w literaturze s� oceny konkurencyjno�ci przedsi�biorstw (poziom mikro), sektorów (mezo) oraz gospo-darek narodowych (makro).

B�d�ca przedmiotem niniejszego opracowania ocena konkurencyjno�ci polskiego sektora ywno�ciowego jest ocen� z perspektywy mezoekonomicznej, tj. reprezentuje spojrzenie na konkurencyjno�� przez pryzmat sektora i jego najwaniejszych bran. Wybór tej perspektywy oceny wynika z integracji i glo-balizacji gospodarczej, w tym ujednolicenia uwarunkowa� konkurencyjno�ci przedsi�biorstw dzia�aj�cych w rónych sektorach, branach i krajach, a take zblienia si� potrzeb i preferencji konsumentów na ca�ym �wiecie. Przes�ank� 4 M.J. Stankiewicz, Konkurencyjno� przedsi�biorstwa, Wyd. „Dom Organizatora”, Toru� 2005, s. 36. 5 J.W. Bossak, W. Bie�kowski, Mi�dzynarodowa zdolno� konkurencyjna gospodarki i przed-si�biorstw. Wyzwania dla Polski na progu XXI wieku, SGH, Warszawa 2004, s. 18. 6 Industrial Structure Statistics 1994, OECD, Paris 1996, s. 17-19, (za: M.J. Stankiewicz, Konkurencyjno�..., op. cit., s. 36). 7 I. Szczepaniak, Ocena wybranych poziomów konkurencyjno�ci polskiego sektora �ywno-�ciowego, [w:] R. Borowiecki, M. Dziura (red.), Globalne i regionalne wyzwania restruktury-zacji przedsi�biorstw i gospodarek, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2012, s. 293-310.

9

prowadzenia bada� na tym poziomie jest take fakt, e ród�a przewagi konku-rencyjnej sektora czy brany nie s� sum� przewag przedsi�biorstw, a efektem wzajemnego oddzia�ywania na siebie podmiotów sektora (brany) oraz interakcji zachodz�cych mi�dzy nimi a otoczeniem. Analiza konkurencyjno�ci na poziomie mezo uwzgl�dnia efekt synergii i pozwala lepiej oceni� pozycj� konkurencyjn� polskiego sektora ywno�ciowego.

Literatura przedmiotu i wskaniki przyj�te do oceny konkurencyjno�ci na poziomie sektorowym wskazuj�, e konkurencyjno�� na poziomie mezo najcz�-�ciej oceniana jest w aspekcie wyników handlu zagranicznego poszczególnymi produktami lub ich grupami oraz pozycj� produktów brany na rynku �wiato-wym czy na rynkach regionalnych8. W literaturze cz�sto mona znale� opinie, e rynek zagraniczny jest trudniejszy dla producentów ni rynek krajowy, a wi�c rzeczywisty poziom konkurencyjno�ci sektora mona stwierdzi� tylko na pod-stawie wyników osi�ganych przez producentów na rynku mi�dzynarodowym9. Zintensyfikowanie w ostatnich latach bada� dotycz�cych mi�dzynarodowej konkurencyjno�ci ma równie �cis�y zwi�zek z procesami integracyjnymi i globa-lizacyjnymi na �wiecie. Procesy te, wyst�puj�ce z rónym nat�eniem w wielu obszarach ycia spo�ecznego i gospodarczego, wywieraj� bowiem znacz�cy wp�yw na funkcjonowanie i perspektywy rozwoju przedsi�biorstw i tworzonych przez nie sektorów. Wed�ug S. Kowalczyka „Zjawiskiem nieroz��cznym od glo-balizacji jest rozwój handlu �wiatowego. To synonim i si�a nap�dowa samej globalizacji”10. W tych warunkach budowanie, wzmacnianie i utrzymanie mi�dzy-narodowej konkurencyjno�ci to szczególne wyzwanie, a jednym z najwaniej-szych przejawów kszta�towania si� pozycji konkurencyjnej podmiotów sta�y si� wyniki handlu zagranicznego.

Stosunkowo cz�sto za konkurencyjne wobec innych uznaje si� take sek-tory, w których funkcjonuj�ce przedsi�biorstwa s� bardziej efektywne i produk-tywne ni podmioty innych sektorów. S. Figiel i W. Rembisz pisz� wprost, e „o konkurencyjno�ci przedsi�biorstw decyduje ich efektywno�� ekonomiczna podlegaj�ca obiektywnej weryfikacji na rynku”11. Takie podej�cie do konkuren- 8 M.in. J. Misala, Mi�dzynarodowa zdolno�…, op. cit., s. 14-45; J. Misala, Mi�dzynarodowa konkurencyjno� gospodarki narodowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s. 63-85; K. Pawlak, W. Poczta, Mi�dzynarodowy handel rolny, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011, s. 41-77. 9 M. Olczyk, Konkurencyjno�. Teoria i praktyka, Wydawnictwa Fachowe CeDeWu.PL, Warszawa 2008, s. 53-54. 10 S. Kowalczyk, Globalizacja, agrobiznes i produkcja �ywno�ci, [w:] S. Kowalczyk, Bezpie-cze�stwo �ywno�ci w erze globalizacji, SGH, Warszawa 2009, s. 19-78. 11 S. Figiel, W. Rembisz, Wybrane aspekty teoretyczne mikroekonomicznych uwarunkowa� konkurencyjno�ci przedsi�biorstw, [w:] M. Juchniewicz (red.), Zarz�dzanie przedsi�bior-

10

cyjno�ci jest zgodne z tez� sformu�owan� przez M.E. Portera, e podstaw� kon-kurencyjno�ci jest efektywno�� wykorzystania czynników produkcji, która zaley zarówno od jako�ci i w�a�ciwo�ci produktów, jak i od sprawno�ci ich wytwa-rzania12. Wielu ekonomistów uznaje z kolei produktywno�� za zasadniczy czynnik konkurencyjno�ci, przes�dzaj�cy o zdolno�ci do wykorzystania posiadanych zasobów, jednocze�nie podkre�laj�c kluczow� rol� produktywno�ci w strate-giach konkurowania przedsi�biorstw. M.E. Porter, k�ad�c wr�cz znak równo�ci mi�dzy konkurencyjno�ci� a produktywno�ci�, za niezwykle istotne uwaa okre�lenie czynników, które je determinuj�13. Pozytywny zwi�zek mi�dzy kon-kurencyjno�ci� i produktywno�ci� wykazuj� zarówno badania teoretyczne, jak i obserwacje empiryczne.

Uwzgl�dniaj�c powysze, w prowadzonych w IERiG�-PIB od 2005 roku badaniach konkurencyjno�ci polskiego sektora ywno�ciowego14 podkre�la si�, e producenci ywno�ci w Polsce powinni by� konkurencyjni w porównaniu do przedsi�biorstw funkcjonuj�cych na Wspólnym Rynku Europejskim (WRE), jak i na rynkach trzecich, a take konkurencyjni wobec zagranicznych firm obec-nych na rynku krajowym. Takie podej�cie jest jednoznaczne ze stwierdzeniem, e konkurencyjno�� sektora to zdolno�� do sprostania konkurencji mi�dzynaro-dowej, a wi�c realizowania znacz�cego eksportu, ale take zdolno�� do utrzy-mania wysokiego poziomu i tempa rozwoju rynku wewn�trznego. Skutkuje to przyj�ciem na uytek niniejszych bada� definicji konkurencyjno�ci polskich producentów ywno�ci, jako zdolno�ci do lokowania si� krajowych producen-tów ywno�ci na rynkach zagranicznych – zarówno na rynku unijnym, jak i na rynkach trzecich – oraz zdolno�ci rozwijania eksportu.

W ocenie mi�dzynarodowej konkurencyjno�ci polskich producentów yw-no�ci wykorzystywane s� dwa rodzaje miar, tj. miary wynikowe i miary czynni-kowe. Miary wynikowe pozwalaj� na ocen� kszta�towania si� rónych cech handlu zagranicznego produktami rolno-spoywczymi w przesz�o�ci, a zatem �wiadcz� o pozycji konkurencyjnej. Ocena pozycji konkurencyjnej ma charakter ex post. Podstawowymi miarami wynikowymi s�u�cymi do oceny mi�dzyna-

stwem w warunkach konkurencji, Cz�� I, Wyd. Uniwersytetu Warmi�sko-Mazurskiego, Olsztyn 2006, s. 15. 12 M.E. Porter, Porter o konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001, s. 198. 13 Ibidem, s. 191. 14 M.in. I. Szczepaniak (red.), Ocena konkurencyjno�ci polskich producentów �ywno�ci po akcesji do Unii Europejskiej (synteza), seria „Program Wieloletni 2005-2009”, Raport nr 150, IERiG�-PIB, Warszawa 2009; I. Szczepaniak (red.), Monitoring i ocena konkuren-cyjno�ci polskich producentów �ywno�ci (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 25, IERiG�-PIB, Warszawa 2011.

11

rodowej konkurencyjno�ci w uj�ciu mezo (take mikro) s� rónego rodzaju wskaniki oparte na wynikach handlu zagranicznego (m.in. relacje importowo- -eksportowe, saldo obrotów bie�cych) oraz dodatkowo na wynikach produk-cyjnych (m.in. poziom penetracji importowej rynku wewn�trznego, poziom spe-cjalizacji eksportowej, wskanik orientacji eksportowej), a take wskaniki kosztowo-cenowe. Istnieje równie ca�a rzesza mierników syntetycznych, kon-struowanych w zaleno�ci od potrzeb w oparciu o rónorodne metody15.

Miary czynnikowe umoliwiaj� wnioskowanie o przyczynach osi�gni�cia przez producentów ywno�ci okre�lonej pozycji konkurencyjnej oraz moliwo-�ciach dalszego ich konkurowania na rynkach zagranicznych, innymi s�owy �wiadcz� o zdolno�ci konkurencyjnej. Ocena zdolno�ci konkurencyjnej opiera si� na wskanikach ex ante. Miary czynnikowe obejmuj� ilo�ciowe i jako�ciowe wskaniki s�u�ce do oceny poszczególnych czynników konkurencyjno�ci. Skupiaj� si� one zatem na analizie róde� konkurencyjno�ci (determinant przy-sz�ej pozycji konkurencyjnej), a w efekcie na ocenie zdolno�ci do sprostania konkurencyjno�ci mi�dzynarodowej. Istnieje bardzo wiele klasyfikacji miar czynnikowych, ale najogólniej mona je podzieli� na cztery grupy: miary stop-nia wykorzystania zasobów ludzkich i jako�ci kapita�u ludzkiego (równie pozosta�ych sk�adników kapita�u intelektualnego), miary zasobów kapita�owych (ród�a finansowania kapita�u, inwestycji), miary post�pu technologicznego i organizacyjnego (efektywno�� wykorzystania kapita�u i zasobów ludzkich, poziom innowacyjno�ci, nak�ady na badania i rozwój) oraz miary dotycz�ce regulacji i instytucji, czyli uwarunkowa� wynikaj�cych z funkcjonowania w otoczeniu makroekonomicznym16. Oprócz wymienionych grup, istniej� czyn-niki, które trudno zakwalifikowa� do której� z nich.

W niniejszej ocenie konkurencyjno�ci zastosowano zarówno miary wyni-kowe, jak i czynnikowe, uznaj�c je za równie wane. Bior�c pod uwag� obecny potencja� gospodarczy i osi�gni�t� pozycj� konkurencyjn� oraz czynniki decy-duj�ce o potencjale wzrostu gospodarczego, zwi�zane ze zdolno�ci� konkuren-cyjn�, jak równie wzajemne pomi�dzy nimi interakcje, mona bowiem znacz-nie pe�niej wnioskowa� o poziomie konkurencyjno�ci.

15 J. Misala, Mi�dzynarodowa konkurencyjno� …, op. cit. 16 M.J. Rad�o, Mi�dzynarodowa konkurencyjno� gospodarki. Uwagi na temat definicji, czyn-ników i miar, [w:] W. Bie�kowski i inni, Czynniki i miary mi�dzynarodowej konkurencyjno�ci gospodarek w kontek�cie globalizacji – wst�pne wyniki bada�, „Prace i Materia�y”, nr 284, Instytut Gospodarki �wiatowej, SGH, Warszawa 2008.

12

***

Z uwagi na prze�wiadczenie, e w warunkach globalizacji gospodarka konkurencyjna musi odznacza� si� nie tylko konkurencyjno�ci� rynku wewn�trz-nego, ale przede wszystkim powinna posiada� konkurencyjno�� mi�dzynarodow�, jednym z najwaniejszych przejawów kszta�towania si� pozycji konkurencyjnej polskich producentów ywno�ci sta�y si� wyniki handlu zagranicznego produk-tami rolno-spoywczymi, którym to zagadnieniom po�wi�cono drugi, trzeci i czwarty rozdzia� niniejszego raportu.

Rozdzia� drugi (dr Iwona Szczepaniak) w sposób syntetyczny przedstawia wyniki handlu zagranicznego produktami rolno-spoywczymi w kolejnych latach po integracji Polski z Uni� Europejsk�. Przedmiotem oceny s� ogólne tendencje oraz struktura geograficzna i towarowa handlu rolno-spoywczego, jak równie rola tej wymiany w polskim handlu zagranicznym ogó�em oraz udzia� Polski w unijnym handlu rolno-spoywczym. Dane, które wykorzystano w ocenie tych wyników pochodz� g�ównie z Centrum Informatycznego Handlu Zagranicznego (CIHZ) i Centrum Analitycznego Administracji Celnej (CAAC)17 oraz z EUROSTAT. Dane te dotycz� na ogó� lat 2003-2011, a w niektórych przypadkach równie I pó�rocza 2012 roku.

W rozdziale trzecim (dr Iwona Szczepaniak) zaprezentowano analiz� wskanikowej konkurencyjno�ci polskiego przemys�u spoywczego (zarówno ca�ego przemys�u, jak i poszczególnych jego dzia�ów) po wej�ciu Polski do UE, któr� przeprowadzono w oparciu o dwa wskaniki, tj.: (1) wskanik pokrycia importu eksportem (TC), czyli relacja warto�ci eksportu do warto�ci importu, oraz (2) wskanik orientacji eksportowej (OE), czyli udzia� warto�ci eksportu (równie eksportu netto) w warto�ci produkcji sprzedanej. Analiza ta dotyczy obrotów handlu zagranicznego ogó�em oraz samej wymiany handlowej z UE i zosta�a przeprowadzona dla lat 2004-2011 oraz dodatkowo dla I pó�rocza 2012 roku. ród�em danych by�y informacje G�ównego Urz�du Statystycznego (GUS) oraz CIHZ i CAAC. Systematyczna ocena ww. relacji jest jednym z waniej-szych elementów oceny konkurencyjno�ci polskiego sektora spoywczego po wst�pieniu Polski do Unii Europejskiej.

W rozdziale czwartym, autorstwa mgr. �ukasza Ambroziaka (Instytut Bada� Rynku, Konsumpcji i Koniunktur w Warszawie) i dr Iwony Szczepaniak, omówiono zmiany konkurencyjno�ci polskiego handlu rolno-spoywczego, wyko-

17 Dane z CIHZ i CAAC s� cz��ciowo publikowane w: Handel zagraniczny produktami rolno- -spo�ywczymi. Stan i perspektywy, nr 19-36, „Analizy Rynkowe” z lat 2004-2012, IERiG�-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa.

13

rzystuj�c nast�puj�ce wskaniki konkurencyjno�ci: (1) wskanik ujawnionych przewag komparatywnych w eksporcie B. Balassy (RCA) i (2) wskanik Lafaya (LFI) oraz dodatkowo (3) wskanik intensywno�ci handlu wewn�trzga��ziowego H. Grubela i P. Lloyda (GL). Analiz� t� przeprowadzono zarówno na poziomie handlu zagranicznego ogó�em, jak i dla samej wymiany handlowej z Uni� Euro-pejsk�. Obejmuje ona lata 2003-2011 i opiera si� na danych handlowych z bazy WITS – World Integrated Trade Solution.

Zaprezentowana w rozdziale pi�tym jako�ciowo-cenowa analiza strategii konkurowania na rynku mi�dzynarodowym (przeprowadzona wg metody K. Aigingera), wykorzystuj�ca tzw. wskanik „waga-cena”, stanowi nowy w�tek badawczy w realizowanym zadaniu. Autorzy rozdzia�u, mgr �ukasz Ambroziak i dr Iwona Szczepaniak, podj�li prób� odpowiedzi na pytanie, na czym opiera�a si� dotychczas mi�dzynarodowa konkurencyjno�� polskiego sektora rolno- -spoywczego. Czy podstawowymi narz�dziami konkurowania by�y nisze koszty produkcji (strategia kosztowa), które umoliwia�y oferowanie niszych cen pro-duktów, czy te podmioty stosowa�y raczej pozacenowe instrumenty konkuro-wania, w tym szeroko rozumian� jako�� produktów (strategia wyróniania). Innymi s�owy, czy Polska wykorzystywa�a g�ównie przewag� w kosztach wytwa-rzania i eksportowa�a towary niszej jako�ci, lecz atrakcyjne cenowo, czy te ze wzgl�du na silny stopie� powi�za� handlowych z krajami UE próbowa�a konku-rowa� w segmentach wysokiej jako�ci, uznaj�c je za bardziej obiecuj�ce?

Kontynuuj�c analiz� czynników konkurencyjno�ci, w dwóch kolejnych rozdzia�ach przeprowadzono analiz� stanu przewag cenowych polskich produ-centów ywno�ci nad producentami z innych krajów cz�onkowskich Unii Euro-pejskiej. W rozdziale szóstym mgr Agnieszka Judzi�ska przedstawi�a, w oparciu o dane Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (opracowywane w ramach Zinte-growanego Systemu Rolniczej Informacji Rynkowej), przewagi cenowe na rynku podstawowych produktów rolnictwa, po raz pierwszy wzbogacaj�c je o analiz� relacji cenowych wzgl�dem rynku �wiatowego. W rozdziale siódmym mgr Jadwiga Drod ukaza�a nasze przewagi cenowe na rynku niemieckim w zakresie wybra-nych produktów przetwórstwa spoywczego. Materia� do tych porówna� pocho-dzi� ze róde� statystyki polskiej i niemieckiej.

Kolejn� cz�� raportu stanowi analiza wp�ywu efektywno�ci i produk-tywno�ci na pozycj� konkurencyjn� polskiego przemys�u spoywczego, doko-nana przez dr hab. Ma�gorzat� Juchniewicz, prof. Uniwersytetu Warmi�sko- -Mazurskiego w Olsztynie (UWM) oraz prof. dr. hab. Romana Urbana. Autorzy w przeprowadzonej analizie pozytywnie zweryfikowali tez� mówi�c�, e rosn�ca efektywno�� przetwórstwa rolno-spoywczego oznacza nie tylko wzrost jego

14

potencja�u konkurencyjnego, ale take popraw� zdolno�ci konkurowania i pozy-cji konkurencyjnej. Wskazano ponadto, e niski udzia� produktywno�ci ca�kowi-tej we wzro�cie produkcji �wiadczy o tym, e moliwa jest poprawa potencja�u konkurencyjnego podmiotów przemys�u spoywczego przez zastosowanie in-nowacyjnych rozwi�za� z zakresu zarz�dzania i organizacji przedsi�biorstw. W analizie tej wykorzystano dane GUS.

Unia Europejska, uznaj�c subwencje eksportowe za zak�ócaj�ce handel i konkurencyjno�� mi�dzynarodow�, stopniowo odchodzi od subsydiowania eks-portu produktów rolno-spoywczych. Na znaczeniu zyskuj� natomiast po�rednie formy wsparcia eksportu, a w�ród nich dzia�ania promocyjno-informacyjne. Obu tym instrumentom Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) po�wi�cono rozdzia� dzie-wi�ty, autorstwa mgr Miros�awy Tereszczuk. W rozdziale tym podj�to równie prób� oceny wp�ywu tych instrumentów na konkurencyjno�� polskiego sektora ywno�ciowego. ród�em informacji by�y dane Agencji Rynku Rolnego (ARR).

15

2. Wyniki handlu zagranicznego produktami rolno-spo�ywczymi 2.1. Obroty oraz saldo wymiany handlowej produktami rolno-spo�ywczymi

– tendencje ogólne i dynamika

Handel zagraniczny jest jednym z najwaniejszych czynników kszta�tuj�-cych stosunki mi�dzynarodowe i determinuj�cych rozwój gospodarczy pa�stw. Warto�� wiatowych obrotów handlowych wzrasta znacznie szybciej ni �wia-towy produkt krajowy brutto. W konsekwencji systematycznie zwi�ksza si� udzia� handlu zagranicznego w tworzeniu dochodu narodowego. Historia gospodarcza dostarcza wiele przyk�adów dynamicznego rozwoju pa�stw oraz sektorów gospo-darki, który by� efektem intensywnej wymiany handlowej z zagranic�18.

Okres cz�onkostwa Polski w Unii Europejskiej zaznaczy� si� systema-tycznym wzrostem i popraw� wyników handlu produktami rolno-spoywczymi (tab. 2.1, wykres 2.1). Pozytywne zmiany widoczne by�y ju w 2003 roku, kiedy to m.in. na skutek realizacji porozumie� rolnych z lat 2000 i 200219, procesów dostosowywania si� polskich przedsi�biorstw przemys�u spoywczego do wymo-gów jednolitego rynku europejskiego (JRE), w tym przeprowadzania inwestycji umoliwiaj�cych firmom spe�nienie standardów unijnych, oraz poznawania przez nie regu� i procedur obowi�zuj�cych w UE, Polska po raz pierwszy sta�a si� eksporterem netto produktów rolno-spoywczych, uzyskuj�c dodatnie saldo obrotów w wysoko�ci 454 mln euro i odnotowuj�c dwucyfrowe tempo wzrostu eksportu i importu. W roku akcesji obroty polskiego handlu zagranicznego pro-duktami rolno-spoywczymi by�y o blisko 30% wi�ksze ni w 2003 roku, do czego, oprócz ww. czynników, przyczyni�o si� w��czenie Polski do JRE (a wi�c zniesienie ostatnich, najd�uej utrzymywanych barier w handlu rolno- -spoywczym)20 oraz obj�cie jej Wspóln� Polityk� Roln� i handlow�.

Dynamiczny rozwój handlu rolno-spoywczego w kolejnych latach nast�-powa� m.in. dzi�ki pozyskaniu znacznych �rodków z funduszy unijnych, nap�y-wowi bezpo�rednich inwestycji zagranicznych oraz wej�ciu zagranicznych

18 P. Szajner, Polski handel zagraniczny produktami rolno-spo�ywczymi, „Biuletyn Informa-cyjny”, nr 4, ARR, Warszawa 2012, s. 1-14. 19 E. Kaliszuk, Konsekwencje systemowe akcesji Polski do Unii Europejskiej dla obrotów handlowych, [w:] E. Kaliszuk, K. Marczewski (red.), Wpyw czonkostwa w Unii Europejskiej na stosunki gospodarcze Polski z zagranic�, IBRKK, Warszawa 2009, s. 11-62. 20 E. Kaliszuk, A. W�adyniak, Analiza zmian warunków wymiany z zagranic�, [w:] Polska w Unii Europejskiej. Do�wiadczenia pierwszego roku czonkostwa, UKIE, Warszawa 2005, s. 218.

16

inwestorów strategicznych do wielu polskich przedsi�biorstw. Duo naszych przedsi�biorstw sta�o si� cz��ciami firm zagranicznych, zostaj�c tym samym automatycznie w��czone w procesy globalizacji i specjalizacji mi�dzynarodowej. Nie bez znaczenia by�a take aktywno�� mi�dzynarodowych sieci handlowych, które dokonuj�c zakupów polskich artyku�ów spoywczych na potrzeby ca�ych sieci, na swój sposób promowa�y polsk� ywno��. Take same przedsi�biorstwa realizowa�y wiele dzia�a� s�u�cych uzyskaniu trwa�ych przewag konkurencyj-nych i umocnieniu ich pozycji na rynkach zagranicznych (poprawa jako�ci i bezpiecze�stwa ywno�ci, wdraanie innowacji, dzia�ania informacyjno- -promocyjne, rozwój kapita�u intelektualnego).

Tabela 2.1. Wyniki handlu zagranicznego produktami rolno-spoywczymi (w mln euro)

Strumie� handlu Kierunek 2003 2005 2007 2009 2010 2011 I-VI

2012b

Eksp

ort

Ogó�em 4 010,4 7 028,0 9 942,5 11 277,6 13 507,2 15 223,5 7 847,9UE-25/27a 2 616,7 5 190,8 8 001,4 9 066,9 10 705,8 11 906,6 5 901,6

UE-15 2 041,6 4 063,0 5 941,2 6 698,8 7 992,7 8 789,0 4 346,0UE-10/12a 575,1 1 127,8 2 060,2 2 368,1 2 713,1 3 117,6 1 555,6

Pozosta�e kraje 1 393,7 1 837,2 1 941,1 2 210,7 2 801,4 3 316,9 1 946,3

Impo

rt

Ogó�em 3 556,9 5 373,5 7 972,3 9 111,0 10 921,1 12 628,2 6 354,6UE-25/27a 2 175,9 3 388,2 5 347,4 6 320,4 7 481,9 8 813,3 4 391,3

UE-15 1 848,5 2 938,0 4 484,6 5 448,9 6 421,4 7 511,4 3 676,4UE-10/12a 327,4 450,2 862,8 871,5 1 060,5 1 301,9 714,9

Pozosta�e kraje 1 381,0 1 985,3 2 624,9 2 790,7 3 439,2 3 814,9 1 963,3

Sald

o

Ogó�em 453,5 1 654,5 1 970,2 2 166,6 2 586,1 2 595,3 1 493,3UE-25/27a 440,8 1 802,6 2 654,0 2 746,6 3 223,9 3 093,3 1 510,3

UE-15 193,1 1 125,0 1 456,6 1 249,9 1 571,3 1 277,6 669,6UE-10/12a 247,7 677,6 1 197,4 1 496,7 1 652,6 1 815,7 840,7

Pozosta�e kraje 12,7 -148,1 -683,8 -580,0 -637,8 -498,0 -17,0a do 2006 roku dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27 (odpowiednio dla UE-10 i UE-12); b dane wst�pne �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 2.1.

Obroty handlowe Polski produktami rolno-spoywczymi, dzi�ki utrzymu-j�cemu si� wzrostowi warto�ci zarówno eksportu, jak i importu, zwi�ksza�y si� przez wi�kszo�� analizowanego okresu. Wyj�tek stanowi� jedynie rok 2009, gdy obroty zmala�y o przesz�o 5% w porównaniu z rokiem poprzednim, g�ównie na skutek zmniejszonego popytu ze strony g�ównych odbiorców (eksport spad� o ponad 1%), ale take zmniejszenia importu do Polski (o blisko 10%). Zmiany

17

te wynika�y ze spowolnienia gospodarczego, wywo�anego przez �wiatowy kry-zys finansowy. We wszystkich latach w strukturze obrotów dominowa� eksport.

W 2011 roku warto�� obrotów handlowych Polski produktami rolno- -spoywczymi wynios�a prawie 28 mld euro. By�a wi�c prawie czterokrotnie wysza ni w roku poprzedzaj�cym akcesj�, blisko trzykrotnie wi�ksza ni w roku akcesji i o 14% wysza ni w 2010 roku. Eksport osi�gn�� warto�� ponad 15,2 mld euro i by� o przesz�o 11,2 mld euro wyszy ni na pocz�tku analizowa-nego okresu. Import po akcesji rós� nieco wolniej. W 2011 roku jego warto�� przekroczy�a 12,6 mld euro i by�a o ponad 9 mld euro wysza ni w 2003 roku. Tak wi�c mimo trudnej sytuacji gospodarczej na �wiecie, wzrost obrotów handlowych by� kontynuowany.

Od momentu przyst�pienia Polski do UE dodatnie saldo wymiany handlowej produktami rolno-spoywczymi systematycznie wzrasta�o. Wyj�tek stano-wi� rok 2008, gdy nadwyka ta wyranie zmniejszy�a si� (o ponad 32% w sto-sunku do roku poprzedniego) na skutek znacznie wi�kszego wzrostu importu ni eksportu. W 2011 roku warto�� salda obrotów wynios�a prawie 2,6 mld euro, czyli by�a tylko nieznacznie wysza ni w roku 2010, ale jednocze�nie wysza o ponad 2,1 mld euro w porównaniu z okresem przedakcesyjnym.

Stabilizacj� salda handlu zagranicznego mona w innym uj�ciu traktowa� jako negatywny objaw wp�ywu �wiatowego kryzysu gospodarczego na rynek wewn�trzny. Podobnie mona traktowa� spowolnienie dynamiki polskiego handlu zagranicznego produktami rolno-spoywczymi, które nast�pi�o w I pó�roczu 2012 roku, i którego róde� równie upatruje si� w pog��biaj�cej si� recesji gospo-darczej w Unii Europejskiej21. W I pó�roczu 2012 roku, w stosunku do analogicz-nego okresu roku poprzedniego, eksport ywno�ci wzrós� o 10,7% (do 7,8 mld euro), a import tylko o 2,4% (do 6,4 mld euro). Wysza dynamika eksportu ni importu spowodowa�a znaczny wzrost salda wymiany handlowej – do 1,5 mld euro, wobec 0,9 mld euro przed rokiem. Poprawa salda by�a przede wszystkim wynikiem spowolnienia dynamiki importu, ale to take moe wskazywa� na pogorszenie si� koniunktury w sektorze rolno-spoywczym.

Zmiany strumieni handlu produktami rolno-spoywczymi w okresie cz�on-kostwa Polski w UE spowodowa�y due wahania wskanika pokrycia importu tych produktów ich eksportem (TC – Trade Coverage). We wszystkich latach poziom tego wskanika by� jednak wyszy od jednego (wykres 2.1), co pozwala

21 Handel zagraniczny i mi�dzynarodowa konkurencyjno� polskiego sektora rolno-spo�ywczego, [w:] A. Kowalski (red.), Analiza produkcyjno-ekonomicznej sytuacji rolnictwa i gospodarki �ywno�ciowej w 2011 roku, IERiG�-PIB, Warszawa 2012.

18

s�dzi�, e w ca�ym analizowanym okresie Polska posiada�a przewagi kompara-tywne w handlu zagranicznym produktami rolno-spoywczymi (zarówno w handlu z krajami UE, jak i w handlu ogó�em)22.

Wykres 2.1. Wskanik pokrycia importu produktów rolno-spoywczych

eksportem tych produktów (TC)

a dane wst�pne �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 2.1.

Najwyszy poziom wskanika TC w handlu rolno-spoywczym ogó�em wyst�pi� w latach 2005-2006, kiedy to warto�� eksportu przekracza�a warto�� importu o ponad 30%. Na najniszym poziomie wskanik ten ukszta�towa� si� natomiast w 2008 roku (1,13). Pocz�wszy od 2009 roku mamy do czynienia ze stabilizacj� wskanika TC na poziomie nieco wyszym od 1,2, co oznacza, e warto�� eksportu przekracza warto�� importu o ponad 20% (w 2011 roku o 21%). Wskanik pokrycia importu produktów rolno-spoywczych z krajów UE eksportem tych produktów do Unii by� wyszy ni w handlu rolno-spoywczym ogó�em i w pocz�tkowym okresie po akcesji szybciej wzrasta� – a do 1,62 w 2006 roku. W kolejnych okresach nast�powa� zamiennie spadek tego wska-nika (2007-2008), jego wzrost (2009-2010) i ponowny spadek w 2011 roku. W tym ostatnim okresie relacja warto�ci eksportu rolno-spoywczego do UE do importu z Unii wynios�a 1,35. Na podobn� wysoko�� wskanika TC wskazuj� wst�pne dane za I pó�rocze 2012 roku (1,34).

22 W rozdziale 3, przy okazji analizy wskanika pokrycia importu produktów przemys�u spo-ywczego ich eksportem, szczegó�owo omówiono ten wskanik i jego interpretacj�. Z kolei analiza przewag komparatywnych w polskim handlu produktami rolno-spoywczymi, przy uyciu innych wskaników, kontynuowana jest w rozdziale 4.

1,23

1,37

1,531,62

1,50

1,31

1,43 1,431,35 1,34

1,131,19

1,31 1,321,25

1,13

1,24 1,24 1,21 1,23

0,91,01,11,21,31,41,51,61,7

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012a

TC w handlu Polski z UE TC w handlu Polski ogó�em

19

�rednioroczn� dynamik� handlu zagranicznego produktami rolno- -spoywczymi oszacowano wykorzystuj�c koncepcj� procentu sk�adanego23. Wed�ug tej metody eksport w latach 2003-2011 wzrasta� �rednio o 18,1% rocznie, a import o 17,2% rocznie. Wysza dynamika wzrostu eksportu ni importu skut-kowa�a popraw� dodatniego salda obrotów handlowych, które w tym okresie wzrasta�o �rednio o 24,4% rocznie (tab. 2.2). W uj�ciu bezwzgl�dnym �rednio-roczne przyrosty obrotów handlowych produktami rolno-spoywczymi obliczono wykorzystuj�c analiz� prostej regresji liniowej. Wspó�czynnik kierunkowy w równaniu liniowej funkcji trendu jest interpretowany jako �rednioroczny przy-rost warto�ci obrotów handlowych24. W takim uj�ciu eksport w latach 2003-2011 wzrasta� przeci�tnie o 1,35 mld euro rocznie, a import o 1,12 mld euro. W efekcie nadwyka eksportu nad importem zwi�ksza�a si� �redniorocznie o 0,23 mld euro (wykres 2.2, tab. 2.2).

Tabela 2.2. Dynamika handlu zagranicznego produktami rolno-spoywczymi

Strumie� handlu Kierunek

2011 �rednie roczne tempo zmianw latach 2003-2011

2003 = 100 2007 = 100 2010 = 100 w mld euro w procentach

Eksp

ort

Ogó�em 379,6 153,1 112,7 1,35 18,1 UE-25/27a 455,0 148,8 111,2 1,14 20,9

UE-15 430,5 147,9 110,0 0,82 20,0 UE-10/12a 542,1 151,3 114,9 0,32 23,5

Pozosta�e kraje 238,0 170,9 118,4 0,21 11,4

Impo

rt

Ogó�em 355,0 158,4 115,6 1,12 17,2 UE-25/27a 405,0 164,8 117,8 0,83 19,1

UE-15 406,4 167,5 117,0 0,71 19,2 UE-10/12a 397,6 150,9 122,8 0,12 18,8

Pozosta�e kraje 276,2 145,3 110,9 0,29 13,5

Sald

o

Ogó�em 572,3 131,7 100,4 0,23 24,4 UE-25/27a 701,7 116,6 95,9 0,31 27,6

UE-15 661,6 87,7 81,3 0,11 26,6 UE-10/12a 733,0 151,6 109,9 0,20 28,3

Pozosta�e kraje -273,2c, d 72,8 78,1 -0,08 -15,4c, d

a do 2006 roku dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27 (odpowiednio dla UE-10 i UE-12); b dane wst�pne; c dynamika liczona w stosunku do 2004 roku; d saldo handlu rolno-spoywczego Polski z krajami spoza UE od 2004 roku jest ujemne, w zwi�zku z tym wskaniki jego dynamiki naley rozumie� nast�puj�co: w latach 2004-2011 ujemne saldo wymiany pog��bi�o si� ponad 2,7-krotnie, a �rednie roczne tempo spadku tego salda wynosi�o w tym okresie 15,4% �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 2.1.

23 B. Luderer, V. Nollau, K. Vetters, Mathematical Formulas for Economists, Springer, Chemnitz, Dresden 2009, s. 34. 24 Handel zagraniczny i mi�dzynarodowa konkurencyjno�…, op. cit.

20

Wyznaczone funkcje trendu zarówno warto�ci eksportu, jak i importu rolno- -spoywczego charakteryzowa�y si� w okresie cz�onkostwa Polski w UE bardzo podobnym przebiegiem oraz wysokim stopniem dopasowania do danych empi-rycznych (wykres 2.2). Wyniki analizy regresji by�y statystycznie istotne, co potwierdzi�y bardzo wysokie warto�ci wspó�czynników determinacji R2 (odpo-wiednio 0,9852 i 0,9664), które wskazuj� równie na siln� autokorelacj� wyra-zów w szeregu czasowym. Analiza warto�ci salda obrotów produktami rolno- -spoywczymi, przeprowadzona dla lat 2003-2011, take wykaza�a wyrany jego trend wzrostowy. Zaznaczon� lini� trendu cechowa� jednak nieco niszy wspó�-czynnik determinacji R2 (0,7457).

Wykres 2.2. Polski handel produktami rolno-spoywczymi

(w mld euro; linie trendu)

�ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 2.1.

W ca�ym okresie cz�onkostwa Polski we Wspólnocie eksport produktów rolno-spoywczych zwi�kszy� si� blisko czterokrotnie, import trzyipó�krotnie, a saldo handlu zagranicznego tymi produktami prawie sze�ciokrotnie.

2.2. Struktura geograficzna handlu produktami rolno-spo�ywczymi

Powi�zania handlowe polskiego sektora rolno-spoywczego z zagranic� s� asymetryczne, tj. dominuj�cymi partnerami w tej wymianie pozostaj� kraje cz�onkowskie UE (aneks 2.2). Jest to konsekwencj� pe�nej integracji z Uni� Euro-pejsk� i wprowadzenia Wspólnej Polityki Rolnej i handlowej. Gospodarcza inte-gracja regionalna jest zarówno etapem w��czania si� w procesy globalizacyjne,

y = 1,3517x + 2,8108R² = 0,9852

y = 1,1167x + 2,2442R² = 0,9664

y = 0,235x + 0,5666R² = 0,7457

0,0

4,0

8,0

12,0

16,0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

eksport

import

saldo

Linia trendu eksportu

Linia trendu importu

Linia trendu salda

21

jak i form� wzmocnienia wewn�trznych si�, tak aby mona by�o sprosta� global-nej konkurencji i ochroni� si� przed negatywnymi skutkami globalnych prze-mian. Europejska integracja gospodarcza zak�ada swobodny przep�yw towarów, us�ug, kapita�u oraz osób na obszarze Wspólnoty. Krajowi producenci ywno�ci, którzy spe�niaj� okre�lone standardy sanitarne, weterynaryjne, fitosanitarne oraz dobrostanu zwierz�t i ochrony �rodowiska, uzyskali nieograniczony dost�p do ogromnego rynku zbytu, licz�cego ok. 500 mln konsumentów, którzy w wi�kszo-�ci s� lepiej sytuowani i charakteryzuj� si� wysz� si�� nabywcz�. W 2011 roku udzia� krajów UE-27 w polskim eksporcie rolno-spoywczym wyniós� 78,2%, w tym krajów „Pi�tnastki” 57,7% (tab. 2.3). Dodatnie saldo wymiany z krajami Unii wynios�o prawie 3,1 mld euro. Tak wysoki udzia� Unii Europejskiej w struk-turze geograficznej wywozu oraz tak wysoka warto�� salda obrotów z krajami Wspólnoty s� kolejnym argumentem potwierdzaj�cym tez�, e polski sektor ywno�ciowy jest konkurencyjny i odniós� sukces na JRE.

Tabela 2.3. Struktura obrotów handlu zagranicznego produktami

rolno-spoywczymi (w procentach)

Kierunek Eksport Import

2004 2009 2010 2011 2004 2009 2010 2011 Unia Europejska 80,5 80,4 80,4 78,2 62,3 69,5 69,4 69,8EFTA 0,9 0,9 0,9 0,8 4,0 4,3 4,3 4,2Kraje rozwini�te gospodarczo 3,5 3,3 3,3 2,9 3,8 2,8 2,8 2,5Kraje ba�ka�skie 0,9 1,2 1,2 1,1 1,4 0,3 0,3 3,9Kraje WNP 8,8 9,0 9,0 10,0 2,1 2,6 2,6 0,3Kraje rozwijaj�ce si� 5,3 5,2 5,2 7,0 26,3 20,5 20,5 19,3Ogó�em 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

�ródo: opracowanie wasne na podstawie: Handel zagraniczny produktami rolno-spo�ywczymi. Stan i perspektywy, nr 21-36, „Analizy rynkowe” z lat 2005-2012, IERiG�-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa.

Licz�cym si� rynkiem zbytu polskiej ywno�ci s� take kraje WNP, któ-rych udzia� w polskim eksporcie rolno-spoywczym w 2011 roku wyniós� 10%. Udzia� krajów WNP w poszczególnych latach podlega� duym wahaniom, czego g�ównym powodem by�a polityka handlowa Rosji, odgrywaj�cej wiod�c� rol� gospodarcz� w tej grupie pa�stw. Rosja stosunkowo cz�sto wprowadza�a róne ograniczenia w dost�pie do swojego rynku, co negatywnie wp�ywa�o na wyniki w eksporcie oraz sytuacj� rynkow� i ekonomiczn� niektórych bran (np. mi�-snej, owocowo-warzywnej). Wydaje si� jednak, e w najbliszych latach Rosja b�dzie bardziej przewidywalnym partnerem handlowym, gdy od 2012 roku jest cz�onkiem �wiatowej Organizacji Handlu (WTO) i jest zobowi�zana przestrze-

22

ga� w handlu zagranicznym regu� okre�lonych przez t� organizacj�. Nie oznacza to jednak dla Polski wielkich szans na tym rynku, gdy rynek rosyjski jest coraz bardziej wymagaj�cy i charakteryzuje si� coraz silniejsz� konkurencj�. W rosyj-skim rolnictwie i przemy�le spoywczym nast�puj� bowiem dynamiczne zmiany strukturalne, które s� efektem nap�ywu duych inwestycji ze strony zarówno rosyjskiego kapita�u, jak i korporacji transnarodowych.

Z pozosta�ych krajów znacz�c� pozycj� w eksporcie ywno�ci zajmuj� jeszcze pa�stwa rozwijaj�ce si� gospodarczo (7%). Kraje rozwini�te gospodar-czo maj� natomiast stosunkowo niewielki udzia� w eksporcie, co wynika przede wszystkim z ich protekcjonistycznej polityki handlowej, na któr� sk�adaj� si� wysokie stawki celne i wymagania jako�ciowe.

Struktura geograficzna polskiego importu rolno-spoywczego take charak-teryzuje si� dominuj�cym udzia�em UE-27 (w 2011 roku 69,8%), w tym pa�stw UE-15 (59,5%). Due ilo�ci produktów rolno-spoywczych Polska sprowadza ponadto z krajów rozwijaj�cych si� gospodarczo (19,3%). S� to przede wszyst-kim produkty rolne pochodz�ce z innych stref klimatycznych (owoce po�udniowe, kawa i herbata, tyto�, przyprawy oraz ryby), zwi�kszaj�ce rónorodno�� krajo-wej poday ywno�ci i potencja� przetwórczy polskiego przemys�u spoywczego. Pozosta�e kierunki geograficzne maj� relatywnie ma�e znaczenie w imporcie ywno�ci do Polski.

W latach 2004-2011 w polskim handlu zagranicznym produktami rolno- -spoywczymi z UE-27 nast�powa�a systematyczna poprawa salda. W latach 2010 i 2011 dodatnie saldo wymiany tymi produktami z krajami Wspólnoty osi�gn��o rekordowe warto�ci, odpowiednio 3,2 i 3,1 mld euro, co wyranie oznacza, e polscy producenci ywno�ci s� konkurencyjni na rynku unijnym (wykres 2.3). O ile do 2007 roku saldo to by�o przede wszystkim generowane przez wymian� z krajami UE-15, o tyle od 2008 roku jego ród�em jest g�ównie handel z nowymi pa�stwami cz�onkowskimi. Cz�onkostwo w Unii Europejskiej nada�o nowy, bardzo silny impuls wymianie handlowej polskimi produktami rolno-spoywczymi z krajami UE-12. Odmienna sytuacja wyst�puje w obrotach handlowych z krajami spoza UE. W latach 2004-2008 ujemne saldo obrotów handlowych ywno�ci� z tymi krajami systematycznie si� pog��bia�o – a do 0,9 mld euro. W kolejnych trzech latach ujemny bilans handlowy nieznacznie si� zmniejszy� i ustabilizowa� na poziomie ok. 0,5-0,6 mld euro.

Ujemne saldo w handlu zagranicznym z krajami trzecimi by�o wynikiem duego deficytu w wymianie z pa�stwami rozwijaj�cymi si� gospodarczo (1,4 mld euro) oraz krajami EFTA (0,4 mld euro). Sytuacj� cz��ciowo poprawia�a przewaga eksportu nad importem w wymianie z pa�stwami WNP (ok. 1 mld euro)

23

oraz krajami ba�ka�skimi i innymi pa�stwami rozwini�tymi gospodarczo (po ok. 125 mln euro)25. Dodatnie saldo w handlu zagranicznym z krajami cz�onkowskimi Unii Europejskiej z nadwyk� pokrywa jednak deficyt w wymia-nie handlowej z krajami spoza UE i w efekcie krajowy sektor rolno-spoywczy uzyskuje dodatni bilans handlowy.

Wykres 2.3. Saldo obrotów handlowych produktami rolno-spoywczymi Polski

(w mln euro)


Ograniczenie zainteresowania producentów do rynku europejskiego oraz mniejsza aktywno�� i ekspansja handlowa na pozosta�ych rynkach zagranicznych moe okaza� si� w przysz�o�ci zagroeniem dla polskiego sektora ywno�ciowego. Silne powi�zanie z jednym rynkiem zbytu bywa bowiem ryzykown� strategi� eksportow�. Rynek Wspólnoty jest niew�tpliwie bardzo rozwini�ty, wzgl�dnie stabilny i przewidywalny, ale moliwo�ci lokowania na nim polskich produktów rolno-spoywczych s� ograniczone. Sta�y wzrost produkcji ywno�ci w Polsce ju teraz wymaga energicznych dzia�a�, ukierunkowanych na poszukiwanie nowych rynków zbytu. Strategia dywersyfikacji rynków i ekspansji eksportowej wydaje si� rozs�dnym rozwi�zaniem take z uwagi na due wahania koniunktury na ryn-kach zewn�trznych. Dywersyfikacja rynków zbytu wi�e si� jednak z wieloma

25 Handel zagraniczny produktami…, op. cit.

-1 500

-1 000

-500

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Spoza UE-27

UE-12

UE-15

Ogó�em

24

problemami, zwi�zanymi m.in. z dystrybucj�, transportem, logistyk�, jak równie dostosowaniem do odmiennych gustów i wymaga� konsumentów26.

2.3. Struktura towarowa handlu produktami rolno-spo�ywczymi

W polskim handlu zagranicznym produktami rolno-spoywczymi domi-nuj� produkty przemys�u spoywczego. Wed�ug szacunków IERiG�-PIB udzia� produktów przemys�u spoywczego w ca�kowitym eksporcie rolno-spoywczym wynosi oko�o 80-85% i jest znacznie wi�kszy ni przeci�tnie w UE-27. Relatyw-nie mniejszy jest natomiast udzia� produktów przemys�u spoywczego w imporcie rolno-spoywczym, który wynosi ok. 70% (wykres 2.4). Saldo w handlu pro-duktami przemys�u spoywczego pocz�wszy od 1997 roku jest dodatnie, a od 2004 roku szybko wzrasta, podczas gdy deficyt w handlu zagranicznym artyku-�ami rolnymi od zawsze by� i jest bardzo g��boki.

Wykres 2.4. Udzia� produktów przemys�u spoywczego w handlu produktami rolno-spoywczymi (w procentach)

�ródo: obliczenia M. Bukowskiej na podstawie danych EUROSTAT.

Ukszta�towana struktura towarowa handlu produktami rolno-spoywczymi jest korzystna dla polskiej gospodarki i potwierdza tez� o proeksportowym charakterze rozwoju krajowego przemys�u spoywczego. Eksportuj�c produkty przetworzone producenci czerpi� znacznie wi�ksze korzy�ci z warto�ci dodanej ni eksportuj�c tylko surowce, niezb�dne do ich wytworzenia. Przemys�owe przetwórstwo ywno�ci z przeznaczeniem na eksport umoliwia ponadto lepsze wykorzystanie zasobów, a tym samym pozwala czerpa� korzy�ci skali. Eksport 26 I. Szczepaniak, Wyniki handlu zagranicznego produktami rolno-spo�ywczymi, [w:] I. Szcze-paniak (red.), Monitoring i ocena konkurencyjno�ci polskich producentów �ywno�ci (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 25, IERiG�-PIB, Warszawa 2011, s. 13-31.

81 8082 82

84

80 80

85

68 69 68 67 6870 70

72

65

70

75

80

85

90

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

eksport

import

25

produktów przetworzonych sprzyja take promocji polskiego sektora ywno-�ciowego na rynkach zewn�trznych.

Z kolei import surowców, a nast�pnie ich przetwórstwo w kraju, jest bar-dziej korzystny ni import wyrobów gotowych, gdy sprzyja poprawie salda handlu zagranicznego, a take umoliwia wytwarzanie wi�kszej warto�ci doda-nej, lepsze wykorzystanie potencja�u ekonomicznego oraz powstawanie nowych miejsc pracy. Import tych produktów ma z jednej strony charakter uzupe�niaj�cy poda rynkow� i wzbogacaj�cy ofert� krajowych producentów, a z drugiej strony charakter przetwórczy, gdy cz�� produktów jest przetwarzana w krajowych przedsi�biorstwach, a nast�pnie reeksportowana. Import przetwórczy, ukierun-kowany na eksport, rozwija si� przede wszystkim dzi�ki niszym kosztom pro-dukcji w polskim przemy�le spoywczym, co potwierdza tez� o posiadaniu przeze� cenowo-kosztowych przewag konkurencyjnych.

Rozwój eksportu produktów rolno-spoywczych po wej�ciu do Unii Euro-pejskiej, obok wzrostu ch�onno�ci rynku krajowego, by� jednym z najwaniej-szych czynników rozwoju przemys�u spoywczego. Udzia� eksportu w produkcji sprzedanej tego przemys�u wykazywa� systematyczn� tendencj� wzrostow� i w latach 2003-2011 zwi�kszy� si� o ponad 15 punktów procentowych (z ok. 14 do 29%). W tym czasie eksport przej�� ponad 50% przyrostu produkcji prze-mys�u spoywczego. Oznacza to, e bez rozwoju eksportu, b�d�cego efektem integracji z UE, przyrost produkcji sektora (w cenach sta�ych) by�by w ostatnich latach o oko�o po�ow� niszy27. Sprzeda zagraniczna by�a nie tylko wanym kana�em zbytu dla krajowego przemys�u spoywczego, gdy zagospodarowywa�a du� cz�� rosn�cej poday produktów tego sektora, ale take stymulowa�a koniunktur� w wielu branach i przyczyni�a si� do wzrostu rentowno�ci sprzeday przemys�u spoywczego (ze wzgl�du na wysze ceny uzyskiwane w eksporcie produktów, lokowanych g�ównie na rynku unijnym).

Wyniki handlu zagranicznego podstawowymi produktami rolno-spoywczymi w latach 2004-2011 wskazuj�, e rozwój wymiany handlowej t� grup� produk-tów by� zjawiskiem powszechnym, ale jednocze�nie bardzo zrónicowanym (por. aneksy 2.3 i 2.4, tab. 2.4). Zjawisko to �wiadczy równie o zrónicowaniu konkurencyjno�ci poszczególnych dzia�ów produkcji ywno�ci. Pod tym wzgl�-dem zwracaj� uwag� nast�puj�ce kwestie:

27 Rozwój produkcji przemysu spo�ywczego, [w:] R. Mroczek (red.), Procesy dostosowawcze polskiego przemysu spo�ywczego do zmieniaj�cego si� otoczenia rynkowego (2), seria „Pro-gram Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 35, IERiG�-PIB, Warszawa 2012.

26

� W strukturze eksportu rolno-spoywczego we wszystkich latach przewaa�y produkty pochodzenia ro�linnego (w 2011 roku stanowi�y one ponad 53% warto�ci wywozu ogó�em), chocia w ostatnich latach (2010-2011) wysz� dynamik� wzrostu wykazywa� eksport produktów pochodzenia zwierz�cego.

� Dzia�ami produkcji ywno�ci o szczególnie duej warto�ci eksportu by�y: produkcja i przetwórstwo mi�sa, produkcja i przetwórstwo ryb, przetwór-stwo mleka, produkcja i przetwórstwo owoców, warzyw i ziemniaków, pro-dukcja cukru i wyrobów cukierniczych, a take produkcja tytoniu i wyrobów tytoniowych. S� to na ogó� dzia�y �ci�le zwi�zane z krajowym rolnictwem, chocia cz�� z nich importuje take niektóre surowce do produkcji (np. prze-mys� mi�sny, rybny, owocowo-warzywny). Dzia�y te charakteryzowa�y si� take wysok� przewanie dynamik� wzrostu eksportu.

Tabela 2.4. Struktura wyników handlu zagranicznego produktami

rolno-spoywczymi (wed�ug warto�ci, w procentach)

Produkty Eksport Import Saldo

2004 2011 2004 2011 2004 2011 Zwierz�ta, mi�so i przetwory 18,6 21,9 7,2 12,9 78,4 65,9 Produkty mleczarskie 10,7 9,0 1,4 3,8 59,7 34,4 Ryby i przetwory 6,6 7,5 9,1 9,1 -6,7 -0,4 Zboa i przetwory 3,6 5,5 7,2 6,4 -15,0 1,4 Ro�liny oleiste i przetwory 2,2 3,3 13,0 13,2 -54,6 -44,7 Owoce, warzywa, ziemniaki i przetwory 25,2 14,1 21,5 18,1 45,0 -4,9 Cukier i przetwory 11,3 9,1 4,3 5,4 48,2 27,0 Kawa, herbata i przetwory 2,3 3,6 9,3 8,0 -34,4 -18,2 Tyto� i papierosy 2,5 8,5 3,1 3,6 -1,2 32,4 Napoje bezalkoholowe i alkoholowe 3,0 3,1 3,0 4,3 2,7 -2,5 Pozosta�e produkty rolno-spoywcze 14,0 14,3 20,9 15,2 -22,1 9,7 Produkty rolno-spo�ywcze ogó�em 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksów 2.3 i 2.4. � W strukturze importu rolno-spoywczego jeszcze wi�ksza by�a dominacja

produktów pochodzenia ro�linnego (w 2011 roku produkty te stanowi�y ponad 66% warto�ci przywozu ogó�em), chocia do 2009 roku znacznie wysz� dynamik� wzrostu wykazywa� na ogó� import produktów pochodzenia zwie-rz�cego (w latach 2010-2011 relacje te odwróci�y si�).

� Grupami produktów rolno-spoywczych o szczególnie duej warto�ci importu by�y: ro�liny oleiste i ich przetwory (g�ównie olej palmowy, sojowy i s�onecz-nikowy oraz �ruta sojowa), mi�so i jego przetwory, owoce i ich przetwory,

27

ryby i ich przetwory oraz grupa z�oona z kawy, herbaty i kakao. W ostatnim okresie wzros�o równie znaczenie importu zbó i ich przetworów. W wi�k-szo�ci dzia�ów o wysokim udziale i dynamice importu zakupy zagraniczne mia�y charakter surowcowy.

� Dzia�ami odznaczaj�cymi si� du� nadwyk� eksportu nad importem by�y: sektor mi�sny (��cznie z drobiarskim), mleczarski, wtórne przetwórstwo zbó, sektor cukrowniczy i cukierniczy oraz sektor tytoniowy. Sektory te nale� do bran przemys�u rolno-spoywczego, które w procesie produkcji wyko-rzystuj� surowce dostarczane przez podstawowe dla dochodów rolniczych ga��zie polskiego rolnictwa.

� G�ównymi grupami produktów o ujemnym saldzie obrotów handlowych by�y: ro�liny oleiste i ich przetwory, kawa, herbata i kakao, alkohole, ryby i ich przetwory oraz owoce, warzywa, ziemniaki i ich przetwory. Wi�kszo�� z tych bran uzaleniona jest od importu surowców pochodz�cych z innych stref klimatycznych.

Dynamika handlu zagranicznego wybranymi produktami przemys�u spo-ywczego w latach 2003-2011 (por. aneksy 2.5 i 2.6) wykazuje due zrónico-wanie. Spo�ród tych produktów najwi�ksz� dynamik� eksportu odnotowano w grupie tytoniu i wyrobów tytoniowych, olejów, margaryn i pozosta�ych t�usz-czów, przetworów zboowych i wyrobów ciastkarskich, wina, piwa oraz mi�sa i przetworów z mi�sa. W grupach tych wysoka na ogó� by�a równie dynamika wzrostu importu. Trwa�� tendencj� wzrostow� wykazywa� ponadto import prze-tworów mleczarskich i ziemniaczanych, a take s�odyczy, makaronów i odywek. W pozosta�ych grupach produktów zarówno eksport, jak i import charakteryzo-wa�y si� okresowymi wahaniami.

2.4. Znaczenie wymiany handlowej produktami rolno-spo�ywczymi w handlu zagranicznym ogó�em

Handel rolno-spoywczy od lat jest wan� cz��ci� polskiego handlu zagra-nicznego (wykres 2.5). Udzia� eksportu rolno-spoywczego w eksporcie ogó�em w latach 2000-2004 kszta�towa� si� w granicach 8-9%, w kolejnych latach wzrós� do blisko 10%, a pocz�wszy od 2009 roku oscyluje w granicach 11-12%. Udzia� importu rolno-spoywczego w imporcie ogó�em by� niszy i w latach 2000-2008 waha� si� w przedziale 6-7%. Od 2009 roku udzia� produktów rolno- -spoywczych w ca�ym naszym imporcie nieprzerwanie przekracza 8%. W 2011 roku wskaniki te wynios�y odpowiednio 11,1 i 8,3%, a w I pó�roczu 2012 roku nieznacznie jeszcze wzros�y.

28

Wykres 2.5. Udzia� handlu zagranicznego produktami rolno-spoywczymi w polskim handlu zagranicznym (w procentach)

* dane wst�pne �ródo: opracowanie wasne na podstawie Handel zagraniczny produktami rolno-spo�ywczymi. Stan i perspektywy, nr 21-36, „Analizy Rynkowe” z lat 2005-2012, IERiG�-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa oraz niepublikowanych danych Centrum Analitycznego Administracji Celnej (CAAC).

�rednioroczne tempo wzrostu polskiego eksportu produktów rolno- -spoywczych na rynek �wiatowy by�o w latach 2004-2011 wyranie wysze ni ca�ego polskiego eksportu, co odzwierciedla�o take sytuacj� w eksporcie do pa�stw Unii Europejskiej (wykres 2.6). Do 2008 roku eksport rolno-spoywczy przewanie rós� szybciej ni ca�y eksport, a w 2009 roku zmala� w mniejszym stopniu. W latach 2010-2011 stopy wzrostu zarówno eksportu produktów rolno- -spoywczych na rynek �wiatowy, jak i eksportu tych produktów do krajów UE-15 by�y zblione do tempa zmian ca�ego polskiego eksportu do tych krajów.

Eksport rolno-spoywczy do pa�stw spoza UE-27 do 2008 roku rós� wol-niej ni ca�y polski eksport do tych pa�stw, zarówno �redniorocznie, jak i w po-szczególnych latach analizowanego okresu. W 2009 roku eksport rolno-spoywczy zmala� w mniejszym stopniu ni ca�y nasz eksport, a w latach 2010-2011 obie stopy wzrostu by�y wzgl�dnie wyrównane.

8,4 8,89,8 9,6 9,8 9,8

11,7 11,211,1 11,5

5,9 6,2 6,6 6,3 6,67,1

8,78,1 8,3 8,6

3

6

9

12

15

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012*

udzia� w eksporcie udzia� w imporcie

29

Wykres 2.6. Zmiany polskiego eksportu rolno-spoywczego i eksportu ogó�em (w stosunku do roku poprzedniego, w procentach)

�ródo: �. Ambroziak, M. Baszczuk-Zawia, Analiza zmian w handlu artykuami rolno- -spo�ywczymi Polski, materia niepublikowany, IERiG�-PIB, Warszawa 2012.

�rednioroczne tempo wzrostu polskiego importu produktów rolno-

-spoywczych ze wszystkich krajów �wiata by�o w latach 2004-2008 wysze ni ca�ego importu z tych krajów (wykres 2.7). Podobna sytuacja mia�a miejsce w imporcie z pa�stw UE, przy czym szczególnie dua rónica wyst�pi�a w impor-cie z UE-15. Rok 2009 przyniós� mniejszy spadek importu rolno-spoywczego ni ca�ego polskiego importu zarówno, je�li chodzi o nasz� ca�kowit� wymian� handlow�, jak i wymian� z krajami Unii. W nast�pnym roku stopa wzrostu importu rolno-spoywczego by�a wyj�tkowo nieco nisza ni ca�ego polskiego importu (podobnie jak z pa�stw UE-12), ale w 2011 roku relacja ta ponownie si� odwróci�a.

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Rynek �wiatowy

-30-20-10

010203040506070

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

UE-15

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

UE-12

rolno-spo�ywczy

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Poza UE-27

ogó�em

30

Wykres 2.7. Zmiany polskiego importu rolno-spoywczego i importu ogó�em (w stosunku do roku poprzedniego, w procentach)

�ródo: �. Ambroziak, M. Baszczuk-Zawia, Analiza zmian w handlu artykuami rolno- -spo�ywczymi Polski, materia niepublikowany, IERiG�-PIB, Warszawa 2012.

Import rolno-spoywczy z krajów spoza UE-27 do 2008 roku rozwija� si� wolniej ni ca�y import z tych krajów. Za�amanie importu rolno-spoywczego, jakie mia�o miejsce w 2009 roku by�o take mniejsze ni importu ogó�em. W latach 2010-2011 wzrost importu rolno-spoywczego by� ponownie mniejszy ni ca�ego importu.

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Rynek �wiatowy

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

UE-15

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

UE-12

rolno-spo�ywczy

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Spoza UE-27

ogó�em

31

Sektor rolno-spoywczy jest jedn� z nielicznych ga��zi gospodarki naro-dowej, która uzyskuje dodatni bilans w wymianie handlowej28. W warunkach znacz�cego deficytu, który wyst�puje w polskim bilansie handlowym i p�atni-czym, wysoka nadwyka w handlu produktami rolno-spoywczymi ma zatem ogromne znaczenie. Szerokie powi�zania z rynkami zagranicznymi s�u� nie tylko pozyskiwaniu rynków zbytu dla polskiej ywno�ci, ale sta�y si� take czynni-kiem stabilizuj�cym ca�y rynek wewn�trzny, ograniczaj�cym uzalenienie bie-�cej sytuacji od waha� koniunktury na rynkach zewn�trznych i gry politycznej. Dodatnie saldo handlu zagranicznego produktami rolno-spoywczymi, szybsza dynamika eksportu rolno-spoywczego ni ca�ego eksportu na rynek �wiatowy i rosn�cy udzia� ywno�ci w polskim eksporcie ogó�em wyranie potwierdzaj� pozytywne zmiany strukturalne, jakie dokona�y si� w polskim rolnictwie i prze-my�le spoywczym oraz ich rosn�ce znaczenie dla gospodarki narodowej.

2.5. Udzia� Polski w wymianie handlowej produktami rolno-spo�ywczymi Unii Europejskiej

Z porównania �redniego tempa wzrostu eksportu rolno-spoywczego Polski i krajów Unii Europejskiej (intra EU i extra EU) wynika, e w pierwszych latach cz�onkostwa (2003-2006) tempo to w Polsce wynios�o 29,1% i by�o czterokrot-nie wysze ni w ca�ej Wspólnocie (6,6%), a zw�aszcza w porównaniu z krajami UE-15 (5,6%). Wzrost polskiego eksportu rolno-spoywczego by� take wyszy od stopy wzrostu eksportu pozosta�ych nowych pa�stw cz�onkowskich, chocia w tym przypadku rónica by�a mniejsza (w UE-11 wzrasta� on o 19,7% rocznie). Poprawa mi�dzynarodowej pozycji konkurencyjnej polskiego sektora ywno-�ciowego by�a zatem szczególnie dua (tab. 2.5).

W latach 2007-2011 tempo wzrostu eksportu rolno-spoywczego Polski by�o ju nisze anieli we wcze�niejszym okresie i wynios�o 10,2%. Nadal by�o jednak znacznie wysze ni w ca�ej Wspólnocie (6,0%), a zw�aszcza w porówna-niu z krajami UE-15 (5,3%). Wzrost polskiego eksportu rolno-spoywczego by� natomiast niszy w porównaniu ze stop� wzrostu eksportu pozosta�ych nowych pa�stw cz�onkowskich (UE-11), która w tym okresie wynios�a 14% (tab. 2.5). Dobr� koniunktur� i nowe moliwo�ci sprzeday najwyraniej wykorzysta�a nie tylko Polska, ale wi�kszo�� krajów UE-12.

28 W polskim handlu zagranicznym ogó�em od wielu lat wyst�puje ujemne saldo obrotów, które niekorzystnie wp�ywa na produkt krajowy brutto. W 2011 roku eksport i import wzros�y w stosunku do roku poprzedniego o 13,6%, a ujemne saldo handlu zagranicznego pogorszy�o si� o prawie 15% i wynios�o a 15,9 mld euro (za: Handel zagraniczny produktami…, op. cit.).

32

Sytuacja w imporcie rolno-spoywczym po akcesji Polski do UE przed-stawia si� nieco inaczej. �rednie tempo wzrostu polskiego importu zarówno w latach 2003-2006, jak i w latach 2007-2011 (odpowiednio 22,3% i 11,2%) by�o znacz�co wysze ni w krajach UE-15 (5,8% i 4,9%) i niewiele wysze ni w krajach UE-11 (19,8% i 8,4). �wiadczy to o wyj�tkowo szybkim rozwoju importu rolno-spoywczego Polski na tle innych krajów Unii Europejskiej.

Tabela 2.5. Tempo wzrostu eksportu i importu produktów rolno-spoywczych Polski

na tle Unii Europejskiej (intra EU i extra EU, �rednio w latach, w procentach)

Wyszczególnienie Eksport Import

2003-2006 2007-2011 2003-2006 2007-2011 UE-27 6,6 6,0 6,7 5,3 UE-15 5,6 5,3 5,8 4,9 UE-12 23,0 12,7 20,4 9,2 UE-11 19,7 14,0 19,8 8,4 Polska 29,1 10,2 22,3 11,2

�ródo: obliczenia M. Bukowskiej na podstawie danych EUROSTAT.

Na uwag� zas�uguje równie fakt, e szybki wzrost obrotów handlowych produktami rolno-spoywczymi, jaki dokona� si� w nowych pa�stwach cz�on-kowskich z chwil� wst�pienia do UE, nie wp�yn�� znacz�co na zmiany tempa wzrostu wymiany handlowej pa�stw „Pi�tnastki”. Rozszerzenie UE nie zaburzy�o zatem równowagi handlowej Wspólnoty.

Rozwój eksportu rolno-spoywczego w okresie cz�onkostwa Polski w UE przyczyni� si� do podwojenia naszego udzia�u w ca�kowitym eksporcie rolno- -spoywczym UE (��cznie w eksporcie wewn�trznym i zewn�trznym UE – intra EU i extra EU) – z 1,7% w 2003 roku do 3,2% w 2007 roku i 3,7% w 2011 roku (wykres 2.8). Mimo niew�tpliwego post�pu, jaki dokona� si� w tej dziedzinie, Polska nadal nie naley do najbardziej licz�cych si� eksporterów ywno�ci na �wiecie.

Porównanie analizowanych wcze�niej wskaników pokrycia importu pro-duktów rolno-spoywczych eksportem tych produktów w Polsce ze wskani-kami uzyskanymi na poziomie ca�ej Unii Europejskiej wskazuje, e wskanik ten w UE by� duo niszy ni w Polsce i w latach 2003-2011 nie przekracza� jednego (oscylowa� w granicach 0,95-0,98). Pozwala to s�dzi�, e Polska – od-wrotnie ni ca�a UE – posiada przewagi komparatywne w handlu zagranicznym produktami rolno-spoywczymi.

33

Wykres 2.8. Udzia� Polski w eksporcie rolno-spoywczym Unii Europejskiej (intra EU i extra EU, w procentach)

�ródo: obliczenia M. Bukowskiej na podstawie danych EUROSTAT. Niezbyt mocn� pozycj� Polski na rynku unijnym potwierdza analiza

struktury eksportu UE (intra EU i extra EU), w której Polska w 2011 roku, z udzia�em oko�o 3,7%, znalaz�a si� na jedenastym miejscu (przed rokiem z ta-kim samym udzia�em na miejscu dziewi�tym), pozostaj�c daleko w tyle za naj-wi�kszymi eksporterami ywno�ci, takimi jak: Holandia, Francja czy Niemcy (wykres 2.9). Z ca�� pewno�ci� pozycja Polski na unijnym rynku rolno-spoywczym nie odpowiada ani potencja�owi ekonomicznemu, ani te ambicjom i oczekiwa-niom naszych producentów ywno�ci. Wzrost orientacji eksportowej, szybki roz-wój i dobra sytuacja ekonomiczno-finansowa przemys�u spoywczego pozwalaj� jednak mie� nadziej�, e pozycja ta w kolejnych latach b�dzie si� poprawia�.

Wykres 2.9. Udzia� poszczególnych krajów w eksporcie

rolno-spoywczym Unii Europejskieja (intra EU i extra EU, w procentach)

a na wykresie nie ma danych dotycz�cych Cypru i Malty, jako maj�cych minimalne znaczenie �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 2.7.

1,7 2,12,7 2,9 3,2 3,3 3,5 3,7 3,7 3,8

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI 2012

3,7

0

5

10

15

20

Hol

andi

a

Fran

cja

Nie

mcy

His

zpan

ia

Bel

gia

W�o

chy

Wie

lka

Bry

tani

a

Dan

ia

Irlan

dia

Aus

tria

Pol

ska

Szw

ecja

W�g

ry

Gre

cja

Portu

galia

Cze

chy

Finl

andi

a

Bu�

garia

Luks

embu

rg

Litw

a

S�o

wac

ja

Rum

unia

S�o

wen

ia

Est

onia

�otw

a

2003 2011

34

Do optymistycznych wniosków na przysz�o�� sk�ania równie analiza war-to�ci salda wymiany handlowej produktami rolno-spoywczymi UE (intra EU i extra EU). Otó Polska w 2011 roku z saldem obrotów w wysoko�ci 2,6 mld euro znalaz�a si� na ósmym miejscu (przed rokiem z takim samym saldem na miejscu szóstym) w�ród dziesi�ciu krajów Unii Europejskiej posiadaj�cych dodatnie saldo tej wymiany (pozosta�e kraje UE s� importerami netto ywno�ci) – wykres 2.10.

Wykres 2.10. Saldo obrotów handlowych produktami rolno-spoywczymi

poszczególnych krajów Unii Europejskiej (intra EU i extra EU, w mld euro)

a na wykresie nie ma danych dotycz�cych Cypru i Malty, jako maj�cych minimalne znaczenie �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 2.7.

Jak wynika z wcze�niejszych analiz, polski handel zagraniczny produktami rolno-spoywczymi jest zdominowany przez produkty przemys�u spoywczego. W 2011 roku udzia� produktów przemys�u spoywczego w polskim eksporcie rolno-spoywczym wyniós� blisko 85% (wykres 2.11), podczas gdy przeci�tnie w UE tylko 74%. Polska naley jednocze�nie do tych pa�stw UE, w których udzia� ten naley do najwyszych (w latach 2010-2011 zajmowa�a pod tym wzgl�dem drug� pozycj� w�ród krajów Unii Europejskiej). Taka struktura eks-portu, jak ju wspomniano, jest zjawiskiem bardzo korzystnym, gdy podmioty sektora realizuj�c wysz� warto�� dodan� lepiej wykorzystuj� posiadane zasoby i osi�gaj� wi�ksze zyski.

2,6

-25

-15

-5

5

15

25

Wie

lka

Bry

tani

a

Nie

mcy

W�o

chy

Portu

galia

Szw

ecja

Gre

cja

Finl

andi

a

Rum

unia

Cze

chy

Luks

embu

rg

Aus

tria

S�o

wen

ia

S�o

wac

ja

�otw

a

Est

onia

Litw

a

Bu�g

aria

Pol

ska

W�g

ry

Bel

gia

His

zpan

ia

Irlan

dia

Dan

ia

Fran

cja

Hol

andi

a

2003 2011

35

Wykres 2.11. Udzia� produktów przemys�u spoywczego w eksporcie rolno-spoywczym ogó�em w 2011 roku

a na wykresie nie ma danych dotycz�cych Cypru i Malty, jako maj�cych minimalne znaczenie �ródo: obliczenia M. Bukowskiej na podstawie danych EUROSTAT.

2.6. Przewidywania odno�nie rozwoju handlu zagranicznego produktami rolno-spo�ywczymi

Proeksportowy charakter rozwoju polskiego sektora rolno-spoywczego i jego silne powi�zanie z rynkami zagranicznymi, w�ród których dominuj�c� rol� odgrywa rynek Unii Europejskiej (co de facto oznacza powi�zanie z jednym rynkiem zbytu), powoduje, e sektor ten staje si� coraz bardziej wraliwy na zmiany czynników determinuj�cych handel rolno-spoywczy. Podstawowe zna-czenie maj� tu dwie grupy czynników, tj.: koniunktura na rynkach zewn�trznych (w tym zw�aszcza za�amania koniunktury lub kryzysy gospodarcze), odpowiada-j�ca równie za zmiany cen na rynku �wiatowym, oraz polityka handlowa, której jednym z instrumentów s� kursy walutowe.

Koniunktura gospodarcza na rynkach zewn�trznych jest kluczowym czynnikiem stymuluj�cym rozwój handlu zagranicznego polskimi produktami rolno-spoywczymi. Koniunktura warunkuje bowiem w duej mierze warunki lokowania towarów na zagranicznych rynkach zbytu. W tej chwili mamy do czy-nienia z bardzo wysokimi �wiatowymi cenami wi�kszo�ci produktów pochodze-nia rolniczego. Publikowane przez FAO indeksy cen ywno�ci na rynku �wiato-

84,5%

67,2%

74,4% 73,8%

0%

20%

40%

60%

80%

100%Irl

andi

aP

olsk

aA

ustri

aW

ielk

a B

ryta

nia

Nie

mcy

Dan

iaFi

nlan

dia

W�o

chy

Bel

gia

Est

onia

Portu

galia

Hol

andi

aFr

ancj

aLu

ksem

burg

Szw

ecja

Cze

chy

�otw

aLi

twa

His

zpan

iaW

�gry

Gre

cja

S�o

wen

iaS

�ow

acja

Bu�g

aria

Rum

unia

UE

-12

UE

-15

UE

-27

36

wym od 2007 roku utrzymuj� si� na bardzo wysokim poziomie i wskazuj� na jej realne droenie29. Dynamiczny wzrost cen produktów rolno-spoywczych z jednej strony jest potwierdzeniem dobrej koniunktury na �wiatowym rynku ywno�ci, ale z drugiej strony drogie produkty rolne i drogie przetwory spoywcze s� dodat-kowym czynnikiem – obok stagnacji dochodów – hamuj�cym popyt na ywno��, zarówno na rynku krajowym, jak i na rynkach �wiatowych, szczególnie w kra-jach zagroonych recesj� i kryzysem gospodarczym.

Do wzrostu cen produktów pochodzenia rolniczego przyczyni�o si� wiele czynników, takich jak: dynamiczny rozwój krajów rozwijaj�cych si� (który prowadzi do znacznie wyszego popytu na ywno��, a szczególnie na produkty pochodzenia zwierz�cego), inflacja, wzrost cen kopalnych surowców energe-tycznych, produkcja biopaliw, zmieniaj�ce si� warunki klimatyczne itd. Ponadto za jedn� z g�ównych przyczyn gwa�townych zmian cen ywno�ci uznaje si� dzia�ania spekulacyjne mi�dzynarodowych instytucji finansowych i korporacji transnarodowych (KTN)30.

Polityka handlowa jest cz��ci� polityki gospodarczej i s�uy realizowaniu celów w sferze handlu zagranicznego i stosunków mi�dzynarodowych31. Po akce-sji do Unii Europejskiej polityka handlowa w sektorze ywno�ciowym sta�a si� elementem Wspólnej Polityki Rolnej i uwzgl�dnia wszystkie uwarunkowania wynikaj�ce z regulacji rynkowych oraz zasad wsparcia rolnictwa i gospodarki ywno�ciowej. Polityka handlowa obejmuje take narz�dzia steruj�ce, które s� wynikiem wielostronnych i bilateralnych porozumie� handlowych, oraz instru-menty dotycz�ce ca�ej gospodarki, w tym kurs walutowy32.

Kurs walutowy jest jednym z najwaniejszych narz�dzi steruj�cych w handlu zagranicznym, gdy decyduje w duej mierze o op�acalno�ci transakcji handlowych33. Bardzo dobre wyniki handlu zagranicznego produktami rolno-

29 W 2011 roku indeks cen ywno�ci wed�ug FAO (2002-2004 = 100) wyniós� 228%, w tym cukru 369%, olejów i t�uszczów 252%, zbó 247%, produktów mleczarskich 221% i mi�sa 177% (za: Food Outlook Global Market Analysis, FAO, May 2012). 30 P. Chechelski, Makroekonomiczne determinanty wpywaj�ce na wzrost i niestabilno� cen �ywno�ci na �wiecie w pierwszej dekadzie XXI wieku, [w:] R. Borowiecki, M. Dziura (red.), Globalne i regionalne wyzwania restrukturyzacji przedsi�biorstw i gospodarek, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wyd. Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kra-ków 2012, s. 201-221. 31 J. Rymarczyk, Handel zagraniczny organizacja i technika, PWE, Warszawa 1996. 32 P. Szajner, Perspektywy eksportu polskich produktów mleczarskich w zmieniaj�cych si� uwarunkowaniach, seria „Studia i Monografie”, nr 146, IERiG�-PIB, Warszawa 2009, s. 10. 33 Od po�owy 2004 r. a do po�owy 2008 r. mia�a miejsce znaczna aprecjacja z�otego (wed�ug notowa� NBP �redni kurs EUR/PLN wynosi�: w 2004 r. – 4,5340; w 2005 r. – 4,0354; w 2006 r. – 3,8951; w 2007 r. – 3,7829, w 2008 r. – 3,5166), która nie spowodowa�a jednak duego

37

-spoywczymi w okresie cz�onkostwa Polski w UE (wysoki eksport i dodatnie saldo obrotów), �wiadcz�ce o konkurencyjno�ci naszych producentów ywno�ci i utrzymuj�cej si� op�acalno�ci eksportu rolno-spoywczego, wskazuj� jednak, e wp�yw waha� kursów walutowych na rozwój tej wymiany nie by� znacz�cy. Potwierdza to przeprowadzona analiza statystyczna34, z której wynika, e kore-lacja mi�dzy zmianami kursów walutowych (zarówno euro, jak i dolara amery-ka�skiego) i eksportem polskich produktów rolno-spoywczych jest negatywna. Analogiczne tendencje dotyczy�y take importu rolno-spoywczego, który w d�uszym okresie w niewielkim stopniu by� uzaleniony od zmian kursów walutowych. Oznacza to, e chocia zmiany kursów walutowych mia�y niew�t-pliwie istotny wp�yw na op�acalno�� transakcji eksportowych i importowych w poszczególnych latach oraz odgrywa�y kluczow� rol� w kszta�towaniu kosz-towo-cenowych przewag konkurencyjnych krajowych producentów, to rozwój eksportu rolno-spoywczego by� determinowany przez inne czynniki, w tym przede wszystkim konkurencyjno�� polskiej oferty produktowej i du� ch�on-no�� rynku unijnego na polsk� ywno��.

Analiza powyszych uwarunkowa� pozwala przewidywa�, e najblisze lata powinny by� okresem dalszego rozwoju handlu zagranicznego produktami rolno-spoywczymi, ale najprawdopodobniej w tempie duo niszym ni w okresie integrowania Polski z Uni� Europejsk� i niszym ni w okresie oywie-nia gospodarczego, jakie nast�pi�o po pierwszej fali �wiatowego kryzysu gospo-darczego. Wszystko wskazuje na to, e ogarniaj�ca Europ� recesja gospodarcza (ze wszystkimi jej negatywnymi skutkami, takimi jak: spadek popytu na rynku wewn�trznym, spadek produkcji i w efekcie rosn�ce bezrobocie) nieuchronnie os�abi tempo wzrostu zarówno eksportu, jak i importu. Znacz�ce os�abienie waluty unijnej moe przyczyni� si� do poprawy kosztowo-cenowej konkuren-cyjno�ci unijnych producentów na rynku �wiatowym, ale na pewno nie zaradzi wszystkim negatywnym skutkom recesji.

ograniczenia tempa wzrostu eksportu rolno-spoywczego, cho� niew�tpliwie zmniejszy�a si� jego op�acalno��. Pocz�wszy od sierpnia 2008 r. nast�powa�a stopniowa deprecjacja z�otego, w efekcie której �redni kurs EUR/PLN w 2009 r. wyniós� 4,3273 z�. W 2010 roku nast�pi�o niewielkie wzmocnienie z�otego, a kurs euro wyniós� 3,9946 z�. Od po�owy 2011 roku ponow-nie mieli�my do czynienia z deprecjacj� z�otego, w efekcie czego odnotowano �redni kurs euro w wysoko�ci 4,1198 z�. W 2012 roku nast�powa�a dalsza deprecjacja z�otego, a �redni kurs euro wyniós� 4,1850 z�. W ca�ym okresie cz�onkostwa Polski w UE (2004-2012) kurs EUR/PLN obniy� si� o prawie 8%. Kurs euro kszta�tuj�cy si� powyej 4,00 z� uznawany jest przez ekspertów za zapewniaj�cy op�acalno�� eksportu rolno-spoywczego. 34 Handel zagraniczny i mi�dzynarodowa konkurencyjno�…, op. cit.

38

3. Wska�nikowa ocena mi�dzynarodowej konkurencyjno�ci przemys�u spo�ywczego

Przedmiotem polskiego handlu zagranicznego produktami rolno- -spoywczymi, jak wykazano w poprzednim rozdziale, s� przede wszystkim pro-dukty przemys�u spoywczego i to ich konkurencyjno�� ma decyduj�ce znaczenie przy ocenie konkurencyjno�ci ca�ego sektora ywno�ciowego. Do oceny mi�dzy-narodowej konkurencyjno�ci polskiego przemys�u spoywczego po wej�ciu Polski do Unii Europejskiej zastosowano dwa wskaniki, tj.: wskanik pokrycia importu eksportem (TC), czyli relacja warto�ci eksportu do warto�ci importu, oraz wska-nik orientacji eksportowej (OE), czyli udzia� eksportu (równie eksportu netto) w warto�ci produkcji sprzedanej. Oba te wskaniki dotycz� zatem sytuacji w handlu zagranicznym.

Wskanik pokrycia importu eksportem jest jednym ze wskaników wyzna-czaj�cych pozycj� konkurencyjn� w eksporcie danego kraju w zakresie sektora, grupy produktów lub pojedynczego produktu. Moe on by� równie interpreto-wany jako wskanik rzeczywistego zaspokojenia przez krajowych producentów efektywnego popytu na produkty analizowanego sektora, grup� produktów lub jeden produkt.

Wskanik orientacji eksportowej jest kolejn� miar� pozycji konkurencyjnej i mierzy de facto udzia� eksportu w produkcji danego kraju w zakresie okre�lo-nego sektora, grupy produktów lub tylko jednego produktu. Analiza zmian tego wskanika na poziomie sektora czy brany informuje o tworz�cych si� (lub zani-kaj�cych) przewagach konkurencyjnych w obr�bie analizowanych poziomów.

Analiza obu ww. wskaników w odniesieniu do polskiego przemys�u spo-ywczego zosta�a przeprowadzona dla lat 2004-2011 oraz dla I pó�rocza 2012 roku. ród�em danych by�y informacje G�ównego Urz�du Statystycznego oraz Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego i Centrum Analitycznego Administracji Celnej.

3.1. Wska�nik pokrycia importu produktów przemys�u spo�ywczego ich eksportem

Wskanik pokrycia importu danego produktu lub grupy produktów ich eksportem to nic innego jak relacja warto�ci eksportu do warto�ci importu (TC – Trade Coverage). Jest to jedna z prostszych miar konkurencyjno�ci. Jego istota

39

polega na okre�leniu, w jakim stopniu wp�ywy walutowe z eksportu produktu (gru-py produktów) pokrywaj� wydatki na import tego produktu (grupy produktów)35.

Wskanik pokrycia importu eksportem powyej jednego oznacza, e kraj generuje nadwyk� w handlu dan� grup� produktów, a w efekcie posiada prze-wag� konkurencyjn� w wymianie produktami tej grupy. Warto�� wskanika TC poniej jednego oznacza deficyt w obrotach handlowych, s�ab� pozycj� konku-rencyjn� na rynkach zagranicznych i brak konkurencyjno�ci.

Na potrzeby niniejszej analizy systematycznie od 2004 roku prowadzona jest zatem ocena nast�puj�cych relacji:

� warto�ci eksportu z Polski do warto�ci importu do Polski w g�ównych dzia�ach (grupach produktów)36 przemys�u spoywczego,

� warto�ci eksportu z Polski do UE do warto�ci importu do Polski z UE w g�ów-nych dzia�ach przemys�u spoywczego.

W okresie cz�onkostwa Polski w UE poziom wskanika pokrycia importu produktów przemys�u spoywczego eksportem tych produktów, mimo rónokie-runkowych waha�, by� wyszy od jednego. Oznacza to, e Polska przez ca�y ten czas generowa�a nadwyk� w handlu produktami przemys�u spoywczego i po-zwala wnioskowa�, e polscy producenci dysponuj� w tym zakresie wzgl�dn� przewag� nad partnerami z innych krajów. W latach 2004-2006 wskanik TC szybko wzrasta� – z 1,23 do 1,46, a nast�pnie zmniejsza� si� – a do 1,26 w 2009 roku. W ostatnich trzech latach wskanik ten ponownie przybra� tendencj� ro-sn�c� – w 2011 roku wyniós� 1,33, a w I pó�roczu 2012 roku 1,37. Oznacza to, e w tym okresie warto�� eksportu produktów przemys�u spoywczego prze-wysza�a import produktów tego sektora a o 37% (wykres 3.1).

W handlu produktami przemys�u spoywczego z krajami cz�onkowskimi UE wskaniki pokrycia importu eksportem by�y wysze ni w handlu ogó�em tymi produktami, co wynika z wyszych warto�ci salda obrotów z t� grup� kra-jów. Kierunek zmian tych wskaników w latach 2004-2010 by� jednak w obu przypadkach zbliony. Wskanik pokrycia importu produktów przemys�u spo-ywczego z UE eksportem tych produktów do Unii zwi�ksza� si� z 1,48 35 Formu�y, które zastosowano do obliczenia zarówno wskanika pokrycia importu eksportem (TC), jak i wskanika orientacji eksportowej (OE) zamieszczono w analogicznym rozdziale poprzedniego raportu, tj. I. Szczepaniak, Wska nikowa ocena mi�dzynarodowej konkurencyj-no�ci przemysu spo�ywczego, [w:] I. Szczepaniak (red.), Monitoring i ocena konkurencyjno-�ci polskich producentów �ywno�ci (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 25, IERiG�-PIB, Warszawa 2011, s. 32-44. 36 Podzia� przemys�u spoywczego na dzia�y odpowiada podzia�owi na klasy PKD (grupy produktów).

40

w 2004 roku do 1,80 w 2006 roku, by nast�pnie obniy� si� do 1,49 w 2008 roku i ponownie wzrosn�� – a do 1,57 w 2010 roku. W ostatnich dwóch latach war-to�� wskanika TC w handlu produktami przemys�u spoywczego z UE, prze-ciwnie ni w handlu tymi produktami ogó�em, cechowa�a s�aba tendencja spad-kowa. W I pó�roczu 2012 roku eksport polskiego przemys�u spoywczego do krajów UE przewysza� o 46% jego import z tych krajów.

Wykres 3.1. Wskanik pokrycia importu produktów przemys�u spoywczego

eksportem tych produktów (TC)

�ródo: obliczenia wasne na podstawie niepublikowanych danych MF, CAAC. W wi�kszo�ci dzia�ów przemys�u spoywczego wskanik pokrycia importu

produktów ich eksportem równie przyjmowa� warto�ci wysze od jednego (aneksy 3.1-3.2), co �wiadczy o wysokiej nadwyce w handlu Polski tymi gru-pami produktów. Szczególnie wysokie warto�ci wskanika TC odnotowano w sektorze mi�sa drobiowego, przetworów z mi�sa, mleka, przetworów z mleka i lodów, soków i napojów owocowych i warzywnych oraz napojów bezalkoho-lowych, pieczywa cukierniczego trwa�ego, cukru, a take wyrobów tytoniowych, ��cznie z tytoniem (tab. 3.1). W latach 2004-2012 zmiany wskanika TC w po-szczególnych dzia�ach przemys�u spoywczego by�y róne zarówno, je�li chodzi o skal�, jak i kierunek. Na uwag� zas�uguje dzia� zawieraj�cy wyroby tytoniowe, ��cznie z tytoniem, w którym wskanik TC w 2004 roku kszta�towa� si� poniej jedno�ci, a obecnie znacznie przekracza t� warto��.

Brane o najwyszych wskanikach pokrycia importu eksportem w handlu produktami przemys�u spoywczego ogó�em charakteryzowa�y si� na ogó� wyso-kimi równie wskanikami TC w handlu z UE (efekt dominacji UE w polskim handlu rolno-spoywczym).

1,23

1,381,46

1,39

1,27 1,261,32 1,33 1,37

1,48

1,64

1,801,73

1,49 1,501,57 1,53 1,46

1,0

1,2

1,4

1,6

1,8

2,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI 2012

TC w handlu produktami przemys�u spo�ywczego ogó�em

TC w handlu produktami przemys�u spo�ywczego z UE

41

Tabela 3.1. Dzia�y przemys�u spoywczego o najwyszym wskaniku pokrycia importu eksportem (TC)

Grupy produktów Rok Wskanik pokrycia importu eksportem

w handlu dan� grup� produktów ogó�em z UE

Mi�so drobiowe 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

2,83 5,01 6,89 7,40

2,98 4,85 6,56 7,67

Przetwory z mi�sa drobiowego i czerwonego

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

11,60 5,76 4,79 5,87

7,77 5,88 4,25 4,39

Soki i napoje owocowe i warzywne 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

4,10 2,65 2,69 3,18

14,16 6,87 5,88 8,32

Przetwory owocowo-warzywne 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

3,14 2,17 1,71 1,92

4,62 3,44 2,63 2,70

Mleko i przetwory z mleka 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

5,30 3,76 2,64 2,82

6,51 3,31 2,14 1,56

Lody 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

3,78 3,42 2,59 2,26

3,41 4,60 2,45 1,88

Wyroby ciastkarskie 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

10,74 3,52 1,74 2,49

10,93 2,97 1,53 1,53

Pieczywo cukiernicze trwa�e 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

3,27 4,04 3,14 2,99

2,86 3,52 2,80 2,23

Cukier 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

8,83 3,81 1,43 2,78

7,03 4,60 2,15 5,86

Napoje bezalkoholowe 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

2,42 1,41 2,33 2,07

2,24 1,26 1,86 1,23

Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem)

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,50 1,82 2,86 2,89

0,72 3,34 6,04 6,68

�ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 3.1 i 3.2.

42

W takich branach przemys�u spoywczego, jak: produkcja mi�sa czerwo-nego, przetwórstwo zbó, produkcja karmy dla zwierz�t domowych, pieczywa �wieego, a take produkcja s�odyczy, odywek i ywno�ci dietetycznej oraz przypraw, wskaniki TC w handlu produktami przemys�u spoywczego by�y zblione do poziomu �redniego dla ca�ego przemys�u spoywczego zarówno w handlu ogó�em (tab. 3.2), jak i w handlu z sam� Uni� Europejsk� (wyj�tek stanowi tylko niszy od jednego wskanik TC w handlu mi�sem oraz przetwo-rami zboowymi z pa�stwami Wspólnoty). Mimo rónokierunkowych zmian tych wskaników w poszczególnych latach, mona stwierdzi�, e w tych kierunkach produkcji równie osi�gamy nadwyki i mamy istotne przewagi komparatywne.

Tabela 3.2. Dzia�y przemys�u spoywczego o przeci�tnym wskaniku pokrycia

importu eksportem (TC)



Mi�so czerwone 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

1,15 1,35 1,10 1,12

1,12 1,41 0,73 0,61

Przetwory zboowe 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,76 1,20 1,53 1,39

0,42 0,96 1,23 0,89

Karma dla zwierz�t domowych 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

1,68 1,09 1,44 1,47

1,62 1,09 1,41 1,74

Pieczywo �wiee 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

1,03 0,73 1,79 2,16

0,78 0,78 1,70 1,42

Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

1,19 1,22 1,31 1,48

1,12 0,94 1,09 1,06

Odywki oraz ywno�� dietetyczna

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,71 2,13 1,81 1,79

0,38 1,52 1,24 1,08

Przyprawy 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,92 0,89 1,49 1,34

0,58 0,67 1,80 1,26


43

Najniej wskanik pokrycia importu produktów przemys�u spoywczego ich eksportem kszta�towa� si� w sektorze winiarskim, makaronowym, olejar-skim, kawy i herbaty, piwnym i spirytusowym, ziemniaczanym oraz rybnym, a wi�c w tych dzia�ach, w których odnotowano ujemne saldo obrotów (tab. 3.3). Pozwala to przypuszcza�, e nie dysponujemy w tym zakresie przewag� kompa-ratywn�. W latach 2004-2012 zmiany wskanika TC w poszczególnych dzia�ach przemys�u spoywczego by�y rónokierunkowe.

Tabela 3.3. Dzia�y przemys�u spoywczego o najniszym wskaniku pokrycia

importu eksportem (TC)



Ryby i przetwory rybne 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,95 0,96 0,96 0,99

2,83 3,57 2,87 2,70

Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�)

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

1,65 0,86 0,82 0,84

0,76 0,43 0,43 0,28

Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze ro�linne

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,21 0,78 0,60 0,47

0,26 1,08 0,76 0,36

Makarony 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,89 0,32 0,43 0,42

1,20 0,39 0,45 0,29

Herbata i kawa 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,51 0,65 0,75 0,80

0,61 0,73 0,95 0,60

Napoje spirytusowe 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

1,47 0,62 0,80 0,80

0,43 0,24 0,65 0,55

Wina 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,03 0,04 0,11 0,10

0,04 0,04 0,10 0,03

Piwo i s�ód 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,53 0,76 0,99 0,80

0,21 0,64 0,81 1,50


44

Brane o najniszych wskanikach TC w handlu produktami przemys�u spoywczego ogó�em charakteryzuj� si� zazwyczaj take niskimi wskanikami w handlu z Uni� Europejsk�. Wyj�tek stanowi� jedynie brane: rybna i piwo-warska, w których wskaniki TC w handlu z UE s� do�� wysokie. Wynika to z faktu, e import surowców importowanych dla celów przetwórstwa w tych branach pochodzi g�ównie spoza Unii.

3.2. Wska�nik orientacji eksportowej przemys�u spo�ywczego

Kolejnym wskanikiem s�u�cym do oceny konkurencyjno�ci jest wska-nik orientacji eksportowej (OE), czyli udzia� warto�ci eksportu (równie eksportu netto) w warto�ci produkcji sprzedanej. Wskanik ten wyraa poziom zaanga-owania danego kraju (sektora, grupy produktów czy pojedynczego produktu) w wymian� mi�dzynarodow�. Jest to stosunkowo prosta miara stopnia otwarto-�ci gospodarki danego kraju w analizowanym zakresie towarowym.

Przyjmuje si�, e im wysza jest warto�� tego wskanika, tym produkcja jest bardziej zorientowana eksportowo i bardziej konkurencyjna na rynku mi�dzy-narodowym. Im wskanik ten jest niszy, tym producenci s� mniej konkurencyjni w skali mi�dzynarodowej.

Na potrzeby niniejszej analizy systematycznie od 2004 roku prowadzona jest zatem ocena nast�puj�cych relacji:

� warto�ci eksportu z Polski, importu do Polski oraz salda tych obrotów (eks-portu netto) w g�ównych dzia�ach przemys�u spoywczego do warto�ci pro-dukcji sprzedanej w tych dzia�ach;

� warto�ci eksportu z Polski do UE, importu do Polski z UE oraz salda tych obrotów (eksportu netto) w g�ównych dzia�ach przemys�u spoywczego do warto�ci produkcji sprzedanej w tych dzia�ach.

Analiza relacji eksportu do produkcji sprzedanej produktów przemys�u spoywczego w latach 2003-2011 wykaza�a, e udzia� sprzeday zagranicznej w ca�kowitej warto�ci produkcji sprzedanej przemys�u spoywczego zwi�kszy� si� w tym okresie o ponad 15 punktów procentowych i w 2011 roku wyniós� a 29% (wykres 3.2). W porównaniu z 2001 rokiem oznacza to niemal trzykrotny wzrost wskanika orientacji eksportowej przemys�u spoywczego. Tak znacz�ca poprawa tego wskanika z ca�� pewno�ci� wynika z wi�kszej intensywno�ci eksportu w poszczególnych dzia�ach przemys�u spoywczego i trwa�ej orientacji niektórych dzia�ów produkcji na odbiorców zagranicznych. Zjawiska te �wiadcz� wyranie o osi�ganiu przewag konkurencyjnych w handlu produktami przetwór-stwa spoywczego oraz rosn�cej mi�dzynarodowej konkurencyjno�ci sektora.

45

Wykres 3.2. Udzia� eksportu w produkcji sprzedanej przemys�u spoywczego (w procentach)

�ródo: opracowanie R. Urbana na podstawie danych GUS i MRiRW.

Poszczególne dzia�y przetwórstwa spoywczego charakteryzuj� si� bardzo zrónicowan� orientacj� eksportow� (aneksy 3.3-3.8). Relacja warto�ci wymiany zagranicznej wybranymi produktami przemys�u spoywczego do warto�ci ich produkcji sprzedanej wskazuje, e w okresie cz�onkostwa Polski w UE szczegól-nie siln� orientacj� eksportow� wykazywa�y takie brane przemys�u spoywczego, jak: przetwórstwo ryb, przetwórstwo ziemniaków i produkcja skrobi, produkcja soków i napojów owocowych i warzywnych oraz pozosta�ych przetworów owo-cowo-warzywnych, produkcja pieczywa cukierniczego trwa�ego oraz czekolady i pozosta�ych s�odyczy, przetwórstwo kawy i herbaty, produkcja przypraw oraz odywek i ywno�ci dietetycznej, produkcja karmy dla zwierz�t domowych, a take wyrobów tytoniowych (tab. 3.4). W kolejnych latach po akcesji te dzia�y produkcji ywno�ci z regu�y utrzyma�y lub zwi�kszy�y udzia� eksportu w warto�ci produkcji sprzedanej swoich produktów. Znacz�cy wzrost udzia�u eksportu w sprzeday nast�pi� take w sektorze olejów, margaryn i pozosta�ych t�uszczów ro�linnych, co skutkowa�o przemieszczeniem w ostatnich latach tego dzia�u z grupy bran o przeci�tnej konkurencyjno�ci do grupy bran o wyszej konkurencyjno�ci.

Dla rozwoju eksportu dzia�ów przemys�u spoywczego charakteryzuj�-cych si� najwi�ksz� orientacj� eksportow� wany by� take reeksport, tj. eksport wyrobów gotowych, wyprodukowanych z surowców importowanych z innych stref klimatycznych, na co wskazuj� do�� niskie w niektórych przypadkach wskaniki udzia�u eksportu netto w warto�ci produkcji sprzedanej (w przetwórstwie ryb, olejów, margaryn i pozosta�ych t�uszczów oraz kawy i herbaty nawet ujemne).

13,716,5 18,8

21,6 21,6 22,525,6 28,0 29,0 29,5

0

5

10

15

20

25

30

35

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI 2012szacunek

46

Tabela 3.4. Dzia�y przemys�u spoywczego o najwyszym udziale warto�ci eksportu w warto�ci produkcji sprzedanej

Grupy produktów Rok

Udzia� wyników handlu zagranicznego w warto�ci produkcji sprzedanej danej grupy produktów

w cenach bazowych (w procentach) eksport import eksport netto

Ryby i przetwory rybne 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

61,5 58,1 65,6 66,4

64,8 60,7 68,5 67,2

-3,3 -2,6 -2,9 -0,8

Skrobia i przetwory ziemniaczane

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

33,2 35,0 62,6 67,8

20,1 40,8 76,6 80,8

13,1 -5,8

-14,0 -13,0

Soki i napoje owocowe i warzywne

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

43,7 33,8 38,2 52,5

10,7 12,7 14,2 16,5

33,0 21,1 24,0 36,0

Przetwory owocowo- -warzywne

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

42,2 38,7 48,2 61,2

13,4 17,9 28,2 31,8

28,8 20,8 20,0 29,4

Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

9,8 32,0 41,3 28,5

45,5 41,2 68,7 61,2

-35,7 -9,2

-27,4 -32,7

Karma dla zwierz�t domowych

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

30,6 23,8 33,9 31,7

18,2 21,9 23,6 21,6

12,4 1,9

10,3 10,1

Pieczywo cukiernicze trwa�e

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

51,8 61,3 81,4 62,2

15,8 15,2 25,9 20,8

36,0 46,1 55,5 41,4

Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

29,8 32,1 41,0 41,0

25,0 26,3 31,3 27,8

4,8 5,8 9,7

13,2 Herbata i kawa 2004

2007 2011

I pó�r. 2012

51,8 74,9 96,1 92,9

100,7 115,3 128,6 121,7

-48,9 -40,4 -32,5 -28,8

Odywki oraz ywno�� dietetyczna

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

17,6 56,1 36,7 38,2

24,6 26,4 20,3 21,3

-7,0 29,7 16,4 16,9

Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem)

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

16,4 49,2 87,1 87,4

32,7 27,1 33,9 54,4

16,3 22,1 53,2 33,0

�ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksów 3.3-3.5.

47

Podstawowe dzia�y przemys�u spoywczego charakteryzowa�y si� w latach 2004-2012 orientacj� eksportow� zblion� do przeci�tnej w ca�ym przemy�le spoywczym. Nalea�y do nich takie sektory produkcji ywno�ci, jak: produkcja mi�sa (zarówno czerwonego, jak i drobiowego), przetwórstwo mleka i pro-dukcja lodów, a take produkcja cukru oraz napojów spirytusowych (tab. 3.5). W ostatnich latach do tej grupy dzia�ów do��czy�y kolejne sektory, takie jak: produkcja przetworów mi�snych oraz zboowych (w efekcie znacz�cego wzrostu udzia�u eksportu w warto�ci produkcji sprzedanej), a take przypraw (na skutek zmniejszenia orientacji eksportowej).

Tabela 3.5. Dzia�y przemys�u spoywczego o przeci�tnym udziale warto�ci

eksportu w warto�ci produkcji sprzedanej




Mi�so czerwone 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

12,5 18,2 35,1 33,4

10,9 13,5 32,0 29,8

1,6 4,7 3,1 3,6

Mi�so drobiowe 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

21,1 28,0 27,1 28,2

7,5 5,6 3,9 3,8

13,6 22,4 23,2 24,4

Przetwory z mi�sa czerwonego i drobiowego

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

7,9 10,7 15,9 15,6

0,7 1,9 3,3 2,7

7,2 8,8

12,6 12,9

Mleko i przetwory z mleka 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

17,0 21,5 23,2 23,7

3,2 5,7 8,8 8,4

13,8 15,8 14,4 15,3

Lody 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

8,5 23,1 20,3 24,8

2,2 6,8 7,8

11,0

6,3 16,3 12,5 13,8

Przetwory zboowe 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

5,6 9,4

16,2 16,6

7,3 7,8

10,5 11,9

-1,7 1,6 5,7 4,7

Cukier 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

14,9 13,9 21,1 32,4

1,7 3,6

14,8 11,7

13,2 10,3

6,3 20,7

Przyprawy 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

27,6 24,3 20,5 19,5

30,1 27,2 13,7 14,6

-2,5 -2,9 6,8 4,9

Napoje spirytusowe 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

13,4 11,1 27,1 18,2

8,7 17,8 34,0 22,9

4,7 -6,7 -6,9 -4,7


48

Cz�� podstawowych bran przemys�u spoywczego w duym stopniu zalena by�a od importu produktów – szczególnie zaznaczy�o si� to w sektorze mi�snym, spirytusowym, zboowym i cukrowniczym.

Dzia�ami przemys�u spoywczego niewykazuj�cymi cech orientacji eks-portowej w okresie cz�onkostwa Polski w Unii Europejskiej i niskiej tym samym konkurencyjno�ci by�y: produkcja pieczywa �wieego, produkcja pasz dla zwie-rz�t hodowlanych oraz sektor winiarski, piwowarski i napojów bezalkoholowych, a w dalszej kolejno�ci take produkcja wyrobów ciastkarskich i makaronów. Jednak i w tej grupie sektorów widoczne by�o zjawisko rosn�cej orientacji ekspor-towej – zw�aszcza w produkcji win oraz napojów bezalkoholowych (tab. 3.6). Jeeli tendencja ta nasili si�, to dzia�y te (podobnie jak dzia�y produkcji prze-tworów mi�snych oraz zboowych) równie b�d� mog�y by� zaliczone do grupy dzia�ów o wyszej konkurencyjno�ci.

Tabela 3.6. Dzia�y przemys�u spoywczego o najniszym udziale warto�ci

eksportu w warto�ci produkcji sprzedanej




Pasze dla zwierz�t hodowlanych

2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,0 0,0 0,0 0,0

23,9 20,4 27,3 31,0

-23,9 -20,4 -27,3 -31,0

Pieczywo �wiee 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

0,4 0,5 0,8 1,0

0,3 0,7 0,5 0,5

0,1 -0,2 0,3 0,5

Wyroby ciastkarskie 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

8,8 13,2 6,9 7,9

0,8 3,7 4,0 3,2

8,0 9,5 2,9 4,7

Makarony 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

11,8 8,3 9,3 9,4

13,2 25,9 21,8 22,4

-1,4 -17,6 -12,5 -13,0

Wina 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

1,4 1,9

11,1 10,2

41,1 51,3

101,8 104,1

-39,7 -49,4 -90,7 -93,9

Piwo i s�ód 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

2,4 4,3 4,7 5,1

4,4 5,6 4,8 6,4

-2,0 -1,3 -0,1 -1,3

Napoje bezalkoholowe 2004 2007 2011

I pó�r. 2012

7,8 10,4 8,7 9,0

3,2 7,4 3,7 4,3

4,6 3,0 5,0 4,7


49

Do dzia�ów o niskiej orientacji eksportowej, w których rola importu by�a szczególnie znacz�ca nalea�y sektory: winiarski, paszowy i makaronowy.

Relacje wyników handlu zagranicznego wybranymi produktami przemys�u spoywczego z krajami cz�onkowskimi Unii Europejskiej do warto�ci produkcji sprzedanej tych produktów w latach 2004-2012 potwierdzaj� zaobserwowane zrónicowanie orientacji eksportowej. Spo�ród produktów przemys�u spoyw-czego najwyszy udzia� eksportu do UE w produkcji sprzedanej odnotowano w nast�puj�cych dzia�ach: produkcja wyrobów tytoniowych, przetwórstwo kawy i herbaty, produkcja pieczywa cukierniczego trwa�ego, przetwórstwo ryb, a take produkcja soków i napojów owocowych i warzywnych oraz pozosta�ych prze-tworów owocowo-warzywnych (wykres 3.3, aneksy 3.6-3.8). Wi�kszo�� tych bran zalena by�a take od importu surowców z krajów Unii.

Wykres 3.3. Dzia�y przemys�u spoywczego o najwyszym udziale warto�ci

eksportu do Unii Europejskieja w warto�ci produkcji sprzedanej (w procentach)

a w 2004 roku dane dla UE-25, w latach 2010-2011 dla UE-27 �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 3.6.

0 20 40 60 80 100

wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem)

kawa i herbata

pieczywo cukiernicze trwa�e

ryby i przetwory rybne

oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze

przetwory owocowo-warzywne

od�ywki i �ywno�� dietetyczna

kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze

soki i napoje owocowe i warzywne

mi�so drobiowe

karma dla zwierz�t domowych

lody

I-VI 2012

2011

2004

50

Analiza udzia�u wymiany handlowej produktami rolno-spoywczymi z Uni� Europejsk� w ca�kowitych obrotach t� grup� produktów w latach 2004-2012 (aneksy 3.9-3.10) potwierdza natomiast powszechny, dominuj�cy i rosn�cy udzia� w tej wymianie krajów rozszerzonej Wspólnoty.

3.3. Podsumowanie

Min��o ponad osiem lat od przyst�pienia Polski do Unii Europejskiej. Z tej perspektywy wida� wyranie, e cz�onkostwo we Wspólnocie okaza�o si� dla polskiego przemys�u spoywczego korzystne. �wiadcz� o tym najlepiej bar-dzo dobre wyniki handlu zagranicznego produktami przemys�u spoywczego oraz poprawa analizowanych wskaników konkurencyjno�ci. Producenci dopro-wadzili do niezwykle szybkiego wzrostu eksportu produktów przetwórstwa spo-ywczego, który z nadwyk� zrekompensowa� mniejszy wzrost importu tych artyku�ów. Nast�pi� istotny wzrost wskanika pokrycia importu produktów przemys�u spoywczego eksportem tych produktów, wskazuj�cy na generowa-nie wysokiej nadwyki w handlu tymi produktami. Wyranie zwi�kszy�a si� take orientacja eksportowa wi�kszo�ci dzia�ów przemys�u spoywczego. Mimo rónych uwarunkowa� zewn�trznych, wskaniki te potwierdzaj� dobre przygo-towanie tego sektora do prowadzenia dzia�alno�ci na rynku unijnym i na wi�k-szo�ci innych rynków.

Nasze produkty s� ch�tnie kupowane za granic�, a polski przemys� spo-ywczy ma coraz mocniejsz� pozycj� na rynku rozszerzonej Unii i na rynkach trzecich. Wzrost mi�dzynarodowej konkurencyjno�ci polskiego przemys�u spo-ywczego, a take poprawa pozycji podmiotów tego sektora na rynkach zagra-nicznych okaza�y si� niezwykle wane dla rozwoju tego sektora i w dalszym ci�gu sprzyjaj� utrzymywaniu si� jego dobrej kondycji ekonomicznej. Nie by�oby to jednak moliwe, gdyby nasi producenci nie osi�gali i z powodzeniem nie wykorzystywali przewag konkurencyjnych nad producentami z innych pa�stw (g�ównie z UE), tj. gdyby nie zaoferowali zagranicznym konsumentom produk-tów po prostu lepszych i ta�szych ni oferta konkurencji.

Branami przemys�u spoywczego charakteryzuj�cymi si� najwyszymi wskanikami pokrycia importu eksportem i orientacji eksportowej, i w tym uj�ciu najbardziej konkurencyjnymi, by�y: mi�sna (��cznie z drobiarsk�), mleczarska, owocowo-warzywna, wtórne przetwórstwo zbó, cukiernicza oraz produkcja wyrobów tytoniowych. Najmniejsz� rol� odgrywa� eksport w brany winiarskiej, piwowarskiej, makaronowej, piekarniczej i paszowej.

51

4. Wska�nikowa ocena konkurencyjno�ci handlu produktami rolno-spo�ywczymi

W rozdziale tym kontynuowana jest analiza zmian konkurencyjno�ci pol-skiego handlu produktami rolno-spoywczymi, zapocz�tkowana w rozdziale 2, po�wi�conym sytuacji w handlu zagranicznym tymi produktami. Zaprezentowane poniej trzy wskaniki konkurencyjno�ci, tj. wskanik ujawnionych przewag komparatywnych w eksporcie B. Balassy (RCA) i wskanik Lafaya (LFI) oraz wskanik handlu wewn�trzga��ziowego H. Grubela i P. Lloyda (GL), zwane s� niekiedy wskanikami specjalizacji i stanowi� odr�bn� kategori� mierników konkurencyjno�ci eksportu.

I mimo i konkurencyjno�� i specjalizacja to dwa odmienne poj�cia, w lite-raturze panuje zgodno��, e miary specjalizacji mog� by� wykorzystywane w badaniach nad konkurencyjno�ci�. Informacje o tym, w wywozie jakich towa-rów dany kraj specjalizuje si� oraz jak intensywna jest ta specjalizacja, umoli-wiaj� okre�lenie charakteru specjalizacji produkcji oraz handlu i zachodz�ce w tym zakresie zmiany, a tym samym pozwalaj� w sposób po�redni oceni� poziom konkurencyjno�ci danej gospodarki na tle innych krajów37.

Badanie ujawnionych przewag komparatywnych wg Balassy polega na ustaleniu, czy udzia� danego produktu w eksporcie danego kraju jest wyszy (niszy) od udzia�u tego produktu w �wiatowym eksporcie na okre�lony rynek. Szerokie zastosowanie tego wskanika, jako miernika konkurencyjno�ci, wynika z jego prostej formu�y, która w sposób naturalny daje odpowied na pytanie, w jakich grupach towarowych dany kraj posiada przewagi komparatywne.

Wskanik Lafaya, kolejny wskanik przewag komparatywnych, jest nato-miast wskanikiem konkurencyjno�ci handlu zagranicznego, który bazuje nie tylko na strumieniach eksportu, ale i importu danego kraju, a w istocie na charak-terze salda obrotów handlowych.

Wskanik H. Grubela i P. Lloyda jest z kolei miernikiem intensywno�ci handlu wewn�trzga��ziowego. Istota tej wymiany polega na jednoczesnym eks-porcie i imporcie przez dany kraj produktów pochodz�cych z tej samej ga��zi produkcji. Szczególn� przydatno�� zastosowania wskanika handlu wewn�trz-

37 A. Zieli�ska-G��bocka, Potencja konkurencyjny polskiego przemysu w warunkach inte-gracji europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gda�skiego, Gda�sk 2003, s. 16; M. Olczyk, Konkurencyjno�…, op. cit., s. 60-65.

52

ga��ziowego w badaniach nad konkurencyjno�ci� potwierdza fakt, e najbar-dziej konkurencyjne gospodarki �wiata cechuje wysoki poziom tego wskanika, co �wiadczy o wysokiej komplementarno�ci eksportu tych krajów z popytem importowym ich partnerów handlowych.

Analiz� ww. wskaników przeprowadzono w oparciu o dane handlowe pochodz�ce z bazy WITS – World Integrated Trade Solution (Comtrade, HS – Harmonized System, 2002 oraz 1996), wyraone w USD.

4.1. Wska�nik ujawnionych przewag komparatywnych Balassy (RCA) w eksporcie produktów rolno-spo�ywczych

Istota wskanika ujawnionych przewag komparatywnych wg B. Balassy (Revealed Comparative Advantage – RCA) polega na okre�leniu, czy udzia� danego produktu (grupy produktów) w eksporcie danego kraju jest wyszy (niszy) od udzia�u tego produktu (grupy produktów) w �wiatowym eksporcie na okre�lony rynek38.

Gdy wskanik RCA przyjmuje warto�ci wysze od 1, tj. udzia� danego produktu czy grupy produktów w eksporcie danego kraju jest wyszy od udzia�u tego produktu czy grupy produktów w �wiatowym eksporcie na okre�lony rynek (np. �wiatowy, unijny, pozaunijny) – badany kraj posiada ujawnione przewagi komparatywne w eksporcie na ten rynek. W przeciwnym razie, gdy wskanik przyjmuje warto�ci nisze od 1 (udzia� danego produktu/grupy pro-duktów w eksporcie danego kraju jest niszy ni udzia� tego produktu/grupy produktów w �wiatowym eksporcie na okre�lony rynek) – badany kraj nie posiada ujawnionych przewag komparatywnych w eksporcie na ten rynek.

O posiadaniu czy braku ujawnionych przewag komparatywnych b�dzie zatem decydowa� to, czy udzia� danego produktu w eksporcie analizowanego kraju na wybrany rynek jest wyszy czy niszy ni odpowiedni udzia� tego pro-duktu w eksporcie wszystkich pa�stw �wiata na ten rynek.

W niniejszej analizie wyznaczono wskaniki ujawnionych przewag kom-paratywnych RCA w eksporcie rolno-spoywczym Polski na kilka wybranych

38 Formu�y, które zastosowano do obliczenia zarówno wskanika B. Balassy (RCA), jak i wskanika Lafaya (LFI) oraz wskanika handlu wewn�trzga��ziowego H. Grubela i P. Lloyda (GL) zamieszczono w analogicznym rozdziale poprzedniego raportu, tj.: �. Ambro-ziak, I. Szczepaniak, Wska nikowa ocena konkurencyjno�ci handlu produktami rolno- -spo�ywczymi, [w:] I. Szczepaniak (red.), Monitoring i ocena konkurencyjno�ci polskich pro-ducentów �ywno�ci (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 25, IERiG�-PIB, Warszawa 2011, s. 45-65.

53

rynków m, tj. rynek �wiatowy, rynek pa�stw UE-15, UE-12 oraz rynek pa�stw trzecich (spoza UE-27) – por. aneks 4.1.

Na wykresie 4.1 przedstawiono wskaniki RCA w 2011 roku oraz ich zmiany w latach 2003-2011 w eksporcie rolno-spoywczym Polski na rynek �wiatowy wed�ug dzia�ów HS (dzia�y 01-24 HS). Na osi poziomej wykresu zaznaczono warto�ci wskaników RCA w 2011 roku, a na osi pionowej zmiany warto�ci tego wskanika w latach 2003-2011. Kombinacja tych dwóch wielko�ci pozwala podzieli� obszar wykresu na cztery pola:

A – wskanik RCA > 1 w 2011 roku i jego poprawa w latach 2003-2011, B – wskanik RCA > 1 w 2011 roku i jego pogorszenie w latach 2003-2011, C – wskanik RCA < 1 w 2011 roku i jego poprawa w latach 2003-2011, D – wskanik RCA < 1 w 2011 roku i jego pogorszenie w latach 2003-2011.

Wykres 4.1. Wskaniki RCA w eksporcie produktów rolno-spoywczych Polski

na rynek �wiatowy w 2011 roku oraz jego zmiany w latach 2003-2011 wed�ug dzia�ów HSa

a opis dzia�ów HS znajduje si� w aneksie 4.4. �ródo: obliczenia wasne na podstawie bazy WITS-Comtrade.

W polu A znajduj� si� te dzia�y, w których w pierwszych latach cz�onko-

stwa w UE nast�pi�o umocnienie pozycji konkurencyjnej i w 2011 roku posiada�y ujawnione przewagi komparatywne w eksporcie tych grup towarów. Pole B

01

02

03

04

05

06 0708

09

10 111213

14

1516

17

18

19

20

212223

24

-2,00

-1,00

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00 4,50

zmia

ny w

ska

nika

RC

A w

lata

ch 2

003-

2011

wskanik RCA w 2011 roku

C A

D B

54

obejmuje grupy produktów, które pogorszy�y swoj� pozycj� konkurencyjn� w omawianym okresie, a mimo to uda�o im si� utrzyma� ujawnione przewagi komparatywne w eksporcie. Natomiast w polu C znajduj� si� dzia�y, które mimo umocnienia pozycji konkurencyjnej po akcesji nie zdo�a�y osi�gn�� ujawnio-nych przewag komparatywnych. Z kolei pole D obejmuje te grupy towarów, w których nast�pi�o pogorszenie pozycji konkurencyjnej przy braku ujawnionych przewag komparatywnych w 2011 roku.

W polskim eksporcie rolno-spoywczym na rynek �wiatowy najwysze wskaniki RCA w 2011 roku charakteryzowa�y: tyto� i wyroby tytoniowe (24), mi�so i podroby (02), kakao i przetwory z kakao (18), róne przetwory spoyw-cze (21), produkty mleczarskie (04), przetwory z mi�sa i ryb (16), przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze (19), pozosta�e produkty zwierz�ce (05) oraz przetwory z owoców i warzyw (20) – por. wykres 4.1. Pozycja konkurencyjna ostatnich dwóch grup po akcesji os�abi�a si�, a pozosta�ych siedmiu – wyra-nie umocni�a.

W przypadku wyrobów tytoniowych wyrany wzrost przewag kompara-tywnych wyst�pi� zarówno w eksporcie do krajów UE-15, jak i do nowych pa�stw cz�onkowskich (por. tab. 4.1, aneks 4.1). W efekcie, w 2011 roku udzia� tych wyrobów w polskim eksporcie (ogó�em) na rynki pa�stw UE-15 by� a trzyipó�-krotnie wyszy, a na pozosta�e rynki dwuipó�krotnie wyszy ni odpowiedni udzia� w �wiatowym eksporcie (ogó�em) na te rynki. W eksporcie mi�sa i podro-bów oraz produktów mleczarskich pozycja konkurencyjna najbardziej poprawi�a si� w stosunku do krajów UE-15, a nieco mniej w stosunku do krajów UE-12; w eksporcie przetworów z mi�sa i ryb skala poprawy konkurencyjno�ci w „sta-rych” i „nowych” pa�stwach cz�onkowskich UE by�a podobna; w dwóch ostat-nich przypadkach nast�pi�o znaczne pogorszenie naszej pozycji konkurencyjnej w dostawach do krajów trzecich. Je�li chodzi o eksport kakao i przetworów z kakao, przetworów zboowych i pieczywa cukierniczego oraz rónych prze-tworów spoywczych, poprawa konkurencyjno�ci dotyczy�a tylko rynku krajów „Pi�tnastki”; podczas gdy w eksporcie pozosta�ych produktów zwierz�cych – jedynie rynku nowych pa�stw cz�onkowskich. Na wszystkich rynkach zmniej-szy�y si� natomiast nasze przewagi komparatywne w grupie przetworów z owoców i warzyw.

W latach 2003-2011 os�abienie silnej pozycji konkurencyjnej sprzed akcesji nast�pi�o, oprócz pozosta�ych produktów pochodzenia zwierz�cego (05) i prze-tworów z warzyw i owoców (20), w eksporcie zwierz�t ywych (01), warzyw (07) oraz owoców i orzechów (08), a take cukrów i wyrobów cukierniczych (17).

55

Warto jednak zauway�, e we wszystkich wymienionych dzia�ach w 2011 roku Polska w dalszym ci�gu posiada�a ujawnione korzy�ci komparatywne.

Tabela 4.1. Wskaniki ujawnionych przewag komparatywnych (RCA)

w polskim eksporcie rolno-spoywczym na rynek �wiatowy

Numer i nazwa dzia�u HSa 2003 2007 2011

Zmiana w latach

2003- -2011

2010- -2011

01 Zwierz�ta ywe 2,29 2,08 1,09 -1,20 -0,27 02 Mi�so i podroby 1,58 2,38 2,67 1,09 0,05 03 Ryby i owoce morza 0,53 0,95 1,06 0,53 -0,03 04 Produkty mleczarskie 1,48 2,57 2,22 0,74 -0,02 05 Pozosta�e produkty zwierz�ce 3,68 2,75 2,35 -1,33 0,04 06 �ywe ro�liny i kwiaty ci�te 0,71 0,59 0,57 -0,14 -0,02 07 Warzywa 2,08 1,96 1,48 -0,60 -0,05 08 Owoce i orzechy 1,64 1,35 1,13 -0,51 0,05 09 Kawa, herbata i przyprawy 0,52 0,50 1,00 0,48 0,28 10 Zboa 0,25 0,26 0,34 0,09 -0,10 11 Produkty m�ynarskie, s�ód, skrobie 1,00 0,77 1,01 0,01 0,02 12 Nasiona i owoce oleiste 0,22 0,66 0,19 -0,03 -0,16 13 Ekstrakty ro�linne 0,23 0,21 0,10 -0,13 -0,11 14 Pozosta�e produkty ro�linne 0,94 0,97 0,29 -0,65 -0,68 15 T�uszcze i oleje 0,10 0,52 0,41 0,31 -0,07 16 Przetwory z mi�sa i ryb 1,60 1,78 2,16 0,56 0,01 17 Cukry i wyroby cukiernicze 1,63 1,50 1,03 -0,60 -0,03 18 Kakao i przetwory z kakao 1,48 1,94 2,37 0,89 0,16 19 Przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze 1,33 2,26 1,97 0,64 0,04 20 Przetwory z owoców i warzyw 2,40 2,10 1,89 -0,51 0,12 21 Róne przetwory spoywcze 1,69 2,10 2,25 0,56 -0,08 22 Napoje bezalkoholowe i alkoholowe 0,26 0,48 0,56 0,30 -0,04 23 Odpady i pasze dla zwierz�t 0,60 0,71 0,79 0,19 -0,05 24 Tyto� i wyroby tytoniowe 0,53 2,41 4,13 3,60 -0,01 Produkty rolno-spo�ywcze ogó�em 1,08 1,39 1,35 0,27 -0,04 a rozszerzony opis dzia�ów HS znajduje si� w aneksie 4.4 �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 4.1.

Z punktu widzenia konkurencyjno�ci handlu, pozytywne zmiany po akcesji dotyczy�y take ryb i owoców morza (3), kawy, herbaty i przypraw (09), t�uszczów i olejów (15), napojów bezalkoholowych i alkoholowych (22), a take zbó (10) oraz odpadów i pasz dla zwierz�t (23). Mimo wyranej poprawy pozycji konku-rencyjnej tych grup towarów, w 2011 roku w ich eksporcie nadal brak by�o ujawnionych przewag komparatywnych.

Najnisze wskaniki RCA w polskim eksporcie na rynek �wiatowy wyst�-powa�y w przypadku ekstraktów ro�linnych (13), nasion i owoców oleistych oraz

56

ro�lin przemys�owych (12), pozosta�ych produktów ro�linnych (14), zbó (10) oraz t�uszczów i olejów (15).

Podsumowuj�c, w 2011 roku posiadanie ujawnionych przewag kompara-tywnych charakteryzowa�o oko�o 88% polskiego eksportu rolno-spoywczego na rynek �wiatowy. Najbardziej konkurencyjnymi grupami produktów by�y: tyto� i wyroby tytoniowe, mi�so i podroby, kakao i przetwory z kakao, produkty mle-czarskie, przetwory z mi�sa i ryb, przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze, pozosta�e produkty zwierz�ce, a take przetwory z owoców i warzyw. By�y to jednocze�nie produkty maj�ce podstawowe znaczenie dla polskiego przetwór-stwa spoywczego. Po akcesji poprawa pozycji konkurencyjnej dotyczy�a blisko 71% eksportu rolno-spoywczego Polski.

4.2. Wska�nik Lafaya w handlu rolno-spo�ywczym

Wskanik Lafaya (Lafay’s Index – LFI), kolejny cz�sto stosowany wska-nik konkurencyjno�ci handlu zagranicznego, jest jedn� z odmian wskanika ujawnionych przewag komparatywnych (RCA). Bazuje on na strumieniach eks-portu i importu danego kraju, a w szczególno�ci na charakterze salda obrotów handlowych. Nadwyka w handlu danym produktem czy grup� produktów jest utosamiana z posiadaniem przewag komparatywnych w eksporcie danego produktu czy grupy produktów, natomiast deficyt – z brakiem takich przewag.

Wskanik ten interpretuje si� nast�puj�co: gdy przyjmuje on warto�ci wysze od zera, oznacza to, e badany kraj ma wzgl�dem zagranicy przewag� komparatywn� w eksporcie danego produktu czy grupy produktów. Natomiast, jeeli warto�� obliczonego wskanika jest nisza od zera, wyst�puje sytuacja odwrotna, tj. badany kraj nie ma przewagi komparatywnej wzgl�dem zagranicy w eksporcie danego produktu czy grupy produktów.

W przeciwie�stwie do wskanika RCA, o posiadaniu czy braku ujawnio-nych przewag komparatywnych nie decyduje to, czy udzia� danego produk-tu/grupy produktów w eksporcie analizowanego kraju na okre�lony rynek jest wyszy czy niszy ni odpowiedni udzia� tego produktu/grupy produktów w eksporcie wszystkich pa�stw �wiata, ale charakter i wielko�� salda obrotów handlowych danym produktem czy grup� produktów.

W niniejszej analizie wyznaczono wskaniki Lafaya w handlu rolno- -spoywczym Polski z kilkoma wybranymi rynkami, tj. rynkiem �wiatowym, rynkiem pa�stw UE-15, UE-12 oraz rynkiem pa�stw trzecich (spoza UE-27) – por. aneks 4.2.

57

Na wykresie 4.2 przedstawiono wskaniki Lafaya w 2011 roku oraz zmiany ich warto�ci w latach 2003-2011 w handlu rolno-spoywczym Polski wed�ug dzia�ów HS (dzia�y 01-24 HS). Na osi poziomej wykresu zaznaczono warto�ci wskaników Lafaya w 2011 roku, a na osi pionowej zmiany warto�ci tego wska-nika w latach 2003-2011. Kombinacja tych dwóch wielko�ci pozwala podzieli� obszar wykresu na cztery pola: A – dodatni wskanik Lafaya w 2011 roku i wzrost tego wskanika w latach 2003-2011, B – dodatni wskanik Lafaya w 2011 roku i spadek tego wskanika w latach 2003-2011, C – ujemny wskanik Lafaya w 2011 roku i wzrost tego wskanika w latach 2003-2011, D – ujemny wskanik Lafaya w 2011 roku i spadek tego wskanika w latach 2003-2011.

W polu A znajduj� si� dzia�y, w których w okresie cz�onkostwa Polski w Unii Europejskiej nast�pi�a poprawa pozycji konkurencyjnej i w 2011 roku posiada�y przewagi komparatywne w handlu wyrobami tych dzia�ów. Pole B obejmuje grupy towarów, które pogorszy�y swoj� pozycj� konkurencyjn� w omawianym okresie, a mimo to uda�o im si� utrzyma� przewagi kompara-tywne. Z kolei w polu C znajduj� si� dzia�y, które mimo poprawy warto�ci wskanika Lafaya po akcesji nie zdo�a�y osi�gn�� przewag komparatywnych w handlu. Natomiast pole D obejmuje dzia�y, w których nast�pi�o pogorszenie pozycji konkurencyjnej przy braku przewag komparatywnych w 2011 roku.

W 2011 roku najwysze wskaniki Lafaya cechowa�y polski handel mi�-sem i podrobami (02), produktami mleczarskimi (04), tytoniem i wyrobami tyto-niowymi (24), przetworami z mi�sa i ryb (16), przetworami ze zbó i pieczywem cukierniczym (19), przetworami z owoców i warzyw (20), grup� tzw. rónych przetworów spoywczych (21), warzywami (07) oraz kakao i przetworami z kakao (18) – por. wykres 4.2. Odmienne by�y natomiast kierunki zmian po-ziomu konkurencyjno�ci tych towarów. W latach 2003-2011 pozycja konkuren-cyjna Polski w handlu tytoniem i wyrobami tytoniowymi, rónymi przetworami spoywczymi oraz kakao i przetworami z kakao umocni�a si� (w tym ostatnim przypadku dopiero w 2011 roku), a w handlu pozosta�ymi grupami towarów – w rónym stopniu os�abi�a.

Po akcesji istotna poprawa wskanika Lafaya wyst�pi�a take w przypadku odpadów oraz pasz dla zwierz�t (23), t�uszczów i olejów (15), kawy, herbaty i przypraw (09), owoców i orzechów (08), ryb i owoców morza (03), a take pozo-sta�ych produktów zwierz�cych (05), ekstraktów ro�linnych (13) oraz napojów bezalkoholowych i alkoholowych (22). Mimo to pozycja konkurencyjna tych grup produktów w 2011 roku nadal pozosta�a niska (por. tab. 4.2, aneks 4.2).

W grupie mi�sa i podrobów (02) – podobnie jak w handlu produktami mleczarskimi (04), warzywami (07), przetworami z mi�sa i ryb (16), przetwo-

58

rami zboowymi i pieczywem cukierniczym (19) oraz przetworami z owoców i warzyw (20) – mimo spadku wskanika Lafaya po akcesji, uda�o si� utrzyma� osi�gni�t� wcze�niej przewag� komparatywn�. Szczególnie duy spadek anali-zowanego wskanika odnotowano w przypadku warzyw, przetworów z owoców i warzyw, a take zwierz�t ywych oraz mi�sa i podrobów.

Wykres 4.2. Wskaniki Lafaya w handlu rolno-spoywczym Polski ogó�em

w 2011 roku oraz jego zmiany w latach 2003-2011 wed�ug dzia�ów HSa

a opis dzia�ów HS znajduje si� w aneksie 4.4. �ródo: obliczenia wasne na podstawie bazy WITS-Comtrade.

Najs�absza pozycja konkurencyjna w 2011 roku – mimo znacznego jej umocnienia po akcesji – charakteryzowa�a handel odpadami i paszami dla zwie-rz�t (23). W podobnej sytuacji (brak przewag konkurencyjnych w 2011 roku, mimo wzrostu wskanika w porównaniu z 2003 rokiem) znalaz�y si� take: t�uszcze i oleje (15), ryby i owoce morza (03), owoce i orzechy (08), kawa, her-bata i przyprawy (09) oraz napoje bezalkoholowe i alkoholowe (22).

Spo�ród grup towarów, które mia�y najs�absz� pozycj� konkurencyjn� przed akcesj� (wskanik Lafaya przyjmowa� warto�ci ujemne), wyrany spa-dek tego wskanika w latach 2003-2011 nast�pi� tylko w przypadku nasion i owoców oleistych (12).

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10 111213

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

-3,00

-2,00

-1,00

0,00

1,00

2,00

3,00

-3,00 -2,00 -1,00 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00

zmia

ny w

ska

nika

Laf

aya

w la

tach

200

3-20

11

wskanik Lafaya w 2011 roku

B

A

D

C

59

Tabela 4.2. Wskaniki Lafaya w polskim handlu rolno-spoywczym ogó�em


Zmiana w latach

2003- -2011

2010- -2011

01 Zwierz�ta ywe 1,36 0,55 -0,49 -1,85 -0,27 02 Mi�so i podroby 4,91 3,87 3,52 -1,39 0,70 03 Ryby i owoce morza -2,04 -1,63 -1,61 0,43 0,41 04 Produkty mleczarskie 3,49 4,33 2,82 -0,67 -0,01 05 Pozosta�e produkty zwierz�ce -0,48 -0,34 -0,24 0,24 0,14 06 �ywe ro�liny i kwiaty ci�te -0,60 -0,70 -0,51 0,09 0,19 07 Warzywa 2,96 1,04 0,35 -2,61 -0,04 08 Owoce i orzechy -2,27 -2,68 -1,46 0,81 0,31 09 Kawa, herbata i przyprawy -1,95 -0,95 -1,03 0,92 0,10 10 Zboa -0,72 -1,89 -0,69 0,03 -0,70 11 Produkty m�ynarskie, s�ód, skrobie -0,41 0,60 -0,34 0,07 -0,04 12 Nasiona i owoce oleiste -1,10 -0,10 -1,29 -0,19 -0,82 13 Ekstrakty ro�linne -0,40 -0,30 -0,26 0,14 0,04 14 Pozosta�e produkty ro�linne 0,01 0,00 -0,14 -0,15 -0,14 15 T�uszcze i oleje -2,86 -1,17 -1,83 1,03 -0,74 16 Przetwory z mi�sa i ryb 1,83 1,55 1,77 -0,06 0,04 17 Cukry i wyroby cukiernicze 1,31 0,40 -0,24 -1,55 -0,37 18 Kakao i przetwory z kakao -1,21 -0,38 0,21 1,42 0,30 19 Przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze 1,23 1,50 1,07 -0,16 0,13 20 Przetwory z owoców i warzyw 3,20 1,05 0,79 -2,41 0,39 21 Róne przetwory spoywcze -0,73 -0,07 0,62 1,35 0,15 22 Napoje bezalkoholowe i alkoholowe -0,81 -1,14 -0,58 0,23 0,01 23 Odpady i pasze dla zwierz�t -4,82 -3,17 -2,90 1,92 0,23 24 Tyto� i wyroby tytoniowe 0,10 0,84 2,48 2,38 0,00 a rozszerzony opis dzia�ów HS znajduje si� w aneksie 4.4 �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 4.2.

Podsumowuj�c, najwysze wskaniki konkurencyjno�ci w 2011 roku charakteryzowa�y polski handel mi�sem i podrobami, produktami mleczarskimi, tytoniem i wyrobami tytoniowymi, przetworami z mi�sa i ryb, przetworami zbo-owymi i pieczywem cukierniczym, przetworami z owoców i warzyw oraz warzywami. Najnisze za� – handel odpadami i paszami dla zwierz�t, t�uszczami i olejami, rybami i owocami morza oraz owocami i orzechami. W porównaniu z okresem sprzed akcesji zmiany by�y co prawda rónokierunkowe, ale wyrane pogorszenie pozycji konkurencyjnej wyst�pi�o w przypadku warzyw oraz prze-tworów z owoców i warzyw, zwierz�t ywych, a take cukrów i wyrobów cukier-niczych. W samym 2011 roku najbardziej zmniejszy�y si� nasze przewagi na rynku nasion i owoców oleistych oraz t�uszczów i olejów.

60

4.3. Wska�nik handlu wewn�trzga��ziowego w handlu rolno-spo�ywczym

Wymiana wewn�trzga��ziowa mi�dzy dwoma krajami oznacza handel pro-duktami pochodz�cymi z tej samej ga��zi produkcji. Rosn�ce znaczenie wymiany tego rodzaju jest zwi�zane zarówno z rozwojem procesów globalizacji i integracji mi�dzynarodowej, jak i post�pem technologicznym oraz przekszta�ceniami struk-turalnymi w sferze produkcji i konsumpcji. Specjalizacja wewn�trzga��ziowa uwaana jest niekiedy za najwysz� form� integracji gospodarczej i handlowej.

Handel wewn�trzga��ziowy w przewaaj�cej cz��ci dotyczy produktów zrónicowanych, wykazuj�cych wysoki stopie� substytucyjno�ci wzgl�dem siebie39. W duo mniejszym zakresie moe on dotyczy� take produktów jedno-rodnych. Najcz�stszymi formami wewn�trzga��ziowej wymiany handlowej takimi produktami s�: handel przygraniczny, reeksport oraz handel cykliczny. W handlu produktami rolno-spoywczymi relatywnie najwi�ksze znaczenie ma handel cykliczny, gdy jest on powodowany m.in. przez zmienne warunki atmo- sferyczne czy te urodzaje b�d nieurodzaje. Równie wany jest take reeksport, polegaj�cy na przywozie okre�lonych wyrobów i ich szybkim wywozie po prze-prowadzeniu zabiegów o charakterze produkcyjno-handlowym (takich jak: sor-towanie, pakowanie czy uszlachetnianie). Stosunkowo najmniejsze znaczenie w wymianie handlowej ma handel przygraniczny, którego celem jest minimali-zacja kosztów transportu40.

Wymiana wewn�trzga��ziowa, dzi�ki specjalizacji, przynosi dodatkowe korzy�ci z handlu zagranicznego ponad to, co mona otrzyma� dzi�ki przewadze komparatywnej, poniewa pozwala osi�ga� korzy�ci z wi�kszych rozmiarów rynku. Kady z krajów uczestnicz�cych w takiej wymianie moe zmniejszy� ilo�� produkowanych dóbr, ale wytwarza� je na wi�ksz� skal�, przy wyszej wydajno�ci i niszych kosztach. W efekcie, ceny towarów powinny spada� na wszystkich rynkach, a wolumen sprzeday powinien rosn��. Wymiana wewn�trz-ga��ziowa dla konsumentów oznacza z kolei zwi�kszenie liczby odmian i wa-riantów dóbr dost�pnych na rynku krajowym, oferowanych przez wytwórców

39 H. Grubel i P. Lloyd wyrónili trzy grupy takich produktów: dobra substytucyjne w pro-dukcji (produkty podobne pod wzgl�dem procesu produkcji, a zatem i czynnikoch�onno�ci, ale odmienne z punktu widzenia konsumpcji), dobra substytucyjne w konsumpcji (produkty podobne pod wzgl�dem przeznaczenia konsumpcyjnego, lecz odmienne z punktu widzenia techniki produkcji, a wi�c i czynnikoch�onno�ci) oraz dobra substytucyjne zarówno w pro-dukcji, jak i konsumpcji (por. H.G. Grubel, P.J. Lloyd, Intra-Industry Trade: the Theory and Measurement of Intra-Industry Trade in Differentiated Products, Macmillan, London 1975). 40 �. Ambroziak, Analiza zmian w handlu artykuami rolno-spo�ywczymi nowych pa�stw czonkowskich po akcesji do Unii Europejskiej (red. I. Szczepaniak, R. Urban), seria „Pro-gram Wieloletni 2005-2009”, Raport nr 130, IERiG�-PIB, Warszawa 2009.

61

zarówno z kraju, jak i z zagranicy. Wi�kszy wybór dóbr na rynku powoduje lepsze zaspokojenie coraz bardziej rónorodnych potrzeb konsumentów.

Powszechnie stosowanym miernikiem intensywno�ci handlu wewn�trz-ga��ziowego jest wskanik zaproponowany przez H. Grubela i P. Lloyda41 (GL). Warto�� tego wskanika oznacza w przyblieniu udzia� handlu wewn�trzga��-ziowego w handlu ogó�em (��cznie wewn�trzga��ziowym i mi�dzyga��ziowym). Im warto�� ta jest wysza, tym wi�ksz� cz�� wymiany handlowej mona t�u-maczy� rozwojem handlu wewn�trzga��ziowego, a im nisza – tym wyszy jest udzia� wymiany mi�dzyga��ziowej. Do oblicze� wskaników handlu wewn�trz-ga��ziowego w handlu rolno-spoywczym wykorzystano dane wed�ug cztero-cyfrowej klasyfikacji HS (wybór takiego poziomu agregacji wyda� si� rozwi�-zaniem optymalnym).

Analiza warto�ci wskanika handlu wewn�trzga��ziowego produktami rolno-spoywczymi w Polsce, przeprowadzona dla lat 2003-2011, wykaza�a wyrany jego trend wzrostowy. Zaznaczon� lini� trendu, maj�c� posta� funkcji liniowej, cechuje znacz�cy wzrost (w tempie 3,1% rocznie) oraz wysoki wspó�-czynnik determinacji R2 (0,7193). W ca�ym tym okresie znaczenie wymiany wewn�trzga��ziowej w polskim handlu produktami rolno-spoywczymi zwi�k-szy�o si� a o 10,6 punktu procentowego, mimo niewielkich jego waha� w po-szczególnych latach. W pierwszym okresie po akcesji wskaniki handlu wewn�trz-ga��ziowego produktami rolno-spoywczymi w Polsce systematycznie ros�y – do 2005 roku bardzo szybko, a od 2006 roku powoli (a do 46,1% w 2008 roku). W okresie �wiatowego kryzysu gospodarczego (w 2009 roku) udzia� wymiany wewn�trzga��ziowej w ca�kowitym handlu rolno-spoywczym Polski na krótko obniy� si� (o 1,6 p.p.), co �wiadczy o duej wraliwo�ci wymiany wewn�trz-ga��ziowej na wahania koniunkturalne42, ale ju w nast�pnym roku powróci� do poziomu z lat poprzednich. Wzrost udzia�u tej wymiany w 2011 roku by� jeszcze bardziej znacz�cy (o 2,6 p.p.), w efekcie czego blisko po�owa (49,1%) handlu rolno-spoywczego mia�a charakter wewn�trzga��ziowy (wykres 4.3). Tak wi�c, w okresie cz�onkostwa, w znacznie wi�kszym stopniu ni przed akce-sj�, strumienie handlu rolno-spoywczego Polski stanowi�y produkty pocho-dz�ce z tej samej ga��zi.

41 H.G. Grubel, P.J. Lloyd, Intra-Industry Trade…, op. cit., s. 21-23. 42 Wymiana wewn�trzga��ziowa jest bardziej wraliwa na wahania koniunkturalne ni wymiana o charakterze mi�dzyga��ziowym, gdy przedmiotem wymiany wewn�trzga��ziowej s� g�ów-nie substytuty, na które popyt jest wzgl�dnie elastyczny cenowo. Oznacza to, e wzrost ceny jednego dobra powoduje wzrost popytu na drugie dobro, b�d�ce substytutem pierwszego. Stosunkowo niewielki nawet wzrost ceny dobra importowanego moe zatem spowodowa� wzrost popytu na dobro substytucyjne produkowane w kraju.

62

Wykres 4.3. Wskaniki wymiany wewn�trzga��ziowej w handlu rolno-spoywczym Polski (linia trendu; w procentach)

�ródo: obliczenia wasne na podstawie bazy WITS-Comtrade.

W analizowanym okresie poziom intensywno�ci wymiany wewn�trzga��-ziowej w polskim handlu produktami rolno-spoywczymi, mimo obserwowanej tendencji wzrostowej, by� jednak niszy ni w handlu wyrobami przemys�o-wymi ogó�em. W przypadku tych ostatnich istniej� bowiem wi�ksze moliwo�ci rónicowania produktów w ramach tej samej ga��zi, a w efekcie wyszy jest – w porównaniu z artyku�ami rolno-spoywczymi – potencja� wzrostu intensyw-no�ci wymiany wewn�trzga��ziowej43.

Wzrost intensywno�ci wymiany wewn�trzga��ziowej po przyst�pieniu Polski do UE wynika� przede wszystkim z pe�nej liberalizacji obrotów handlo-wych w ramach Wspólnoty. Stopie� otwarto�ci gospodarki, rozumiany m.in. jako wysoko�� barier celnych, uwaany jest bowiem za jeden z waniejszych czyn-ników determinuj�cych rozwój handlu wewn�trzga��ziowego. Z uwagi na to, e popyt na dobra zrónicowane – b�d�ce g�ównie przedmiotem wymiany dwu-kierunkowej – jest wzgl�dnie elastyczny cenowo (maj� one wiele substytutów), handel takimi towarami podlega wi�kszym ograniczeniom wskutek istnienia protekcji ni handel mi�dzyga��ziowy. Ponadto, dobra b�d�ce przedmiotem handlu wewn�trzga��ziowego cz�sto wytwarza si� w branach charakteryzuj�-cych si� wysokimi korzy�ciami skali, co sprzyja obnikom cen po otwarciu gospodarki i pozyskaniu nowych rynków zbytu.

43 �. Ambroziak, M. B�aszczuk-Zawi�a, Analiza zmian w handlu artykuami rolno-spo�ywczymi Polski, materia� niepublikowany, IERiG�-PIB, Warszawa 2012.

38,5 41,9 44,8 45,5 46,0 46,1 44,5 46,5 49,1

y = 0,9367x + 40,083R² = 0,7193

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

63

Istotnym czynnikiem wp�ywaj�cym na wzrost intensywno�ci wymiany wewn�trzga��ziowej by� take rosn�cy poziom dochodu na mieszka�ca. Wraz ze wzrostem poziomu zamono�ci spo�ecze�stwa ro�nie bowiem sk�onno�� nabywców do rónorodno�ci44. Po integracji z Uni� Europejsk� krajowa oferta produktów rolno-spoywczych mog�a by� w wi�kszym stopniu wzbogacona o dostawy pochodz�ce z zagranicy. W efekcie, otwarcie naszego rynku dla pro-ducentów unijnych spowodowa�o wzrost importu. Z drugiej strony, poprawa dost�pu polskich produktów rolno-spoywczych do rynku Wspólnoty i rozsze-rzenie oferty eksportowej tych produktów, a take przemiany strukturalne w przemy�le spoywczym (m.in. wzrost aktywno�ci inwestycyjnej, rozwój pro-cesów koncentracji i konsolidacji), przy utrzymuj�cym si� wysokim popycie w�ród odbiorców unijnych, by�y przyczyn� szybkiego wzrostu polskiego eks-portu (wi�kszego ni importu). Strumienie handlu rolno-spoywczego Polski z pozosta�ymi krajami Unii Europejskiej w duym stopniu stanowi�y produkty pochodz�ce z tej samej ga��zi.

W Polsce najwyszy poziom intensywno�ci handlu wewn�trzga��ziowego po akcesji cechowa� obroty handlowe ze „starymi” pa�stwami cz�onkowskimi Unii (UE-15). Jednocze�nie w ca�ym okresie naszego cz�onkostwa w UE zna-czenie tego charakteru wymiany handlowej do�� istotnie wzrasta�o (do 44,3% w 2011 roku, tj. o 15,7 p.p. w latach 2003-2011). Poziom intensywno�ci wymiany wewn�trzga��ziowej z pa�stwami UE-12, równie do�� wysoki, w pierwszym okresie po akcesji wzrasta� (do 2005 roku), w kolejnych latach obnia� si�, by w ostatnim okresie ponownie wzrosn�� – a do ok. 34% w latach 2010-2011. Najnisz� intensywno�ci� handlu wewn�trzga��ziowego ca�y czas charaktery-zowa�a si� wymiana z krajami spoza Unii, jej poziom w latach 2003-2007 co prawda wzrós� o 6 p.p., ale nast�pnie obniy� si� – o ok. 4 p.p., tj. do 20,5% w 2011 roku – por. wykres 4.4, aneks 4.3.

W przeciwie�stwie do polskiego handlu rolno-spoywczego z pa�stwami UE-12 i spoza UE-27, wymiana wewn�trzga��ziowa z pa�stwami UE-15 okaza�a si� odporna na zjawiska kryzysowe. W 2009 roku wskanik handlu wewn�trz-ga��ziowego zwi�kszy� si� – w porównaniu z 2008 rokiem – o blisko 1 p.p., podczas gdy w pozosta�ych dwóch przypadkach odnotowano jego spadek.

44 Dla nabywcy kryterium rónicowania produktu mog� stanowi� nast�puj�ce cechy i funkcje produktu: (1) w�a�ciwo�ci estetyczne – kszta�t, barwa, (2) w�a�ciwo�ci symboliczne – marka, kraj pochodzenia, (3) w�a�ciwo�ci fizyczne i funkcjonalne – rodzaj i jako�� materia�u, konstruk-cja techniczna, (4) us�ugi towarzysz�ce zbytowi – doradztwo, warunki kredytowe, obs�uga klienta (za: �. Ambroziak, Analiza zmian …, op. cit.).

64

Wykres 4.4. Wskaniki handlu wewn�trzga��ziowego w handlu rolno- -spoywczym Polski w uj�ciu geograficznym (w procentach)

�ródo: obliczenia wasne na podstawie bazy WITS-Comtrade.

Intensywno�� handlu wewn�trzga��ziowego w poszczególnych grupach produktów rolno-spoywczych by�a w Polsce bardzo zrónicowana (por. tab. 4.3, wykres 4.5). W 2011 roku w wi�kszo�ci grup produktów (w 14 na 24) ponad 50% obrotów handlowych mia�o charakter wewn�trzga��ziowy. W szczególno�ci by�y to: kawa, herbata i przyprawy (09), zboa (10), cukry i wyroby cukiernicze (17), róne przetwory spoywcze (21), pozosta�e produkty zwierz�ce (05), napoje alkoholowe i bezalkoholowe (22), a take przetwory z owoców i warzyw (20), przetwory ze zbó i pieczywo cukiernicze (19), produkty m�ynarskie (11), odpady i pasze dla zwierz�t (23), warzywa (07), kakao i przetwory z kakao (18) oraz produkty mleczarskie (04).

W okresie cz�onkostwa Polski w Unii Europejskiej najbardziej zwi�kszy�a si� rola wymiany wewn�trzga��ziowej w handlu takimi grupami produktów rolno- -spoywczych, jak: zboa (o 55 p.p.) i produkty pierwotnego przetwórstwa zbó (39%), kawa, herbata i przyprawy (o 38 p.p.), t�uszcze i oleje (o 34 p.p.), produkty mleczarskie (o 26 p.p.), cukry i wyroby cukiernicze oraz przetwory z owoców i warzyw (w obu grupach o 23 p.p.), a take odpady i pasze dla zwie-rz�t (o 21 p.p.). Zmniejszy�o si� natomiast znaczenie tej formy wymiany w handlu: grup� tzw. pozosta�ych produktów ro�linnych (o 44%) i rónych przetworów spoywczych (o 13 p.p.), rybami i owocami morza (o 11 p.p.) oraz ekstraktami ro�linnymi (o 7 p.p.) i tytoniem (o 6 p.p.).

28,6

36,1 37,7 38,942,1 44,3

30,534,2 32,6 30,5

34,0 33,7

18,6 20,424,6

20,8 20,1 20,5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2003 2005 2007 2009 2010 2011 2003 2005 2007 2009 2010 2011 2003 2005 2007 2009 2010 2011

UE-15 UE-12 Spoza UE-27

65

Tabela 4.3. Wskaniki handlu wewn�trzga��ziowego w polskim handlu rolno- -spoywczym ogó�em (w procentach)


Zmiana w p.p. w latach

2003- -2011

2010--2011

01 Zwierz�ta ywe 21,8 38,6 34,7 12,9 -8,6 02 Mi�so i podroby 31,7 41,7 36,6 4,9 2,8 03 Ryby i owoce morza 47,5 38,5 37,0 -10,5 -0,2 04 Produkty mleczarskie 24,7 36,6 50,7 26,0 2,4 05 Pozosta�e produkty zwierz�ce 65,1 64,4 68,0 2,9 2,9 06 �ywe ro�liny i kwiaty ci�te 73,7 61,8 58,9 -14,8 -2,9 07 Warzywa 45,7 47,0 52,7 7,0 0,5 08 Owoce i orzechy 15,4 31,4 35,5 20,1 8,8 09 Kawa, herbata i przyprawy 40,0 60,2 78,3 38,3 10,4 10 Zboa 21,5 48,0 76,4 54,9 20,4 11 Produkty m�ynarskie, s�ód, skrobie 16,3 32,5 55,5 39,2 7,6 12 Nasiona i owoce oleiste 27,9 35,8 36,0 8,1 -18,1 13 Ekstrakty ro�linne 22,2 20,0 15,2 -7,0 -4,8 14 Pozosta�e produkty ro�linne 52,8 90,9 9,3 -43,5 -81,6 15 T�uszcze i oleje 6,0 19,4 40,2 34,2 8,3 16 Przetwory z mi�sa i ryb 38,4 39,3 38,4 0,0 -0,1 17 Cukry i wyroby cukiernicze 53,2 52,0 76,2 23,0 11,2 18 Kakao i przetwory z kakao 44,0 57,7 53,0 9,0 1,7 19 Przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze 43,9 49,3 56,7 12,8 1,2 20 Przetwory z owoców i warzyw 34,9 58,4 57,6 22,7 -1,6 21 Róne przetwory spoywcze 87,7 87,0 74,3 -13,4 0,0 22 Napoje bezalkoholowe i alkoholowe 48,3 59,8 61,5 13,2 -1,2 23 Odpady i pasze dla zwierz�t 34,3 42,8 55,2 20,9 3,0 24 Tyto� i wyroby tytoniowe 26,5 30,0 20,6 -5,9 -0,8 Produkty rolno-spo�ywcze ogó�em 38,5 46,0 49,1 10,6 2,6 a rozszerzony opis dzia�ów HS znajduje si� w aneksie 4.4 �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 4.3.

Z analizy wskaników handlu wewn�trzga��ziowego artyku�ami rolno- -spoywczymi z poszczególnymi grupami pa�stw wed�ug dzia�ów HS wynika, e w 2011 roku mi�dzy poziomem intensywno�ci wymiany wewn�trzga��ziowej w poszczególnych dzia�ach w uj�ciu geograficznym wyst�powa�y due rónice (wykres 4.6). Udzia� wymiany dwukierunkowej w handlu wieloma grupami towarów by� wyranie wyszy w handlu z pa�stwami UE-15 (nawet ponad dwukrotnie) ni z pa�stwami UE-12 lub krajami spoza UE-27. Dotyczy�o to m.in. produktów mleczarskich, kawy, herbaty i przypraw, cukrów i wyrobów cukierniczych, rónych przetworów spoywczych, kakao i przetworów z kakao, napojów bezalkoholowych i alkoholowych oraz produktów przemys�u m�ynar-skiego. Z wyj�tkiem tej ostatniej grupy, wskaniki handlu wewn�trzga��ziowego ukszta�towa�y si� w granicach 60-80%. Z kolei intensywno�� wymiany dwu-kierunkowej takimi grupami produktów, jak: ekstrakty ro�linne, odpady i pasze

66

dla zwierz�t, t�uszcze i oleje oraz zwierz�ta ywe by�y najwysze w relacjach Polski z pa�stwami UE-12.

Wykres 4.5. Wskaniki handlu wewn�trzga��ziowego produktami rolno- -spoywczymi Polski w latach 2003 i 2011 w uj�ciu towarowyma

(w procentach)

a opis dzia�ów HS znajduje si� w aneksie 4.4 �ródo: obliczenia wasne na podstawie bazy WITS-Comtrade.

Wykres 4.6. Wskaniki handlu wewn�trzga��ziowego produktami rolno- spoywczymi Polski z poszczególnymi grupami pa�stw w 2011 roku

w uj�ciu towarowyma (w procentach)

a opis dzia�ów HS znajduje si� w aneksie 4.4 �ródo: obliczenia wasne na podstawie bazy WITS-Comtrade.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24dzia�y HS

2003 2011

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24dzia�y HS

UE-15 UE-12 Spoza UE-27

67

Tabela 4.4. Pozycje w handlu rolno-spoywczym Polski o wskaniku intensywno�ci wymiany wewn�trzga��ziowej w 2011 roku powyej 60%a

Kod HS Opis kodu Wskanik GL

Udzia� pozycjiw handlu

rolno- -spoywczymb

0902 Herbata, nawet aromatyzowana 99,7 1,5

2403 Pozosta�y przetworzony tyto� i przetworzone namiastki tytoniu; tyto� „homogenizowany” lub „odtworzony”; ekstrakty i esencje z tytoniu 98,3 1,1

2208 Alkohol etylowy nieskaony o obj�to�ciowej mocy alkoholu mniejszej ni 80% obj.; wódki, likiery i pozosta�e napoje spirytusowe 96,7 1,9

1001 Pszenica i meslin 95,2 2,4 2309 Preparaty, w rodzaju stosowanych do karmienia zwierz�t 92,2 4,0 1704 Wyroby cukiernicze (��cznie z bia�� czekolad�), niezawieraj�ce kakao 86,6 1,8

1901

Ekstrakt s�odowy; przetwory spoywcze z m�ki, kasz, m�czki, skrobi lub z ekstraktu s�odowego, niezawieraj�ce kakao lub zawieraj�ce mniej ni 40% masy kakao, obliczone w stosunku do ca�kowicie odt�uszczonej bazy, gdzie indziej niewymienione ani niew��czone 84,9 1,6

2101

Ekstrakty, esencje i koncentraty kawy, herbaty lub maté (herbaty paragwajskiej) oraz przetwory na bazie tych produktów lub na bazie kawy, herbaty lub maté (herbaty paragwajskiej); cykoria palona i pozosta�e palone namiastki kawy oraz ich ekstrakty, esencje 84,8 2,2

1701 Cukier trzcinowy lub buraczany i chemicznie czysta sacharoza, w postaci sta�ej 83,4 2,4

2306 Makuchy i inne pozosta�o�ci sta�e, nawet mielone lub w postaci granulek, pozosta�e z ekstrakcji t�uszczów lub olejów ro�linnych, inne ni te obj�te pozycj� 2304 lub 2305 83,3 1,3

1517

Margaryna; jadalne mieszaniny lub produkty z t�uszczów lub olejów, zwierz�cych lub ro�linnych, lub z frakcji rónych t�uszczów lub olejów, z niniejszego dzia�u, inne ni jadalne t�uszcze lub oleje lub ich frakcje, obj�te pozycj� 1516 83,0 1,5

2106 Przetwory spoywcze, gdzie indziej niewymienione ani niew��czone 80,8 4,9

0304 Filety rybne i pozosta�e mi�so rybie (nawet rozdrobnione), �wiee, sch�odzone lub zamroone 80,6 4,1

0901 Kawa, nawet palona lub bezkofeinowa; �upinki i �uski kawy; substytuty kawy zawieraj�ce kaw� w kadej proporcji 74,4 3,5

2008 Owoce, orzechy i pozosta�e jadalne cz��ci ro�lin, inaczej przetworzone lub zakonserwowane, nawet zawieraj�ce dodatek cukru lub innej substancji s�odz�cej, lub alkoholu, gdzie indziej niewymienione ani niew��czone 72,8 1,3

0504 Jelita, p�cherze i o��dki zwierz�t (z wyj�tkiem rybich), ca�e i w kawa�kach,�wiee, sch�odzone, zamroone, solone, w solance, suszone lub w�dzone 72,4 1,3

1005 Kukurydza 71,3 1,0 0203 Mi�so ze �wi�, �wiee, sch�odzone lub zamroone 68,4 8,6

1514 Olej rzepakowy, rzepikowy lub gorczycowy oraz ich frakcje, nawet rafinowane, ale niemodyfikowane chemicznie 67,2 1,3

2103 Sosy i preparaty do nich; zmieszane przyprawy i zmieszane przyprawy korzenne; m�ka i m�czka z gorczycy oraz gotowa musztarda 60,2 1,2

1806 Czekolada i pozosta�e przetwory spoywcze zawieraj�ce kakao 60,1 5,0 a wyboru dokonano spo�ród tych pozycji (wed�ug czterocyfrowej klasyfikacji HS), w przy-padku których udzia� wymiany wewn�trzga��ziowej w ca�kowitej wymianie handlowej arty-ku�ami rolno-spoywczymi by� wyszy ni 1%; b udzia� wymiany wewn�trzga��ziowej w danej grupie towarów (wed�ug czterocyfrowej klasyfi-kacji HS) w handlu artyku�ami rolno-spoywczymi ogó�em �ródo: obliczenia wasne na podstawie bazy WITS-Comtrade.

68

W 2011 roku, w porównaniu z rokiem poprzednim, najwi�kszy wzrost intensywno�ci wymiany dwukierunkowej dotyczy� m.in. zbó (w handlu z pa�-stwami UE-15 oraz krajami spoza UE), produktów przemys�u m�ynarskiego, odpadów i pasz dla zwierz�t oraz nasion i owoców oleistych (w handlu z UE-15), zwierz�t ywych i ekstraktów ro�linnych (w handlu z UE-12), a take cukrów i wyrobów cukierniczych (w handlu z krajami trzecimi). Najwi�kszy spadek wskaników handlu wewn�trzga��ziowego odnotowano natomiast w takich gru-pach produktów, jak: odpady i pasze dla zwierz�t (w handlu z pa�stwami UE-12), kawa, herbata i przyprawy (w handlu z UE-15 i UE-12) oraz ryby i owoce morza (w handlu z krajami trzecimi).

Analiza poziomu intensywno�ci handlu wewn�trzga��ziowego produktami rolno-spoywczymi na poziomie pozycji HS (kodów czterocyfrowych) wskazuje, e w 2011 roku w niektórych grupach produktów rolno-spoywczych nawet 80% i wi�cej wymiany handlowej mia�o charakter wewn�trzga��ziowy (tab. 4.4). W wi�kszo�ci przypadków jednoczesny eksport i import dotyczy� produktów zrónicowanych, o relatywnie wysokim stopniu przetworzenia, w tym takich jak: herbata (prawie 100%), pozosta�y przetworzony tyto� i namiastki tytoniu (98%), alkohol etylowy nieskaony, wódki i pozosta�e napoje spirytusowe (97%), psze-nica i meslin (95%), preparaty do karmienia zwierz�t (92%), wyroby cukiernicze niezawieraj�ce kakao (87%), ekstrakt s�odowy i przetwory spoywcze z m�ki oraz esencje i koncentraty kawy i herbaty (po 85%), cukier i sacharoza, a take makuchy oraz margaryny (po 83%), filety rybne i pozosta�e mi�so rybie (81%). Produkty te by�y na ogó� bardzo bliskimi substytutami, g�ównie ze wzgl�du na warto�� uytkow�. O ich zakupie przez konsumentów decydowa�y indywidualne, specyficzne cechy, takie jak: pochodzenie, smak, kszta�t lub opakowanie.

Wymiana wewn�trzga��ziowa zachodzi�a take w obr�bie surowców rolnych i artyku�ów rolno-spoywczych o niskim stopniu przetworzenia. Takim przyk�a-dem w Polsce, oprócz handlu pszenic� (95%), cukrem (83%) i owocami (73%), by� take handel mi�sem wieprzowym (�wieym, sch�odzonym lub zamroonym). Ponad 68% warto�ci obrotów tym towarem w 2011 roku mia�o charakter we-wn�trzga��ziowy. Polska eksportowa�a g�ównie tusze i pó�tusze wieprzowe oraz podroby wieprzowe, a importowa�a – szynki, �opatki i ich cz��ci.

Podsumowuj�c, najwaniejszymi przes�ankami rozwoju handlu wewn�trz-ga��ziowego s� korzy�ci skali wynikaj�ce ze specjalizacji poszczególnych kra-jów w produkcji wybranych odmian dóbr (wyd�uenie serii produkcyjnych przek�ada si� bowiem na obnik� przeci�tnych kosztów) oraz zdecydowanie wi�kszy wybór produktów na rynku, przez co popyt konsumentów na odmienny i rónorodny asortyment towarów jest lepiej zaspokojony. Wymiana wewn�trz-ga��ziowa jest zatem korzystna zarówno dla producentów, jak i konsumentów.

69

W tych okoliczno�ciach zrozumia�e jest, e po uzyskaniu przez Polsk� cz�onko-stwa w Unii Europejskiej znaczenie wymiany wewn�trzga��ziowej w handlu produktami rolno-spoywczymi istotnie wzros�o. 4.4. Podsumowanie

W 2011 roku wskanik ujawnionych przewag komparatywnych RCA w ca�kowitym eksporcie produktów rolno-spoywczych Polski na rynek �wia-towy wynosi� 1,35, a zatem udzia� tych grup produktów w eksporcie naszego kraju by� wyszy o 35% od ich udzia�u w �wiatowym eksporcie na ten rynek. Wskanik ten przyjmowa� warto�ci �wiadcz�ce o posiadaniu znacznych przewag komparatywnych w polskim eksporcie rolno-spoywczym na rynek �wiatowy w przypadku oko�o 2/3 grup produktów, maj�cych a 88% udzia� w tym eks-porcie. W okresie cz�onkostwa Polski w UE poprawi�y si� wskaniki ujawnionych przewag komparatywnych RCA dla wi�kszo�ci grup produktów, przy czym poprawa ta dotyczy�a oko�o 71% polskiego eksportu rolno-spoywczego na rynek �wiatowy. Nieco inne wnioski wynika�y z analizy wskanika Lafaya. Wed�ug niej, w 2011 roku oko�o 1/3 grup produktów, b�d�cych przedmiotem polskiego handlu rolno-spoywczego, charakteryzowa�y ujawnione przewagi komparatywne w handlu zagranicznym tymi produktami.

Wed�ug oceny na podstawie obu wskaników (wykres 4.7), tj. wskanika RCA i Lafaya, w 2011 roku konkurencyjne by�y (RCA > 1,0 i LFI > 0,0) nast�-puj�ce grupy produktów: mi�so i podroby (02) oraz przetwory z mi�sa i ryb (16), produkty mleczarskie (04), warzywa (07) oraz przetwory z warzyw i owoców (20), kakao i przetwory z kakao (18), przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze (19), tyto� i wyroby tytoniowe (24) oraz tzw. róne przetwory spoywcze (21). Nie mieli�my natomiast przewag konkurencyjnych (RCA < 1,0 i LFI < 0,0) w handlu: kaw�, herbat� i przyprawami (09), zboami (10), nasionami i owocami oleistymi (12) oraz t�uszczami i olejami (15), napojami bezalkoholowymi i alko-holowymi (22), odpadami i paszami dla zwierz�t (23) oraz ekstraktami ro�lin-nymi (13). Handel pozosta�ymi grupami produktów by� konkurencyjny tylko przy ocenie na podstawie wskanika RCA – por. wykres 4.7.

W latach 2003-2011 pozycja konkurencyjna Polski wyranie umocni�a si� w handlu tytoniem i wyrobami tytoniowymi, kakao i wyrobami z kakao oraz tzw. innymi przetworami spoywczymi. W niektórych grupach produktów, mimo spadku obu ww. wskaników po akcesji, uda�o si� utrzyma� osi�gni�te wcze-�niej przewagi komparatywne – dotyczy to handlu warzywami oraz przetworami z owoców i warzyw.

W 2011 roku niemal po�owa wymiany handlowej produktami rolno- -spoywczymi mia�a w Polsce charakter wewn�trzga��ziowy. Przewaaj�c� cz��

70

tej wymiany stanowi� handel towarami zrónicowanymi w ramach danej ga��zi o relatywnie wysokim stopniu przetworzenia. Mniej intensywny by� handel wewn�trzga��ziowy towarami zrónicowanymi o niskim stopniu przetworzenia, w tym surowcami rolnymi, a take towarami jednorodnymi.

Poziom intensywno�ci wymiany wewn�trzga��ziowej artyku�ami rolno- -spoywczymi, mierzony wskanikiem GL, by� jednak zrónicowany. Najwyszy by� on (GL > 70%) w handlu: kaw�, herbat�, zboami, cukrami i wyrobami cukier-niczymi oraz tzw. rónymi przetworami spoywczymi, a najniszy (GL < 20%) – w handlu pozosta�ymi produktami ro�linnymi, ekstraktami ro�linnymi oraz tytoniem i wyrobami tytoniowymi.

Wykres 4.7. Sumaryczna ocena konkurencyjno�ci polskiego handlu rolno- -spoywczego na podstawie wskaników RCA i LFI w 2011 roku

wed�ug dzia�ów HSa

a opis dzia�ów HS znajduje si� w aneksie 4.4 �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 4.1 i 4.2.

Najwyszy udzia� handlu wewn�trzga��ziowego cechowa� obroty handlowe Polski z krajami „Pi�tnastki” (UE-15), a take z nowymi pa�stwami cz�on-kowskimi (UE-12).

Reasumuj�c, rozwój polskiego handlu zagranicznego produktami rolno- -spoywczymi, zwi�kszaj�ca si� w nim rola wymiany wewn�trzga��ziowej oraz poprawa analizowanych wskaników konkurencyjno�ci �wiadcz� o wyranym rozwoju specjalizacji i s� tym samym jedn� z oznak wzrostu mi�dzynarodowej konkurencyjno�ci polskich producentów ywno�ci.

01

02

03

04

0506

07

0809

1011

12

13 14

15

16

1718

19

20 21

22

23

24

-4,00

-3,00

-2,00

-1,00

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00 4,50

LFI

RCA

71

5. Jako�ciowo-cenowe wska�niki konkurencyjno�ci w handlu produktami rolno-spo�ywczymi Polski

Przedsi�biorstwa d��c do uzyskania przewagi konkurencyjnej najcz�-�ciej kieruj� si� strategi� kosztow� lub strategi� wyróniania. Podstawowymi narz�dziami konkurowania w strategii kosztowej s� nisze koszty produkcji (równie korzystniejsze koszty dostawy), które umoliwiaj� oferowanie ni-szych cen produktów ni konkurenci. W strategii wyróniania podmioty mog� stosowa� pozacenowe instrumenty konkurowania, takie jak: jako�� produktów, ich innowacyjno��, rónorodno�� oferty, warunki sprzeday, marka produktu czy renoma przedsi�biorstwa. ród�a konkurencyjno�ci mog� tkwi� take w obszarach dzia�alno�ci wspomagaj�cych produkcj� (np. w sferze dystrybucji, marketingu, us�ug), czy te wynika� z zasobów intelektualnych firmy.

Dotychczas podstaw� budowania przewag konkurencyjnych na unijnym i �wiatowym rynku ywno�ciowym by�y nisze ceny polskich produktów. Osi�-gni�cie przewag kosztowo-cenowych by�o moliwe dzi�ki niszym cenom pro-duktów rolnictwa, niszym kosztom pracy i pozosta�ych czynników produkcji, jak równie dzi�ki niszym marom przetwórczym i handlowym. Z kadym rokiem naszego cz�onkostwa w UE, wraz z wyczerpywaniem si� dotychczaso-wych róde� wzrostu gospodarczego, a w efekcie konwergencj� cen mi�dzy poszczególnymi krajami Unii, coraz wi�kszego znaczenia nabieraj� przewagi o charakterze pozacenowym, w tym o charakterze jako�ciowym.

Chocia zatem polscy producenci ywno�ci nadal s� w znacznej mierze zorientowani na utrzymywanie przewagi kosztowej, to dyskutuj�c nad potrzeb� wykreowania trwa�ych determinant konkurencyjno�ci w tym sektorze, nie mona pomija� bardzo wanego czynnika konkurencyjno�ci, jakim jest szeroko rozumiana jako�� produktów. Podejmowanie konkurencji przez wyrónianie z ca�� pewno-�ci� jest niezb�dnym dzia�aniem, które moe umoliwi� zbudowanie trwa�ej przewagi konkurencyjnej.

W zwi�zku z tym nasuwa si� pytanie, jak w powyszych warunkach kszta�towa�a si� pozycja polskiego eksportu rolno-spoywczego w „cenowych” i „jako�ciowych” segmentach unijnego i �wiatowego rynku. Czy Polska wyko-rzystywa�a g�ównie przewag� w kosztach wytwarzania i eksportowa�a towary niszej jako�ci, ale atrakcyjne cenowo? Czy te ze wzgl�du na silny stopie� powi�za� handlowych z najbardziej rozwini�tymi krajami UE próbowa�a konku-

72

rowa� w segmentach wysokiej jako�ci, uznaj�c je za bardziej perspektywicz-ne?45 W jakim kierunku ewoluuj� stosowane strategie konkurowania?

5.1. Opis metody

Jedn� z metod analizy konkurencyjno�ci stosowanych w ostatnich latach w Unii Europejskiej jest jako�ciowo-cenowa metoda zaproponowana przez K. Aigingera46, wykorzystuj�ca tzw. wskanik „waga-cena”47, b�d�ca w istocie metod� analizy sposobu konkurowania na rynku mi�dzynarodowym. Metoda ta polega na badaniu cech wymiany handlowej z punktu widzenia absolutnych, a nie komparatywnych, przewag kraju nad zagranic� w rónych dziedzinach gospodarki, w szczególno�ci w dziedzinie produkcji przemys�owej48.

Podstawowym merytorycznym za�oeniem analizy jest wyst�powanie wymiany wewn�trzga��ziowej. W praktyce oznacza to wyst�powanie w wymianie handlowej rónych produktów (innych w imporcie i w eksporcie), ale pochodz�-cych z tych samych dzia�ów produkcji i dlatego klasyfikowanych w statystyce handlu mi�dzynarodowego w tych samych grupach towarów. Poszczególne pro-dukty róni� si� mi�dzy sob� jako�ci� i cen�, a wi�c prowadzenie analizy na po-ziomie grup towarów (tutaj dzia�ów HS) oznacza operowanie warto�ciami �red-nimi. Przyk�adowo, stwierdzenie, i w danej grupie produktów (dziale HS) ceny w eksporcie przewyszaj� ceny w imporcie oznacza, e przedmiotem wymiany mog� by� róne towary, charakteryzuj�ce si� zarówno jedn�, jak i drug� relacj� cenow�. Podobnie, przyczyn� wyst�powania dodatniego lub ujemnego salda ilo-�ciowego wymiany grupami towarów moe by� róna wielko�� popytu na po-szczególne towary w krajach – partnerach handlowych49.

Do analizy form konkurowania na rynku mi�dzynarodowym K. Aiginger zaproponowa� wykorzystanie dwóch miar konkurencyjno�ci, tj. relacji �rednich

45 N. Daszkiewicz (red.), Konkurencyjno�. Poziom makro, mezo i mikro, Wydawnictwo Nau-kowe PWN, Warszawa 2008, s. 107. 46 K. Aiginger, Unit Values to Signal the Quality Position of CEECs, [w:] The Competitive-ness of Transition Economies (coordinator Y. Wolfmayr), OECD proceedings, WIFO, WIIW, OECD 1998, s. 93-121; K. Aiginger, The Use of unit values to discriminate between price and quality competition, “Cambridge Journal of Economics” 1997, vol. 21, nr 5, Oxford Uni-versity Press, s. 571-592. 47 M. Olczyk, Konkurencyjno�…, op. cit., s. 76-77. 48 W. Burzy�ski, Analiza konkurencyjno�ci polskiego eksportu do Unii Europejskiej przepro-wadzona metod� jako�ciowo-cenow�, [w:] J. Koty�ski (red.), Korzy�ci i koszty czonkostwa Polski w Unii Europejskiej. Tom I, IKCHZ, Warszawa 2000, s. 304. 49 Ibidem, s. 304.

73

cen w eksporcie do �rednich cen w imporcie oraz salda wymiany handlu zagra-nicznego w uj�ciu ilo�ciowym50.

Na potrzeby niniejszej analizy miary te okre�lono nast�puj�co51: 1. Relacja �rednich cen w eksporcie do �rednich cen w imporcie, liczona we-

d�ug wzoru52:

��

��

� �

� �

� �

� �

�

�

�m

j

n

im

j

n

i

imij

imij

imij

imij

m

j

n

im

j

n

i

exij

exij

exij

exij

kk

V

VQV

V

VQV

UV

1 1

1 1

1 1

1 1' ,

gdzie:

'kkUV – relacja �rednich cen w eksporcie do �rednich cen w imporcie k-tej grupy towarów (tutaj: dzia�u HS lub sumy dzia�ów HS 01-24) w polskim handlu z grup� krajów k’ (tutaj: �wiat, pa�stwa UE-15, UE-12 oraz kraje spoza UE-27),

exijV , ex

ijQ – odpowiednio warto�� i wolumen eksportu Polski i-tego produktu do j-tego kraju,

imijV , im

ijQ – odpowiednio warto�� i wolumen importu Polski i-tego produktu z j-tego kraju, i – produkt na poziomie sze�ciocyfrowym klasyfikacji HS, n – liczba produktów w k-tej grupie towarów, j – kraj, m – liczba krajów w k’-tej grupie krajów. Przedzia� warto�ci relacji cen – z matematycznego punktu widzenia – rozpo-czyna si� od zera i nie ma górnej granicy. Z punktu widzenia zastosowanej metody analizy istotne jest jedynie to, czy relacja ta jest wi�ksza lub równa jedno�ci, ewentualnie mniejsza od jedno�ci.

50 K. Aiginger, Unit Values…, op. cit.; K. Aiginger, The Use…, op. cit. 51 �. Ambroziak, M. B�aszczuk-Zawi�a, Analiza zmian..., 2012, op. cit. 52 Niekiedy w obliczeniach �rednich cen w eksporcie i imporcie stosuje si� pewne uproszcze-nia. Polegaj� one m.in. na tym, i podstaw� do oblicze� nie s� ceny jednostkowe w relacjach bilateralnych mi�dzy krajami (na poziomie sze�ciocyfrowym klasyfikacji HS), ale ceny wyznaczone w oparciu o dane handlowe zagregowane po stronie partnerów handlowych (np. �rednia cena w handlu Polski z krajami „Pi�tnastki” ��cznie). Por. �. Ambroziak, M. B�aszczuk-Zawi�a, Analiza zmian w handlu artykuami rolno-spo�ywczymi Polski, materia� niepublikowany, IERiG�-PIB, Warszawa 2011.

74

2. Saldo wymiany handlu zagranicznego (Sq) w uj�ciu ilo�ciowym, w jednost-kach fizycznych, obliczone na podstawie wzoru:

imkk

exkkkk QQSq ''' �� ,

gdzie:

Sqkk’ – saldo wymiany w uj�ciu ilo�ciowym – dla k-tej grupy towarów (tutaj: dzia�u HS lub sumy dzia�ów HS 01-24) w polskim handlu z grup� krajów k’ (tutaj: �wiat, pa�stwa UE-15, UE-12 oraz kraje spoza UE-27),

exkkQ ' – wolumen eksportu Polski dla k-tej grupy towarów z grup� krajów k’, imkkQ ' – wolumen importu Polski dla k-tej grupy towarów z grup� krajów k’,

k – grupa towarów, k’ – grupa krajów.

Naley zaznaczy�, e w zastosowanej metodzie interesuj�cy jest tylko znak salda wymiany, tj. w praktyce – czy jest ono dodatnie lub równe zeru czy ujemne.

Wspólne zastosowanie obu tych mierników, znane take jako wskanik „waga-cena”, mona graficznie uj�� w postaci tzw. macierzy konkurencyjno�ci. Relacja cen (UV) moe bowiem by� wi�ksza lub równa jedno�ci (UV � 1) albo mniejsza od jedno�ci (UV < 1). Saldo ilo�ciowe obrotów (Sq) moe by� nato-miast dodatnie lub równe 0 (Sq � 0) albo ujemne (Sq < 0). Na podstawie zesta-wienia warto�ci obydwu tych mierników konkurencyjno�ci mona dokona� podzia�u towarów b�d�cych przedmiotem handlu zagranicznego danego kraju na cztery segmenty (tab. 5.1):

1. Segment I – zawiera te grupy towarów, dla których relacja cen w eksporcie do cen w imporcie jest wi�ksza od jedno�ci lub równa jedno�ci, a saldo obro-tów w jednostkach fizycznych jest dodatnie lub równe zeru, co implikuje skuteczn� strategi� konkurowania jako�ci�;

2. Segment II – obejmuje te grupy wyrobów, dla których relacja cen w eksporcie do cen w imporcie jest mniejsza od jedno�ci, a saldo obrotów w jednostkach fizycznych jest dodatnie lub równe zeru, co oznacza dominacj� skutecznej strategii konkurowania ni�sz� cen�;

3. Segment III – zawiera te grupy towarów, dla których relacja cen w eksporcie do cen w imporcie jest wi�ksza od jedno�ci lub równa jedno�ci, a saldo obro-tów w jednostkach fizycznych jest ujemne, co �wiadczy o potencjalnie sku-tecznej strategii konkurowania jako�ci�;

75

4. Segment IV – obejmuje te grupy wyrobów, dla których relacja cen w eks-porcie do cen w imporcie jest mniejsza od jedno�ci, a saldo obrotów w jed-nostkach fizycznych jest ujemne, co wskazuje na przewag� nieskutecznej strategii konkurowania ni�sz� cen�.

Tabela 5.1. Strategie konkurowania wg K. Aigingera

UV < 1 UV � 1

Sq � 0 II. Skuteczna strategia konkurowania ni�sz� cen�

I. Skuteczna strategia konkurowania jako�ci�

Sq < 0 IV. Nieskuteczna strategia konkurowania ni�sz� cen�

III. Potencjalnie skuteczna strategia konkurowania jako�ci�

�ródo: opracowanie wasne na podstawie: K. Aiginger, Unit Values to Signal the Quality Position of CEECs, [w:] The Competitiveness of Transition Economies (coordinator Y. Wolfmayr), OECD proceedings, WIFO, WIIW, OECD 1998, s. 93-121.

Analiza konkurencyjno�ci badanego kraju pod k�tem przydzielenia ekspor-towanych produktów do jednego z czterech segmentów ww. macierzy pozwala wnioskowa� o fundamentach konkurencyjno�ci tego kraju, bowiem warto�� miernika UV informuje o przyj�tej strategii konkurowania, natomiast znak mier-nika Sq dostarcza informacji o skuteczno�ci przyj�tej formy konkurowania53.

Analiz� jako�ciowo-cenowych strategii konkurowania w polskim handlu produktami rolno-spoywczymi oparto na danych handlowych pochodz�cych z bazy WITS – World Integrated Trade Solution (Comtrade, HS – Harmonized System, 2002 oraz 1996), wyraonych w USD.

5.2. Wska�niki jako�ciowo-cenowe w polskim handlu produktami rolno- -spo�ywczymi ogó�em54

Skuteczna strategia konkurowania jako�ci�

Z analizy macierzy konkurencyjno�ci stworzonej dla handlu rolno- -spoywczego Polski ogó�em (tab. 5.2) wynika, e ilo�� dzia�ów, w których mona by�o skutecznie konkurowa� jako�ci� na rynku �wiatowym w 2003 roku by�a

53 N. Daszkiewicz (red.), Konkurencyjno�…, op. cit., s. 107. 54 Dok�adne dane nt. relacji �rednich cen w eksporcie do �rednich cen w imporcie oraz warto-�ci ilo�ciowego salda wymiany produktami rolno-spoywczymi Polski ogó�em oraz z po-szczególnymi grupami pa�stw (wed�ug dzia�ów HS) zamieszczono w aneksie statystycznym (por. aneks 5.1-5.2).

76

ograniczona do zaledwie czterech z dwudziestu czterech dzia�ów. Jako�ciowo konkurencyjne dla zagranicznych odbiorców by�y: mi�so i podroby (02), prze-twory z mi�sa, ryb i owoców morza (16), przetwory zboowe i pieczywo cukier-nicze (19) oraz przetwory z owoców i warzyw (20). W 2011 roku jako�ciowo konkurencyjnych dzia�ów w handlu rolno-spoywczym Polski by�o ju sze��. Do ww. dzia�ów, które utrzyma�y konkurencyjno�� w ca�ym okresie analizy, co �wiadczy o trwa�ych, jako�ciowych podstawach ich konkurencyjno�ci, do��czy�y: kakao i przetwory z kakao (18) oraz tyto� i wyroby tytoniowe (24). Tabela 5.2. Wskaniki jako�ciowo-cenowe w handlu rolno-spoywczym Polski

ogó�em, wed�ug dzia�ów HS Dzia� HS Opis 2003 2005 2007 2009 2010 2011 01 Zwierz�ta ywe II II II I IV IV02 Mi�so i podroby I I I I I I03 Ryby i owoce morza III III III III III III04 Produkty mleczarskie II II II II II II05 Pozosta�e produkty zwierz�ce IV IV II II II II06 �ywe ro�liny i kwiaty ci�te III III III III III III07 Warzywa II II II II II II08 Owoce i orzechy III IV III II IV IV09 Kawa, herbata, przyprawy III III III III III III10 Zboa IV II IV II II IV11 Produkty m�ynarskie, s�ód, skrobie III III III III III III12 Nasiona i owoce oleiste IV II II IV II IV13 Ekstrakty ro�linne IV III III IV IV IV14 Pozosta�e produkty ro�linne II II II III IV III15 T�uszcze i oleje IV IV IV IV IV IV16 Przetwory z mi�sa i ryb I II I I I I 17 Cukry i wyroby cukiernicze II II I III I III18 Kakao i przetwory z kakao III III III III III I19 Przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze I I I I I I 20 Przetwory z owoców i warzyw I II II II II I21 Róne przetwory spoywcze II II II II II II22 Napoje bezalkoholowe i alkoholowe IV IV IV IV IV IV23 Odpady i pasze dla zwierz�t III III III III III III24 Tyto� i wyroby tytoniowe III III III I I I

Uwaga: opis strategii konkurowania znajduje si� w tabeli 5.1; rozszerzony opis dzia�ów HS znajduje si� w aneksie 4.4 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych WITS-Comtrade.

Wymiana handlowa Polski w tych dzia�ach charakteryzowa�a si� wyszymi cenami eksportowymi ni importowymi, przy równocze�nie wi�kszej ilo�ci to-warów wyeksportowanych z Polski ni sprowadzonych do Polski. Wymienione pierwsze cztery grupy produktów cechowa�a od wielu lat (równie w okresie przed przyst�pieniem do UE) wymiana oparta na skutecznej strategii konkuro-

77

wania jako�ci�. Od 2008 roku opisywana strategia sta�a si� take podstaw� wymiany handlowej tytoniem i wyrobami tytoniowymi. Polsce uda�o si� bowiem osi�gn�� dodatnie saldo wagowe, przy utrzymuj�cej si� od lat wyszej cenie produktów w eksporcie ni w imporcie. Podobnie strategia ta zaznaczy�a si� w 2011 roku w handlu kakao i przetworami z kakao. W latach 2003-2011 due wahania wykazywa�a relacja przeci�tnej ceny eksportowej do ceny importowej dla przetworów z owoców i warzyw, co skutkowa�o zmiennymi w poszczegól-nych latach sposobami konkurowania w handlu tymi produktami (naprzemien-nie skuteczn� strategi� konkurowania jako�ci� i skuteczn� strategi� konkuro-wania nisz� cen�). Potencjalnie skuteczna strategia konkurowania jako�ci�

Nieco wi�cej by�o dzia�ów, których produkty sprzedawano na rynku �wia-towym po wyszej cenie, ale w niedostatecznej (dla osi�gni�cia dodatniego salda) ilo�ci (tab. 5.2). W�ród dzia�ów HS z potencjalnie skuteczn� strategi� konkuro-wania jako�ci� w 2003 roku mona wymieni� nast�puj�ce grupy towarów: ryby i owoce morza (03), ywe ro�liny i kwiaty ci�te (06), kawa, herbata i przypra-wy (09), produkty przemys�u m�ynarskiego (11), odpady i pasze dla zwierz�t (23), owoce i orzechy (08), kakao i przetwory z kakao (18) oraz tyto� i wyroby tyto-niowe (24). Pierwsze pi�� z nich zachowa�o swój potencjalnie jako�ciowo sku-teczny charakter w ca�ym badanym okresie. W pozosta�ych trzech przypadkach potencjalnie skuteczn� strategi� konkurowania jako�ci� zast�pi�a skuteczna stra-tegia konkurowania jako�ci� (w dziale kakao i przetwory z kakao – w 2011 roku, a w dziale tyto� i wyroby tytoniowe – od 2008 roku) b�d nieskuteczna strategia konkurowania cen� (w dziale owoce i orzechy – od 2010 roku).

Ceny w polskim eksporcie wymienionych wyej towarów by�y wysze ni w imporcie, przy równocze�nie mniejszej ich ilo�ci wywoonej z Polski ni przywoonej do naszego kraju. Taka strategia konkurowania jest typowa dla handlu grupami produktów, w których du� rol� odgrywa reeksport, b�d�cy efektem specjalizacji Polski w przetwórstwie na bazie importowanego surowca55. W najbliszym czasie nie naley si� spodziewa� wi�kszych zmian strategii kon-kurowania w wymienionych grupach produktów. Eksport tych wyrobów cechuje wysoka importoch�onno��, co sprawia, e kadorazowe zwi�kszenie sprzeday 55 Przyk�adowo, Polska eksportuje w�dzonego �ososia atlantyckiego o relatywnie wysokiej cenie (jako�ci), a importuje znacznie wi�ksze ilo�ci �wieego lub sch�odzonego �ososia, ale o niszej cenie (jako�ci). Z kolei, w grupie kakao i przetwory z kakao Polska eksportuje pro-dukty o relatywnie wyszej cenie (np. wyroby czekoladowe), a importuje znacznie wi�ksze ilo�ci produktów o relatywnie niszej cenie (np. pasta kakaowa, mas�o, t�uszcz i oleje kakaowe). Podobna sytuacja ma równie miejsce w przetwórstwie kawy i herbaty.

78

zagranicznej poci�ga za sob� wzrost importu surowców i pó�produktów na po-trzeby produkcji eksportowej. Skuteczna strategia konkurowania ni�sz� cen�

Na szczególn� uwag� zas�uguj� dzia�y, w których Polska odnotowa�a suk-ces na rynku �wiatowym g�ównie dzi�ki oferowanym niskim cenom wywozu (tab. 5.2). Przed okresem cz�onkostwa (2003) skuteczna strategia konkurowania nisz� cen� by�a podstaw� wymiany w nast�puj�cych grupach towarów: pro-dukty mleczarskie (04), warzywa (07), róne przetwory spoywcze (21), zwierz�ta ywe (01), pozosta�e produkty ro�linne (14) oraz cukry i wyroby cukiernicze (17). Pozytywn� stabilno�� w tej grupie dzia�ów, czyli skuteczn� cenow� konkuren-cyjno�� w ca�ym badanym okresie, zachowa�y jednak tylko trzy pierwsze wymie-nione dzia�y. Wymiana handlowa w tych dzia�ach trwale charakteryzowa�a si� niszymi cenami w eksporcie ni w imporcie, przy równocze�nie wi�kszej ilo�ci towarów wyeksportowanych z Polski ni sprowadzonych do Polski. Innymi s�owy, osi�gni�cie dodatniego salda wagowego obrotów handlowych w wymie-nionych wyej grupach produktów by�o moliwe dzi�ki konkurowaniu cen� eksportowanych produktów56.

W pozosta�ych trzech przypadkach skuteczn� strategi� konkurowania cen� zast�pi�a nieskuteczna strategia konkurowania cen� (w dziale zwierz�ta ywe – od 2010 roku) b�d potencjalnie skuteczna strategia konkurowania jako�ci� (w dzia�ach: pozosta�e produkty ro�linne oraz cukry i wyroby cukiernicze – w latach 2009 i 2011). Nieskuteczna strategia konkurowania ni�sz� cen�

Nieskuteczna strategia konkurowania nisz� cen� charakteryzowa�a w 2003 roku polski handel w nast�puj�cych grupach towarów (tab. 5.2): pozo-sta�e produkty zwierz�ce (05), zboa (10), nasiona i owoce oleiste (12), ekstrakty ro�linne (13), t�uszcze i oleje (15) oraz napoje bezalkoholowe i alkoholowe (22). Wymiana handlowa tymi towarami cechowa�a si� niszymi cenami w polskim eksporcie ni imporcie, przy równoczesnym ujemnym wagowym saldzie obro-tów handlowych.

W przypadku t�uszczów i olejów sytuacja ta by�a o tyle niekorzystna, e strategia konkurowania w eksporcie tych wyrobów mia�a charakter trwa�y, gdy

56 Przyk�adowo, Polska eksportowa�a relatywnie ta�sze i gorszej jako�ci produkty mleczarskie (np. mleko i serwatk� w proszku), a importowa�a relatywnie drosze i lepszej jako�ci produkty (np. sery twarde). Podobnie, przedmiotem eksportu by�y tanie elementy mi�sne, a importu – drogie, wysokiej jako�ci elementy, kierowane do przetwórstwa.

79

wyst�powa�a nieprzerwanie w ca�ym badanym okresie. Podobna sytuacja mia�a miejsce w dziale napojów bezalkoholowych i alkoholowych, gdzie tylko w 2006 roku strategia konkurowania cen� by�a skuteczna. W dzia�ach zawieraj�cych zboa, nasiona i owoce oleiste oraz ekstrakty ro�linne w 2011 roku nadal wyst�-powa�a nieskuteczna strategia konkurowania cen�, ale w analizowanych latach mieli�my do czynienia z rónokierunkowymi zmianami stosowanych strategii.

Zmiany strategii konkurowania w polskim handlu produktami rolno- -spo�ywczymi ogó�em w latach 2003-201157

W latach 2003-2011 korzystne zmiany strategii konkurowania58 w handlu produktami rolno-spoywczymi Polski ogó�em (tab. 5.2) mia�y miejsce w nast�-puj�cych grupach produktów (dzia�ach HS):

� pozosta�e produkty zwierz�ce (05) – zmiana z nieskutecznej strategii konku-rowania nisz� cen� (IV) na skuteczn� strategi� konkurowania nisz� cen� (II),

� cukry i wyroby cukiernicze (17) – zmiana ze skutecznej strategii konkurowa-nia nisz� cen� (II) na skuteczn� strategi� konkurowania jako�ci� (I) b�d zamiennie potencjalnie skuteczn� strategi� konkurowania jako�ci� (III),

� tyto� i wyroby tytoniowe (24) – zmiana z potencjalnie skutecznej strategii konkurowania jako�ci� (III) na skuteczn� strategi� konkurowania jako�ci� (I).

Zwraca uwag� zmiana strategii konkurowania w eksporcie cukrów i wyro-bów cukierniczych. O ile do 2006 roku dodatnie wagowe saldo obrotów handlo-wych tymi wyrobami by�o efektem konkurowania nisz� cen� eksportowanych produktów, o tyle w latach 2007-2008 i 2010 wynika�o z konkurowania jako�ci� eksportowanych produktów. Z kolei wysze ceny w eksporcie ni w imporcie tytoniu i wyrobów tytoniowych, a tym samym skuteczne konkurowanie jako�ci� w eksporcie tych produktów, pozwoli�o osi�ga� od 2008 roku dodatnie wagowe saldo obrotów handlowych tymi wyrobami. W przypadku pozosta�ych produktów zwierz�cych nisze ceny eksportowanych towarów od 2007 roku s� ród�em dodatniego salda wymiany tymi produktami.

57 Uwzgl�dniono tylko te zmiany, które maj� charakter trwa�y, tj. pomini�to grupy eksporto-wanych produktów, w przypadku których w analizowanym okresie cz�sto zmieniano strategi� konkurowania. 58 Poprzez korzystn� zmian� strategii konkurowania rozumie si� zmian� strategii wynikaj�c� z poprawy co najmniej jednego z dwóch mierników konkurencyjno�ci (relacji �rednich cen w eksporcie do �rednich cen w imporcie i/lub ilo�ciowego salda wymiany). Natomiast nieko-rzystna zmiana strategii konkurowania oznacza zmian� strategii, która wynika z pogorszenia co najmniej jednego z dwóch ww. mierników konkurencyjno�ci.

80

Niekorzystne zmiany strategii konkurowania w handlu produktami rolno- -spoywczymi Polski ogó�em w badanym okresie (tab. 5.2) zanotowano natomiast w nast�puj�cych grupach produktów (dzia�ów HS):

� zwierz�ta ywe (01) – zmiana ze skutecznej strategii konkurowania nisz� cen� (II) na nieskuteczn� strategi� konkurowania nisz� cen� (IV),

� owoce i orzechy (08) – zmiana z potencjalnie skutecznej strategii konkurowa-nia jako�ci� (III) na nieskuteczn� strategi� konkurowania nisz� cen� (IV).

Naley podkre�li�, e po wej�ciu Polski do UE konkurowanie cen� w eksporcie ywych zwierz�t sta�o si� nieskuteczne do osi�gni�cia dodatniego wagowego salda obrotów handlowych. Ponadto, wyst�powanie ujemnego salda wagowego w handlu owocami i orzechami w analizowanym okresie przesta�o dotyczy� eksportu wyrobów potencjalnie konkurencyjnych jako�ciowo, a wyni-ka�o z eksportu produktów niekonkurencyjnych cenowo.

5.3. Wska�niki jako�ciowo-cenowe w handlu produktami rolno-spo�ywczymi Polski z poszczególnymi grupami pa�stw

Z analizy wskaników jako�ciowo-cenowych w polskim handlu produk-tami rolno-spoywczymi z poszczególnymi grupami pa�stw wynika, e w 2011 roku tylko w przypadku czterech dzia�ów HS strategie konkurowania w wymia-nie handlowej z poszczególnymi grupami pa�stw (UE-15, UE-12, krajami spoza UE-27) by�y identyczne, jak te w handlu rolno-spoywczym ogó�em (tab. 5.3). By�y to nast�puj�ce dzia�y: pozosta�e produkty zwierz�ce (strategia II), ekstrakty ro�linne (IV), róne przetwory spoywcze (II) oraz odpady i pasze dla zwie-rz�t (III). W pozosta�ych grupach produktów by�y widoczne wyrane rónice w strategiach konkurowania stosowanych na poszczególnych rynkach zbytu.

Poniewa pa�stwa UE-15 s� najwaniejszym rynkiem zbytu dla polskich produktów rolno-spoywczych oraz najwi�kszym dostawc� tych produktów do Polski (58% eksportu i 60% importu rolno-spoywczego Polski w 2011 roku), strategie konkurowania w handlu ogó�em by�y najbardziej zblione do tych sto-sowanych w polskim handlu rolno-spoywczym z pa�stwami UE-15. Zbieno�� sposobów konkurowania wyst�pi�a w przypadku a czternastu dzia�ów HS.

81

Tabela 5.3. Strategie konkurowania w handlu rolno-spoywczym Polski z poszczególnymi grupami pa�stw w 2011 roku

Dzia� HS Opis Ogó�em UE-15 UE-12 Spoza

UE-27 01 Zwierz�ta ywe IV IV III II 02 Mi�so i podroby I III II II 03 Ryby i owoce morza III I III III 04 Produkty mleczarskie II II I II 05 Pozosta�e produkty zwierz�ce II II II II 06 �ywe ro�liny i kwiaty ci�te III III I II 07 Warzywa II III II II 08 Owoce i orzechy IV III II II 09 Kawa, herbata, przyprawy III III II III 10 Zboa IV II III IV 11 Produkty m�ynarskie, s�ód, skrobie III IV III II 12 Nasiona i owoce oleiste IV II III III 13 Ekstrakty ro�linne IV IV IV IV 14 Pozosta�e produkty ro�linne III III I III 15 T�uszcze i oleje IV IV I III 16 Przetwory z mi�sa i ryb I I II I 17 Cukry i wyroby cukiernicze III I I III 18 Kakao i przetwory I III I I 19 Przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze I III I I 20 Przetwory z owoców i warzyw I I I II 21 Róne przetwory spoywcze II II II II 22 Napoje bezalkoholowe i alkoholowe IV IV IV II 23 Odpady i pasze dla zwierz�t III III III III 24 Tyto� i wyroby tytoniowe I I I III


Z porównania strategii konkurowania w handlu rolno-spoywczym z po-szczególnymi grupami pa�stw wynika ponadto, e najwi�ksza zbieno�� sposo-bów konkurowania mia�a miejsce w polskim eksporcie do krajów UE-12 i krajów spoza UE-27. W 2010 roku identyczne strategie wyst�powa�y w dwunastu dzia-�ach HS, a w 2011 roku w jedenastu dzia�ach. Natomiast w eksporcie do pa�stw UE-15 i UE-12 takie same sposoby konkurowania odnotowano jedynie w o�miu dzia�ach HS (oprócz czterech, które cechowa�a identyczna strategia dla wszystkich grup krajów, take w dziale: cukry i wyroby cukiernicze, przetwory z owoców i warzyw, napoje bezalkoholowe i alkoholowe oraz tyto� i wyroby tytoniowe). Zmiany strategii konkurowania w handlu produktami rolno-spo�ywczymi z poszczególnymi grupami pa�stw w latach 2003-2011

Z analizy wskaników jako�ciowo-cenowych w polskim handlu rolno- -spoywczym z poszczególnymi grupami pa�stw wynika, e w okresie cz�onko-

82

stwa Polski w UE nast�pi�a korzystna zmiana strategii konkurowania w nast�pu-j�cych grupach towarów (tab. 5.4-5.6):

a) w handlu z krajami UE-15 – ryby i owoce morza (03), pozosta�e produkty zwierz�ce (05), zboa (10), cukry i wyroby cukiernicze (17), róne przetwory spoywcze (21), tyto� i wyroby tytoniowe (24);

b) w handlu z krajami UE-12 – zwierz�ta ywe (01), pozosta�e produkty zwie-rz�ce (05), ywe ro�liny i kwiaty ci�te (06), zboa (10), t�uszcze i oleje (15), odpady i pasze dla zwierz�t (23);

c) w handlu z krajami spoza UE-27 – pozosta�e produkty zwierz�ce (05), owoce i orzechy (08), kawa, herbata i przyprawy (09), nasiona i owoce oleiste (12), pozosta�e produkty ro�linne (14), t�uszcze i oleje (15), kakao i przetwory z kakao (18).

Tabela 5.4. Wskaniki jako�ciowo-cenowe w handlu rolno-spoywczym Polski

z pa�stwami UE-15, wed�ug dzia�ów HS Dzia� HS Opis 2003 2005 2007 2009 2010 2011 01 Zwierz�ta ywe II II II IV IV IV02 Mi�so i podroby I I I III III III03 Ryby i owoce morza III III I I I I04 Produkty mleczarskie II II II II II II05 Pozosta�e produkty zwierz�ce IV IV II IV II II06 �ywe ro�liny i kwiaty ci�te III IV IV III III III07 Warzywa I I I I III III08 Owoce i orzechy III III III III III III09 Kawa, herbata, przyprawy III III III III III III10 Zboa IV II IV II II II11 Produkty m�ynarskie, s�ód, skrobie III III IV IV IV IV12 Nasiona i owoce oleiste II II II II II II13 Ekstrakty ro�linne III III III IV IV IV14 Pozosta�e produkty ro�linne II II II III IV III15 T�uszcze i oleje III IV IV IV IV IV16 Przetwory z mi�sa i ryb I II I I I I17 Cukry i wyroby cukiernicze II II I III III I18 Kakao i przetwory z kakao III III III III III III19 Przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze III III III III III III20 Przetwory z owoców i warzyw I II I II I I21 Róne przetwory spoywcze IV IV IV II II II22 Napoje bezalkoholowe i alkoholowe IV IV IV II II IV23 Odpady i pasze dla zwierz�t III III II I II III24 Tyto� i wyroby tytoniowe III IV I I I I


83

Niekorzystne zmiany strategii konkurowania w polskim handlu rolno- -spoywczym z poszczególnymi grupami pa�stw w latach 2003-2011 zanotowano natomiast w nast�puj�cych grupach towarów (tab. 5.4-5.6):

a) w handlu z krajami UE-15 – zwierz�ta ywe (01), warzywa (07), produkty przemys�u m�ynarskiego (11), ekstrakty ro�linne (13), pozosta�e produkty ro�linne (14);

b) w handlu z krajami UE-12 – ryby i owoce morza (03), owoce i orzechy (08), kawa, herbata i przyprawy (09), róne przetwory spoywcze (21);

c) w handlu z krajami spoza UE-27 – produkty mleczarskie (04), zboa (10), produkty przemys�u m�ynarskiego (11), cukry i wyroby cukiernicze (17), przetwory z owoców i warzyw (20).

Tabela 5.5. Wskaniki jako�ciowo-cenowe w handlu rolno-spoywczym Polski

z pa�stwami UE-12, wed�ug dzia�ów HS Dzia� HS Opis 2003 2005 2007 2009 2010 2011

01 Zwierz�ta ywe IV II II III II III02 Mi�so i podroby II II II II II II03 Ryby i owoce morza II I I I III III04 Produkty mleczarskie I II I I I I05 Pozosta�e produkty zwierz�ce III II II II II II06 �ywe ro�liny i kwiaty ci�te II II I I I I07 Warzywa II II II II II II08 Owoce i orzechy I I II II II II09 Kawa, herbata, przyprawy I I I II I II10 Zboa IV IV III III III III11 Produkty m�ynarskie, s�ód, skrobie III III III III III III12 Nasiona i owoce oleiste III III III III III III13 Ekstrakty ro�linne IV IV I II IV IV14 Pozosta�e produkty ro�linne III II I I II I15 T�uszcze i oleje III III I II I I16 Przetwory z mi�sa i ryb II II II II II II17 Cukry i wyroby cukiernicze I I I I I I18 Kakao i przetwory z kakao II I I I I I19 Przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze I I I II I I20 Przetwory z owoców i warzyw I I I I I I21 Róne przetwory spoywcze I II I II II II22 Napoje bezalkoholowe i alkoholowe IV IV IV III IV IV23 Odpady i pasze dla zwierz�t IV IV III III III III24 Tyto� i wyroby tytoniowe I I I II I I


84

Tabela 5.6. Wskaniki jako�ciowo-cenowe w handlu rolno-spoywczym Polski z krajami spoza UE-27, wed�ug dzia�ów HS

Dzia� HS Opis 2003 2005 2007 2009 2010 2011

01 Zwierz�ta ywe II II II II II II 02 Mi�so i podroby II II II II II II 03 Ryby i owoce morza III III III III III III 04 Produkty mleczarskie I II II II II II 05 Pozosta�e produkty zwierz�ce III IV IV IV II II 06 �ywe ro�liny i kwiaty ci�te I II I II II II 07 Warzywa II II II II II II 08 Owoce i orzechy IV IV IV II II II 09 Kawa, herbata, przyprawy IV III III IV III III 10 Zboa II II II II II IV 11 Produkty m�ynarskie, s�ód, skrobie I II I II II II 12 Nasiona i owoce oleiste IV IV IV IV IV III 13 Ekstrakty ro�linne IV III IV IV IV IV 14 Pozosta�e produkty ro�linne IV III III III III III 15 T�uszcze i oleje IV IV III IV IV III 16 Przetwory z mi�sa i ryb I I I I I I 17 Cukry i wyroby cukiernicze II II I I I III 18 Kakao i przetwory z kakao III III I III I I 19 Przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze I I I I I I 20 Przetwory z owoców i warzyw I IV IV IV IV II 21 Róne przetwory spoywcze II II II II II II 22 Napoje bezalkoholowe i alkoholowe II II II I II II 23 Odpady i pasze dla zwierz�t III III III III III III 24 Tyto� i wyroby tytoniowe III III III III III III


5.4. Struktura polskiego eksportu produktów rolno-spo�ywczych wed�ug strategii konkurowania

Metod� jako�ciowo-cenow� mona wykorzysta� take do podzia�u stru-mienia eksportowanych produktów na cztery grupy towarów, które cechuje jedna z czterech wyrónionych t� metod� strategii konkurowania. Na wykresie 5.1 przedstawiono struktur� polskiego eksportu produktów rolno-spoywczych ogó-�em w latach 2000-2011. Najogólniej rzecz bior�c, z analizy tej struktury wynika, e po przyst�pieniu Polski do UE by�a ona mniej stabilna ni w okresie przedakcesyjnym, przy czym zmiany zachodzi�y g�ównie w tej cz��ci eksportu, która cechowa�a si� skuteczn� strategi� konkurowania jako�ci� (I) lub skuteczn� stra-tegi� konkurowania cen� (II).

85

Wykres 5.1. Struktura polskiego eksportu rolno-spoywczego ogó�em wed�ug stosowanych strategii konkurowania (w procentach)

Uwaga: opis strategii konkurowania znajduje si� w tabeli 5.1. �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych WITS-Comtrade.

W pierwszych latach po akcesji (2004-2005) – w porównaniu z okresem przedakcesyjnym (2000-2003) – zwi�kszy� si� udzia� polskiego eksportu rolno- -spoywczego ogó�em, b�d�cego efektem stosowania skutecznej strategii konku-rowania nisz� cen� na niekorzy�� skutecznej i potencjalnie skutecznej strategii konkurowania jako�ci�. Oznacza to, e polscy producenci ywno�ci, pragn�c umocni� swoj� pozycj� na rynku unijnym, umiej�tnie wykorzystywali posiadane przewagi kosztowe. W kolejnych latach (2006-2008) wyst�pi�a sytuacja od-wrotna – znaczenie skutecznej strategii konkurowania cen� wyranie spad�o na rzecz skutecznej strategii konkurowania jako�ci�, wskazuj�c na znacz�cy rozwój procesu integrowania si� Polski z rynkiem unijnym. W okresie �wiatowego kryzysu gospodarczego (2009), co jest oczywiste, konkurencyjno�� cenowa po-nownie zyska�a na znaczeniu. W latach 2010-2011, wraz z powrotem oywienia do polskiego sektora ywno�ciowego, nast�pi� wzrost znaczenia strategii róni-cowania, opartej na skutecznym konkurowaniu jako�ci�, przejawiaj�cy si� we wzro�cie udzia�u eksportu produktów konkurencyjnych jako�ciowo w polskim eksporcie rolno-spoywczym ogó�em. W wyniku tych zmian, w 2011 roku a 48% eksportu produktów rolno-spoywczych mona by�o przypisa� zastosowaniu skutecznej strategii konkurowania jako�ci� (o 15 p.p. wi�cej ni w 2003 roku), a prawie 23% – skutecznej strategii konkurowania nisz� cen� (o 10 p.p. mniej ni bezpo�rednio przed akcesj�). Rola pozosta�ych dwóch strategii w strukturze eksportu by�a znacznie mniejsza (po ok. 15%).

26,8 28,239,4

32,922,4 20,6

40,629,2

44,337,2 38,3

48,0

24,633,0

17,4 33,144,9 49,4

29,638,4

27,1 37,7 32,222,5

36,030,4

28,0

26,417,2 17,2

24,4 25,5 20,0 18,017,0 14,7

12,6 8,415,2

7,615,5 12,8

5,4 6,9 8,6 7,1 12,5 14,8

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

IV

III

II

I

86

Wyrane rónice wyst�powa�y w geograficznej strukturze polskiego eks-portu rolno-spoywczego wed�ug sposobów konkurowania (wykres 5.2). Uogól-niaj�c, w porównaniu ze struktur� eksportu rolno-spoywczego ogó�em, skuteczna strategia konkurowania jako�ci� mia�a zdecydowanie wi�ksze znaczenie w rela-cjach z pa�stwami UE-12, skuteczna strategia konkurowania nisz� cen� – z kra-jami spoza UE-27, a potencjalnie skuteczna strategia konkurowania jako�ci� – w eksporcie do pa�stw UE-15. Wykres 5.2. Struktura polskiego eksportu rolno-spoywczego z poszczególnymi

grupami krajów wed�ug stosowanych strategii konkurowania (w procentach) UE-15 UE-12

Spoza UE-27

Uwaga: opis strategii konkurowania znajduje si� w tabeli 5.1 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych WITS-Comtrade.

Po akcesji Polski do UE najwi�ksze zmiany odnotowano w strukturze eksportu rolno-spoywczego do pa�stw UE-12 oraz do krajów spoza UE-27. Mimo spadku znaczenia strategii konkurowania jako�ci�, nadal ponad 50% eks-

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

IV

III

II

I

87

portu rolno-spoywczego do pa�stw UE-12 w 2011 roku by�o efektem stosowania tego sposobu konkurowania. W eksporcie poza UE by�o to tylko 17% (o 17 p.p. mniej ni w 2003 roku). Zmniejszenie udzia�u eksportu konkurencyjnego jako-�ciowo odby�o si� na korzy�� eksportu, którego podstaw� by�a skuteczna strate-gia konkurowania cen�. W rezultacie, w 2011 roku z zastosowania tej strategii wynika�o a 68% eksportu rolno-spoywczego do krajów spoza UE-27 i 37% eksportu do pa�stw UE-12. W porównaniu z okresem bezpo�rednio przed akce-sj� udzia� ten zwi�kszy� si� odpowiednio o: 25 i 7 p.p.

Pomimo opisanych wyej zmian, struktur� polskiego eksportu rolno- -spoywczego do pa�stw UE-12 oraz do krajów spoza UE-27 uzna� mona za wzgl�dnie stabiln� (uwzgl�dniaj�c dane roczne, nieu�rednione). Pozwala to przypuszcza�, e stosowane strategie sprzeday na tych rynkach maj� charakter trwa�y. Odwrotna sytuacja cechuje obrót produktami rolno-spoywczymi z pa�-stwami UE-15. Relatywnie niestabilna struktura eksportu na ten rynek, charakte-ryzuj�ca si� duymi wahaniami udzia�u poszczególnych strategii konkurowania, moe �wiadczy� o niestabilno�ci stosowanych strategii. Innymi s�owy, wskazuje na ci�g�e poszukiwanie skutecznych form konkurowania na rynku „Pi�tnastki”.

5.5. Struktura salda obrotów polskiego handlu rolno-spo�ywczego wed�ug strategii konkurowania

Metod� jako�ciowo-cenow� mona wykorzysta� take do analizy salda obrotów handlu zagranicznego pod k�tem jego podzia�u na cztery grupy produk-tów, które cechuje jedna z wyrónionych ww. metod� strategii konkurowania. Na wykresie 5.3 przedstawiono warto�� salda polskiego handlu produktami rolno- -spoywczymi ogó�em w latach 2000-2011 i ukazano, jaka jego cz�� wynika z zastosowania analizowanych form konkurowania w obrocie poszczególnymi grupami produktów, tj. w szczególno�ci handel którymi z nich generuje nad-wyki, a którymi ujemne saldo.

W ca�ym badanym okresie dodatnie saldo obrotów pochodzi�o z handlu produktami rolno-spoywczymi, w eksporcie których stosowano skuteczne stra-tegie konkurowania jako�ci� oraz cen�. Obrót produktami, który cechowa�y dwa pozosta�e sposoby konkurowania we wszystkich latach by� ród�em deficytu. Warto�� nadwyki w handlu rolno-spoywczym wykazywa�a w tym okresie wy-ran� tendencj� wzrostow�, g�ównie za spraw� wymiany produktami konkuren-cyjnymi jako�ciowo, co jest zjawiskiem zdecydowanie pozytywnym. W 2011 roku na dzia�y polskiego eksportu rolno-spoywczego, w których mona by�o skutecznie konkurowa� na rynku �wiatowym jako�ci� przypada�o dodatnie saldo

88

wymiany w wysoko�ci przesz�o 5,1 mld USD (pi�ciokrotnie wysze ni bezpo-�rednio przed akcesj�), a na dzia�y konkuruj�ce na tym rynku niszymi cenami – nadwyka rz�du 2 mld USD (dwuipó�krotnie wysza ni w 2003 roku). Handel wykorzystuj�cy dwie pozosta�e formy konkurowania, tj. potencjalnie skuteczn� strategi� konkurowania jako�ci� oraz nieskuteczn� strategi� konkurowania niszymi cenami przyniós� ��czny deficyt w wysoko�ci 3,6 mld USD (dwuipó�-krotnie wyszy ni w 2003 roku).

Wykres 5.3. Saldo w polskim handlu rolno-spoywczym ogó�em wed�ug stosowanych strategii konkurowania (w mln USD)


Geograficzne uj�cie salda polskiego handlu rolno-spoywczego wed�ug sposobów konkurowania ukaza�o bardzo due jego zrónicowanie mi�dzy po-szczególnymi rynkami (wykres 5.4). Najogólniej rzecz bior�c, ród�em nadwyki w tej wymianie pozostaje przede wszystkim handel z pa�stwami UE-15 i UE-12, dotycz�cy takich grup produktów, w eksporcie których stosuje si� skuteczne strategie konkurowania jako�ci� lub cen�. Stosunkowo niewielki deficyt w wy-mianie z pa�stwami UE-15 wynika g�ównie z handlu produktami niekonkurencyj-nymi cenowo, podczas gdy ujemne saldo obrotów z krajami UE-12 – z handlu produktami potencjalnie konkurencyjnymi jako�ciowo. Inna sytuacja charakte-ryzuje wymian� z krajami spoza UE-27, gdzie najwi�ksz� rol� odgrywa poten-cjalnie skuteczna strategia konkurowania jako�ci�, b�d�ca jednak ród�em rosn�-cego deficytu. W latach 2010-2011 na znaczeniu zyska�a ponadto nadwyka w handlu produktami konkurencyjnymi cenowo.

-4 000

-3 000

-2 000

-1 000

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

7 000

8 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

I II III IV

89

Wykres 5.4. Saldo w polskim handlu rolno-spoywczym z poszczególnymi grupami krajów wed�ug stosowanych strategii konkurowania (w mln USD)


5.6. Podsumowanie

Ocena konkurencyjno�ci polskiego handlu rolno-spoywczego, dokonana w oparciu o metod� jako�ciowo-cenow�, bazuj�c� na koncepcji K. Aigingera, ukaza�a, e po okresie rónokierunkowych waha� znaczenia poszczególnych strategii konkurowania w polskim eksporcie rolno-spoywczym, w latach 2010- -2011 nast�pi� wyrany wzrost znaczenia strategii rónicowania, opartej na sku-

-1 500

-1 000

-500

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 50020

03

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

UE-15

-1 000

-500

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

UE-12

-3 000

-2 500

-2 000

-1 500

-1 000

-500

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Spoza UE-27

IV

III

II

I

90

tecznym konkurowaniu jako�ci� produktów. Przejawia� si� on m.in. wzrostem udzia�u eksportu rolno-spoywczego, b�d�cego efektem stosowania skutecznej strategii konkurowania jako�ci� oraz popraw� dodatniego salda obrotów, gene-rowanego w handlu produktami rolno-spoywczymi, w eksporcie których sto-sowano t� strategi�.

W wyniku tych zmian, w 2011 roku 48% produktów rolno-spoywczych eksportowanych przez Polsk� mona by�o przypisa� zastosowaniu skutecznej strategii konkurowania jako�ci� (o 15 p.p. wi�cej ni w 2003 roku). Jednocze-�nie na produkty te przypada�o dodatnie saldo wymiany w wysoko�ci przesz�o 5,1 mld USD (pi�ciokrotnie wysze ni bezpo�rednio przed akcesj�). Prawie 23% polskiego eksportu rolno-spoywczego wynika�o natomiast z zastosowania skutecznej strategii konkurowania nisz� cen� (o 10 p.p. mniej ni w 2003 roku). Eksport konkurencyjnych cenowo produktów przyniós� nadwyk� rz�du 2 mld USD (dwuipó�krotnie wysz� ni przed akcesj�). Znaczenie dwóch pozosta�ych strategii w zrealizowanym eksporcie by�o niewielkie, a saldo obrotów, jakie one implikowa�y – ujemne.

W okresie cz�onkostwa Polski w UE osi�gni�cie nadwyki obrotów handlowych produktami rolno-spoywczymi by�o efektem konkurowania jako�ci� w eksporcie takich grup produktów, jak: mi�so i podroby, przetwory z mi�sa, ryby i owoce morza oraz przetwory zboowe i pieczywo cukiernicze. Oznacza�o to za-stosowanie w tych dzia�ach produkcji skutecznej strategii konkurowania jako�ci�.

Polska mia�a take przewagi konkurencyjne (dodatnie wagowe saldo wy-miany) w handlu rónymi przetworami spoywczymi, produktami mleczarskimi i warzywami. Osi�gni�cie nadwyki w obrotach handlowych tymi produktami by�o jednak moliwe dzi�ki konkurowaniu cen� eksportowanych wyrobów. Implikuje to skuteczn� strategi� konkurowania nisz� cen�.

W kilku grupach produktów, mimo osi�gania wyszych cen w eksporcie ni w imporcie, nie uda�o si� Polsce uzyska� przewag konkurencyjnych, wyra-onych dodatnim wagowym saldem wymiany (�wiadczy to o potencjalnie sku-tecznej strategii konkurowania jako�ci�). By�y to: ryby i owoce morza, kawa, herbata i przyprawy, kakao i przetwory z kakao, odpady i pasze dla zwierz�t oraz produkty przemys�u m�ynarskiego.

Najbardziej niekorzystna sytuacja cechowa�a handel napojami bezalkoho-lowymi i alkoholowymi oraz t�uszczami i olejami. Polska importowa�a wi�ksze ilo�ci tych produktów ni eksportowa�a, a dodatkowo ceny w ich eksporcie by�y nisze ni ceny w imporcie. Oznacza�o to nieskuteczn� strategi� konkurowania nisz� cen�.

91

6. Stan przewag cenowych na rynku podstawowych produktów rolnictwa

Analizuj�c konkurencyjno�� sektora ywno�ciowego naley wzi�� pod uwag� kluczowe czynniki wp�ywaj�ce na to zjawisko. „W powszechnym znacze-niu konkurowa� na rynku oznacza gwarantowa� niskie ceny”59. Tym sposobem cena stanowi jeden z g�ównych elementów determinuj�cych konkurencyjno�� towarów na rynku.

Mi�dzynarodowe porównanie cen jest jednak przedsi�wzi�ciem skompli-kowanym zarówno pod wzgl�dem operacyjnym, jak i technicznym. Prawid�owy wybór oraz wycena produktów napotyka bowiem wiele problemów. Wynikaj� one nie tylko z samych cech fizycznych produktów, ale take z rónych gustów klientów i pozycjonowania przez nich produktów na rynku60.

W niniejszym rozdziale kontynuowana jest ocena przewag cenowych pol-skich producentów ywno�ci na poziomie przerobu wst�pnego (produktów rol-nictwa). Ocena konkurencyjno�ci zosta�a dokonana w oparciu o porównanie cen podstawowych produktów rolnictwa w Polsce i innych krajach UE-27, b�d�cych g�ównymi producentami i eksporterami ywno�ci. Analiza przewag cenowych zosta�a wzbogacona o przedstawienie kierunków oraz dynamiki zmian cen na poszczególnych rynkach rolnych UE-27, jakie zasz�y na przestrzeni lat 2004-2012. Dane wykorzystane do analizy pochodz� z MRiRW, gdzie s� opracowywane w ramach Zintegrowanego Systemu Informacji Rynkowej, prezentuj�cego coty-godniowe notowania cen podstawowych produktów rolnictwa. S� to ceny �rednie, waone wielko�ci� obrotów danymi produktami rolnymi.

Po raz pierwszy analizie poddano take zmiany w relacjach cen na rynku polskim do cen na rynkach �wiatowych. Ich ród�em s� dane FAO, USDA oraz Eurostat. Obliczone relacje nie do ko�ca s� jednak porównywalne z relacjami na rynku wspólnotowym z uwagi na fakt, e na rynkach �wiatowych analizowane by�y g�ównie ceny eksportowe (gie�dowe) poszczególnych produktów. Mimo za-strzee� co do porównywalno�ci ww. relacji wydaje si�, e analiza naszych prze-wag cenowych wzgl�dem wybranych rynków �wiatowych stanowi istotne uzupe�-nienie niniejszego materia�u. Zakres czasowy analizy obejmuje lata 2004-2012.

59 J. Wolszczak-Derlacz, Cenowa konkurencyjno� w uj�ciu mi�dzynarodowym, [w:] N. Dasz-kiewicz (red.), Konkurencyjno�. Poziom makro, mezo i mikro, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 75. 60 Ibidem, s. 88.

92

6.1. Pszenica konsumpcyjna

W Polsce od 2010 roku ceny zbó, w tym pszenicy konsumpcyjnej, utrzymuj� si� na relatywnie wysokim poziomie. Spadek zbiorów pszenicy, wywo-�any niekorzystnymi warunkami pogodowymi oraz znacz�ca redukcja zapasów ko�cowych sprawi�y, e ceny pszenicy konsumpcyjnej w 2010 roku zwi�kszy�y si� o 29% (do 151 euro/ton�), a w 2011 roku o dalsze 45% (do 219 euro/ton�). Tym samym przekroczy�y poziom notowany w latach 2007-2008. Na rynku unijnym kierunki zmian cen by�y identyczne, jednake przebiega�y one z mniej-szym nat�eniem. Pszenica konsumpcyjna zdroa�a odpowiednio o 21% i 40% (do 220 euro/t). Wysz� od �redniej unijnej dynamik� wzrostu wykazywa�y ceny w pa�stwach UE-12, natomiast wyranie nisz� w Wielkiej Brytanii oraz Hisz-panii. Ceny zbó na rynku globalnym pomimo nieznacznej poprawy relacji po-pytowo-podaowych, równie pozostaj� na bardzo wysokim poziomie. W latach 2010-2011 ceny pszenicy w Stanach Zjednoczonych i Argentynie wynios�y �rednio 226 euro/ton� i by�y 1,5-krotnie wysze ni w latach 2008-2009.

Wykres 6.1. Ceny pszenicy konsumpcyjnej w wybranych krajach UE-27 (w euro/t)

�ródo: dane MRiRW.

W pierwszych miesi�cach 2012 roku na rynku unijnym uwidoczni� si� sezonowy spadek cen. Cena pszenicy w UE-27, w relacji do analogicznego okresu poprzedniego roku, obniy�a si� �rednio o 9% (z 220 do 200 euro/t). W Polsce, podobnie jak w Niemczech, redukcja cen wynios�a ok. 6%. W Wielkiej Brytanii i Francji pszenica stania�a o ok. 3%, natomiast w Hiszpanii jedynie o 2%. Na rynku argenty�skim cena pszenicy take si� obniy�a, natomiast w Stanach Zjednoczonych zwi�kszy�a si� o 3% w relacji do roku poprzedniego.

80

100

120

140

160

180

200

220

240

260

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I pó�r. 2012

Francja Niemcy Polska W�gry Wielka Brytania Hiszpania

93

Po przej�ciowej utracie pozycji konkurencyjnej w 2008 roku, w latach 2009-2010 wskaniki relacji cen krajowych do �rednich cen unijnych uleg�y poprawie i wynios�y odpowiednio 91% i 97% (por. aneks 6.1).

Przewaga cenowa polskich producentów wzgl�dem g�ównych producentów i eksporterów zbó na rynku unijnym uwarunkowana jest nie tylko czynnikami ekonomicznymi i procesami globalnymi, ale take warunkami klimatycznymi, które w znacznej mierze wp�ywaj� na wysoko�� zbiorów oraz jako�� ziarna.

W latach 2004-2010 najbardziej konkurencyjni byli�my wobec producen-tów z Portugalii, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, S�owenii i W�och, gdzie pszenica by�a �rednio o 15-21% drosza ni w Polsce. Korzystne relacje cenowe widoczne by�y take w odniesieniu do producentów z Belgii i Danii, gdzie pszenica by�a drosza o 10-12%. Mniejsze przewagi utrzymywali�my wzgl�dem Niemiec i Francji. Na tych rynkach pszenica by�a drosza jedynie o 4-6%. Nisze ni w Polsce ceny notowano w wi�kszo�ci nowych pa�stw cz�onkowskich. Na W�-grzech pszenica by�a ta�sza od 2% w 2009 roku do ponad 18% w 2006 roku. Natomiast wskanik relacji cen krajowych do �rednich cen pszenicy na S�owacji, w Czechach i na Litwie w latach 2004-2011 wyniós� przeci�tnie 103-105%.

Widoczn� przewag� cenow� polscy producenci posiadali w relacji do producentów z USA i Argentyny. Najbardziej konkurencyjni cenowo byli�my w latach 2009-2010, kiedy to pszenica w Polsce by�a o ok. 17-36% ta�sza ni na omawianych rynkach. Tym samym by� to wynik znacznie korzystniejszy od �redniej notowanej w pierwszych dwóch latach integracji z Uni� Europejsk�. W tym okresie ceny pszenicy w USA by�y o 20%, a w Argentynie o 3,5% wysze ni na rynku krajowym.

W 2011 roku rozbieno�ci cenowe pomi�dzy Polsk� a Uni� praktycznie si� zatar�y. Due straty w zbiorach, spadek poziomu krajowych zapasów oraz ograniczona poda ziarna dobrej jako�ci skutkowa�y wysokim wzrostem cen. W rezultacie cena pszenicy w Polsce stanowi�a 99,5% �redniej ceny UE-27. Nasza przewaga cenowa wobec g�ównych unijnych konkurentów równie znacz�co zma-la�a. Na rynku hiszpa�skim pszenica by�a o 4% drosza, w Niemczech o 2,5%, a we Francji i Wielkiej Brytanii o niespe�na 0,5-1%. Pierwszy raz od wielu lat ceny krajowe przewyszy�y ceny ameryka�skie i argenty�skie. Na tych rynkach pszenica by�a o ok. 1% ta�sza ni w Polsce.

W I pó�roczu 2012 roku (w porównaniu z 2011 r.) ceny na rynku krajo-wym obnia�y si� w tempie wolniejszym ni w UE-27. Doprowadzi�o to do utraty konkurencyjno�ci polskich producentów. Tona pszenicy w kraju by�a drosza od unijnej o 2,5%. Zmniejszy�a si� nasza przewaga wzgl�dem producentów ze Szwe-

94

cji (o 32,9 p.p.), S�owenii (o 7,4 p.p.), W�och (o 4 p.p.), Danii (o 1,2 p.p.) i Nie-miec (o ok. 0,5 p.p.), natomiast wzmocni�a w relacji do producentów z Hiszpanii (o 4 p.p.), Francji i Wielkiej Brytanii (o 3 p.p.) oraz Belgii (o 1,6 p.p.). W dalszym ci�gu znacznie nisze ceny pszenicy odnotowano w wi�kszo�ci pa�stw UE-12. Po dobrych zbiorach na W�grzech, w Czechach i na Litwie pszenica by�a o ok. 8-10% ta�sza ni w Polsce, a na S�owacji o blisko 12%. Z uwagi na dyna-miczny wzrost cen pszenicy na rynku globalnym, krajowym producentom uda�o si� odzyska� przewag� konkurencyjn� wzgl�dem rynku ameryka�skiego i argen-ty�skiego. W I pó�roczu 2012 roku pszenica na tych rynkach by�a drosza odpowiednio o 9% i 2%.

6.2. Kukurydza paszowa

W latach 2010-2011 sytuacja bilansowa na rynku zbó paszowych by�a trudna. Zbiory (w tym g�ównie kukurydzy) by�y relatywnie dobre, jednake w wyniku redukcji nadwyek, poda ca�kowita oraz zapasy ko�cowe znacz�co si� obniy�y. Zjawiska te wp�yn��y na spadek eksportu oraz duy wzrost cen. W 2010 roku �rednia cena kukurydzy paszowej na rynku unijnym wynios�a 159 euro/ton�, a w 2011 roku zwi�kszy�a si� do 216 euro/t, tym samym by�a wysza od notowanej w latach 2004-2006 i 2009 roku �rednio o 78%.

W latach 2010-2011 przeci�tny wzrost cen w pa�stwach cz�onkowskich wyniós� ok. 33%. Najwyszy odnotowano na S�owacji i W�grzech (o ok. 39% rocznie), nieco wolniej droa�a kukurydza w Niemczech, Francji i we W�oszech (�rednio o ok. 30% rocznie). Natomiast w Hiszpanii zwyka cen nie przekro-czy�a 26%. W Polsce dynamika wzrostu cen kukurydzy by�a zbliona do �red-niej unijnej. W 2010 roku jej cena zwi�kszy�a si� do 153 euro/ton�, natomiast w 2011 roku wynios�a 212 euro/ton�, tym samym by�a wysza od notowanej w 2009 roku o 75%. Równie na rynku globalnym ceny kukurydzy wyranie wzros�y. W USA i Argentynie tona kukurydzy w skupie kosztowa�a w 2011 roku odpowiednio 228 i 208 euro, wobec 118 i 120 euro w 2009 roku.

W pierwszych miesi�cach 2012 roku na obszarze ca�ej Wspólnoty ceny kukurydzy paszowej wykazywa�y umiarkowan� tendencj� spadkow�. W relacji do I pó�rocza 2011 roku by�y one nisze �rednio o 15%. Spadek cen by� efektem poprawy sytuacji podaowej na tym rynku oraz ponownego oywienia w eks-porcie. W Niemczech, Francji i Hiszpanii redukcja cen wynios�a 10-11%, nato-miast w Polsce i na W�grzech 18-19%. Podobna tendencja wyst�pi�a na rynku globalnym. W USA spadek cen wyniós� ok. 1%, za� w Argentynie 4%.

95

Wykres 6.2. Ceny kukurydzy paszowej w wybranych krajach UE-27 (w euro/t)


Po przej�ciowej utracie pozycji konkurencyjnej w 2008 roku, w kolejnych latach pozycja konkurencyjna krajowych producentów uleg�a ponownemu wzmocnieniu. W 2009 roku cena kukurydzy by�a o 1,4%, a w 2010 roku o 3,5% nisza od �redniej unijnej (por. aneks 6.2). Tym samym wskanik relacji cen krajowych do cen unijnych powróci� do poziomu notowanego w 2007 roku.

W latach 2004-2010 najsilniejsz� pozycj� konkurencyjn� krajowi produ-cenci posiadali wzgl�dem producentów z Hiszpanii i Portugalii, gdzie ceny kukurydzy by�y wysze od polskich �rednio o 20%. We W�oszech, Belgii i Bu�-garii kukurydza by�a drosza przeci�tnie o 11-12%, za� w Niemczech, Francji i Rumunii o ok. 5-7%.

Nisze ni w Polsce ceny kukurydzy paszowej notowano w wi�kszo�ci pa�-stw UE-12. Wskanik relacji cen krajowych do cen na W�grzech wyniós� �rednio 117%. Na S�owacji kukurydza by�a ta�sza przeci�tnie o ok. 13%, a w Czechach o 7%. Równie na rynkach �wiatowych ceny kukurydzy kszta�towa�y si� znacznie poniej poziomu krajowego. W latach 2004-2009 w USA kukurydza by�a ta�sza �rednio o 17%, za� w Argentynie o blisko 20%. Ponad dwukrotnie wysza od polskiej dynamika wzrostu cen, notowana na obu rynkach w 2010 roku, pozwo-li�a krajowym producentom uzyska� spor� przewag� cenow�. W tym okresie wskanik relacji cen kukurydzy w Polsce do cen w USA i Argentynie wyniós� �rednio 78%, ta korzystana sytuacja mia�a jednake charakter przej�ciowy.

W 2011 roku wysokie tempo wzrostu cen na rynku krajowym sprawi�o, e pozycja konkurencyjna polskich producentów uleg�a os�abieniu. �rednia cena kukurydzy paszowej na rynku krajowym by�a nisza od unijnej o niespe�na 2%. Zmniejszy�y si� take nasze przewagi cenowe wzgl�dem g�ównych unijnych producentów i eksporterów. W Hiszpanii kukurydza paszowa by�a drosza o 13%,

50

100

150

200

250

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I pó�r. 2012

Hiszpania Francja Niemcy Polska Wegry

96

w Niemczech o 6%, a we Francji zaledwie o 4%. Poprawi� si� nieznacznie wskanik relacji cen w Polsce do cen notowanych na rynku w�gierskim i s�o-wackim, ale nadal na tych rynkach nie byli�my konkurencyjni. Wolniejsze od krajowego tempo wzrostu cen widoczne by�o równie na rynku globalnym, co skutkowa�o ponown� utrat� przewagi cenowej przez polskich producentów, szczególnie na rynku argenty�skim, gdzie kukurydza by�a ta�sza od krajowej o ok. 2%. Natomiast wskanik relacji cen polskich do cen ameryka�skich pogor-szy� si� z 79% w 2010 roku do 93% w 2011 roku.

W I pó�roczu 2012 roku ceny kukurydzy paszowej w Polsce by�y zaledwie o ok. 2% nisze od �rednich cen unijnych. Relatywnie wysokie tempo ich spadku wp�yn��o na popraw� naszej pozycji konkurencyjnej wzgl�dem g�ównych pro-ducentów i eksporterów tego ziarna. W stosunku do I pó�rocza 2011 roku naj-bardziej poprawi�a si� nasza pozycja wobec producentów z Hiszpanii i Francji, gdzie nasze przewagi cenowe wzros�y o 8 p.p. Poprawi� si� take wskanik rela-cji cen krajowych do cen w Niemczech, gdzie kukurydza by�a drosza o 9,5%. W dalszym ci�gu ceny kukurydzy w wi�kszo�ci pa�stw UE-12 by�y nisze ni w Polsce. Wysoka redukcja cen oraz dobre zbiory sprawi�y, e na W�grzech i S�owacji kukurydza by�a ta�sza ni w Polsce o 11-12%, za� w Czechach o ok. 5%. Znaczny wzrost �wiatowych cen kukurydzy umoliwi� krajowym producentom odzyskanie przewagi konkurencyjnej wzgl�dem rynku globalnego. W USA kuku-rydza by�a drosza od polskiej o ok. 13%, za� wskanik relacji cen krajowych do cen na rynku argenty�skim wyniós� 89%.

6.3. J�czmie� paszowy

Ceny j�czmienia paszowego na rynku unijnym charakteryzowa�y si� podobnym kierunkiem oraz nat�eniem zmian jak ceny kukurydzy paszowej. Po gwa�townym spadku w 2009 roku, w dwóch kolejnych latach ceny j�czmienia znacz�co wzros�y, osi�gaj�c poziom wyszy od notowanego w latach 2007-2008. Zjawisko to spowodowane by�o g�ównie przez rosn�c� presj� ze strony popytu oraz post�puj�cy spadek poziomu zapasów61. W 2010 roku w UE-27 tona j�cz-mienia paszowego w skupie kosztowa�a �rednio 131 euro, za� w 2011 roku ju blisko 190 euro. W latach 2010-2011 dynamika wzrostu cen w UE-15 by�a zde-cydowanie nisza ni w nowych pa�stwach cz�onkowskich. W tym okresie, spo-�ród krajów g�ównych producentów, j�czmie� zdroa� najbardziej w Niemczech i Francji (o 35-37% rocznie), natomiast najmniej w Hiszpanii (o 28%). Bardzo

61 W. �opaciuk, �wiatowy rynek zbó�, [w:] Rynek zbó�. Stan i perspektywy, nr 42, „Analizy Rynkowe”, IERiG�-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa 2012, s. 7.

97

wysoki wzrost cen j�czmienia odnotowano na rynku krajowym. Zwi�kszy�y si� one �rednio o 42% rocznie, osi�gaj�c poziom 185 euro za ton�. Wyszy wzrost cen (o ok. 1-2 p.p.) wyst�pi� jedynie na Litwie i w Bu�garii.

Równie na rynku �wiatowym ceny j�czmienia wykazywa�y siln� tenden-cj� wzrostow�. W latach 2010-2011 cena j�czmienia paszowego w Australii wynosi�a �rednio 183 euro/ton� i by�a o ok. 2/3 wysza ni w 2009 roku. W Kana-dzie i USA wzrost cen by� nieco niszy (ok. 40%), za� tona j�czmienia koszto-wa�a odpowiednio 134 i 212 euro.

Wykres 6.3. Ceny j�czmienia paszowego w wybranych krajach UE-27 (w euro/t)


W pierwszym pó�roczu 2012 roku (w relacji do analogicznego okresu roku poprzedniego) ceny j�czmienia na rynku unijnym wykazywa�y s�ab� tendencj� spadkow�, jednake w dalszym ci�gu utrzymywa�y si� na bardzo wysokim po-ziomie. �rednia cena skupu w UE-27, w relacji do pierwszego pó�rocza 2011 roku, by�a nisza o 1%. W Polsce j�czmie� by� ta�szy o ok. 3%, za� w Wielkiej Brytanii i Hiszpanii o 1,5-2,5%. Wzrost cen odnotowano na rynku niemieckim i francuskim, gdzie j�czmie�, w stosunku do I pó�rocza 2011 roku, zdroa� odpo-wiednio o 0,5% i 3%. Na rynku globalnym wzrost cen j�czmienia by� kontynuo-wany, jednake z mniejszym nat�eniem ni w latach poprzednich. W Kanadzie w 2012 roku zwi�kszy�y si� one o 19%, w Australii o ok. 10%, za� w USA ich wzrost nie przekroczy� 5%.

W latach 2004-2010 ceny j�czmienia paszowego w Polsce by�y przeci�tnie o 7% nisze od �rednich cen w UE-27. W tym okresie pozycj� konkurencyjn� utracili�my tylko raz w 2008 roku, kiedy to j�czmie� by� o ok. 1% droszy ni

50

100

150

200

250

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I pó�r. 2012

Wielka Brytania Hiszpania Niemcy Polska W�gry

98

w Unii. W latach 2009-2010 przewaga cenowa polskich producentów uleg�a ponownej poprawie i wynios�a odpowiednio ok. 13 i 6%, tj. zbliy�a si� do po-ziomu notowanego w pierwszych latach po akcesji (por. aneks 6.3).

W latach 2004-2010 najsilniejsz� pozycj� konkurencyjn� na rynku j�cz-mienia paszowego mieli�my wzgl�dem producentów z W�och i Portugalii, gdzie ceny by�y wysze od krajowych �rednio o 28-32%. W Hiszpanii j�czmie� by� droszy przeci�tnie o 22%, we Francji o 9%, za� w Niemczech, Wielkiej Bryta-nii i Danii o 6-8%. Nisze ni w Polsce ceny notowano w pa�stwach UE-12. Na S�owacji j�czmie� paszowy by� ta�szy �rednio o 11%, a w Czechach i na W�grzech o ok. 5-7%.

Siln� pozycj� konkurencyjn� krajowi producenci utrzymywali wzgl�dem producentów z Australii, gdzie w latach 2004-2010 j�czmie� paszowy by� �rednio o 17% droszy ni w Polsce, podczas gdy w stosunku do rynku ameryka�skiego nasz� przewag� cenow� cechowa�a dua zmienno��. Najbardziej korzystny wska-nik relacji cen krajowych do cen w USA odnotowali�my w latach 2009-2010 – wyniós� on wtedy 61%, za� w latach 2007-2008 j�czmie� by� u nas odpowiednio o 21 i 5% droszy. W Kanadzie ceny j�czmienia paszowego w latach 2004-2010 by�y wyranie nisze ni na rynku krajowym (przeci�tnie o ok. 14%).

Wysoka dynamika wzrostu cen j�czmienia notowana w Polsce w 2011 roku skutkowa�a os�abieniem naszej pozycji konkurencyjnej zarówno na rynku wspólnotowym, jak i �wiatowym. �rednia cena j�czmienia stanowi�a ok. 98% ceny unijnej, wobec 94% w 2010 roku. Istotnie pogorszy�y si� (o ok. 7-8 p.p.) wskaniki relacji cen krajowych do cen we Francji i Wielkiej Brytanii. Zmniej-szy�a si� take nasza przewaga cenowa wobec rynku hiszpa�skiego i niemiec-kiego (o ok. 3-4 p.p.). Wzmocni�a si� natomiast pozycja konkurencyjna produ-centów z W�gier i S�owacji, gdzie j�czmie� by� ta�szy o 10-11%. Wzgl�dem rynku globalnego nasza przewaga cenowa równie istotnie zmala�a. Wskaniki relacji cen krajowych do cen w USA i Kanadzie w stosunku do 2010 roku pogor-szy�y si� o ok. 21 p.p. Utracili�my pozycj� konkurencyjn� wobec producentów z Australii, gdzie j�czmie� by� ta�szy ni w Polsce o 3%.

W I pó�roczu 2012 roku ceny j�czmienia w Polsce by�y zaledwie o 0,3% nisze od �rednich cen unijnych. Pomimo to, relatywnie wysoka dynamika spadku cen przyczyni�a si� do wzmocnienia naszej pozycji konkurencyjnej wzgl�dem g�ównych producentów i eksporterów tego ziarna. W stosunku do I pó�rocza 2011 roku najbardziej wzros�a nasza przewaga wzgl�dem producen-tów z Francji (o 6 p.p.). Poprawi� si� take wskanik relacji cen krajowych do cen w Niemczech i Hiszpanii, gdzie j�czmie� by� droszy odpowiednio o 4 i 11%, za� wobec producentów z Wielkiej Brytanii jego warto�� nie uleg�a zmianie.

99

W dalszym ci�gu znacznie nisze ceny j�czmienia utrzymywa�y si� w wi�kszo�ci pa�stw UE-12. W wyniku dobrych zbiorów nast�pi�a znacz�ca redukcja cen na �otwie i Litwie – j�czmie� by� o ok. 7-11% ta�szy ni w Polsce, za� w Czechach i na W�grzech o 12-13%.

Dynamiczny wzrost cen j�czmienia, notowany na rynku globalnym w pierwszych miesi�cach 2012 roku, przyczyni� si� do ponownego wzmocnienia pozycji konkurencyjnej krajowych producentów. Wed�ug danych FAO62 j�czmie� paszowy w USA by� droszy ni w Polsce o ok. 21%, a w Australii o 0,3%. Poprawi� si� take wskanik relacji cen krajowych do cen kanadyjskich, wyniós� 110%, wobec 119% w I pó�roczu 2011 roku.

6.4. Mi�so wieprzowe

Od wielu lat rynek wieprzowiny charakteryzuje si� znacznymi wahaniami poday, pobytu oraz cen. Spowolnienie gospodarcze wywo�ane kryzysem finan-sowym, notowane od 2008 roku, przyczyni�o si� do dalszego pog��bienia nie-stabilno�ci sektora63. Redukcja eksportu, stagnacja popytu konsumpcyjnego oraz towarzysz�cy im systematyczny spadek op�acalno�ci chowu trzody, prze�oy�y si� na spadek produkcji oraz cen mi�sa wieprzowego. W latach 2008-2010 �rednia cena wieprzowiny w UE-27 zmniejszy�a si� ze 153 do 140 euro/100 kg, tj. o 8,5%. Na rynku krajowym kierunek zmian cen by� analogiczny jak na rynku unijnym, jednake tempo ich spadku by�o blisko dwukrotnie wysze. Przeci�tna cena wieprzowiny w Polsce obniy�a si� o ok. 15% z 158 do 135 euro/100 kg. Skala redukcji cen wieprzowiny w pozosta�ych krajach, b�d�cych jej g�ównymi pro-ducentami i eksporterami, by�a zbliona do �redniej unijnej. Na W�grzech, w Austrii, Niemczech i we W�oszech mi�so wieprzowe w relacji do 2008 roku by�o ta�sze o 10-12%, we Francji o 8%, natomiast w Hiszpanii i Danii spadek cen nie przekroczy� 6%. Jedynym krajem, w którym odnotowano wzrost cen, by�a Wielka Brytania, gdzie wieprzowina zdroa�a o 4%.

Na rynku globalnym poziom cen wieprzowiny równie ulega� silnym wahaniom. W Brazylii po znacznej ich zwyce w 2008 roku, w 2009 roku ceny tego gatunku mi�sa gwa�townie si� obniy�y, a w 2010 roku ponownie wzros�y, tak jak w USA. W 2010 roku 100 kg wieprzowiny w USA kosztowa�o 185 euro, za� w Brazylii ponad 207 euro. 62 Food Outlook, Global Market Analysis, FAO, November 2012, www.fao.org. 63 A. Judzi�ska, Stan przewag cenowych na rynku podstawowych produktów rolnictwa, [w:] I. Szczepaniak (red.), Monitoring i ocena konkurencyjno�ci polskich producentów �yw-no�ci (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 25, IERiG�-PIB, Warszawa 2011, s. 72.

100

W 2011 roku na unijnym rynku wieprzowiny ujawni�y si� s�abe symptomy oywienia. Jej produkcja w UE-27 wzros�a �rednio o 1,4%. G�ównym czynnikiem determinuj�cym rozwój produkcji by�o zwi�kszone zapotrzebowanie na ten gatu-nek mi�sa, przede wszystkim ze strony Korei Po�udniowej, Chin, Japonii oraz Rosji64. Wzrost popytu przyczyni� si� do ponownego wzrostu cen, które w UE-27 zwi�kszy�y si� przeci�tnie o 9% do 153,3 euro/100 kg. Tym samym powróci�y do poziomu notowanego w 2008 roku. Zbliona do �redniej unijnej dynamika wzrostu cen wyst�pi�a w Hiszpanii, Austrii oraz na W�grzech. W Niemczech wieprzowina zdroa�a o ok. 8%. Natomiast we Francji, Danii oraz Polsce jej ceny wzros�y o ok. 12-13%. Wzrost cen mia� miejsce take na rynku �wiatowym. W USA i Brazylii wieprzowina zdroa�a o ok. 3-5%.

Wykres 6.4. Ceny mi�sa wieprzowego w wybranych krajach UE-27

(w euro/100 kg)


W I pó�roczu 2012 roku wzrost cen wieprzowiny na rynku wspólnotowym by� kontynuowany. By� to efekt ponownej redukcji poday oraz rosn�cych kosz-tów produkcji. �rednia cena wieprzowiny w UE-27, w relacji do analogicznego okresu w 2011 roku, zwi�kszy�a si� o 6%. Utrzyma�o si� szybkie (12%) tempo wzrostu cen na rynku krajowym. W Danii, Niemczech, W�oszech oraz Austrii wieprzowina zdroa�a o 6-9%, za� we Francji o 5%. Jedynym pa�stwem unij-nym, w którym odnotowano spadek cen (o ok. 1%) by�a Hiszpania. Niewielka

64 A. Judzi�ska, Produkcja mi�sa w Unii Europejskiej w 2011 roku, „Gospodarka Mi�sna” 2012, nr 7, s. 28.

100

120

140

160

180

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I pó�r. 2012

Dania Niemcy Hiszpania W�gry Austria Polska

101

redukcja cen mi�sa wieprzowego wyst�pi�a równie w Brazylii (1,2%). Nato-miast w USA dynamika ich wzrostu by�a o ok. 3 p.p. wysza od unijnej.

W latach 2008-2009 polscy producenci utracili pozycj� konkurencyjn� na rynku unijnym. W tym okresie cena mi�sa wieprzowego w Polsce by�a �rednio o 2% wysza od �redniej UE-27. Ta utrata przewag cenowych mia�a przej�ciowy charakter (por. aneks 6.4). W 2010 roku wskanik relacji cen krajowych do �redniej unijnej wyniós� 96% i by� zbliony do poziomu notowanego w latach 2005 i 2007.

W latach 2004-2010 najwysze przewagi cenowe mieli�my wobec wszyst-kich producentów z UE-12, gdzie wieprzowina by�a drosza �rednio o 11%, w tym na W�grzech o 5%. Mniej korzystne relacje cenowe widoczne by�y w relacji do g�ównych unijnych producentów i eksporterów. Na rynku niemieckim, hiszpa�-skim i austriackim mi�so wieprzowe by�o drosze od polskiego o ok. 4-7%. Znacznie nisze ceny ni na rynku krajowym odnotowano w Danii, gdzie wie-przowina by�a ta�sza �rednio o 11%, za� we Francji o 3%. Krajowe ceny wie-przowiny kszta�towa�y si� zacznie korzystniej w odniesieniu do cen notowanych na rynku globalnym. W latach 2004-2010 �rednie wskaniki relacji cen w Polsce do cen w Stanach Zjednoczonych i Brazylii wynios�y odpowiednio 85% i 81%.

Wysze od unijnego tempo wzrostu cen wieprzowiny notowane w Polsce w 2011 roku skutkowa�o os�abieniem naszej pozycji konkurencyjnej na rynku wspólnotowym. W tym czasie �rednia cena wieprzowiny w Polsce stanowi�a 99% ceny unijnej. Pogorszy� si� wskanik relacji cen krajowych do cen w Niemczech (o 4 p.p.), na W�grzech (o ok. 3 p.p.) i w Hiszpanii (o 2 p.p.). Utracili�my przewag� cenow� wobec producentów z Austrii, Finlandii i Szwecji. Nie zmieni�y si� natomiast wskaniki relacji cen krajowych do cen w Danii i Francji. Na tych rynkach wieprzowina by�a ta�sza, podobnie jak w 2010 roku, odpowiednio o 8 i 3%. Pogorszy�a si� nasza przewaga konkurencyjna wobec producentów z USA i Brazylii. Wskanik relacji cen krajowych do cen na obu tych rynkach w stosunku do 2010 roku pogorszy� si� odpowiednio o 5 i 7 p.p.

W I pó�roczu 2012 roku dynamika wzrostu cen wieprzowiny na rynku krajowym by�a nadal bardzo wysoka, podczas gdy w UE-27 ceny ros�y ze znacznie mniejszym nat�eniem. W efekcie polscy producenci utracili przewag� konkurencyjn� wzgl�dem rynku wspólnotowego. Wskanik relacji cen krajowych do unijnych wyniós� 103,4% i by� identyczny jak w 2008 roku. Po raz pierwszy, od momentu akcesji Polski do UE, ceny wieprzowiny na rynku krajowym by�y wysze od notowanych w krajach wszystkich g�ównych producentów i eksporte-rów tego mi�sa w Unii Europejskiej. W Danii i Holandii wieprzowina by�a ta�sza o 10-13%, we Francji, Hiszpanii, Austrii �rednio o 2-7%, za� w Niemczech o nie-

102

spe�na 1%. Na rynku globalnym poziom cen by� w dalszym ci�gu znacznie wy-szy ni w Polsce. Wskaniki relacji cen krajowych do cen w USA i Brazylii wynios�y odpowiednio 80 i 78%.

6.5. Mi�so wo�owe

W 2010 roku na unijnym rynku wo�owiny ujawni�y si� s�abe symptomy oywienia. Przej�ciowy spadek cen zbó oraz pasz przyczyni� si� do wzrostu jej poday, a towarzysz�cy mu spadek warto�ci euro wzgl�dem walut konkurentów wp�yn�� na ponowny wzrost popytu eksportowego w tym sektorze. Zjawiska te wp�yn��y na wzrost cen wo�owiny. Jej �rednia cena w UE-27 zwi�kszy�a si� w latach 2009-2010 z 320 do 322 euro/100 kg, tym samym wróci�a do poziomu notowanego w 2008 roku. Znacznie wysz� od �redniej unijnej dynamik� wzro-stu wykazywa�y ceny w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Francji, natomiast spa-dek cen mia� miejsce we W�oszech i na W�grzech. W Polsce wo�owina zdroa�a o 5,3% z 247 do 260 euro/100 kg.

Na rynku �wiatowym tempo wzrostu cen wo�owiny w 2010 roku by�o znacznie wysze ni UE-27. W USA, w relacji do 2009 roku, wzros�y one o 18%, a w Brazylii o ponad 30%. Pomimo tak duego wzrostu, ceny wo�owiny na rynku brazylijskim stanowi�y 92% �redniej ceny unijnej, podczas gdy w Stanach Zjed-noczonych ich poziom by� o 2,5% wyszy od unijnego.

Wykres 6.5. Ceny mi�sa wo�owego w wybranych krajach UE-27 (w euro/100 kg)


150

200

250

300

350

400

450

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I pó�r. 2012

Niemcy Francja W�ochy Polska Rumunia W�gry

103

Post�puj�ca redukcja pog�owia byd�a mi�snego, s�abn�cy popyt ekspor-towy (notowany od ko�ca 2010 roku), jak równie dalszy spadek popytu we-wn�trznego przyczyni�y si� do spadku poday mi�sa wo�owego. Spadkowi pro-dukcji towarzyszy� znaczny wzrost cen wo�owiny, które w 2011 roku na obszarze Wspólnoty zwi�kszy�y si� �rednio o 9% do 351 euro/100 kg. Wzrost cen odno-towano w wi�kszo�ci krajów cz�onkowskich, w tym najwyszy na �otwie (25%) i w Polsce (19%). W krajach g�ównych producentów wo�owina zdroa�a od 6-7% w Hiszpanii, Francji i Rumunii do ponad 11% w Wielkiej Brytanii. W Brazylii wzrost cen by� równie wysoki, wyniós� 17%, natomiast w USA �rednia cena wo�owiny obniy�a si� o ok. 2%.

W I pó�roczu 2012 roku w krajach UE-27 trend wzrostowy cen wo�owiny by� kontynuowany. Zwi�kszy�y si� one, w relacji do analogicznego okresu roku poprzedniego, �rednio o 12% (z 342 do 382 euro/100 kg). W Wielkiej Brytanii wo�owina zdroa�a o blisko 23%, a we Francji, Hiszpanii i W�oszech �rednio o 10-12%. W Polsce tempo wzrostu cen by�o wyranie nisze, zwi�kszy�y si� one z 310 do 326 euro/100 kg, tj. o 5%. Niewielki spadek cen odnotowano jedynie w Rumunii (2%). W tym samym czasie na rynku ameryka�skim ceny wo�owiny wzros�y o ponad 20% do 356 euro/100 kg, za� na rynku brazylijskim ich poziom nie uleg� zmianie i wyniós� 347 euro/100 kg.

Spo�ród wszystkich bran sektora mi�snego, skala rónic cenowych na rynku wo�owiny jest zdecydowanie najwi�ksza, co odzwierciedla wyst�powanie duych dysproporcji na rynkach poszczególnych krajów Wspólnoty. Wynika to przede wszystkim z duych rónic w kosztach produkcji65. Ceny czynników produkcji, w tym ziemi i pracy, s� wysze w krajach UE-15, jednake proces integracji wp�ywa na zmiany cen take w pa�stwach UE-12, co prowadzi do stopniowego zacierania si� przewag. Zjawisko to widoczne jest take na rynku krajowym. Od momentu akcesji do UE do 2010 roku ceny mi�sa wo�owego w Polsce, pomimo i nie by�y najnisze, znacznie odbiega�y od �redniej unijnej i stanowi�y od 70% ceny UE-27 w 2004 roku do 81% w 2008 i 2010 roku (por. aneks 6.5). W analizowanym okresie polscy producenci najbardziej konku-rencyjni byli wzgl�dem podmiotów z W�och, gdzie wo�owina by�a �rednio o 46% drosza. Korzystne relacje cenowe widoczne by�y take w odniesieniu do pozosta-�ych licz�cych si� producentów i eksporterów tego gatunku mi�sa. W Hiszpanii i Francji wo�owina by�a drosza od polskiej o 31-34%, za� w Wielkiej Brytanii i Niemczech o 28-29%. Systematycznie pogarsza� si� wskanik relacji cen kra-

65 J. Danilczuk-Zembrzuska, Konkurencyjno� rynku mi�sa w Polsce na tle krajów Wspólnoty, „Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szko�y Wyszej w Bydgoszczy” 2009, nr 2, s. 209.

104

jowych do cen notowanych na W�grzech – z ok. 85% w latach 2004-2005 do ponad 115% w 2010 roku. W ca�ym analizowanym okresie nisze ni w Polsce ceny notowano w trzech pa�stwach UE-12. Na �otwie i Litwie wo�owina by�a ta�sza odpowiednio o 24 i 11%, za� w Rumunii o 6%.

Na rynku globalnym krajowi producenci posiadali du� przewag� cenow� wobec producentów z USA, gdzie w latach 2004-2010 mi�so wo�owe by�o dro-sze ni w Polsce �rednio o 27%. Odmienna sytuacja mia�a miejsce w Brazylii. Na tym rynku wo�owina by�a znacznie ta�sza od krajowej o ok. 14%.

Redukcja pog�owia byd�a oraz ograniczona poda sprawi�y, e w 2011 roku ceny wo�owiny na rynku krajowym znacz�co si� zwi�kszy�y. W rezultacie wskanik relacji cen krajowych do �rednich cen UE-27 uleg� pogorszeniu. Wyniós� on 88%, tym samym by� wyszy o ok. 8 p.p. od notowanego w 2010 roku i a o 18 p.p. od uzyskanego w pierwszym roku akcesji. Zmniejszy�a si� take nasza przewaga cenowa wzgl�dem g�ównych unijnych konkurentów. W 2011 roku we W�oszech wo�owina by�a drosza ni w Polsce o 21%, w Wielkiej Brytanii i Niemczech o 15-17%, za� w Hiszpanii i Francji o 10-12%. Nisze od krajo-wych ceny odnotowano w siedmiu krajach Wspólnoty, w tym na W�grzech i w Rumunii, gdzie wo�owina by�a ta�sza odpowiednio o 16 i 15%.

W 2011 roku zmniejszy�a si� przewaga konkurencyjna krajowych produ-centów wzgl�dem producentów z USA, gdzie wo�owina by�a drosza ni w Pol-sce o 4%, wobec 27% w 2010 roku. Natomiast wskanik relacji cen krajowych do cen w Brazylii pogorszy� si� o ok. 2 p.p. i wyniós� 90%.

W I pó�roczu 2012 roku wskanik cen krajowych do �redniej unijnej w rela-cji do I pó�rocza 2011 roku poprawi� si� o 5 p.p. z 91 do 85%. Ponownie wzmoc-ni�a si� nasza przewaga cenowa wzgl�dem g�ównych konkurentów. Zjawisko to by�o najbardziej widoczne w odniesieniu do rynku brytyjskiego, gdzie wo�owina, podobnie jak w latach 2005-2008, by�a drosza ni w Polsce o ok. 28%. Nasza pozycja konkurencyjna poprawi�a si� równie wzgl�dem producentów z Hisz-panii i Francji (o 6 p.p.), a take z W�och i Niemiec (3-4 p.p.). W Rumunii i na W�grzech mi�so wo�owe by�o w dalszym ci�gu duo ta�sze ni w Polsce, odpowiednio o 19 i 14%.

Widocznie poprawi�y si� take wskaniki relacji cen krajowych do cen notowanych na rynku globalnym. W I pó�roczu 2012 roku wyniós� on wobec rynku ameryka�skiego i brazylijskiego odpowiednio 91 i 94%, tym samym by� korzystniejszy ni w analogicznym okresie poprzedniego roku o ok. 5 p.p.

105

6.6. Mleko

W ostatnich latach ceny skupu mleka na rynku unijnym podlega�y silnym wahaniom. Towarzyszy� im spadek liczby producentów mleka oraz post�puj�ca redukcja pog�owia krów. Po duym spadku w 2009 roku, w dwóch kolejnych latach ceny mleka we wszystkich pa�stwach cz�onkowskich wyranie wzros�y, osi�gaj�c poziom zbliony do notowanego w 2008 roku. Znacz�cy wp�yw na gwa�towny wzrost cen mia� utrzymuj�cy si� wysoki popyt na produkty mleczar-skie na rynku globalnym66. W tym okresie �rednia cena skupu w UE-27 zwi�k-szy�a si� o ok. 30% do 35 euro/100 kg, a dwukrotnie wyszy wzrost cen odnoto-wano na Litwie (o 58%). W Niemczech, w relacji do 2009 roku, mleko w skupie zdroa�o o 47%, a w Holandii o 38%. Duy wzrost cen odnotowano take na rynku krajowym. Cena mleka zwi�kszy�a si� z 22,2 w 2009 roku do 29,5 euro/100 kg w 2011 roku, tj. ok. 33%. W mniejszym tempie mleko droa�o w Wielkiej Bry-tanii, Francji i Hiszpanii. Na tych rynkach wzrost cen nie przekroczy� 18%.

Na rynku globalnym dynamika wzrostu ceny mleka by�a wyranie wysza ni w UE-27. W USA w 2011 roku (w stosunku do 2009 roku) zwi�kszy�y si� one o ponad po�ow�, za� w Nowej Zelandii o 71%. Pomimo tak duego wzrostu, ceny �wiatowe by�y w dalszym ci�gu nisze ni we Wspólnocie. Na rynku ame-ryka�skim stanowi�y one 92%, a nowozelandzkim 90% �redniej unijnej.

Wykres 6.6. Ceny mleka w wybranych krajach UE-27 (w euro/100 kg)


66 P. Szajner, Aktualne problemy polskiego mleczarstwa, „Przemys� Spoywczy” 2011, nr 10, s. 5.

15

20

25

30

35

40

45

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I pó�r. 2012

W�ochy Hiszpania Niemcy Polska Litwa Francja

106

W pierwszym pó�roczu 2012 roku na obszarze ca�ej Wspólnoty obser-wowana by�a stabilizacja cen mleka. �rednia cena skupu w UE-27 wynios�a 34,7 euro/100 kg i by�a o niespe�na 2% wysza w porównaniu z analogicznym okresem w 2011 roku. Podobny wzrost cen odnotowano we Francji. Nieco wysza (o 1-2 p.p.) dynamika wzrostu cen wyst�pi�a we W�oszech oraz w Hiszpanii. Jedynie w Wielkiej Brytanii wzrost cen przekroczy� 13%. S�aby spadek cen odnotowano w Holandii, Polsce oraz Niemczech, gdzie mleko stania�o o 2-3%. W Nowej Zelandii tempo wzrostu ceny mleka by�o w dalszym ci�gu wysze ni we Wspólnocie (blisko 3-krotnie), natomiast w USA ceny mleka obniy�y si� o ok. 6%.

W latach 2004-2010 ceny mleka w Polsce by�y przeci�tnie o 14% nisze od �rednich cen unijnych. Najwysz� przewag� cenow� uzyskali�my w 2004 i 2009 roku, kiedy wynios�a ona odpowiednio 27% i 17% na nasz� korzy��. Natomiast najmniejszymi przewagami cenowymi dysponowali�my w latach 2006-2007. W tym okresie ceny skupu mleka na rynku krajowym stanowi�y przeci�tnie 92% �redniej ceny UE-27 (por. aneks 6.6).

Od momentu akcesji do UE do 2010 roku najsilniejsz� pozycj� konkuren-cyjn� na rynku mleka mieli�my wzgl�dem producentów z W�och, gdzie mleko by�o drosze od krajowego �rednio o 31%. W tym samym czasie w Hiszpanii, Francji i Holandii ceny skupu mleka by�y wysze przeci�tnie o 18-22%, a w Niemczech o 13%. Zdecydowanie najmniejsz� przewag� cenow� polscy producenci posiadali w stosunku do producentów z Wielkiej Brytanii. Najwysz�, wynosz�c� �rednio 17%, odnotowali�my w 2004 i 2009 roku. W latach 2008 i 2010 mleko by�o w Polsce ta�sze zaledwie o 2-3%, natomiast w 2007 roku o 0,7% drosze ni na rynku brytyjskim. Take w stosunku do rynku w�gier-skiego nasz� przewag� konkurencyjn� cechowa�a dua zmienno��. Najbardziej korzystny wskanik relacji cen krajowych do cen na W�grzech odnotowali�my w pierwszym roku akcesji – wyniós� on wtedy 85%, za� w latach 2006-2007 oraz 2009-2010 ceny skupu mleka w Polsce by�y �rednio o 5% wysze ni na W�grzech. W latach 2004-2010 nisze ni w Polsce ceny notowano w dwóch pa�-stwach UE-12. Na Litwie mleko by�o ta�sze �rednio o 17%, a na �otwie o 12%. W odniesieniu do rynku globalnego przewagi cenowe krajowi producenci posia-dali wobec konkurentów z Nowej Zelandii, gdzie w latach 2004-2010 mleko by�o �rednio o ok. 17% ta�sze ni w Polsce, podczas gdy w USA przeci�tny poziom cen mleka by� wyszy od krajowego �rednio o ok. 3%.

Relatywnie niskie tempo wzrostu cen mleka, notowane w Polsce w 2011 roku, skutkowa�o wzmocnieniem naszych przewag konkurencyjnych zarówno na rynku wspólnotowym, jak i globalnym. �rednia cena mleka w skupie kszta�-

107

towa�a si� na poziomie 85% ceny unijnej, wobec 89% w 2010 roku. Poprawi� si� (o 3-7 p.p.) wskanik relacji cen krajowych do cen w Niemczech, W�oszech i Holandii, gdzie mleko by�o drosze w stosunku do 2010 roku �rednio o 14%. Zmniejszy�a si� nasza przewaga cenowa wzgl�dem rynku hiszpa�skiego (o ok. 1,5 p.p.). Natomiast wskanik relacji cen krajowych do cen we Francji i Wielkiej Brytanii praktycznie si� nie zmieni�. W dalszym ci�gu ta�sze mleko by�o na �otwie i Litwie, jednake rónica wzgl�dem cen krajowych zmniejszy�a si� z 8% do ok. 1-2%. Poprawi�y si� natomiast (odpowiednio o 8 i 4 p.p.) wskaniki relacji cen krajowych do cen w USA i Nowej Zelandii, i wynios�y 94 i 92%.

W I pó�roczu 2012 roku ceny mleka w Polsce by�y �rednio o 15% nisze od notowanych w innych pa�stwach cz�onkowskich. Obnika cen sprawi�a, e konkurencyjno�� krajowych producentów wzgl�dem g�ównych konkurentów z UE uleg�a wzmocnieniu, �rednio o 4-5 p.p. w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Najwysz� przewag� cenow� osi�gn�li�my wobec rynku w�o-skiego, gdzie mleko by�o drosze o ok. 34%. W Holandii ceny by�y wysze od krajowych o 19%, za� w Niemczech i Francji �rednio o 11%. Odzyskali�my pozy-cj� konkurencyjn� wzgl�dem rynku brytyjskiego. Wskanik relacji cen krajowych do cen w Wielkiej Brytanii wyniós� 88%, wobec 102% w I pó�roczu 2011 roku. Tym samym zbliy� si� on do poziomu notowanego w 2009 roku. W dalszym ci�gu nisze od polskich (o ok. 2%) ceny mleka utrzymywa�y si� na Litwie.

6.7. Mi�so drobiowe

Po kryzysie z lat 2008-2009, w 2010 roku na unijnym rynku drobiu nast�-pi� powrót do tendencji wzrostowej. Z uwagi na krótki cykl produkcji, sektor drobiarski szybko zareagowa� na popraw� sytuacji gospodarczej i wzrost si�y nabywczej konsumentów. Zwi�kszy�a si� op�acalno�� produkcji oraz jej wolu-men. Systematycznie zwi�ksza� si� take popyt wewn�trzny, eksportowy oraz spoycie jednostkowe drobiu67. Zjawiskom tym towarzyszy� przej�ciowy spadek cen zbó i pasz wysokobia�kowych, co przyczyni�o si� do obniki cen brojlerów. W 2010 roku cena drobiu w UE-27 obniy�a si� do 169 euro/100 kg, tj. by�a o 1,6% nisza ni w 2009 roku. Ponad pi�ciokrotnie wyszy spadek od �redniej unijnej wykazywa�y ceny na rynku francuskim. W Hiszpanii, Niemczech i W�o-szech zmniejszy�y si� one o ok. 3%, podczas gdy w Wielkiej Brytanii nieznacz-nie wzros�y (o 3%). W Polsce redukcja cen by�a relatywnie niewielka i wynios�a niespe�na 1%. Za 100 kg mi�sa drobiowego p�acono 124 euro, tj. o 9% mniej ni �rednio w latach 2007-2008.

67 USDA GAIN Report, UE-27 Poultry and Products Annual, 2010, s. 1.

108

Na rynku globalnym w latach 2007-2011 utrzymywa� si� systematyczny wzrost cen mi�sa drobiowego. W Stanach Zjednoczonych wzros�y one z 68 do blisko 83 euro/100 kg (tj. o 22%). W Brazylii drób zdroa� o 43% ze 105 do 150 euro/100 kg. Pomimo tak wydatnego wzrostu, ceny na obu tych rynkach by�y wyranie nisze od cen unijnych. W 2011 roku stanowi�y odpowiednio 44 i 80% ich �redniego poziomu.

Wykres 6.7. Ceny mi�sa drobiowego w wybranych krajach UE-27

(w euro/100 kg)


W latach 2004-2010 ceny mi�sa drobiowego w Polsce by�y przeci�tnie o 26% nisze od �rednich cen unijnych. Najwysze przewagi cenowe uzyskali-�my w latach 2004 i 2006, a take w 2009 roku, kiedy wynios�a ona ok. 30% (por. aneks 6.7). W latach 2004-2010 polscy producenci byli najbardziej konku-rencyjni wobec producentów z Niemiec oraz Francji, gdzie drób by� �rednio o 60-70% droszy ni w Polsce. Mniej korzystny wskanik relacji cen notowali-�my wzgl�dem konkurentów z Hiszpanii, W�och oraz W�gier, wynosi� on prze-ci�tnie 35-40%. Zdecydowanie najmniej korzystn� relacj� cenow� polscy pro-ducenci posiadali w stosunku do producentów z Wielkiej Brytanii, gdzie ceny by�y o 12% wysze ni w Polsce. Najwysze przewagi na tym rynku utrzymywa-li�my w latach 2004-2006, kiedy nasze ceny by�y �rednio o ponad 21% nisze ni w Wielkiej Brytanii. W 2010 roku drób by� w Polsce zaledwie o 2% ta�szy, a w latach 2008-2009 o ok. 2% droszy ni na rynku brytyjskim.

Wzgl�dem rynku globalnego polscy producenci nie posiadali przewag cenowych. Zarówno w USA, jak i w Brazylii ceny drobiu by�y na ogó� zdecy-

50

100

150

200

250

300

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I pó�r. 2012

Niemcy Hiszpania Francja Polska Wielka Brytania

109

dowanie nisze ni w Polsce. W latach 2004-2010 �redni wskanik relacji cen krajowych do cen notowanych na rynku ameryka�skim i brazylijskim wyniós� odpowiednio 179 i 112%.

Znacz�cy wzrost cen zbó i pasz, notowany w II pó�roczu 2010 roku, wp�yn�� na zwi�kszenie kosztów produkcji i spadek jej op�acalno�ci. W celu ograniczenia redukcji dochodów producenci zmuszeni byli podnie�� ceny mi�sa. Ich �redni poziom w UE-27 w 2011 roku zwi�kszy� si� o ponad 10%. Bardzo duy wzrost cen odnotowano w Polsce i Hiszpanii (28-31%), podczas gdy w Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii ich wzrost nie przekroczy� 4%.

W pierwszej po�owie 2012 roku trend wzrostowy zosta� zahamowany. W UE-27 �rednie ceny drobiu, w relacji do analogicznego okresu roku poprzed-niego, zwi�kszy�y si� jedynie o 2%. W Polsce i Hiszpanii drób nadal systema-tycznie droa�. Jego ceny zwi�kszy�y si� odpowiednio o 22 i 31%. Spadek cen odnotowano we Francji i Wielkiej Brytanii (12-18%), natomiast w Niemczech poziom cen nie uleg� zmianie. W dalszym ci�gu wysoki (17%) wzrost cen mia� miejsce w USA, podczas gdy w Brazylii odnotowano ich spadek (o 3%).

Pomimo duego wzrostu cen, krajowym producentom uda�o si� utrzyma� pozycj� konkurencyjn� na rynku wspólnotowym. Jednake nasza przewaga cenowa systematycznie si� zmniejsza�a. W 2011 roku ceny drobiu w Polsce kszta�towa�y si� na poziomie 87% �redniej ceny unijnej. Znacz�co pogorszy� si� wskanik relacji cen krajowych do cen we Francji, gdzie drób by� droszy o 23%, wobec 55% w 2010 roku. Zmniejszy�a si� take nasza przewaga cenowa wzgl�-dem rynku niemieckiego i w�gierskiego, �rednio o ok. 13 p.p. Wskanik relacji cen krajowych do cen we W�oszech wyniós� 72%, tym samym by� zbliony do przeci�tnego poziomu z lat 2004-2007. Nisze od polskich ceny mi�sa drobio-wego (o ok. 21%) odnotowano w Wielkiej Brytanii. Po raz pierwszy od momentu akcesji przewag� cenow� utracili�my take wobec trzech innych pa�stw Wspól-noty. Na Litwie i w Bu�garii mi�so drobiowe by�o ta�sze o 10%, a na �otwie o 5%.

W I pó�roczu 2012 roku niekorzystny trend by� kontynuowany. Nasza przewaga konkurencyjna na rynku UE-27 zmniejszy�a si� w stosunku do I pó�rocza 2011 roku o 15 p.p. W Niemczech, W�oszech i Hiszpanii drób by� droszy o 32-48%, za� na rynku francuskim jedynie o 6%. Wysze ceny mi�sa drobiowego odnotowali�my wzgl�dem siedmiu krajów UE-27, w tym najwi�ksz� przewag� (25-31%) uzyskali producenci z Wielkiej Brytanii i Litwy.

Na rynku globalnym nasza pozycja konkurencyjna nie uleg�a poprawie. W I pó�roczu 2012 roku ceny drobiu w Polsce w relacji do cen w USA i Brazylii stanowi�y odpowiednio 178% i 116%.

110

6.8. Jaja konsumpcyjne

W latach 2004-2009 ceny jaj konsumpcyjnych w UE-27 systematycznie ros�y. Bardzo wysokie tempo wzrostu utrzymywa�o si� do 2007 roku, kiedy to jaja droa�y w tempie ok. 10% rocznie, w dwóch kolejnych latach wzrost cen nie przekracza� 3%. Tendencja wzrostowa uleg�a odwróceniu dopiero w 2010 roku. W efekcie, �rednia cena jaj konsumpcyjnych na rynku unijnym w 2011 roku obni-y�a si� do 112 euro/100 kg, tj. by�a o 3,5% nisza ni w 2009 roku, jednocze-�nie o 37% wysza ni w latach 2004-2005.

Spadek cen jaj konsumpcyjnych odnotowano w wi�kszo�ci pa�stw Wspólnoty. Jego dynamika by�a bardzo wysoka w krajach UE-12, szczególnie na Litwie, gdzie ceny jaj w 2011 roku w stosunku do 2009 roku zmniejszy�y si� o blisko 27%. W�ród g�ównych producentów i eksporterów znaczna redukcja cen wyst�pi�a w Hiszpanii (o 15%) oraz w Holandii i Francji (o 7%). W Szwecji jaja zdroa�y o ponad 20%, natomiast w Niemczech i W�oszech wzrost cen nie przekroczy� 6%. W Polsce w 2010 roku, pod wp�ywem wzrostu cen pasz oraz innych czynników produkcji, �rednia cena jaj w porównaniu z rokiem poprzed-nim wzros�a z 115 do 124 euro/100 kg, tj. o ok. 8%. Natomiast w 2011 roku obniy�a si� ona o blisko 10% do 112 euro/100 kg. Obnika cen by�a wynikiem spadku popytu eksportowego i wzrostu importu, stymulowanego wysok� poda�, jak równie spadkiem cen na rynku globalnym oraz unijnym.

Od pocz�tku 2012 roku ceny jaj konsumpcyjnych na obszarze ca�ej Wspólnoty wykazywa�y siln� tendencje wzrostow�. W pierwszym pó�roczu, w relacji do analogicznego okresu roku poprzedniego, �rednia cena sprzeday jaj konsumpcyjnych w UE-27 zwi�kszy�a si� o blisko 55%. G�ównymi czynni-kami powoduj�cymi tak znaczy wzrost cen by�y: spadek poday, wysoka dyna-mika eksportu, a take wzrost nak�adów zwi�zanych z wej�ciem w ycie zakazu produkcji jaj w klatkach konwencjonalnych. W Holandii jaja zdroa�y blisko 2,5-krotnie. We Francji, Niemczech oraz Hiszpanii ich ceny zwi�kszy�y si� o 73-94%, we W�oszech o 32%, za� w Wielkiej Brytanii zaledwie o 6%. W Polsce skala wzrostu by�a zbliona do �redniej unijnej, jaja zdroa�y o 52% z ok. 109 do 165 euro/100 kg. W pozosta�ych krajach UE-12 wzrost cen by� nieco niszy, wyniós� �rednio ok. 45%.

W latach 2004-2007 ceny jaj w Polsce, pomimo ich systematycznego wzrostu, utrzymywa�y warto�� nisz� od �redniej unijnej, kszta�tuj�c si� na po-ziomie 96-98%. W kolejnych latach krajowi producenci utracili pozycj� konku-rencyjn�. W latach 2009-2011 ceny jaj w Polsce by�y zblione do cen unijnych, natomiast w 2008 roku by�y od nich wysze o 6% (por. aneks 6.8).

111

W krajach g�ównych producentów ceny jaj konsumpcyjnych by�y wyra-nie nisze ni w Polsce. W Holandii w latach 2004-2010 ich �redni poziom by� niszy od krajowego o blisko 24%, w Hiszpanii o ok. 17%, za� we Francji i Niemczech odpowiednio o 12 i 10%. We W�oszech, w ca�ym analizowanym okresie ceny jaj konsumpcyjnych by�y wysze od notowanych w Polsce, �rednio o 40%. Natomiast najsilniejsz� pozycj� konkurencyjn� krajowi producenci posiadali w odniesieniu do producentów ze Szwecji, gdzie jaja by�y drosze przeci�tnie o 55%.

Wykres 6.8. Ceny jaj konsumpcyjnych w wybranych krajach UE-27 (w euro/100 kg)


W 2011 roku ceny jaj konsumpcyjnych w Polsce stanowi�y 119,5% �red-nich cen hiszpa�skich. We Francji by�y one nisze ni u nas o 8%, a w Niem-czech o ok. 6%. Wzmocni�a si� przewaga krajowych producentów wzgl�dem konkurentów ze Szwecji i W�och. Wskanik relacji cen krajowych do �rednich cen wyst�puj�cych na tych rynkach wyniós� odpowiednio 53% i 65%.

W I pó�roczu 2012 roku dynamika wzrostu cen jaj konsumpcyjnych w krajach ich g�ównych producentów w UE by�a wyranie wysza od notowanej w Polsce. Skutkowa�o to wzmocnieniem naszych przewag cenowych. W relacji do analogicznego okresu w roku poprzednim, we W�oszech jaja by�y o 32% drosze ni w Polsce, w Szwecji o 26%, za� we Francji jedynie o 1%. W Hisz-panii, Niemczech oraz Holandii ceny by�y w dalszym ci�gu nisze ni na rynku krajowym, jednake rónice te by�y mniejsze ni rok wcze�niej. Wskanik rela-cji cen krajowych do �rednich cen wyst�puj�cych na dwóch pierwszych rynkach poprawi� si� odpowiednio o 28 i 13 p.p. i wyniós� ok. 101%, czyli nadal nie byli-

50

100

150

200

250

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I pó�r. 2012

Niemcy W�ochy Holandia Polska Szwecja

112

�my konkurencyjni. Na rynku holenderskim jaja by�y ta�sze o ok. 17%, wobec 43% w I pó�roczu 2011 roku. Znacz�co pogorszy�a si� nasza przewaga cenowa w stosunku do producentów z Wielkiej Brytanii, gdzie jaja konsumpcyjne by�y ta�sze ni w Polsce o 30%. 6.9. Podsumowanie

Z analizy zmian cen na rynkach podstawowych produktów rolnictwa w Polsce i Unii Europejskiej w latach 2010-2012 wynika, e: � Zmiany cen w Polsce s� w duym stopniu analogiczne do zmian zachodz�-

cych w innych krajach UE-27. Przebiegaj� one w podobnym kierunku, jed-nake ich dynamika (zarówno spadku, jak i wzrostu) w Polsce jest zazwyczaj wysza ni przeci�tnie we Wspólnocie. Wyj�tek stanowi�o I pó�rocze 2012 roku, kiedy tempo zmian cen wi�kszo�ci badanych produktów w Polsce by�o zdecydowanie wolniejsze od unijnego, w tym w szczególno�ci mleka, jaj konsumpcyjnych i pszenicy konsumpcyjnej.

� Polscy producenci podstawowych produktów rolnictwa uzyskuj� wysze przewagi cenowe w stosunku do producentów z krajów UE-15, nisze za� wzgl�dem producentów z nowych krajów cz�onkowskich.

� W relacji do g�ównych producentów ywno�ci w UE, krajowi producenci utrzymuj� najbardziej konkurencyjne ceny wobec producentów z W�och i Hiszpanii, za� mniejsze w relacji do rynku francuskiego i niemieckiego.

� Uwzgl�dniaj�c g�ówne kierunki produkcji rolnej, mona stwierdzi�, e pol-scy producenci rolni s� bardziej konkurencyjni cenowo na rynkach zwi�za-nych z produkcj� zwierz�c� ni ro�linn�.

Analiza zmian cen podstawowych produktów rolnych wykaza�a, e po przej�ciowej utracie konkurencyjno�ci, jaka mia�a miejsce w 2008 roku, w 2009 roku nast�pi�o ponowne wzmocnienie naszych przewag cenowych w stosunku do producentów z Unii Europejskiej. W tym okresie wskaniki relacji cen kra-jowych do �rednich cen unijnych na wi�kszo�ci rynków by�y zblione lub nisze od notowanych w latach 2006-2007. Zjawisko to by�o szczególnie widoczne na rynku j�czmienia paszowego, pszenicy konsumpcyjnej oraz mleka.

Post�puj�cy wzrost cen czynników produkcji (w tym g�ównie energii oraz pasz), jak równie dalszy wzrost cen ywno�ci w Polsce i na �wiecie, sprawi�y, e w latach 2010-2011 przewagi cenowe krajowych producentów na wi�kszo�ci rynków widocznie si� zmniejszy�y. W tym okresie ziarno zbó by�o od niespe�na 0,5 do 6% ta�sze ni �rednio w UE-27. Przewagi cenowe na rynku mi�sa wo�o-wego, drobiowego oraz mleka obniy�y si� �rednio do ok. 13%, wobec �rednio 22% w 2009 roku. Ceny jaj konsumpcyjnych na rynku krajowym zrówna�y si�

113

z cenami notowanymi we Wspólnocie. Niewielkie przewagi cenowe ujawni�y si� natomiast na rynku wieprzowiny.

Tabela 6.1. Porównanie cen podstawowych produktów rolnictwa w Polsce i w Unii Europejskieja (UE = 100)

Wyszczególnienie II pó�rocze 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 I pó�rocze

2012 Pszenica konsumpcyjna 93,5 87,3 97,8 98,8 101,4 90,8 96,5 99,5 102,5 J�czmie� paszowy 90,1 87,0 89,2 94,9 100,7 87,4 93,6 97,7 99,7 Kukurydza paszowa 98,4 88,9 94,8 96,6 101,4 98,5 96,5 98,1 97,9 Mi�so wieprzowe 102,1 95,6 88,9 95,0 103,3 101,1 96,3 98,9 103,4 Mi�so wo�owe 70,1 75,5 75,2 77,8 80,6 77,1 80,8 88,4 85,1 Mleko 73,4 86,1 90,0 93,5 87,1 82,7 88,8 85,0 85,1 Mi�so drobiowe 70,9 77,2 67,9 75,9 77,1 72,9 73,4 87,4 91,2 Jaja konsumpcyjne 98,0 96,1 97,8 98,3 105,9 99,3 100,4 100,0 103,3 a do 2006 roku dane dla UE-25, w latach 2007-2012 dla UE-27 �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksów 6.1-6.8.

Notowania cen w I pó�roczu 2012 roku wskazuj� na dalsze os�abienie naszych przewag cenowych w stosunku do producentów z Unii Europejskiej. Utracili�my pozycj� konkurencyjn� na rynku pszenicy konsumpcyjnej, mi�sa wieprzowego oraz jaj konsumpcyjnych. Ceny tych produktów by�y w Polsce o 2,5-3,5% wysze ni w UE-27. Na rynku mi�sa drobiowego oraz j�czmienia paszowego wskaniki relacji cen krajowych do �rednich cen unijnych uleg�y pogorszeniu. S�abe wzmocnienie naszych przewag cenowych odnotowano jedynie na rynku wo�owiny. Natomiast na rynku mleka oraz kukurydzy paszowej pozy-cja konkurencyjna krajowych producentów nie uleg�a wi�kszej zmianie.

Analiza przewag cenowych na rynku podstawowych produktów rolnictwa wykaza�a, e od momentu akcesji Polski do Unii Europejskiej post�puje proces stopniowego wyrównywania si� cen ywno�ci mi�dzy rynkiem krajowym a unijnym. Oznacza to, e przewagi kosztowo-cenowe przestaj� by� g�ównym ród�em budowania przewagi konkurencyjnej. W warunkach globalizacji i inte-gracji europejskiej systematycznie ro�nie znaczenie pozacenowych czynników konkurencyjno�ci. Zjawisko to zmusza krajowych producentów do poszukiwa-nia innych ni ceny róde� umoliwiaj�cych im zachowanie pozycji konkuren-cyjnej na rynku wspólnotowym68.

68 I. Szczepaniak (red.), Ocena konkurencyjno�ci…, op. cit., s. 152.

114

7. Stan przewag cenowych na rynku wybranych produktów przetwórstwa spo�ywczego

W warunkach globalizacji, integracji europejskiej oraz post�puj�cej trans-

formacji systemowej, konkurencyjno�� sektora ywno�ciowego rozumiana jako zdolno�� lokowania si� krajowych producentów ywno�ci na rynkach zagra-nicznych oraz zdolno�� rozwijania efektywnego eksportu69 determinowana jest zarówno przez czynniki rynkowe, jak i pozarynkowe70. W grupie czynników rynkowych jako podstawowe mona wymieni�: wielko�� oferty rynkowej, cen� oferowanych dóbr i us�ug, ich jako�� oraz warunki sprzeday. Determinanty te stanowi� o poziomie konkurencyjno�ci przedsi�biorstwa, przy czym zaleno�� mi�dzy nimi a konkurencyjno�ci� jest rónokierunkowa. Jest ona wprost pro-porcjonalna mi�dzy ilo�ci� oferowanych dóbr i us�ug, ich jako�ci� i warunkami sprzeday, co oznacza wzrost konkurencyjno�ci przedsi�biorstw wraz ze zwi�k-szeniem oferty rynkowej, jej jako�ci oraz popraw� warunków sprzeday. Nato-miast mi�dzy cenami dóbr oferowanych przez firmy a poziomem ich konkuren-cyjno�ci zaleno�� ma charakter odwrotnie proporcjonalnej. Skuteczne utrzymanie si� i zdobywanie rynku jest realne w sytuacji, gdy oferowane towary maj� wy-sz� jako�� i/lub nisz� cen�.

W rozdziale tym kontynuowana jest ocena przewag cenowych polskich producentów ywno�ci na poziomie przetwórstwa, oparta na porównaniu cen producenta wybranych grup produktów przemys�u spoywczego na rynku pol-skim i niemieckim. Wybór Niemiec podyktowany zosta� tym, e jest to jeden z wi�kszych producentów ywno�ci w UE oraz nasz strategiczny partner gospo-darczy (bezpo�redni konkurent w handlu na rynku unijnym, a jednocze�nie istotny odbiorca polskiej ywno�ci), charakteryzuj�cy si� podobnymi warunkami funkcjonowania i gospodarowania.

W niniejszym raporcie analizie poddano rónice mi�dzy �rednimi cenami wybranych grup produktów spoywczych w Polsce a cenami tych grup produktów w Niemczech w 2010 roku na tle 2002 roku (syntetyczna analiza tego zjawiska jest systematycznie prowadzona od 2002 roku). Porównuj�c �rednie ceny po-szczególnych grup produktów, trzeba mie� �wiadomo��, e s� one agregatem, który moe si� róni� mi�dzy krajami, regionami czy firmami: sk�adem, jako�ci�, opakowaniem czy te stopniem przetworzenia, dlatego te naley zachowa�

69 I. Szczepaniak (red.), Ocena rozwoju konkurencyjno�ci polskich producentów �ywno�ci po integracji z Uni� Europejsk�, seria „Program Wieloletni 2005-2009”, Raport nr 99, IERiG�- -PIB, Warszawa 2008, s. 7. 70 H. Adamkiewicz-Drwi��o, Konkurencyjno� przedsi�biorstw w �wietle uwarunkowa� wspó-czesnej gospodarki, Dom Organizatora, Toru� 2010, s. 217-224.

115

ostrono�� w formu�owaniu ocen. Istotne jest take to, e w badanym okresie oba kraje róni�y si� stop� inflacji (w Polsce w latach 2007-2011 wynios�a ona 2,5% rocznie, a w Niemczech 1,6% rocznie), wp�ywaj�c� na dynamik� cen wszystkich produktów, oraz to, e w Polsce po wej�ciu do Unii Europejskiej nast�pi�o istotne wzmocnienie waluty krajowej, a w Niemczech w 2002 roku marka (DM) zast�-piona zosta�a przez euro.

7.1. Stan przewag cenowych na rynku podstawowych produktów

przemys�u spo�ywczego

W 2010 roku polscy producenci wi�kszo�ci podstawowych produktów przemys�u spoywczego byli wci� konkurencyjni cenowo wzgl�dem partnerów niemieckich, aczkolwiek nasze przewagi cenowe systematycznie mala�y71. Analizie poddano 17 podstawowych grup produktów pochodzenia zwierz�cego i 15 grup wyrobów pochodzenia ro�linnego. Odnotowano zmniejszenie liczeb-no�ci grup, w których nadal byli�my konkurencyjni cenowo. Ceny 59% grup produktów pochodzenia zwierz�cego w Polsce by�y nisze ni w Niemczech, wobec 70% w 2009 roku72. W przypadku produktów pochodzenia ro�linnego by�o to odpowiednio 53%, wobec 60% w roku poprzednim. �rednie ceny ponad 40% grup produktów pochodzenia zwierz�cego w Polsce przekracza�y �rednie ceny niemieckie o 4-50%, a �rednie ceny 47% artyku�ów pochodzenia ro�linnego by�y wysze ni u naszych zachodnich s�siadów o co najmniej kilkadziesi�t pro-cent (nawet dwu-, dwuipó�krotnie, jak w przypadku oleju rzepakowego surowego i rafinowanego). Analiza porównawcza �rednich cen wskazuje, e w latach 2002-2010 najwaniejsze zmiany dotyczy�y:

� Zmniejszenia przewag cenowych na rynku wi�kszo�ci badanych produktów pochodzenia zwierz�cego, z wyj�tkiem przetworów drobiowych, mleka spo-ywczego o zawarto�ci t�uszczu do 1% oraz mi�sa wieprzowego �wieego lub sch�odzonego (wykres 7.1). Nadal due przewagi cenowe osi�gali�my tylko w sektorze drobiarskim.

71 Analiza porównawcza cen ywno�ci w UE wykaza�a, e polscy producenci ywno�ci s� konkurencyjni cenowo wzgl�dem producentów z wi�kszo�ci pa�stw cz�onkowskich Unii Europejskiej. Poziom cen produktów ywno�ciowych w Polsce w 2010 roku by� o ok. 30% niszy ni przeci�tnie w UE-27, por. I. Szczepaniak, Analiza porównawcza cen �ywno�ci w Unii Europejskiej, „Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agro-biznesu” 2012, t. XIV, z. 2, s. 152-157. 72 J. Drod, Stan przewag cenowych na rynku podstawowych produktów przemysu spo�yw-czego, [w:] I. Szczepaniak (red.), Monitoring i ocena konkurencyjno�ci polskich producentów �ywno�ci (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 25, IERiG�-PIB, Warszawa 2011, s. 79.

116

� Powi�kszenia przewag cenowych w kilku badanych produktach pochodzenia ro�linnego (wykres 7.1). Dotyczy�o to produktów, w których mieli�my prze-wagi i je powi�kszyli�my (tj. makaronu, demów i marmolad, kasz, p�atków i grysików pszennych oraz mieszanek do wytwarzania wyrobów piekarskich, w których uzyskali�my przewagi cenowe). Due przewagi mieli�my nadal w wi�kszo�ci produktów przetwórstwa zbó.

Wykres 7.1. Porównanie �rednich cen producenta podstawowych grup produktów

przemys�u spoywczego w Polsce i w Niemczech (Niemcy = 100) a) grupy produktów konkurencyjne cenowo na rynku niemieckim

93,1

75,5

108,6

93,8

57,6

78,9

83,6

47,9

119,0

73,2

68,4

81,8

69,2

63,0

93,6

56,3

51,1

52,9

99,0

97,2

88,3

84,2

60,4

60,3

58,4

47,6

99,8

98,1

97,9

97,8

95,5

94,0

75,9

66,0

60,2

51,5

0 40 80 120

m�ka pszenna

cukier bia�y

mieszanki do wytw. wyrobów piekarniczych

kasze, p�atki, grysiki pszenne

margaryny

d�emy, marmolady z innych owoców

makaron

pieczywo �wie�e

mi�so wieprzowe �wie�e lub sch�odzone

�mietana

mas�o

mi�so wo�owe �wie�e lub sch�odzone

mleko spo�ywcze o zaw. t�uszczu 1-6%

przetwory rybne

mleko spo�ywcze o zaw. t�uszczu do 1%

mi�so z kurczaka, tuszki

przetwory z mi�sa czerwonego (kie�basy)

przetwory drobiowe2010

2002

117

b) grupy produktów niekonkurencyjne cenowo na rynku niemieckim

* dla tych produktów brak cen z 2002 roku; dla karmy dla psów porównano ceny z 2005 roku, a dla skrobi ziemniaczanej z 2004 roku

�ródo: obliczenia wasne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz Statistisches Jahrbuch über Ernährung Landwirtschaft und Forsten 2003, 2011.

Nadal posiadamy znacz�ce przewagi cenowe w sektorze drobiarskim zarówno w grupie przetworów, jak i mi�sa drobiowego. W 2010 roku przetwory drobiowe w Polsce by�y prawie o po�ow� ta�sze ni u naszych zachodnich s�siadów (wykres 7.1). W badanym okresie by�a to sytuacja wzgl�dnie stabilna, gdy rónice cenowe waha�y si� w granicach kilku punktów procentowych (p.p.), a dynamika wzrostu cen w obu krajach by�a podobna. Natomiast zmniejszy�a si� nasza konkurencyjno�� cenowa na rynku mi�sa drobiowego, chocia nadal by�a

139,3

139,8

74,6

94,6

141,2

100,0

70,4

80,5

108,8

93,4

67,4

106,1

76,5

83,1

230,4

192,7

164,1

143,7

132,3

114,6

100,6

149,3

128,3

122,3

116,8

116,1

108,6

103,6

0 50 100 150 200 250

olej rzepakowy rafinowany

olej rzepakowy surowy

makuchy rzepakowe

koncentrat jab�kowy

pasze dla zwierz�t hodowlanych

skrobia ziemniaczana*

karma dla psów*

filety z ryb mro�onych

szynki i cz��ci z szynek (wieprzowe)

sery �wie�e

przetwory z mi�sa czerwonego(szynki)

pozosta�e mi�so wieprzowe

sery dojrzewaj�ce

pozosta�e mi�so wo�owe w kawa�kach

2010

2002

118

znacz�ca. W 2010 roku mi�so drobiowe w Polsce by�o o 34% ta�sze ni w Niem-czech, tj. o 10 p.p. mniej ni w 2002 roku. By�o to rezultatem wi�kszego wzro-stu cen w Polsce (o ok. 25% w latach 2002-2010) ni u naszych s�siadów (o oko�o 3%, por. tab. 7.1).

W 2010 roku w przetwórstwie ryb mieli�my jeszcze niewielkie przewagi cenowe na rynku przetworów rybnych (wykres 7.1). Ich �rednie ceny w Polsce by�y tylko o 6% nisze ni w Niemczech, wobec 37% w 2002 roku. W ostatnich latach zmniejszy�y si� nasze przewagi cenowe na rynku tych przetworów, co by�o wynikiem duego wzrostu ich cen w Polsce (o ponad 50%), przy niewiel-kim spadku cen tych produktów w Niemczech (tab. 7.1). W badanym okresie stracili�my przewagi cenowe na rynku filetów z ryb mroonych (wykres 7.1). W 2002 roku by�y one jeszcze o oko�o 20% ta�sze ni w Niemczech, ale ju w 2010 roku polskie ceny tych produktów przekracza�y niemieckie o prawie 50%. By�o to rezultatem duego wzrostu (o ok. 60%) ich cen w Polsce oraz znacznego spadku (o ok. 16%) cen w Niemczech (tab. 7.1).

Konkurencyjny cenowo, cho� w coraz mniejszym stopniu, pozostaje pol-ski sektor mi�sny (wykres 7.1). Najwi�ksze przewagi cenowe mamy nadal na rynku kie�bas. W 2010 roku ich �rednie ceny w Polsce by�y o 40% nisze ni w Niemczech, wobec prawie 50% w 2002 roku. Zmniejszenie naszych przewag cenowych na tym rynku by�o wynikiem duego wzrostu ich cen w Polsce (o prawie 27%), przy niewielkim ich wzro�cie (o nieca�e 4%) u naszych s�sia-dów (tab. 7.1). W Polsce ta�sze, ale ju tylko o 2%, by�o mi�so wo�owe �wiee lub sch�odzone, a mi�so wieprzowe �wiee lub sch�odzone mia�o cen� podobn� jak u naszych zachodnich s�siadów. Zmniejszenie naszych przewag cenowych na rynku mi�sa wo�owego �wieego lub sch�odzonego by�o wynikiem bardzo duego wzrostu ich cen w Polsce (o 64,3%), przy niszej dynamice w Niem-czech (o 32,6%). Natomiast wyrównanie �rednich cen na rynku mi�sa wieprzo-wego by�o efektem ich spadku w Polsce (o 11,3%) i niewielkiego wzrostu u prze-twórców niemieckich (o 2,1%). Relatywnie najdrosze w Polsce by�y szynki i ich cz��ci, przetwory z mi�sa czerwonego (szynki) oraz pozosta�e mi�so wie-przowe, a nieco drosze by�o take pozosta�e mi�so wo�owe (wykres 7.1). Utrata przewag cenowych na rynku przetworów z mi�sa czerwonego (szynek) by�a wy-nikiem wzrostu ich cen w Polsce (o prawie 18%) i duego ich spadku u naszych zachodnich s�siadów (o prawie 35%). Podobna sytuacja wyst�pi�a w przypadku pozosta�ego mi�sa wieprzowego, tylko dynamika tych zmian by�a nieco mniejsza. W Polsce znacz�co zdroa�o (o prawie 79%) pozosta�e mi�so wo�owe w kawa�-kach, a nieco mniej szynki surowe (o 29%), przy odpowiednio dwukrotnie i pi�-ciokrotnie mniejszym wzro�cie ich cen w Niemczech. W latach 2002-2010 zna-

119

cz�co obniy�y si� nasze przewagi cenowe na rynku kie�bas oraz mi�sa wo�owego �wieego i sch�odzonego, a utracili�my je na rynku przetworów z mi�sa czerwo-nego (szynek) oraz pozosta�ego mi�sa wo�owego w kawa�kach. W ostatnich dwóch latach w obu krajach zrówna�y si� �rednie ceny mi�sa wieprzowego �wieego i sch�odzonego. Nigdy nie byli�my konkurencyjni na rynku szynek surowych oraz pozosta�ego mi�sa wieprzowego, a w ostatnich latach przestali-�my by� konkurencyjni na rynku pozosta�ego mi�sa wo�owego w kawa�kach.

Tabela 7.1. Porównanie dynamiki i poziomu �rednich cen producenta

podstawowych grup artyku�ów spoywczych pochodzenia zwierz�cego w Polsce i w Niemczech

Produkty

Dynamika cena

2002-2010 Relacje

indeksów cen w Polsce

w porównaniuz Niemcami

Cena w Polsce (cena w Niemczech = 100)

Niemcy Polska 2002 2010

Mi�so wo�owe �wiee lub sch�odzone 132,6 164,3 123,8 81,8 97,8 Pozosta�e mi�so wo�owe w kawa�kach 138,5 178,9 129,2 83,1 103,6 Mi�so wieprzowe �wiee lub sch�odzone 102,1 88,7 86,9 119,0 99,8 Szynki i cz��ci z szynek (wieprzowe) 105,3 128,7 122,2 108,8 128,3 Inne mi�so wieprzowe 99,4 112,7 113,4 106,1 116,1 Mi�so z kurczaka, tuszki 102,8 124,7 121,3 56,3 66,0 Przetwory z mi�sa czerwonego (kie�basy) 103,9 126,9 122,2 51,1 60,2 Przetwory z mi�sa czerwonego (szynki) 65,7 117,8 179,4 67,4 116,8 Przetwory drobiowe 109,3 110,1 100,8 52,9 51,5 Filety z ryb mroonych 84,2 161,7 192,2 80,5 149,3 Przetwory rybne 98,0 151,7 154,8 63,0 94,0 Mleko spoywcze o zawarto�ci t�uszczu do 1% 158,2 132,9 84,0 93,6 75,9 Mleko spoywcze o zawarto�ci t�uszczu 1-6% 102,4 146,4 143,0 69,2 95,5 �mietana 96,0 133,3 138,9 73,2 98,1 Mas�o 108,3 161,0 148,2 68,4 97,9 Sery �wiee 84,9 115,2 135,7 93,4 122,3 Sery dojrzewaj�ce 90,7 133,2 146,9 76,5 108,6 a podstaw� liczenia wskaników dynamiki cen w Polsce by�y ceny w z�, a w Niemczech w euro �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 7.1.

120

Obniy�a si� konkurencyjno�� cenowa prawie wszystkich badanych pro-duktów mleczarskich (wykres 7.1), z wyj�tkiem mleka spoywczego chudego. W 2010 roku najwi�ksze przewagi cenowe mieli�my w�a�nie na rynku mleka spoywczego o zawarto�ci t�uszczu do 1%, którego �rednia cena w Polsce by�a o oko�o 1/4 nisza ni w Niemczech. Przewagi uzyskane na tym rynku by�y rezultatem (tab. 7.1) prawie dwukrotnie wi�kszego tempa wzrostu cen w Niem-czech (o 58%) ni w Polsce (o 33%). Niewielkie przewagi cenowe mieli�my jeszcze na rynku mleka spoywczego o zawarto�ci t�uszczu 1-6% oraz mas�a i �mietany, lecz ich �rednie ceny w Polsce by�y tylko o 2-5% nisze ni w Niem-czech. Bezpo�redni� przyczyn� zmniejszenia konkurencyjno�ci na rynku tych produktów by� duy wzrost ich cen u producentów polskich (o 33-61%), przy kilkuprocentowym wzro�cie (mleka spoywczego o zawarto�ci t�uszczu 1-6% i mas�a) lub nawet spadku cen (�mietany) u naszych s�siadów. W latach 2002- -2010 stracili�my przewagi cenowe na rynku serów �wieych, a w ostatnim roku take serów dojrzewaj�cych. By�y one w Polsce drosze odpowiednio o ponad 20% i prawie 10%. Utrata konkurencyjno�ci cenowej na rynku tych serów by�a wynikiem wzrostu ich cen w Polsce o ponad 15% i 33%, wobec spadku cen w Niemczech odpowiednio o 15% i 10%. Reasumuj�c, proces wyrównywania cen produktów mleczarskich w Polsce i w Niemczech by� skutkiem spadku cen niemieckich (z wyj�tkiem mleka spoywczego i mas�a) oraz droenia wszyst-kich produktów mleczarskich w Polsce.

Najwi�ksze przewagi cenowe na rynku podstawowych grup produktów spoywczych pochodzenia ro�linnego mamy w sektorze zboowym i piekarskim (wykres 7.1). Nasze pieczywo �wiee by�o o ponad po�ow� ta�sze od niemiec-kiego. Duo nisze w Polsce by�y take �rednie ceny makaronu (o oko�o 40%) oraz kasz, p�atków i grysików pszennych, a take mieszanek do wytwarzania wyrobów piekarniczych (o 12-16%). W 2010 roku w obu krajach prawie wy-równa�a si� cena m�ki pszennej. W latach 2002-2010 zwi�kszy�y si� nasze przewagi cenowe na rynku wszystkich (z wyj�tkiem m�ki pszennej) badanych produktów sektora zboowego i piekarskiego. Poprawa naszej pozycji na rynku tych produktów by�a wynikiem spadku �rednich cen niektórych grup produktów w Polsce (kasz, p�atków i grysików, a take mieszanek do wytwarzania wyro-bów piekarniczych) oraz wzrostu �rednich cen pozosta�ych badanych grup pro-duktów (o 2-15%), przy wysokiej dynamice cen (od 2 do 41,4%) wszystkich tych wyrobów w Niemczech (tab. 7.2). Nigdy nie mieli�my przewag cenowych na rynku skrobi ziemniaczanej. Jej �rednia cena w Polsce w niektórych latach, tak jak w 2009 roku, by�a zbliona do ceny w Niemczech, ale w 2010 roku przekroczy�a j� o ponad 14%. By�o to wynikiem wi�kszej dynamiki cen w Pol-sce ni w Niemczech.

121

Tabela 7.2. Porównanie dynamiki i poziomu �rednich cen producenta podstawowych grup artyku�ów spoywczych pochodzenia ro�linnego

w Polsce i w Niemczech

Produkty

Dynamika cena

2002-2010 Relacje

indeksów cen w Polsce




Olej rzepakowy surowy 96,2 137,4 142,8 139,8 192,7 Olej rzepakowy rafinowany 103,5 177,3 171,3 139,3 230,4 Margaryny 117,9 127,9 108,5 57,6 60,4 Makuchy rzepakowe 74,0 168,6 227,3 74,6 164,1 M�ka pszenna 104,5 115,2 110,2 93,1 99,0 Kasze, p�atki, grysiki pszenne 102,0 94,9 93,0 93,8 84,2 Mieszanki do wytwarzania wyrobów piekarniczych 109,5 92,2 84,2 108,6 88,3 Pasze dla zwierz�t hodowlanych 120,4 116,8 97,1 141,2 132,3 Karma dla psówb 106,5 150,8 141,6 70,4 100,6 Pieczywo �wiee 110,6 113,8 102,9 47,9 47,6 Makaron 141,4 102,4 72,4 83,6 58,4 Cukier bia�y 80,2 107,0 133,4 75,5 97,2 Skrobia ziemniaczanab 105,6 107,4 101,7 100,0 114,5 Koncentrat jab�kowy 85,1 133,8 157,3 94,6 143,7 Demy, marmolady z innych owoców 149,4 118,2 79,1 78,9 60,3 a podstaw� liczenia wskaników dynamiki cen w Polsce by�y ceny w z�, a w Niemczech w euro; b dane za 2002 rok (niedost�pne) zast�piono danymi za 2004 rok (skrobia) i 2005 rok (karma) zarówno dla Polski, jak i Niemiec �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 7.2.

W�ród tradycyjnych wyrobów pochodzenia ro�linnego niekonkurencyjne cenowo s� podstawowe produkty sektora olejarskiego (wykres 7.1), z wyj�tkiem margaryn, których �rednie ceny w Polsce w 2010 roku by�y o 40% nisze ni w Niemczech. W przypadku pozosta�ych produktów tego sektora nasze wyroby by�y duo drosze od niemieckich. W 2010 roku najwi�ksze rónice wyst�pi�y w cenie oleju rzepakowego rafinowanego, który w Polsce by� o 130% droszy ni w Niemczech, ale prawie dwukrotnie droszy by� take olej rzepakowy surowy. O prawie 2/3 drosze by�y u nas take makuchy rzepakowe. W latach 2002-2010 powi�kszy�y si� i tak niekorzystne dla nas, dysproporcje cenowe na rynku olejów. Przyczyn� pog��bienia rónic cenowych na rynku produktów ole-

122

jarskich by� duy wzrost ich cen w Polsce (od 28% dla margaryn do ponad 77% dla oleju rzepakowego rafinowanego), przy duym spadku cen makuchów, mniejszym oleju rzepakowego surowego i wzro�cie cen pozosta�ych produktów tego sektora w Niemczech (tab. 7.2).

Producenci tradycyjnych przetworów owocowo-warzywnych mog� kon-kurowa� z naszymi zachodnimi s�siadami tylko na rynku demów (wykres 7.1). Ich �rednie ceny w Polsce w 2010 roku by�y o 40% nisze ni w Niemczech. Niekonkurencyjni cenowo byli�my nadal na rynku koncentratu jab�kowego (wykres 7.1), który by� u nas a o ponad 40% droszy ni u naszych s�siadów. W latach 2002-2010 wzros�y nasze przewagi cenowe na rynku demów, co wyni-ka�o z wi�kszego wzrostu ich cen w Niemczech ni w Polsce (tab. 7.2). Natomiast utrata przewag cenowych na rynku koncentratu jab�kowego by�a wynikiem spadku jego cen w Niemczech (o oko�o 15%) i duego wzrostu w Polsce (o ponad 33%).

Spo�ród pozosta�ych grup podstawowych produktów pochodzenia ro�lin-nego, w 2010 roku posiadali�my minimalne przewagi cenowe na rynku cukru, który by� u nas ta�szy, ale tylko o nieca�e 3% (wykres 7.1). W porównaniu z 2002 rokiem zmniejszy�y si� nasze przewagi cenowe na rynku cukru, co by�o rezultatem wzrostu jego cen w Polsce (o 7%), a przede wszystkim spadku cen (o prawie 20%) w Niemczech (tab. 7.2). Nie jeste�my konkurencyjni na rynku pasz dla zwierz�t hodowlanych, a ostatnio take karmy dla zwierz�t domowych. Pasze dla zwierz�t hodowlanych s� u nas nadal duo drosze (o oko�o 1/3), po-mimo wzrostu ich cen w obu krajach. W 2010 roku utracili�my przewagi cenowe na rynku karmy dla psów, co by�o wynikiem wyszej dynamiki cen w Polsce ni w Niemczech.

Z analizy wynika, e na polskim i niemieckim rynku podstawowych grup produktów przemys�u spoywczego post�puje proces wyrównywania cen (wykres 7.2). Zaznaczy� si� on przede wszystkim na rynku filetów i przetworów rybnych, serów i mas�a, mleka spoywczego o zawarto�ci t�uszczu 1-6% oraz cukru. Due rónice cenowe na korzy�� Polski utrzymuj� si� nadal na rynku mi�sa drobiowego, przetworów mi�snych, pieczywa �wieego oraz demów i margaryn. Proces stopniowego wyrównywania si� cen podstawowych grup produktów spoywczych w Polsce i w Niemczech powoduje, e rodzimi produ-cenci, pomimo ci�gle jeszcze atrakcyjnej oferty cenowej swoich produktów, zmuszeni s� aktywnie poszukiwa� innych czynników pozwalaj�cych im na za-chowanie pozycji konkurencyjnej na Wspólnym Rynku Europejskim.

123

Wykres 7.2. Porównanie �rednich cen producenta podstawowych grup produktów przemys�u spoywczego w Polsce (w z�) i w Niemczech (w euro)

za jednostk� (kg, l)

1,5

2

2,5

6

8

10

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� mi�so wieprzowe

0,5

1

1,5

2

2

4

6

8

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� mi�so drobiowe (tuszki)

2

3

4

5

8

12

16

20

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� przetwory mi�sne

1

2

3

4

4

8

12

16

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� filety mro�one i przetwory rybne

1,5

2

2,5

3

6

8

10

12

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� sery i mas�o

w Niemczech (w euro)

0,25

0,375

0,5

1

1,5

2

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� mleko 1-6%

w Polsce (w z�)

124

�ródo: obliczenia wasne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz Statistisches Jahrbuch über Ernährung Landwirtschaft und Forsten z lat 2003-2011.

0,5

1

1,5

2

2

4

6

820

02

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� pieczywo �wie�e

0,15

0,2

0,25

0,3

0,35

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� produkty przemia�u pszenicym�ki, kasze, grysy

0,15

0,2

0,25

0,3

0,6

0,8

1

1,2

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� pasze dla zwierz�t hodowlanych

0,4

0,5

0,6

0,7

1,6

2

2,4

2,8

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� cukier

0,5

1

1,5

2

2,5

2

4

6

8

10

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� d�emy


0,5

1

1,5

2

2

4

6

8

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� margaryna

w Polsce (w z�)

125

7.2. Stan przewag cenowych na rynku wysoko przetworzonych produktów przemys�u spo�ywczego

Producenci wysoko przetworzonych produktów przemys�u spoywczego w 2010 roku byli konkurencyjni cenowo na rynku prawie 80% badanych wyro-bów (wykres 7.3), podobnie jak w latach wcze�niejszych73. W dwudziestu jeden grupach produktowych �rednie ceny w Polsce by�y nisze ni w Niemczech o kilka, a nawet kilkadziesi�t procent, a w pozosta�ych przekracza�y �rednie ceny niemieckie od 1 do 30%. W latach 2002-2010 zmiany na nasz� korzy�� odnoto-wano na rynku o�miu badanych grup produktów, które by�y u nas ta�sze ni w Niemczech i trzech grup produktów, których �rednie ceny w Polsce by�y nadal wi�ksze od �rednich cen niemieckich. By�o to rezultatem wi�kszego wzrostu cen niemieckich takich produktów, jak: sok pomara�czowy, jab�kowy i grysiki ziem-niaczane, oraz wi�kszego spadku cen w Polsce napojów owocowych pitnych, a take spadku cen polskich, przy rosn�cych cenach niemieckich nast�puj�cych produktów: chipsy, czekoladki oraz zupy i buliony.

Najwi�ksz� konkurencyjno�ci� cenow� w�ród wyrobów wysoko przetwo-rzonych charakteryzuj� si� produkty sektora soków i napojów owocowych pit-nych oraz napojów bezalkoholowych (wykres 7.3). W 2010 roku najwi�ksze przewagi cenowe mieli producenci napojów owocowych pitnych, soku poma-ra�czowego oraz wody mineralnej. Ich �rednie ceny w Polsce by�y o 30-40% nisze od �rednich cen niemieckich; troch� mniejsze rónice cen (o 12%) doty-czy�y soku jab�kowego, a najmniejsze rónice cen (o 3%) charakteryzowa�y napoje gazowane s�odzone. W latach 2002-2010 zwi�kszy�y si� nasze przewagi cenowe na rynku napojów owocowych pitnych, soku pomara�czowego i jab�ko-wego, a obniy�y przede wszystkim napojów gazowanych s�odzonych, a nieco mniej wód mineralnych. By�o to wynikiem wi�kszego spadku cen napojów owo-cowych pitnych w Polsce ni w Niemczech, duego wzrostu cen soku pomara�-czowego i jab�kowego u naszych s�siadów oraz wzrostu cen naszych napojów gazowanych s�odzonych (tab. 7.3). W 2010 roku nie byli�my konkurencyjni na rynku nektarów owocowych, a ich ceny w Polsce by�y podobne do cen niemiec-kich, cho� w 2009 roku nasze przewagi na tym rynku by�y due.

Due przewagi cenowe maj� wci� polscy producenci s�odyczy (wykres 7.3). W 2010 roku najwi�ksze by�y one na rynku czekoladek, tzw. pralin, czekolady bia�ej oraz karmelków (zarówno twardych, jak i mi�kkich), a nieco mniejsze 73 J. Drod, Stan przewag…, op. cit., s. 89.

126

czekolady nadziewanej. Produkty te w Polsce by�y ta�sze ni w Niemczech od-powiednio o 42%, 26%, 16% i nieca�e 13%. Spo�ród tych produktów w latach 2002-2010 nasze przewagi cenowe zwi�kszy�y si� tylko na rynku czekoladek (42% w 2010 roku, wobec 35% w 2002 roku). Wzrost konkurencyjno�ci na rynku tych wyrobów by� wynikiem obniki ich cen w Polsce, przy niewielkim wzro�cie w Niemczech (tab. 7.3). W przypadku pozosta�ych wyrobów cukierni-czych nasze przewagi cenowe obniy�y si�, najbardziej czekolady bia�ej (26% w 2010 roku, wobec 48% w 2002 roku), ale i tak pozosta�y znacz�ce.

Polscy producenci s� konkurencyjni cenowo take na rynku pieczywa cukierniczego trwa�ego (wykres 7.3). Najwi�ksze przewagi cenowe maj� na rynku sucharów i tostów oraz biszkoptów i herbatników bez kakao. W 2010 roku ich �rednie ceny by�y u nas nisze ni w Niemczech odpowiednio o 26% i 20%. Nieco mniejsze, ale nadal znacz�ce by�y rónice cen biszkoptów i herbatników z kakao. W 2010 roku by�y one w Polsce o 16% nisze ni u naszych zachod-nich s�siadów. Byli�my konkurencyjni take na rynku wafli i gofrów bez kakao, które by�y u nas ta�sze o 15%. W latach 2002-2010 zmala�a konkurencyjno�� wszystkich badanych rodzajów pieczywa cukierniczego trwa�ego, co by�o rezul-tatem wyszej dynamiki ich cen w Polsce ni w Niemczech (tab. 7.3). �rednie ich ceny w Polsce wzros�y od 20 do ponad 30%, a u naszych zachodnich s�sia-dów najwyej o 19%.

Stosunkowo due przewagi cenowe posiadamy take na rynku niektórych wysoko przetworzonych wyrobów mleczarskich (wykres 7.3). Najwi�ksz� przewag� cenow� mamy na rynku lodów, które s� o 35% ta�sze w Polsce ni w Niemczech. Nasze przewagi cenowe na tym rynku w 2010 roku by�y podobne jak w 2002 roku, przy wzro�cie ich cen w obu krajach (tab. 7.3). Polski prze-mys� mleczarski moe konkurowa� take na rynku jogurtów, poniewa ich �red-nie ceny w 2010 roku stanowi�y oko�o 87% �redniej ceny niemieckiej. W latach 2002-2010 przewagi polskich producentów na rynku napojów mlecznych zma-la�y, co by�o wynikiem szybszego wzrostu ich cen w Polsce ni w Niemczech (odpowiednio o 28 i 10% w relacji do 2002 roku).

127

Wykres 7.3. Porównanie �rednich cen producenta wysoko przetworzonych grup produktów w Polsce i w Niemczech (Niemcy = 100)

a) grupy produktów konkurencyjne cenowo na rynku niemieckim

57,6

59,7

64,5

66,0

70,7

73,8

74,1

80,1

83,6

83,6

83,9

85,1

86,8

87,3

88,1

89,5

92,2

94,8

96,1

96,6

97,0

65,0

64,4

64,5

80,5

63,0

51,6

70,0

70,1

82,5

141,9

66,0

78,6

77,1

84,3

93,0

110,0

64,3

98,0

77,5

126,7

47,5

0 20 40 60 80 100 120 140 160

czekoladki

napoje owocowe pitne

lody

sok pomaraczowy

wody mineralne

czekolada bia�a

suchary i tosty

biszkopty i herbatniki bez kakao

karmelki

chipsy

biszkopty i herbatniki z kakao

wafle i gofry bez kakao

jogurt z dodatkami

czekolada nadziewana

sok jab�kowy

grysiki ziemniaczane

keczup

kawa palona

ogórki konserwowe

zupy i buliony

napoje gazowane s�odzone

2010

2002

128

b) grupy produkty niekonkurencyjne cenowo na rynku niemieckim

�ródo: obliczenia wasne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz Statistisches Jahrbuch über Ernährung Landwirtschaft und Forsten 2003, 2011. W 2010 roku konkurencyjni cenowo byli ponadto producenci niektórych wyrobów sektora ziemniaczanego oraz tzw. pozosta�ych produktów spoyw-czych wysoko przetworzonych. Chipsy by�y u nas ta�sze ni w Niemczech o 16%, a grysiki ziemniaczane o 10% (wykres 7.3). Nieco mniejsze przewagi cenowe mieli�my na rynku keczupu, kawy palonej, a niewielkie na rynku ogór-ków konserwowych oraz zup i bulionów. W porównaniu z 2002 rokiem stali�my si� konkurencyjni na rynku chipsów, grysików ziemniaczanych oraz zup i bulionów, a powi�kszyli�my swoje przewagi cenowe na rynku kawy palonej. By�o to rezultatem duego wzrostu cen tych produktów w Niemczech, przy mniejszym ich wzro�cie (grysiki ziemniaczane) lub spadku (chipsy oraz zupy i buliony) w Polsce. Na skutek wysokiego wzrostu cen keczupu i ogórków kon-serwowych u polskich producentów, zmniejszy�y si� nasze przewagi cenowe na rynku tych produktów (tab. 7.3).

W latach 2002-2010 poprawi�y si� relacje cenowe na rynku frytek i yw-no�ci preparowanej, lecz nadal nie moemy konkurowa� na tych rynkach, gdy produkty te s� u nas drosze o kilka procent ni w Niemczech (wykres 7.3). Polscy producenci nie mogli i nadal nie mog� konkurowa� na rynku majonezu i kakao sypkiego. Produkty te s� u nas o 10-20% drosze ni w Niemczech, a w ostatnich latach dysproporcje mi�dzy tymi cenami zwi�kszy�y si� na skutek duego ich wzrostu w Polsce, przy niszej dynamice w Niemczech. Od kilku lat polscy producenci nie s� konkurencyjni na rynku przypraw. Jeszcze w 2002 roku

100,6

103,4

106,4

111,7

124,7

130,0

104,8

115,8

126,5

101,9

113,5

68,6

0 40 80 120 160

nektary owocowe

frytki

�ywno�� preparowana

majonez

kakao sypkie

przyprawy

2010

2002

129

by�y one u nas ta�sze o oko�o 30%, ale w 2010 by�y ju o 30% drosze. By�o to rezultatem ujemnej dynamiki cen w Niemczech (tab. 7.3), przy minimalnym wzro�cie cen w Polsce (o 2,7%).

Tabela 7.3. Porównanie dynamiki i poziomu �rednich cen producenta wysoko przetworzonych grup produktów w Polsce i w Niemczech

Produkty

Dynamika cena

2002-2010 Relacje

indeksów cenw Polsce




Jogurt z dodatkami 109,4 127,6 116,6 77,1 86,8 Lody 110,3 114,3 103,6 64,5 64,5 �ywno�� preparowana otrzymana przez praenie lub sp�cznienie zbó 82,5 71,9 87,2 126,5 106,4 Frytki 94,6 87,6 92,6 115,8 103,4 Chipsy 117,7 71,8 61,0 141,9 83,6 Ziemniaki suszone w postaci m�k, p�atków i grysików 124,2 104,7 84,3 110,0 89,5 Sok pomara�czowy 132,8 112,8 84,9 80,5 66,0 Sok jab�kowy 122,0 119,7 98,1 93,0 88,1 Ogórki konserwowe 106,5 136,7 128,4 77,5 96,1 Czekolada nadziewana 88,4 94,2 106,6 84,3 87,3 Czekolada bia�a 129,1 191,3 148,2 51,6 73,8 Czekoladki 103,0 94,6 91,8 65,0 57,6 Karmelki 111,8 117,5 105,1 82,5 83,6 Kakao sypkie bez cukru 128,6 146,3 113,8 113,5 124,7 Keczup 88,4 131,3 148,5 64,3 92,2 Majonez 146,5 166,3 113,5 101,9 111,7 Zupy i buliony 105,9 83,7 79,0 126,7 96,6 Przyprawy 52,3 102,7 196,4 68,6 130,0 Suchary i tosty 119,0 130,4 109,6 70,0 74,1 Biszkopty i herbatniki z kakao 100,0 131,9 131,9 66,0 83,9 Biszkopty i herbatniki bez kakao 106,0 125,4 118,3 70,1 80,1 Wafle i gofry bez kakao 107,7 120,8 112,2 78,6 85,1 Kawa palona 168,6 169,0 100,2 98,0 94,8 Wody mineralne 81,0 94,1 116,2 63,0 70,7 Napoje owocowe pitne 96,3 92,5 96,1 64,4 59,7 Nektary owocowe 98,0 97,6 99,6 104,8 100,6 Napoje gazowane s�odzone 68,1 144,2 211,7 47,5 97,0 a podstaw� liczenia wskaników dynamiki cen w Polsce by�y ceny w z�, a w Niemczech w euro �ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 7.3.

130

Wykres 7.4. Porównanie �rednich cen producenta wysoko przetworzonych grup produktów w Polsce (w z�) i w Niemczech (w euro) za jednostk� (kg, l)

1

1,5

2

2,5

4

6

8

10

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� biszkopty, herbatniki, wafle, tosty bez kakao

3

4

5

12

16

20

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� wyroby czekoladowez nadzieniem

1,75

2,5

3,25

4

7

10

13

16

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� cukierki - karmelki

4,5

5,5

6,5

7,5

8,5

18

22

26

30

34

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� czekoladki z alkoholem i pozosta�e

3

3,5

4

4,5

5

5,5

6

6,5

12

16

20

24

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� przyprawy


2,5

3

3,5

4

10

12

14

16

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� zupy i buliony

w Polsce (w z�)

131

�ródo: obliczenia wasne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz Statistisches Jahrbuch über Ernährung Landwirtschaft und Forsten z lat 2003-2011.

1

1,5

2

4

6

820

02

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� keczup i majonez

0,5

1

1,5

2

2

4

6

8

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� �mietana, jogurty, lody

0,1

0,35

0,6

0,4

0,8

1,2

1,6

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� napoje gazowane s�odzone

0,1

0,35

0,6

0,4

0,8

1,2

1,6

2

2,4

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� soki i napoje owocowe pitne

0,3

0,4

0,5

0,6

1,2

1,6

2

2,4

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz� nektary


0,1

0,2

0,3

0,4

0,8

1,2

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

euroz�wody mineralne

w Polsce (w z�)

132

Proces wyrównywania cen wyrobów wysoko przetworzonych na rynku polskim i niemieckim niew�tpliwie post�puje (wykres 7.4). Najbardziej widoczny jest on na rynku pieczywa cukierniczego trwa�ego, a od dwóch lat take cukier-ków oraz nektarów owocowych. Nadal due rónice cenowe utrzymuj� si� w grupie wszelkiego rodzaju wyrobów czekoladowych z nadzieniem, czekola-dek, wód mineralnych oraz soków i napojów owocowych pitnych, a nieco mniejsze w grupie galanterii mleczarskiej (�mietany, jogurtów i lodów).

7.3. Podsumowanie

Analiza krajowych �rednich cen producenta podstawowych grup produk-tów przemys�u spoywczego i wyrobów wysoko przetworzonych w Polsce oraz cen tych produktów w Niemczech wskazuje, e w wi�kszo�ci (w 39 z 60) bada-nych artyku�ów polscy producenci w 2010 roku byli nadal konkurencyjni, podczas gdy w 2009 roku zjawisko to dotyczy�o 43 produktów z 6074. Poziom naszych przewag cenowych by� jednak zrónicowany zarówno pomi�dzy poszczegól-nymi branami, jak i wewn�trz nich.

Najwi�ksze przewagi cenowe na rynku podstawowych produktów przemy-s�u spoywczego osi�gali�my w przemy�le drobiarskim (zarówno przetworów drobiowych, jak i mi�sa drobiowego) oraz piekarskim (pieczywa �wieego). Du� konkurencyjno�� utrzymali�my w zakresie przetwórstwa mi�sa (tylko w produk-cji kie�bas), a take w zakresie pierwotnego przetwórstwa zbó (kasz, p�atków i grysików oraz makaronu i mieszanek do wytwarzania wyrobów piekarniczych). Nadal jeste�my konkurencyjni take na rynku niektórych produktów mleczarskich (szczególnie mleka spoywczego chudego, a w mniejszym stopniu take na rynku mleka spoywczego o zawarto�ci t�uszczu 1-6% oraz mas�a i �mietany), owocowo- -warzywnych (demów) oraz margaryn. Jedynie sektor olejarski pozostaje nie-konkurencyjny cenowo wzgl�dem niemieckiego zarówno na rynku makuchów, jak i oleju rzepakowego surowego oraz rafinowanego. Nie mamy take przewag cenowych na rynku pasz dla zwierz�t hodowlanych, koncentratu jab�kowego, szynek wieprzowych surowych i przetworzonych oraz serów �wieych, a ostatnio take filetów z ryb mroonych i serów dojrzewaj�cych.

Porównanie cen wyrobów wysoko przetworzonych na rynku polskim i niemieckim wskazuje, e najwi�ksze przewagi cenowe na tym rynku maj� pro-ducenci soków i napojów owocowych pitnych oraz napojów bezalkoholowych. Due przewagi cenowe maj� polscy producenci s�odyczy oraz pieczywa cukier-niczego trwa�ego, a take niektórych przetworów mlecznych, na przyk�ad lodów 74 J. Drod, Stan przewag…, op. cit., s. 79-97.

133

i jogurtów. Nadal konkurencyjni cenowo s� producenci innych wysoko prze-tworzonych produktów spoywczych, takich jak: grysiki ziemniaczane oraz keczup, a w ostatnich latach take chipsy. Polska nie jest konkurencyjna na rynku nektarów owocowych, frytek, ywno�ci preparowanej, majonezu oraz kakao sypkiego i przypraw.

Trwa proces wyrównywania cen ywno�ci na rynku polskim i niemiec-kim. Jest on rezultatem zarówno szybko rosn�cych cen tych produktów w Polsce (mi�sa wo�owego, filetów z ryb mroonych, przetworów rybnych, mas�a, oleju rzepakowego rafinowanego, makuchów rzepakowych, karmy dla psów, czekolady bia�ej, majonezu oraz kawy palonej), jak i taniej�cych wielu artyku�ów ywno-�ciowych w Niemczech (szynek przetworzonych, makuchów rzepakowych, cukru, przypraw oraz napojów gazowanych s�odzonych). Proces ten jest jednym z czyn-ników, który zmusza polskich producentów ywno�ci do poszukiwania poza-cenowych róde� konkurencyjno�ci. Czynniki te b�d� mia�y szczególne znaczenie w przypadku wyrobów wysoko przetworzonych.

134

8. Ocena wp�ywu produktywno�ci i efektywno�ci na pozycj� konkurencyjn� przemys�u spo�ywczego

8.1. Wprowadzenie i problemy metodyczne

Produktywno��, obok zdolno�ci przedsi�biorstwa do rozwoju w ogóle, jest zasadniczym czynnikiem konkurencyjno�ci. Przes�dza ona o zdolno�ci do wykorzystania posiadanych zasobów, która z kolei stanowi podstaw� ich rozwoju. Z tego wzgl�du wielu ekonomistów utosamia produktywno�� z konkurencyjno-�ci�, podkre�laj�c jej kluczow� rol� w strategiach rozwoju przedsi�biorstw. Znaczenie produktywno�ci w kontek�cie bada� nad konkurencyjno�ci� podkre-�la m.in. M.E. Porter, który k�ad�c znak równo�ci mi�dzy konkurencyjno�ci� a produktywno�ci� uwaa za istotne okre�lenie czynników, które je determinuj�75. Pozytywny zwi�zek mi�dzy konkurencj� i produktywno�ci� wykazuj� zarówno badania teoretyczne, jak i ich weryfikacja empiryczna76.

Badania nad produktywno�ci� obejmuj� analiz� wydajno�ci poszczegól-nych czynników produkcji (np. pracy, kapita�u), czyli tzw. produkcyjno�� cz�st-kow� oraz ��czn� wydajno�� czynników, czyli tzw. produkcyjno�� ca�kowit� (TFP). Produktywno�� ca�kowita ujmuje konfiguracj� czynników wytwórczych i stopie� ich wykorzystania, identyfikuje obszary i moliwo�ci wyst�pienia synergii. W porównaniu z konkurentami wskazuje zatem na dostosowanie tych wielko�ci do sytuacji na rynku i cz�sto przes�dza o konkurencyjno�ci przedsi�-biorstwa. Wi�ksza efektywno�� technologiczna, post�p techniczny i efekty skali znajduj� odzwierciedlenie we wzro�cie TFP. Stopa wzrostu produktywno�ci pracy równa si� sumie wzrostu TFP i wzrostu kapita�u na jednostk� pracy waon� udzia�em kapita�u w produkcie. Oznacza to, e wzrost produktywno�ci pracy wynika ze wzrostu TFP i pog��bienia kapita�owego (wzrost stopy kapita�/praca) waonego udzia�em kapita�u77. Podobne podej�cie prezentowane jest w wielu badaniach dotycz�cych konkurencyjno�ci poszczególnych sektorów przemys�u

75 M.E. Porter, Porter o konkurencji, op. cit., s. 191. 76 S.J. Nickell, Competition and Corporate Performance, “Journal of Political Economy” 1996, vol. 104, z. 4, s. 724-746; R. Blundell, R. Griffith, P. Howitt, S. Prantl, The Effects of Entry on Incumbent Innovation and Productivity, “Review of Economics and Statistics” 2009, vol. 91, z. 1, s. 20-32; R. Blundell, R. Griffith, J. van Reenen, Market Share, Market Value and Innovation in a Panel of British Manufacturing Firms, “Review of Economic Studies” 1999, vol. 66, nr 3, s. 529-554. 77 P. Hall, Innovation, economics and evolution – theoretical perspectives and changing tech-nology in economic systems, Harvester/Wheatsheaf, New York 1994; A. Zieli�ska-G��bocka (red.), Potencja konkurencyjny…, op. cit., s. 39-42; Technology and Industrial Performance, OECD, Paris 1996.

135

zleconych przez Komisj� Europejsk�78. Konkluduj�c, mona stwierdzi�, e po-winien wyst�pi� pozytywny zwi�zek mi�dzy potencja�em konkurencyjnym przemys�u spoywczego i jego bran oraz cz�stkow� i ca�kowit� produktywno-�ci� czynników produkcji (TFP).

W celu analizy procesów produkcyjnych przemys�u spoywczego wyko-rzystano statyczn�, dwuczynnikow� funkcj� typu Cobba-Douglasa. Do oszaco-wania jej parametrów zastosowano klasyczn� metod� najmniejszych kwadratów. Jako miar� warto�ci produkcji przyj�to warto�� produkcji sprzedanej, jako miar� nak�adu pracy – liczb� zatrudnionych, jako miar� nak�adu kapita�u – warto�� brutto �rodków trwa�ych. W obliczeniach pos�uono si� warto�ciami realnymi. Badania przeprowadzono w oparciu o dane G�ównego Urz�du Statystycznego dotycz�ce podmiotów zatrudniaj�cych powyej 49 osób. Pomiar produktywno�ci przeprowadzono w odniesieniu do poszczególnych czynników produkcji oraz produktywno�ci ca�kowitej TFP, która oddaje ��czn� wydajno�� rónych nak�a-dów. Szczegó�owa metodyka przeprowadzonych oblicze� zosta�a przedstawiona we wcze�niejszym opracowaniu79.

Wszystkie miary produktywno�ci czy te wydajno�ci procesów gospodar-czych oparte s� na warto�ci produkcji, uznawanej za jej wynik. Celem czy te efektem tych procesów nie jest jednak sama produkcja mierzona jej warto�ci�, lecz osi�gni�cie przyrostu warto�ci, który moe by� przeznaczony na konsumpcj� czy te na rozwój gospodarczy. Takim efektem w skali makro moe by� warto�� dodana. Natomiast w skali mikro moe nim by� osi�gana nadwyka ekonomiczna lub zysk netto, wyraaj�ce korzy�ci z kapita�u (maj�tku) zaangaowanego w dan� dzia�alno��. Porównanie tych kategorii efektów z nak�adami pracy czy te ma-j�tku (kapita�u) okre�la efektywno�� danej dzia�alno�ci gospodarczej. W tym celu mog� by� wykorzystane nast�puj�ce wskaniki:

��

��

� lub ��

�

�

��

�� lub ��

�

��

78 EU sectoral competitiveness indicators, EU Commission, 2005, http://europa.eu.int/comm. enterprise/enterprise_policy/competitiveness/doc/eu_sectoral_competitiveness_indicators.pdf.; M. O'Mahoney, B. van Ark, EU-productivity and competitiveness: an industry perspective, Office for Official Publication of the European Community, Luxembourg 2003. 79 M. Juchniewicz, K. �ukiewska, Potencja konkurencyjny przemysu spo�ywczego w Polsce, „Zagadnienia Ekonomiki Rolnej” 2012, nr 1, s. 62-76.

136

��

��

gdzie: Ep – efektywno�� nak�adów pracy w skali makro (p1) i mikro (p2), Em – efektywno�� maj�tku w skali makro (m1) i mikro (m2), Rk – rentowno�� kapita�u w�asnego, WDB – warto�� dodana brutto (warto�� produkcji minus zuycie po�rednie), Ne – nadwyka ekonomiczna (zysk brutto + amortyzacja + koszty finansowe), Np – warto�� nak�adów pracy (wynagrodzenia + ubezpieczenia), Wm – warto�� maj�tku (trwa�ego i obrotowego), Zn – zysk (strata) netto, Kw – warto�� kapita�u w�asnego.

Wszystkie sk�adniki rachunku mona wyrazi� w kategoriach pieni�nych80. Dane te s� zwykle dost�pne w cenach bie�cych, przy czym badanie relacji mi�dzy tymi sk�adnikami rachunku nie wymaga ich przeliczania na ceny sta�e (porównywalne). Wyniki oblicze� nie s� zatem obci�one b��dami, które mog� by� pope�nione przy doborze deflatorów.

Informacje niezb�dne do oceny efektywno�ci przemys�u spoywczego i kadej brany zawarte s� w sprawozdaniach finansowych, które sk�adaj� do GUS przedsi�biorstwa zatrudniaj�ce wi�cej ni 9 pracowników. IERiG�-PIB ma do-st�p do sprawozda� sk�adanych przez ok. 3 tys. firm, tj. wszystkich firm duych i �rednich oraz ok. 1/3 ma�ych firm przemys�owych. ��cznie stanowi� one ok. 95% potencja�u gospodarczego ca�ego przemys�u spoywczego i podobny odsetek badanych trzech bran. Nie mamy adnych informacji o efektach i nak�adach najmniejszych producentów ywno�ci i napojów, tj. firm mikro.

Analiz� efektywno�ci przemys�u spoywczego trzeba poprzedzi� wska-zaniem kilku cech opisuj�cych zmiany efektów czy te nak�adów w tej ga��zi przemys�u (tab. 8.1). Mona do nich zaliczy�:

80 Problemy pomiaru efektywno�ci przemys�u spoywczego i wyniki jej analizy w innych branach zosta�y szerzej omówione w pracy: R. Urban, Efektywno� polskiego przemysu spo-�ywczego, [w:] R. Mroczek (red.), Procesy dostosowawcze polskiego przemysu spo�ywczego do zmieniaj�cego si� otoczenia rynkowego (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 4, IERiG�-PIB, Warszawa 2011, s. 82-93.

137

� tendencj� malej�c� wzgl�dnego poziomu warto�ci dodanej, mierzonego jej udzia�em w warto�ci produkcji sprzedanej, co cz��ciowo mona wi�za� z ro-sn�cymi cenami surowców rolnych;

� wzrost wzgl�dnego poziomu nadwyki ekonomicznej, osi�gany g�ównie w drodze malej�cego udzia�u op�aty pracy w warto�ci produkcji sprzedanej;

� szybko rosn�cy udzia� eksportu w produkcji przemys�u spoywczego. Zmiany te wyst�pi�y we wszystkich badanych branach przemys�u spoywczego, ale ich nasilenie i przebieg by�y róne.

Tabela 8.1. Warto�� dodana brutto, nadwyka ekonomiczna i op�ata pracy w procentach ceny bazowej (warto�ci produkcji)

Wyszczególnienie 2000-2002 2005-2007 2009-2011Warto�� dodana brutto w przemy�le spoywczym 23,80 22,01 22,17 w tym w przemy�le: mi�snym 16,05 16,33 15,87

owocowo-warzywnym 24,95 23,67 23,88 cukierniczym 28,74 26,93 25,38

Nadwyka ekonomiczna w przemy�le spoywczym 10,17 10,75 11,13 w tym w przemy�le: mi�snym 4,96 6,40 6,18


Op�ata pracy w przemy�le spoywczym 12,53 10,10 9,82 w tym w przemy�le: mi�snym 10,44 9,41 9,24


Udzia� eksportu w przychodach netto przemys�u spoywczego w proc. 13,7a 20,7 27,5 w tym w przemy�le: mi�snym 12,5a 16,8 26,3

owocowo-warzywnym 41,3a 37,8 43,3 cukierniczym 20,3a 22,7 41,4

a w 2003 roku �ródo: opracowanie wasne na podstawie niepublikowanych danych GUS (por. aneks 8.1 i 8.2).

Z innych zjawisk wyst�puj�cych w przemy�le spoywczym i w wybranych branach tego sektora na podkre�lenie zas�uguje (por. aneks 8.1): � warto�ci produkcji (Wp) > � WDB, � Ne > � WDB i � Wp, � zatrudnienia (Z) < � Wp, � WDB, � Wm, � Wm > � Z, � Wp, � WDB, � Np, � Np < � Wp, � WDB, � Ne, � warto�ci maj�tku trwa�ego (Mt) > � maj�tku obrotowego (Mo), Wm.

138

S� to prawid�owo�ci, które z regu�y wyst�puj� take w innych dzia�ach gospodarki i mog� powodowa� wzrost efektywno�ci nak�adów pracy kosztem malej�cej efektywno�ci maj�tku. 8.2. Funkcja produkcji w przemy�le spo�ywczym

Relacj� mi�dzy warto�ci� produkcji sprzedanej a zatrudnieniem i warto-�ci� brutto �rodków trwa�ych odzwierciedla funkcja produkcji. Oszacowane parametry funkcji produkcji typu Cobba-Douglasa w przemy�le spoywczym i omawianych branach przedstawiono w tabeli 8.2. Wspó�czynnik zbieno�ci, okre�laj�cy jaka cz�� ca�kowitej zmienno�ci zmiennej obja�nianej nie zosta�a wyja�niona przez model, przyj�� stosunkowo niskie warto�ci. Przedstawione modele dostatecznie dobrze opisuj� badane zjawisko i mog� stanowi� podstaw� do analizy oraz wnioskowania o badanym procesie produkcji. W przypadku przedsi�biorstw przemys�u mi�snego w�ród uzyskanych ocen parametrów otrzy-mano jednak wielko�ci ujemne (parametr �1) i wi�ksze od jedno�ci (parametr �2). Jest to sprzeczne z za�oeniami funkcji produkcji. �wiadczy to jednocze�nie o silnej korelacji zmiennych obja�niaj�cych, czyli nak�adów pracy i kapita�u. W zwi�zku z powyszym w dalszych obliczeniach i analizach ca�kowitej pro-duktywno�ci przedsi�biorstw przemys�u mi�snego wykorzystano metod� esty-macji opart� na regresji grzbietowej81.

Przeprowadzone obliczenia wskazuj�, e na wielko�� produkcji wi�kszy wp�yw maj� �rodki trwa�e ni zatrudnienie. Tendencja ta wyst�pi�a w wi�kszo-�ci analizowanych bran przemys�u spoywczego (poza mi�snym), ale jej nasi-lenie i przebieg by�y róne. W przypadku przemys�u spoywczego elastyczno�� produkcji wzgl�dem pracy wynosi�a 0,520, natomiast elastyczno�� produkcji wzgl�dem kapita�u 0,958. Oznacza to, e wzrost nak�adu pracy o 1% spowodo-wa� w badanym okresie wzrost wielko�ci produkcji o 0,520%, przy za�oeniu sta�ej warto�ci brutto �rodków trwa�ych. Zwi�kszenie nak�adów �rodków trwa-�ych o 1%, przy za�oeniu sta�ego zatrudnienia, spowodowa�o wzrost wielko�ci produkcji o 0,958%. Podobne zaleno�ci odnotowano w przypadku przemys�u owocowo-warzywnego i cukierniczego. Elastyczno�� produkcji wzgl�dem na-k�adu pracy i kapita�u w brany owocowo-warzywnej jest jednak relatywnie wysza w porównaniu do pozosta�ych bran i przemys�u spoywczego ogó�em. Przetwórstwo owocowo-warzywne cechuje zatem najwysza produktywno�� i efektywno�� nak�adów pracy (potwierdzaj� to obliczenia przedstawione w punkcie 8.5, tab. 8.4).

81 A.E. Hoerl, R.W. Kennard, Ridge regression, “Technometrics” 1970, vol. 12, nr 1, s. 55-82.

139

Tabela 8.2. Oszacowania parametrów funkcji produkcji

Wyszczególnienie Oszacowane parametry

funkcji produkcji

Weryfikacja modelu – wspó�czynnik

zbieno�ci � � 1 � 2 � 2

Przemys� spoywczy 0,1595 0,520 0,958 0,0193 Przemys� mi�sny 54,0457

17,7321a -0,800 0,574a

1,070 0,517a

0,0794 0,1275a

Przemys� owocowo-warzywny 0,6782 0,611 0,874 0,0547 Przemys� cukierniczy 6,2661 0,486 0,658 0,0031 a obliczenia na podstawie regresji grzbietowej �ródo: opracowanie wasne na podstawie danych GUS.

Naley take zwróci� uwag� na rosn�c� wydajno�� czynników produkcji w przemy�le spoywczym i we wszystkich omawianych branach, poniewa suma elastyczno�ci czynników produkcji jest wi�ksza od jedno�ci82. Produkcja ko�cowa wzrasta�a zatem w tempie szybszym ni ��czne nak�ady na zwi�ksze-nie zasobów �rodków trwa�ych oraz wielko�ci zatrudnienia. Porównuj�c tenden-cje zmian w poszczególnych branach, mona stwierdzi�, e z punktu widzenia ich konkurencyjno�ci, najkorzystniejsz� sytuacj� odnotowano w�ród przedsi�-biorstw zajmuj�cych si� przetwórstwem owoców i warzyw (v = 1,485). Rosn�ca wydajno�� czynników produkcji, ale na znacznie niszym poziomie, wyst�po-wa�a take w przemy�le cukierniczym (v = 1,144). W najmniejszym stopniu efekty skali odnotowano w przemy�le mi�snym (1,091).

8.3. Produktywno� cz�stkowa i ca�kowita

Poziom i tempo zmian produktywno�ci czynników wytwórczych s� jed-nym z najwaniejszych elementów determinuj�cych potencja� konkurencyjny sektora. W analizowanym okresie odnotowano pozytywn� tendencj� poprawy cz�stkowej produktywno�ci pracy przemys�u spoywczego i analizowanych bran (tab. 8.3). Poziom przeci�tnej produktywno�ci pracy w ca�ym przemy�le spoywczym zwi�kszy� si� z 287,35 tys. z� do 420,97 tys. z�. �rednioroczne tempo wzrostu produktywno�ci pracy w latach 2000-2010 wynios�o 4,47%. Rozpatruj�c wyodr�bnione dzia�y przemys�u spoywczego, stwierdzono, e naj-

82 Suma elastyczno�ci v = �1 + �2 informuje o efektach skali. Je�li v < 1, produkcja wzrasta wolniej ni czynniki produkcji, mówimy wówczas o malej�cej wydajno�ci czynników pro-dukcji. Je�li v > 1, produkcja wzrasta szybciej ni nak�ady. Wyst�puje wówczas rosn�ca wy-dajno�� czynników produkcji. Je�li v = 1, to produkcja wzrasta w tym samym tempie co czynniki produkcji, co oznacza sta�� wydajno�� czynników produkcji.

140

wysz� produktywno�ci� pracy charakteryzowa�o si� przetwórstwo owoców i warzyw, a nast�pnie przemys� mi�sny. Najniszy poziom produktywno�ci pracy wyst�powa� w przemy�le cukierniczym. Naley jednak podkre�li�, e w latach 2000-2010 �rednioroczne tempo wzrostu produktywno�ci pracy w tym dziale by�o najwysze (5,47%). Nieco nisze, ale wysokie tempo wzrostu stwierdzono w�ród podmiotów zajmuj�cych si� przetwórstwem owoców i warzyw (5,08%). Najmniejsza poprawa produktywno�ci pracy nast�pi�a w przedsi�biorstwach przetwórstwa mi�snego (o 3,58%), czyli tych, w których wyj�ciowa warto�� by�a najwysza. Analizie poddano take kszta�towanie si� poziomu kra�cowej pro-duktywno�ci pracy. W przemy�le spoywczym ogó�em, przy sta�ym poziomie warto�ci brutto �rodków trwa�ych, stwierdzono systematyczny wzrost nak�adów pracy (o 218,88 tys. z� w latach 2008-2010). Najwysz� produkcyjno�� kra�cow� czynnika pracy zaobserwowano w�ród przedsi�biorstw przemys�u owocowo- -warzywnego, a najnisz� w przemy�le cukierniczym.

Zdecydowanie odmienne tendencje zmian odnotowano w przypadku wskanika produktywno�ci kapita�u (tab. 8.3). Przeci�tna produktywno�� kapita�u w przemy�le spoywczym zmniejszy�a si� w latach 2000-2010 �redniorocznie o 0,55%. Najwysz� warto�� przychodów ze sprzeday przynosi�a jednostka zaangaowanego maj�tku w przemy�le mi�snym (2,19 z�). Jest to jednocze�nie jedyny dzia�, w którym w latach 2008-2010 wyst�pi�a poprawa produktywno�ci kapita�u w stosunku do lat 2005-2007. Ze znacznie wi�kszym nasileniem zmniej-szenie produktywno�ci maj�tku wyst�powa�o w brany cukierniczej (�rednio-rocznie o 2,36%) oraz owocowo-warzywnej (o 1,32%). W konsekwencji zwi�k-szy�a si� rónica mi�dzy produktywno�ci� kapita�u przemys�u cukierniczego a mi�snego i przemys�u spoywczego ogó�em. W latach 2008-2010 wynosi�a odpowiednio 1,36 z�/z� i 0,39 z�/z�, podczas gdy w pocz�tkowym okresie analizy tylko 1,08 z�/z� i 0,08 z�/z�. Mi�dzybranowe rónice w produktywno�ci kra�-cowej kapita�u by�y natomiast znacznie mniejsze. Przy sta�ej warto�ci nak�adów pracy wzrost nak�adów kapita�u o jednostk� powodowa� taki sam wzrost produkcji w przemy�le mi�snym i owocowo-warzywnym (1,50 z�). Najnisz� produktywno-�ci� kra�cow� charakteryzowa�y si� ponownie podmioty przemys�u cukierniczego.

Wanym elementem analizy procesu produkcyjnego jest moliwo�� sub-stytucji czynników produkcji. Z przeprowadzonych oblicze� wynika, e po-szczególne brane przemys�u spoywczego róni� si� bior�c pod uwag� moli-wo�ci i celowo�� zast�powania czynników wytwórczych. Zmniejszenie nak�adów pracy o jednostk� wymaga najwi�kszego wzrostu kapita�u w celu utrzymania dotychczasowego poziomu produkcji w przypadku przedsi�biorstw przemys�u owocowo-warzywnego oraz cukierniczego. Wynika to ze specyfiki procesu pro-

141

dukcyjnego tych dzia�ów, wymagaj�cych duych nak�adów kapita�u, przy jedno-cze�nie relatywnie niskiej produktywno�ci kra�cowej tego czynnika. Zast�po-wanie czynnika pracy kapita�em jest najkorzystniejsze w brany mi�snej, gdy wymaga najmniejszych nak�adów kapita�u. Systematyczny wzrost kra�cowej stopy substytucji w badanych latach we wszystkich dzia�ach przemys�u spoyw-czego oznacza równocze�nie, e utrzymanie produkcji na tym samym poziomie, przy zmniejszeniu zatrudnienia, zwi�zane by�o z konieczno�ci� coraz wi�kszego wzrostu zasobów �rodków trwa�ych.

Tabela 8.3. Produktywno�� przeci�tna i kra�cowa czynników produkcji

oraz produktywno�� ca�kowita Wyszczególnienie 2000-2002 2005-2007 2008-2010

Produktywno�� przeci�tna pracy w tys. z�/pracownika w przemy�le spoywczym 287,35 381,79 420,97 w tym w przemy�le: mi�snym 253,95 299,23 345,27


Produktywno�� kra�cowa pracy w tys. z�/pracownika w przemy�le spoywczym 149,40 198,51 218,88 w tym w przemy�le: mi�snym 145,70 171,67 198,09


Produktywno�� przeci�tna kapita�u w z�/z� w przemy�le spoywczym 2,02 1,94 1,93 w tym w przemy�le: mi�snym 3,18 2,62 2,90


Produktywno�� kra�cowa kapita�u w z�/z� w przemy�le spoywczym 1,94 1,86 1,85 w tym w przemy�le: mi�snym 1,65 1,35 1,50


Kra�cowa stopa substytucji pracy przez kapita� w tys. z�/pracownika w przemy�le spoywczym 261,50 362,33 402,42 w tym w przemy�le: mi�snym 71,93 103,08 107,19


Produktywno�� ca�kowita w przemy�le spoywczym 0,161 0,160 0,159 w tym w przemy�le: mi�snym 17,772 17,044 19,274


�ródo: opracowanie wasne na podstawie danych GUS (por. aneks 8.3).

142

Produkcyjno�� ca�kowita (TFP), jako relacja ca�kowitej ilo�ci produkcji do ��cznej ilo�ci wszystkich nak�adów, jest miar� post�pu technologicznego. Przedstawia t� cz�� ca�kowitej produkcji, która nie moe by� wyja�niona przez proces akumulacji zasadniczych czynników produkcji, czyli kapita�u fizycznego i ludzkiego. W badanym okresie wspó�czynnik produktywno�ci ca�kowitej TFP w przemy�le spoywczym ogó�em kszta�towa� si� na podobnym poziomie (tab. 8.3, wykres 8.1). Poziom i dynamika zmian produktywno�ci ca�kowitej ocenionych bran by�a jednak bardzo zrónicowana. Najwyszym poziomem i tempem zmian produktywno�ci ca�kowitej wyrónia� si� przemys� mi�sny. �rednioroczne tempo wzrostu produktywno�ci ca�kowitej w tej brany by�o najwysze i wyno-si�o 1,21%. Szczególne znaczenie mia� wp�yw post�pu technicznego na produk-cj� sprzedan� podmiotów tego dzia�u od 2007 roku (wykres 8.1).

Wykres 8.1. Dynamika zmian produktywno�ci ca�kowitej (TFP)

w latach 2000-2010 (2000 rok = 100%)

�ródo: opracowanie wasne na podstawie danych GUS.

Kolejnym dzia�em, w którym wp�yw post�pu technologicznego mia� istotne znaczenie by� przemys� cukierniczy. W tej brany produktywno�� ca�-kowita wzrasta�a wyranie w pocz�tkowym okresie analizy (ze znacznymi zmianami w 2001 i 2002 roku). Pogorszenie wp�ywu post�pu technologicznego na produkcj� nast�pi�o w 2005 roku i utrzymywa�o si� do ko�ca badanego okresu. Poziom produktywno�ci ca�kowitej w 2010 roku by� jednak wyszy ni na po-cz�tku analizy (�rednioroczny wzrost o 0,56%). W�ród podmiotów przemys�u

90

95

100

105

110

115

120

125

130

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Przemys� spo�ywczy Przemys� mi�sny

Przemys� owocowo-warzywny Przemys� cukierniczy

143

owocowo-warzywnego zmiana produktywno�ci ca�kowitej by�a cykliczna. W kon-sekwencji odnotowano jednak �rednioroczny wzrost post�pu technologicznego w badanym okresie o 0,64%.

8.4. Wp�yw czynników produkcji na produktywno�

Znaczny i systematyczny wzrost produkcji sprzedanej przedsi�biorstw przemys�u spoywczego w ostatnich latach sk�ania do zadania pytania o jego ród�a. Tym bardziej, e wzrostowi produktu nie towarzyszy� wzrost nak�adu pracy – przeciwnie, w pocz�tkowym okresie analizy (do 2005 roku) i w latach 2008-2010 nak�ad pracy si� zmniejsza�, a liczba pracuj�cych w 2010 roku by�a ogó�em nisza ni w 2000 roku. Przedstawione we wcze�niejszym podrozdziale rónice w tempie wzrostu TFP przek�ada�y si� na wydajno�� czynników pro-dukcji i konkurencyjno�� poszczególnych bran przemys�u spoywczego. Zmiany te nast�pi�y we wszystkich ocenianych branach, ale – jak wcze�niej wykazano – ich nasilenie i przebieg by�y róne. Z tego wzgl�du istotne jest okre�lenie wp�ywu poszczególnych czynników produkcji na poziom produktywno�ci.

Produktywno�� ca�kowita przemys�u spoywczego i ocenianych bran w analizowanym okresie generalnie rzecz bior�c zachowywa�a si� procyklicznie. Interpretacja przyczyn takiego stanu rzeczy nie jest do ko�ca jednoznaczna, mona jednak postawi� tez�, e równoczesne wyst�pienie redukcji zatrudnienia i wzrostu produktywno�ci by�o efektem reorientacji przemys�u spoywczego z tradycyjnego i bardziej pracoch�onnego na nowocze�niejszy i bardziej kapita�o-ch�onny. Wskazuje na to niewielki wk�ad pracy we wzrost produkcji, który w analizowanych latach by� ujemny lub w niewielkiej skali decydowa� o pozio-mie produkcji przemys�u spoywczego ogó�em (wykres 8.2). Czynnik pracy ze szczególn� si�� oddzia�ywa� negatywnie na wzrost produkcji w czterech pierw-szych latach badanego okresu. Z obserwacji wynika jednocze�nie, e relatyw-nie wysoki i stabilny by� wk�ad kapita�u. Mona zatem stwierdzi�, i wysokie nak�ady inwestycyjne by�y g�ównym czynnikiem wzrostu produkcji (pomimo, przedstawionego wcze�niej, zmniejszania si� produktywno�ci tego czynnika produkcji). Niekorzystnym zjawiskiem w przemy�le spoywczym ogó�em jest nieznaczny udzia� post�pu techniczno-organizacyjnego (mierzonego reszt� Solowa) we wzro�cie produkcji. Z wyj�tkiem lat 2001, 2004 i 2007 by� on ujemny lub w niewielkim stopniu wp�ywa� na poziom produkcji. Poniewa ��czna produk-cyjno�� czynników produkcji zwi�zana jest ze zmianami organizacyjnymi, ulep-szonymi praktykami zarz�dzania, udoskonalonymi sposobami produkcji dóbr i us�ug, naley stwierdzi�, e istnieje w tym przypadku niewykorzystane ród�o wzrostu potencja�u konkurencyjnego przemys�u spoywczego ogó�em.

144

Wykres 8.2. Wk�ad zmian czynników produkcji i TFP we wzrost produkcji (zmiany roczne w procentach)

a) przemys� spo�ywczy b) przemys� mi�sny

c) przemys� owocowo-warzywny d) przemys� cukierniczy

�ródo: opracowanie wasne na podstawie danych GUS.

Rozpatruj�c wp�yw poszczególnych czynników produkcji na produktyw-no�� poszczególnych dzia�ów przemys�u spoywczego w kontek�cie ich poten-cja�u konkurencyjnego, naley odnotowa�, e szczególnie w latach 2007-2009 post�p techniczno-organizacyjny pot�gowa� lub niwelowa� wp�yw wykorzystania pracy i kapita�u w przemy�le mi�snym. Taka sytuacja przyczyni�a si� do tego, e

-10

-5

0

5

10

15

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Praca Kapita� TFP

-10

-5

0

5

10

15

20

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Warto�� produkcji

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Praca Kapita� TFP

-30

-20

-10

0

10

20

30

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Warto�� produkcji

145

tempo zmniejszenia poziomu produkcji w brany mi�snej by�o mniejsze ni w pozosta�ych omawianych branach. Mona na tej podstawie wnioskowa�, e podmioty przemys�u mi�snego w relatywnie wi�kszym stopniu ni pozosta�e analizowane brane przemys�u spoywczego wykorzystuj� we wzro�cie produk-tywno�ci udzia� czynników niewymiernych. 8.5. Efektywno� nak�adów pracy

W przemy�le spoywczym jednostka (warto�ciowa) nak�adów pracy przynosi w efekcie dwie jednostki warto�ci dodanej brutto i nieco ponad jedn� jednostk� nadwyki ekonomicznej (tab. 8.4). W ostatniej dekadzie nast�pi�a wy-rana poprawa efektywno�ci pracy zaangaowanej w przemy�le spoywczym, gdy mierzona warto�ci� dodan� zwi�kszy�a si� prawie o 1/5 (18,8%), a mierzona nadwyk� ekonomiczn� dwukrotnie szybciej, prawie o 2/5 (39%). Popraw� t� osi�gni�to g�ównie w pierwszych latach po wej�ciu do UE, a póniej tempo jej wzrostu by�o bardzo ma�e (o ok. 1% rocznie lub mniej), ale przy wzgl�dnie duych wahaniach tych mierników efektywno�ci; np. w latach 2007-2011 wska-nik Ep1 w ca�ym przemy�le spoywczym zmieni� si� ±0,118 z�/z� rocznie (tj. 5,2% rocznie), a Ep2 odpowiednio ±0,116 z�/z�, tj. 10,3% rocznie.

Tabela 8.4. Efektywno�� nak�adów pracy w z�/z� Wyszczególnienie 2000-2002 2005-2007 2009-2011

Relacja warto�ci dodanej do op�aty pracy w przemy�le spoywczym 1,900 2,179 2,257 w tym w przemy�le: mi�snym 1,540 1,736 1,716


Relacja nadwyki ekonomicznej do op�aty pracy w przemy�le spoywczym 0,813 1,065 1,131 w tym w przemy�le: mi�snym 0,478 0,681 0,668



W�ród trzech wyodr�bnionych bran przemys�u spoywczego najwysz� efektywno�ci� nak�adów pracy wyrónia�o si� przetwórstwo owoców, warzyw i ziemniaków, a nast�pnie produkcja wyrobów cukierniczych. W tych dzia�ach oba mierniki efektywno�ci nak�adów pracy by�y zblione do �redniej ich warto-�ci w ca�ym przemy�le spoywczym. Przetwórstwo owocowo-warzywne wyró-nia�o si� take najwysz� dynamik� poprawy efektywno�ci pracy, gdy � Ep1 w latach 2009-2011 by� o 29,4% wyszy ni w latach 2000-2002, a Ep2 – a

146

o 81,7%. Oba mierniki efektywno�ci nak�adów pracy najnisze by�y w prze-twórstwie mi�snym, w którym nast�pi�a take najmniejsza ich poprawa (Ep1 o 11,4%, Ep2 o 39,7%). Dzia� o najwyszej efektywno�ci nak�adów pracy, tj. przetwórstwo owo-cowo-warzywne cechuje jednak dua zmienno�� ocenianych mierników. W la-tach 2007-2011 zmiany Ep1 w tym dziale wynosi�y ±0,185 z�, tj. 8,4% rocznie, a Ep2 odpowiednio ±0,188 z�, tj. 16,6%. Natomiast najmniejsz� zmienno�ci� efektywno�ci pracy wyrónia� si� przemys� cukierniczy, w którym w ostatnich pi�ciu latach Ep1 zmieni�o si� o ±0,072 z�, tj. 3,4% rocznie, a Ep2 odpowiednio o ±0,051 z� i 4,7%.

Wykres 8.3. Efektywno�� nak�adów pracy

�ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 8.2. Powysze zjawiska wskazuj�, e efektywno�� nak�adów pracy w ca�ym przemy�le spoywczym mia�a siln� tendencj� wzrostow�, cho� w latach zagro-enia �wiatowymi kryzysami gospodarczymi i ywno�ciowymi tendencje te mia�y charakter gasn�cy. Dotyczy to zarówno efektywno�ci nak�adów pracy w skali makro, tj. mierzonej warto�ci� dodan�, jak i w skali mikro, tj. mierzonej nadwyk� ekonomiczn� (wykres 8.3). Poziom tej efektywno�ci jest relatywnie wysoki, gdy jedna jednostka nak�adów pracy generuje dwie jednostki warto�ci dodanej lub te nieco wi�cej ni jedn� jednostk� nadwyki ekonomicznej.

11,11,21,31,41,51,61,71,81,9

22,12,22,32,4

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

a) WDB : Np

spo�ywczy owocowo-warzywny

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

1,1

1,2

1,3

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

b) Ne : Np

mi�sny cukierniczy

147

8.6. Efektywno� maj�tku

W przemy�le spoywczym jednostka zaangaowanego maj�tku przynosi efekt w postaci 0,3 jednostek warto�ci dodanej brutto i ok. 0,15 jednostek nad-wyki ekonomicznej (tab. 8.5). Rentowno�� kapita�u w�asnego wynosi ok. 13% i jest tylko nieco nisza od efektywno�ci maj�tku mierzonej nadwyk� ekono-miczn�. Te trzy mierniki efektywno�ci maj�tku wykazuj� jednak rón� tenden-cj� rozwojow�, gdy maleje efektywno�� maj�tku mierzona warto�ci� dodan�, wzgl�dnie stabilna jest efektywno�� wyraona w jednostkach nadwyki eko-nomicznej, a stale wzrasta, cho� w coraz wolniejszym tempie, rentowno�� kapi-ta�u w�asnego.

Tabela 8.5. Efektywno�� maj�tku Wyszczególnienie 2000-2002 2005-2007 2009-2011

Relacja warto�ci dodanej do maj�tku w z�/z� w przemy�le spoywczym 0,328 0,301 0,293 w tym w przemy�le: mi�snym 0,425 0,351 0,378


Relacja nadwyki ekonomicznej do maj�tku w z�/z� w przemy�le spoywczym 0,140 0,147 0,147 w tym w przemy�le: mi�snym 0,131 0,138 0,147


Rentowno�� kapita�u w�asnego w proc. w przemy�le spoywczym 3,61 13,01 13,33 w tym w przemy�le: mi�snym 2,21 12,65 10,84

owocowo-warzywnym -3,32 9,51 10,02 cukierniczym 5,33 10,47 11,90

�ródo: opracowanie wasne na podstawie aneksu 8.2. Oceniaj�c tendencje zmian efektywno�ci maj�tku w skali makro, naley wskaza�, e tempo spadku tego wskanika jest dwukrotnie wolniejsze od tempa wzrostu podobnie mierzonej efektywno�ci nak�adów pracy. Oznacza to, e w mi-nionej dekadzie osi�gni�to post�p w efektywno�ci makroekonomicznej stoso-wania tych zasobów w przemy�le spoywczym. Post�p ten jest jeszcze wi�kszy w skali mikro, gdy znacz�cej poprawie efektywno�ci nak�adów pracy mierzonej nadwyk� ekonomiczn� towarzyszy�a niewielka poprawa (w latach 2000-2007), a póniej stabilizacja podobnie mierzonej efektywno�ci maj�tku, a take znacz�ca poprawa rentowno�ci kapita�u w�asnego. Zmiany te z podobnym nasileniem nast�pi�y nie tylko w skali ca�ego przemys�u spoywczego, ale take w trzech ocenianych branach (wykres 8.4).

148

Wykres 8.4. Efektywno�� maj�tku i kapita�u w�asnego


Pod wzgl�dem efektywno�ci maj�tku w skali makro wyrónia si� prze-mys� mi�sny, co kompensuje skutki mniejszej efektywno�ci nak�adów pracy. W tym sektorze obniy� si� wskanik Em1, a skala jego spadku by�a zbliona do zwyki podobnie mierzonej efektywno�ci nak�adów pracy (Ep1). Przetwórstwo mi�sa osi�ga take relatywnie wysoki poziom efektywno�ci maj�tku w skali mikro (Em2) i rentowno�ci kapita�u w�asnego. W�ród badanych bran najnisz� efektywno�� maj�tku osi�ga� przemys� owocowo-warzywny, gdzie miary tej

0,2

0,25

0,3

0,35

0,4

0,4520

0020

0120

0220

0320

0420

0520

0620

0720

0820

0920

1020

11

a) WDB : Wm (w z�/z�)

0,05

0,1

0,15

0,2

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

b) Ne : Wm (w z�/z�)

-15

-10

-5

0

5

10

15

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

c) Rentowno�� kapita�u w�asnego (w proc.)

mi�sny

cukierniczy

spo�ywczy

owocowo�warzywny

149

efektywno�ci by�y o ok. 15-20% nisze od �rednich w przemy�le spoywczym, podczas gdy nie by�o tych rónic w efektywno�ci nak�adów pracy. Moe to wskazywa� na to, e efektywno�� przetwórstwa owocowo-warzywnego jest nisza ni ca�ego przemys�u spoywczego i nisza ni mi�snego. Specyficzna sytuacja powsta�a w sektorze cukierniczym, w którym w ostatnich latach nast�pi�o zna-cz�ce (o 1/3) obnienie efektywno�ci maj�tku, zarówno w skali makro, jak i mi-kro, a ich poziom w tym sektorze jest ju nawet niszy ni w przemy�le owocowo- -warzywnym. W przemy�le cukierniczym na relatywnie wysokim poziomie utrzyma�a si� tylko rentowno�� kapita�u w�asnego. Istotne jest to, e ten ostatni miernik efektywno�ci w skali mikro we wszystkich omawianych branach i w ca�ym przemy�le spoywczym jest ostatnio ustabilizowany na relatywnie wysokim poziomie, przynajmniej dwukrotnie wyszym od stopy zysku osi�ga-nej w innych bezpiecznych zastosowaniach kapita�u (lokaty, obligacje).

8.7. Konkluzje

Badanie produktywno�ci przemys�u spoywczego wskazuje, e w ca�ym tym przemy�le i w trzech g�ównych branach produkcja ko�cowa wzrasta�a szybciej ni ��czne zasoby (pracy i �rodków trwa�ych) oraz e mia� miejsce sta�y wzrost przeci�tnej i kra�cowej produktywno�ci pracy. Pod tym wzgl�dem wy-rónia� si� przemys� owocowo-warzywny. Równocze�nie w ca�ym przemy�le spoywczym i w badanych branach obnia�a si� przeci�tna produktywno�� kapi-ta�u, ale w tempie wielokrotnie wolniejszym od tempa wzrostu produktywno�ci pracy. Przeci�tna produktywno�� kapita�u najszybciej obnia�a si� w przemy�le cukierniczym, a wyróni� si� pod tym wzgl�dem przemys� mi�sny. Podobnie by�o z kra�cow� produktywno�ci� kapita�u. Zjawiska te powoduj�, e kra�cowa stopa substytucji pracy przez kapita� ma tendencj� rosn�c�, przy czym najmniejszych nak�adów kapita�u wymaga substytucja pracy w przemy�le mi�snym.

Produktywno�� ca�kowita przemys�u spoywczego i wybranych bran by�a do�� stabilna w ca�ym badanym okresie, przy czym najwysza by�a ona w prze-my�le mi�snym, gdzie mia�a nawet tendencj� wzrostow�. Wyniki te wskazuj�, e reorientacja przemys�u spoywczego z tradycyjnego i pracoch�onnego na nowoczesny i kapita�och�onny powodowa�a niewielki wk�ad pracy we wzrost produkcji oraz relatywnie wysoki i stabilny wk�ad kapita�u, ale przy nieznacznym udziale post�pu techniczno-organizacyjnego. Wk�ad tego ostatniego czynnika we wzrost produkcji by� znacz�cy tylko w przemy�le mi�snym.

Wyniki analizy produktywno�ci wskazuj�, e wci� duy jest potencja� konkurencyjny ca�ego przemys�u spoywczego oraz g�ównych bran tego prze-mys�u, uznawanych za g�ównych eksporterów ywno�ci i posiadaj�cych siln�

150

pozycj� konkurencyjn�. Rosn�ca produktywno�� zasobów oznacza take wzmoc-nienie potencja�u konkurencyjnego tych sektorów oraz wskazuje, e substytucja pracy kapita�em jest czynnikiem wzrostu tego potencja�u, utrwalaj�cym jego podstawy. S�ab� stron� konkurencyjno�ci przemys�u spoywczego jest ma�y udzia� post�pu techniczno-organizacyjnego we wzro�cie produkcji tego sektora i g�ównych jego dzia�ów.

Sta�a poprawa produktywno�ci pracy sprzyja poprawie jej efektywno�ci, zarówno w skali mikro, jak i makro. Równocze�nie jednak zjawiska te wyma-gaj� lepszego uzbrojenia pracy i wywo�uj� wzrost maj�tkoch�onno�ci produkcji83. Przejawia si� to substytucj� pracy przez kapita�. Skutkiem tego jest malej�ca produktywno�� kapita�u oraz efektywno�� maj�tku, ale tylko w skali makroeko-nomicznej, tj. mierzona warto�ci� dodan�. Istotne jest jednak to, e poprawa efektywno�ci nak�adów pracy jest wi�ksza od obniki efektywno�ci maj�tku w skali makro. Oznacza to, e w tej skali poprawia si� ca�kowita efektywno�� nak�adów obu tych czynników produkcji.

W skali mikro notujemy rosn�c� efektywno�� zarówno pracy, jak i maj�tku. Wprawdzie tendencje wzrostowe jej mierników maj� charakter gasn�cy, ale s� one zjawiskiem powszechnym, wyst�puj�cym z podobnym nasileniem zarówno w ca�ym przemy�le spoywczym, jak i w ocenianych branach tego przemys�u. Równocze�nie wyst�puj� tendencje do zmniejszania rónic mierników efektyw-no�ci mi�dzy branami, a stopa zysku z kapita�u w�asnego czy te z maj�tku angaowanego w produkcj� ywno�ci i napojów jest przynajmniej dwukrotnie wysza od osi�ganej w innych bezpiecznych zastosowaniach kapita�u.

Rosn�ca efektywno�� przetwórstwa rolno-spoywczego, szczególnie szybko w skali mikro, oznacza nie tylko wzrost potencja�u konkurencyjnego tego prze-twórstwa, ale take popraw� jego pozycji konkurencyjnej. Producenci ywno�ci i napojów zwi�kszaj� eksport i udzia� eksportu w sprzeday produktów, osi�gaj� przy tym popraw� relacji mi�dzy efektami dzia�alno�ci gospodarczej a zasobami angaowanymi w t� dzia�alno��. Niski udzia� produktywno�ci ca�kowitej we wzro�cie produkcji �wiadczy jednak o tym, e istnieje moliwo�� polepszenia potencja�u konkurencyjnego podmiotów przemys�u spoywczego przez zasto-sowanie innowacyjnych rozwi�za� z zakresu zarz�dzania i organizacji przedsi�-biorstw. W�ród ocenianych bran najwi�kszy post�p w tym zakresie wyst�pi� w brany mi�snej.

83 Por. take: R. Urban, Produktywno� i efektywno� polskiego przemysu spo�ywczego, „Prze-mys� Spoywczy” 2012, nr 1.

151

9. Wp�yw subsydiów eksportowych i promocji produktów rolno-spo�ywczych na pozycj� konkurencyjn�

polskich producentów �ywno�ci 9.1. Wst�p

W zwi�zku z rozwojem procesu globalizacji i post�puj�c� liberalizacj� �wiatowego handlu ywno�ci�, zmienia si� rola stosowanych instrumentów handlowych wspieraj�cych eksport. Trac� na znaczeniu bezpo�rednie formy wsparcia eksportu, tj. subsydia eksportowe84, a zyskuj� po�rednie – m.in. dzia�ania pro-mocyjno-informacyjne, prowadzone zarówno w kraju, jak i za granic�, dzi�ki któ-rym polscy producenci ywno�ci mog� wzmocni� swoj� pozycj� konkurencyjn� na rynkach zewn�trznych.

Zgodnie z wcze�niejszymi zapowiedziami i zobowi�zaniami Unii Euro-pejskiej w kierunku dalszej liberalizacji handlu �wiatowego, Komisja Europejska stopniowo odchodzi od stosowania subsydiowania eksportu produktów rolno- -spoywczych, uznaj�c ten instrument za form� wsparcia zak�ócaj�c� handel i mi�dzynarodow� konkurencyjno��85. Coraz wi�ksz� rol� zaczynaj� odgrywa� dzia�ania promocyjno-informacyjne prowadzone na rynku produktów rolno- -spoywczych, przy wsparciu �rodkami z UE, Funduszy Promocji, czy te pro-gramów wspieraj�cych konsumpcj�, np. „Szklanka mleka”, „Owoce w szkole”.

9.2. Subsydiowanie eksportu produktów rolno-spo�ywczych

Subsydia eksportowe by�y popularn� form� wsparcia eksportu produktów rolno-spoywczych poza UE w pierwszych latach naszego cz�onkostwa we Wspólnocie i sposobem na pozbywanie si� nadwyek tych produktów w okresie ich nadprodukcji, co wp�ywa�o na utrzymanie równowagi popytowo-podaowej na rynku produktów rolno-spoywczych i wzrost eksportu. Poprzez pokrycie rónicy pomi�dzy wysz� cen� na rynku wewn�trznym a nisz� cen� na rynku �wiatowym, refundacje poprawia�y konkurencyjno�� cenow� eksportowanych

84 W tek�cie subsydia eksportowe funkcjonuj� zamiennie z subwencjami i refundacjami ekspor-towymi i oznaczaj� wsparcie eksportu produktów rolno-spoywczych do krajów pozaunijnych. 85 Ca�kowita likwidacja subsydiowania eksportu nast�pi�a z ko�cem 2012 r. Rozporz�dzeniem 859/2012 z 20.09.2012 r. KE ustanowi�a refundacje do eksportu wo�owiny i ciel�ciny na po-ziomie zerowym. Rozporz�dzeniem 342/2012 z dnia 20.04.2012 r. KE refundacje do eksportu wieprzowiny przetworzonej ustanowiono na poziomie zero. Refundacje do eksportu innych produktów rolno-spoywczych zosta�y zniesione w latach wcze�niejszych.

152

towarów. Unia Europejska pocz�wszy od lat dziewi��dziesi�tych a do 2006 roku wspiera�a eksport unijnych produktów sektora rolno-spoywczego na do�� wyso-kim poziomie. Jednak z roku na rok wysoko�� subsydiów ulega�a stopniowemu zmniejszeniu, a do ca�kowitej ich likwidacji w 2012 roku.

9.2.1. Subsydiowanie eksportu produktów rolno-spo�ywczych w Polsce na tle Unii Europejskiej

Przyst�pienie Polski do UE umoliwi�o polskim eksporterom, na równi z eksporterami z pozosta�ych krajów UE, wspieranie eksportu produktów rolno- -spoywczych do krajów pozaunijnych subsydiami finansowanymi z budetu unijnego. Subsydia te przyczynia�y si� do poprawy konkurencyjno�ci cenowej polskich produktów rolno-spoywczych na rynkach krajów trzecich. W pierw-szych latach naszego cz�onkostwa w strukturach UE wi�kszo�� produktów rolno- -spoywczych wywoonych poza Wspólnot� obj�ta by�a subsydiowaniem eksportu. Polscy eksporterzy bardzo aktywnie korzystali z tej formy wsparcia, o czym �wiadczy kwota wyp�aconych w latach 2004-2011 subsydiów eksporto-wych – 521,6 mln euro (2018,3 mln z�) i wysoka pod tym wzgl�dem pozycja Polski na tle krajów UE-27 (wykres 9.1).

Wykres 9.1. Subsydiowanie eksportu produktów rolno-spoywczych

przez poszczególne kraje Unii Europejskiej w latach 2004-2011 (w mln euro)

�ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Komisji Europejskiej.

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

FR NL BE DE GB DK IE PL IT ES FI SE AT LT GR PT HU CZ SK SI EE LV CY BG RO MT LU

153

W latach 2004-2011 Komisja Europejska wspar�a eksport produktów rolno- -spoywczych z UE do krajów trzecich kwot� w wysoko�ci 12,49 mld euro, z czego najwi�cej przypad�o Francji (2,34 mld euro) – 18,7%, na drugim miej-scu znalaz�a si� Holandia (1,71 mld euro) z udzia�em 13,7%, a na trzecim Belgia (1,60 mld euro) – 12,8%. Polska z udzia�em 4,2% (521,6 mln euro) uplasowa�a si� na ósmej pozycji w�ród wszystkich krajów UE-27 (wykres 9.1). Kraj nasz jest natomiast zdecydowanym liderem w�ród nowych pa�stw cz�onkowskich (UE-12), wyprzedzaj�c Litw� (164,2 mln euro), W�gry (101,7 mln euro), Czechy (71,6 mln euro) i S�owacj� (28,3 mln euro). Pozosta�e kraje UE-12 w niewiel-kim stopniu subsydiowa�y eksport produktów rolno-spoywczych poza teryto-rium Unii Europejskiej (aneks 9.1).

Od czasu naszej akcesji do UE, Komisja Europejska z roku na rok zmniej-sza�a �rodki przeznaczone na wsparcie eksportu produktów rolno-spoywczych poza terytorium Wspólnoty. W latach 2004-2011 wsparcie to zmniejszy�o si� o 95% z 3,38 mld euro do 179 mln euro. W pocz�tkowych latach naszego cz�on-kostwa w UE �rednioroczny spadek subsydiowania eksportu produktów rolno- -spoywczych by� na poziomie 10-20% rocznie, za� od 2007 roku ulega� redukcji 40-50% rocznie (wykres 9.2).

Wykres 9.2. Subsydiowanie eksportu produktów rolno-spoywczych przez UE

i Polsk� w latach 2004-2011 (w mln euro) i udzia� Polski w tym mechanizmie (w procentach)


3 379

3 049

2 489

1 443

925649

385179

10,8 99,0 140,6 89,2 118,9 34,6 13,8 14,40,3%

3,2%

5,6%

6,2%

12,8%

5,3%

3,6%

8,0%

0

2

4

6

8

10

12

14

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

4 000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

%mln euro

Unia Europejska Polska udzia� Polski w subsydiach eksportowych UE

154

Komisja Europejska decydowa�a o wykazie produktów rolno-spoywczych obj�tych subsydiami w eksporcie poza UE i wysoko�ci stawek refundacji do eksportu poszczególnych produktów. W pierwszych latach naszego cz�onkostwa w UE wsparciem obj�ty by� eksport nast�puj�cych produktów rolno-spoywczych: produkty zboowe i skrobia ziemniaczana, �wiee owoce i warzywa, przetwory owocowo-warzywne, oliwa z oliwek, mleko i produkty mleczarskie, drób i jaja, wina, ry, cukier, produkty przetworzone Non-aneks I86, ywe zwierz�ta, wo�o-wina i wieprzowina. Z roku na rok zakres wsparcia ulega� jednak zmniejszeniu (wykres 9.3). Wykres 9.3. Subsydiowanie eksportu produktów rolno-spoywczych przez UE

w latach 2004-2011 (w mln euro)


W latach 2004-2011 najwi�kszym wsparciem finansowym UE obj��a eks-

port cukru (4,38 mld euro) i produktów mleczarskich (4,27 mld euro), na trze-

86 Produkty przetworzone Non-aneks I s� to produkty nieobj�te za��cznikiem I do Traktatu Amsterdamskiego, tj. np.: ciastka, czekolady, lody, pieczywo cukiernicze, cukierki itp., do wytworzenia których wykorzystuje si� podstawowe produkty rolne, takie jak: zboe, ry, cukier, jaja, mleko i produkty mleczarskie.

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

3 000

3 500

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

zbo�a owoce i warzywa drób i jaja wieprzowina

wo�owina cukier mleko produkty Non-Aneks

pozosta�e �ywe byd�o

155

cim miejscu znalaz�y si� produkty przetworzone Non-aneks I (1,44 mld euro), a w dalszej kolejno�ci: wo�owina i ywe zwierz�ta (0,77 mld euro), drób i jaja (0,70 mld euro), zboa i skrobia ziemniaczana (0,37 mld euro) oraz wieprzowina (0,30 mld euro; por. wykres 9.3 i 9.4).

Wykres 9.4. Struktura wyp�aconych przez UE subsydiów do eksportu

produktów rolno-spoywczych w latach 2004-2011

zbo�a i skrobia3,0% �wie�e owoce

i warzywa0,6%

przetworzone owoce i warzywa

0,4%

wieprzowina2,4%

mleko i produkty mleczarskie

34,2%

drób i jaja5,6%

wino0,7%

ry�0,2%

wo�owina i �ywe byd�o6,2%

Non-aneks I11,6%

cukier35,1%


W poszczególnych latach naszego cz�onkostwa w strukturach UE, w zwi�zku ze zmieniaj�c� si� sytuacj� rynkow�, Komisja Europejska z roku na rok zmniej-sza�a zakres towarowy, jak równie wysoko�� subsydiów eksportowych do wywoonych produktów rolno-spoywczych. Najwcze�niej zosta�o zniesione subsydiowanie eksportu zbó i skrobi ziemniaczanej (w 2006 roku), nast�pnie – w wyniku reformy przeprowadzonej na rynku owoców i warzyw – zniesiono subsydia do eksportu tych produktów (w 2008 roku). Wsparcie stosowane do eksportu cukru zosta�o zawieszone z dniem 26 wrze�nia 2008 roku, a mleka i produktów mleczarskich – od 20 listopada 2009 roku. Z kolei wsparcie eksportu produktów brany mi�snej zosta�o zako�czone: drobiu i jaj – w lipcu 2011 roku, wieprzowiny – 20 kwietnia 2012 roku, wo�owiny – 20 wrze�nia 2012 roku. Pod koniec 2012 roku subsydiami obj�ty by� jedynie eksport mi�sa drobiowego poza Uni� Europejsk�.

W latach 2004-2011 unijnymi subsydiami eksportowymi obj�te by�y na-st�puj�ce polskie produkty rolno-spoywcze: wo�owina (5,4% unijnego wspar-

156

cia), wieprzowina (12,6%), drób i jaja (0,4%), mleko i produkty mleczarskie (1,9%), zboa i skrobia ziemniaczana (1,9%), �wiee owoce i warzywa (7,8%) oraz produkty przetworzone Non-aneks I (2,3%). 9.2.2. Subsydiowanie eksportu produktów rolno-spo�ywczych przez Polsk�

w latach 2004-2011

W latach 2004-2011 Unia Europejska wspar�a eksport produktów rolno- -spoywczych z Polski kwot� w wysoko�ci 521,6 mln euro, tj. 2018,3 mln z�. Najwi�ksze refundacje eksportowe zosta�y wyp�acone w 2006 i 2008 roku. W 2011 roku subsydia do eksportu produktów rolno-spoywczych z Polski wynios�y 58,3 mln z�, co oznacza�o wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 30%. Najwi�kszym wsparciem obj�ty by� wówczas eksport wo�owiny (75% wyp�aconych subsydiów).

G�ównymi beneficjentami subsydiów eksportowych w Polsce w latach 2004-2011 byli eksporterzy: cukru – 1180,4 mln z� (58,5% ogó�u wyp�aconych przez Polsk� refundacji), mleka i produktów mleczarskich – 334,1 mln z� (16,6%), wo�owiny i ciel�ciny – 176,2 mln z� (8,7%), wieprzowiny – 136,5 mln z� (6,7%) oraz produktów przetworzonych Non-aneks I – 129,1 mln z� (6,4%; wykres 9.5).

Wykres 9.5. Struktura wyp�aconych przez Polsk� refundacji do eksportu produktów rolno-spoywczych w latach 2004-2011

�ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Agencji Rynku Rolnego.

Polskie produkty rolno-spoywcze eksportowane by�y do wielu krajów �wiata. G�ównymi odbiorcami polskich produktów rolno-spoywczych ekspor-towanych z subsydiami by�y kraje WNP, w tym: Rosja, Ukraina, Bia�oru�, Uzbe-

produkty przetworzone Non-aneks I

6,4%

�wie�e owocei warzywa

1,1%

cukier58,5%

mleko i produkty mleczarskie

16,6%

zbo�a 0,2%

wo�owinai ciel�cina

8,7%

drób i jaja0,6%

wieprzowina6,7% skrobia

ziemniaczana1,2%

Razem 2 018,3 mln z�

157

kistan i Tadykistan, a take kraje ba�ka�skie (wo�owina). Polscy eksporterzy lokowali swoje produkty równie w odleg�ych krajach Ameryki Pó�nocnej i Po-�udniowej oraz w krajach Afryki i Azji.

Wo�owina i ciel�cina

Eksport wo�owiny poza terytorium UE wspierany by� subsydiami do 20 wrze�nia 2012 roku. By�y one stosowane do wywozu okre�lonych asorty-mentów mi�sa wo�owego, ustalanych przez KE. Aby otrzyma� wsparcie z UE, eksportowane produkty musia�y spe�nia� okre�lone wymagania jako�ciowe87. Ogó�em w latach 2004-2011 wyeksportowano z Polski z subsydiami 114 tys. ton wo�owiny, przy wsparciu �rodkami unijnymi w wysoko�ci 176 mln z�. Najwi�ksz� ilo�� mi�sa wo�owego z subsydiami wywieziono w 2011 roku – 48 tys. ton, przy wsparciu 44 mln z�. By�a to �wiea (sch�odzona) wo�owina, a jej g�ównym odbiorc� by�a Turcja, gdzie w tym czasie obowi�zywa�y niskie stawki celne. Przy subsydiach w wysoko�ci od 12,0 do 20,4 euro/100 kg mi�sa eksport ten by� konkurencyjny cenowo.

Od akcesji Polski do UE wysoko�� stosowanych stawek refundacji do eksportu wo�owiny by�a stopniowo zmniejszana, a do ich likwidacji (20.09.2012 roku). Zmniejszanie to odbywa�o si� etapami. Pierwsze obnienie subsydiów do eksportu wo�owiny mia�o miejsce w 2006 roku (o 50%), póniej przez prawie cztery lata stawki refundacji eksportowych by�y na tym samym poziomie, a do 2010 roku, kiedy to KE ponownie zmniejszy�a obowi�zuj�ce stawki refundacji o 50%. Kolejne obnienie stawek mia�o miejsce 20.04.2012 roku (o dalsze 33%) i nast�pnie 20.09.2012 roku (do zera).

Udzia� subsydiowanego eksportu mi�sa wo�owego w wolumenie eksportu tego mi�sa do krajów trzecich w pierwszych latach naszego cz�onkostwa w UE wynosi� �rednio ponad 90%. Istotne obnienie tego udzia�u nast�pi�o dopiero w 2010 roku (do 31%), ale ju w 2011 roku wzros�o do 56% (por. aneks 9.2). Natomiast udzia� wyp�aconych refundacji w warto�ci eksportu poza UE w latach najwi�kszego eksportu kszta�towa� si� w granicach 40-45%. W ostatnich latach by� na poziomie ok. 4% rocznie. G�ównymi odbiorcami polskiej wo�owiny ekspor-towanej z subsydiami by�y kraje ba�ka�skie (Macedonia i Kosowo) oraz Kazach-stan, od 2008 roku Rosja (efekt odblokowania granicy przez s�uby rosyjskie po prawie dwuipó�letnim embargo), a ostatnio take Turcja, która w 2011 roku by�a 87 Rozporz�dzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny �rodków spoywczych i Rozporz�dzenie (WE) Nr 853/2004 Par-lamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiaj�ce szczególne przepisy dotycz�ce higieny w odniesieniu do ywno�ci pochodzenia zwierz�cego.

158

g�ównym odbiorc� polskiej wo�owiny z udzia�em 28% w wolumenie eksportu tego mi�sa. Najwi�cej jednak wo�owiny (�wieej, sch�odzonej i mroonej) Polska ca�y czas eksportuje do krajów UE (bez subsydiów eksportowych). Eksport ten stanowi ok. 80% wolumenu ca�kowitego eksportu tego mi�sa przez Polsk�.

Wieprzowina

W pocz�tkowym okresie po akcesji Polski do UE istnia�a moliwo�� sub-sydiowania eksportu przetworów wieprzowych, tj.: szynek, kie�bas, konserw, �opatek, podrobów jadalnych oraz mi�sa suszonego, a w 2008 roku take pó�tusz wieprzowych88. Polscy eksporterzy ch�tnie korzystali z tego rodzaju wsparcia. Ogó�em w latach 2004-2011 wyeksportowano z subsydiami 130 tys. ton wie-przowiny (w tym 81 tys. ton w 2008 roku), uzyskuj�c z budetu UE wsparcie w wysoko�ci prawie 137 mln z�. Udzia� subsydiowanego eksportu mi�sa wie-przowego w wolumenie eksportu tego gatunku mi�sa do krajów trzecich w 2008 roku wynosi� 54%. Natomiast udzia� eksportu subsydiowanej wieprzowiny prze-tworzonej w ca�kowitym jej eksporcie do krajów spoza UE w latach 2005-2011 ilo�ciowo ukszta�towa� si� na poziomie ok. 60-70% (por. aneks 9.2), a warto-�ciowo by�o to ok. 7% (por. aneks 9.3). Subsydia eksportowe nie mia�y wi�k-szego wp�ywu na wzrost wolumenu eksportu przetworów wieprzowych, podno-si�y jedynie ich konkurencyjno�� cenow� na rynkach krajów trzecich. Wysoko�� stawek refundacji do eksportu wieprzowiny przetworzonej przez ca�y czas naszego cz�onkostwa w UE by�a na tym samym poziomie, a do ich ca�kowitej likwidacji 20 kwietnia 2012 roku. G�ównymi odbiorcami polskich przetworów wieprzo-wych eksportowanych z subsydiami by�y: Stany Zjednoczone Ameryki, Kanada, Republika Korei oraz Ukraina.

Drób i jaja Eksport drobiu i jaj obj�ty by� subsydiowaniem od pocz�tku cz�onkostwa Polski w UE. Subsydia mona by�o uzyska� do eksportu m.in.: piskl�t jedno-dniowych, kaczek, g�si, indyków, mi�sa i podrobów jadalnych z drobiu oraz jaj ptasich w skorupkach i jaj wyl�gowych, a take ó�tek jaj. Eksportowane pro-dukty musia�y spe�nia� odpowiednie wymagania jako�ciowe i posiada� znak

88 Komisja Europejska z dniem 30 listopada 2007 r. wprowadzi�a refundacje do wywozu pó�-tusz wieprzowych i elementów mi�sa wieprzowego, które obowi�zywa�y do 8 sierpnia 2008 r. (Rozporz�dzenie Komisji Nr 1410/2007 i Nr 795/2008). Stawka refundacji do wywozu pó�tusz wieprzowych wynosi�a 31,1 euro/100 kg.

159

jako�ci zdrowotnej89, w szczególno�ci w zakresie przygotowywania w zatwier-dzonym zak�adzie i zgodno�ci z wymogami dotycz�cymi znaków identyfikacyj-nych. Wysoko�� stawek refundacji do wywozu ww. towarów ulega�a cz�stym zmianom, na co wp�yw mia�a przede wszystkim zmienna sytuacja popytowo- -podaowa na tym rynku. Najwi�kszy spadek subsydiów eksportowych odnoto-wano w 2008 roku. Stawki refundacji do eksportu drobiu domowego ywego w ci�gu roku zmniejszy�y si� o 66%, o tyle samo do jaj wyl�gowych, za� do mi�sa o 45%. W kolejnych latach ulega�y one dalszemu obnieniu, a do ich likwidacji w 2011 roku (ywy drób i jaja). W 2012 roku utrzymane zosta�y jedynie subsydia do eksportu mi�sa drobiowego. W latach 2004-2011 eksport drobiu i jaj uzyska� wsparcie o ��cznej warto�ci 12,3 mln z� do wywozu 3,8 tys. ton mi�sa drobiowego oraz 275 mln sztuk drobiu ywego i 58 mln sztuk jaj wyl�-gowych. G�ównymi odbiorcami subsydiowanego eksportu drobiu i jaj by�y: Ukraina i Bia�oru� (piskl�ta jednodniowe i jaja wyl�gowe) oraz Mo�dawia (mi�so drobiowe). Udzia� subsydiowanego eksportu drobiu ywego w ca�kowitym wolu-menie tego eksportu poza UE by� na wysokim poziomie i wynosi� 70-90% (por. aneks 9.6). Z kolei udzia� eksportu subsydiowanego mi�sa drobiowego najwi�kszy poziom osi�gn�� w 2007 roku – 3,5%, w kolejnych latach by� mini-malny (por. aneks 9.6). G�ównym odbiorc� mi�sa drobiowego z Polski, ekspor-towanego bez subsydiów, jest UE (80% eksportu). Mleko i produkty mleczarskie

Eksport mleka i produktów mleczarskich90 poza UE od pocz�tku naszego cz�onkostwa we Wspólnocie by� subsydiowany. Polskie produkty mleczarskie od 2004 roku eksportowano z subsydiami, dzi�ki czemu mog�y one by� konku-rencyjne cenowo na rynkach krajów trzecich. Wysoko�� stawek refundacji do eksportu produktów mleczarskich w pierwszych latach cz�onkostwa Polski w UE by�a na bardzo wysokim poziomie, jednak z roku na rok ulega�y one zmniejszeniu, na co wp�yw mia�a zmienna sytuacja na �wiatowym i europejskim rynku mleka. Z dniem 16 czerwca 2006 roku zawieszone zosta�y refundacje do eksportu odt�uszczonego mleka w proszku, nast�pnie z dniem 26 stycznia 2007 roku do eksportu pe�nego mleka w proszku, a od 15 czerwca 2007 roku pozosta-

89 Rozporz�dzenie (WE) Nr 852/2004, op. cit. i Rozporz�dzenie (WE) Nr 853/2004, op. cit. oraz Rozporz�dzenie Rady (WE) Nr 2782/75 z dnia 29 padziernika 1975 r. w sprawie pro-dukcji i obrotu jajami wyl�gowymi i piskl�tami drobiu hodowlanego i Rozporz�dzenie Komi-sji (WE) Nr 1868/77 z dnia 29 lipca 1977 r. ustanawiaj�ce szczegó�owe zasady stosowania rozporz�dzenia (EWG) Nr 2782/75. 90 Subsydiowano eksport nast�puj�cych produktów mleczarskich: odt�uszczone mleko w proszku, pe�ne mleko w proszku, mas�o, sery, serwatka, ma�lanka, kefir, jogurt, �mietana.

160

�ych produktów mleczarskich (m.in. mas�a i serów). Przez dwa lata (2007 i 2008) subsydia eksportowe do wywozu mleka i produktów mleczarskich by�y zerowe. Dopiero 23 stycznia 2009 roku Komisja Europejska przywróci�a subsydiowanie eksportu produktów mleczarskich. Wysoko�� stawek refundacji by�a jednak na do�� niskim poziomie i obowi�zywa�y one zaledwie do 19 listopada 2009 roku. Od tego czasu eksport mleka i produktów mleczarskich z Polski do krajów trze-cich odbywa si� bez subsydiów. W latach 2004-2011 wyeksportowano z Polski z subsydiami 185 tys. ton mleka i produktów mleczarskich, przy ��cznym wspar-ciu w wysoko�ci 334 mln z�, w tym: 146 mln z� do eksportu mleka w proszku, 151 mln z� do eksportu mas�a i 36 mln z� do eksportu sera. G�ównymi odbior-cami produktów mleczarskich eksportowanych z subsydiami z Polski by�y m.in.: Egipt, Algieria, Arabia Saudyjska, Maroko, Rosja, Ukraina, a w mniej-szych ilo�ciach take inne kraje �wiata. Udzia� eksportu subsydiowanego w eks-porcie ogó�em do krajów trzecich by� zrónicowany w zaleno�ci od asorty-mentu, najwyszy w przypadku mleka w proszku i mas�a (por. aneks 9.8 i 9.9). W okresie najwi�kszego subsydiowania eksportu, tj. w latach 2005-2006, prawie ca�y wolumen eksportu mleka w proszku i mas�a obj�ty by� wsparciem. Warto-�ciowo udzia� subsydiów w eksporcie do krajów trzecich w przypadku mleka w proszku ukszta�towa� si� na poziomie ok. 20%, a mas�a – 70%. Najwi�kszym odbiorc� polskich produktów mleczarskich s� jednak kraje UE, gdzie trafia 70% eksportu (niesubsydiowanego) tych produktów. Cukier

Eksport cukru z terytorium Unii Europejskiej wspierany by� subsydiami na d�ugo przed akcesj� Polski do Wspólnoty i obowi�zywa� do 26 wrze�nia 2008 roku91. W latach 2004-2011 wyeksportowano z Polski 853 tys. ton cukru, przy wsparciu z budetu unijnego w wysoko�ci 1,18 mld z�. Refundacje stoso-wane by�y do eksportu cukru w stanie naturalnym (bia�ego) oraz do niektórych produktów dodawanych do przetworów owocowych i warzywnych. Cukier eks-portowany by� g�ównie do krajów WNP, w tym do: Rosji, Uzbekistanu, Tady-kistanu i Turkmenistanu. Udzia� subsydiowanego eksportu cukru bia�ego w wo-lumenie jego eksportu do krajów trzecich z roku na rok ulega� zwi�kszeniu, osi�gaj�c w 2007 roku poziom 90%. W latach 2008-2009 udzia� ten przekracza� 100% (efekt realizacji p�atno�ci do wniosków z�oonych we wcze�niejszym 91 Rozporz�dzenie Komisji (WE) nr 947/2008 z dnia 25 wrze�nia 2008 r. zawieszaj�ce refun-dacje wywozowe dla cukru bia�ego oraz cukru surowego wywoonego w stanie nieprzetwo-rzonym; Rozporz�dzenie Komisji (WE) nr 948/2008 z 25 wrze�nia 2008 r. zawieszaj�ce refundacje wywozowe dla syropu oraz niektórych innych produktów sektora cukru wywoo-nych w stanie nieprzetworzonym.

161

okresie). Natomiast udzia� subsydiów w warto�ci eksportu cukru kszta�towa� si� na wysokim poziomie ok. 100% (w latach 2007-2009 powyej 100% – realizacja wcze�niejszych p�atno�ci, por. aneks 9.10 i 9.11).

Zbo�a i skrobia ziemniaczana

W pierwszych latach naszego cz�onkostwa w UE eksport produktów zbo-owych i skrobi ziemniaczanej obj�ty by� subsydiowaniem. Wysoko�� stawek refundacji do eksportu produktów zboowych ulega�a cz�stym zmianom, co wy-nika�o ze zmiennej sytuacji na �wiatowym rynku zbó. Komisja Europejska jesie-ni� 2006 roku zawiesi�a subsydiowanie eksportu pszenicy i skrobi ziemniaczanej. Wiosn� 2007 roku subsydia do eksportu skrobi ziemniaczanej zosta�y jednak przywrócone (przy duych wahaniach stawek), ale od 9 listopada 2007 roku ponownie wynosz� zero. W latach 2004-2008 eksport produktów zboowych ob-j�ty zosta� wsparciem w ��cznej wysoko�ci 28 mln z�, w tym 25 mln z� wyp�acono do eksportu 117,9 tys. ton skrobi ziemniaczanej. Wyeksportowana w tym czasie z subsydiami skrobia ziemniaczana stanowi�a ponad 75% wolumenu jej eksportu poza UE. Natomiast warto�ciowo udzia� subsydiów w warto�ci eksportu skrobi ziemniaczanej w latach najwi�kszego jej eksportu (2005-2006) ukszta�towa� si� na poziomie ok. 20% (por. aneks 9.12 i 9.13). G�ównymi odbiorcami subsydio-wanej skrobi ziemniaczanej by�y: Rosja i Bia�oru�. Owoce i warzywa

Po przyst�pieniu Polski do UE polscy eksporterzy na równi z unijnymi mogli ubiega� si� o wsparcie finansowe do eksportu niektórych owoców i wa-rzyw, tj.: �wieych pomidorów, migda�ów, orzechów laskowych, orzechów w�o-skich w �upinach, pomara�czy, cytryn, winogron sto�owych, �wieych jab�ek, brzoskwi� i nektarynek. Wymienione owoce i warzywa musia�y by� pochodze-nia unijnego i spe�nia� okre�lone wymagania jako�ciowe. Podstawowym pro-duktem tego sektora eksportowanym z Polski z subsydiami by�y jab�ka, wywo-one g�ównie do Rosji (do czasu wprowadzenia zakazu), a take na Bia�oru�, Ukrain� i do Mo�dawii. Wysoko�� stosowanych stawek refundacji do eksportu wi�kszo�ci ww. produktów ulega�a cz�stym zmianom, jedynie subsydia do eks-portu jab�ek od 2004 roku utrzymywa�y si� na niezmienionym poziomie. W zwi�zku z reform� unijnego rynku owoców i warzyw, Komisja Europejska z dniem 1 stycznia 2008 roku znios�a subsydiowanie eksportu �wieych owoców i warzyw. W latach 2004-2008 eksport tych produktów wsparty zosta� kwot� w wysoko�ci 21,5 mln z�, z czego 21 mln z� dop�acono do eksportu 174 tys. ton jab�ek. Udzia� eksportu z subsydiami w wolumenie eksportu jab�ek poza UE wyniós� 25%, a warto�ciowo zaledwie kilka procent (por. aneks 9.14 i 9.15).

Tabe

la 9

.1. S

ubsy

dia

do e

kspo

rtu p

rodu

któw

roln

o-sp

oyw

czyc

h (w

mln

z�)

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

R

azem

20

04-2

011

Wo�

owin

a i c

iel�

cina

11

,147

,021

,0

14,4

9,1

13,2

16,9

43,5

176,

2

Wie

przo

win

a 39

,7a

0,08

5,6

9,2

6,3

83,2

14,4

9,0

8,7

136,

5

Dró

b i j

aja

0,3

2,2

2,1

2,9

2,0

1,1

0,9

0,8

12,3

M

leko

i pr

oduk

ty m

lecz

arsk

ie

31,9

135,

985

,6

46,8

1,3

20,0

12,6

0,03

334,

1 C

ukie

r 73

,318

1,1

409,

1 20

2,7

268,

537

,92,

65,

21

180,

4 Pr

oduk

ty p

rzet

wor

zone

Non

-ane

ks I

0,4

31,2

33,2

25

,922

,612

,82,

90,

0612

9,1

Zbo

a i s

krob

ia z

iem

niac

zana

8,

8a

0,5

10,8

14,2

2,

20,

50

00

28,2

Ow

oce

i war

zyw

a 0,

036,

67,

1 6,

90,

80,

040

021

,5

RA

ZEM

16

6,1b

420,

458

1,5

308,

138

8,0

99,4

44,9

58,3

2 01

8,3

War

to��

eks

portu

ww

. pro

dukt

ów ro

lno-

spo

ywcz

ych

do k

rajó

w tr

zeci

ch

1 57

2,3

2 04

7,2

1 95

9,7

1 52

8,8

1 86

8,6

1 09

4,2

1 01

8,1

1 60

2,8

12 6

91,7

Udz

ia� s

ubsy

diów

w w

arto

�ci e

kspo

rtu

do k

rajó

w tr

zeci

ch (w

pro

c.)

7,5

20,5

29

,7

20,1

20

,7

9,1

4,4

3,6

15,9

War

to��

eks

portu

pro

dukt

ów ro

lno-

spo

ywcz

ych

do k

rajó

w tr

zeci

ch

23 8

05,0

28 9

14,8

33 5

45,9

38

277

,740

822

,949

860

,153

979

,662

414

,333

1 62

0,5

Udz

ia� s

ubsy

diów

w w

arto

�ci e

kspo

rtu

wsz

ystk

ich

prod

uktó

w ro

lno-

spo

ywcz

ych

do k

rajó

w tr

zeci

ch (w

pro

c.)

0,7

1,4

1,7

0,8

0,9

0,2

0,08

0,

09

0,6

a refu

ndac

je w

yp�a

cone

do

30 k

wie

tnia

200

4 r.

z bu

det

u kr

ajow

ego;

b w ty

m 4

8,5

mln

z� w

yp�a

cone

z b

ude

tu k

rajo

weg

o do

eks

portu

zre

aliz

owa-

nego

do

30 k

wie

tnia

200

4 r.

�ród

o:

oblic

zeni

a w

asne

na

pods

tawi

e da

nych

Age

ncji

Rynk

u Ro

lneg

o (A

RR),

Cent

rum

Inf

orm

atyk

i Han

dlu

Zagr

anic

zneg

o (C

IHZ)

, Cen

trum

An

ality

czne

go A

dmin

istr

acji

Cel

nej (

CAA

C) i

Min

iste

rstw

a Fi

nans

ów (M

F).

��

163

Produkty przetworzone Non-aneks I Produkty przetworzone Non-aneks I s� to produkty nieobj�te za��czni-

kiem I do Traktatu Amsterdamskiego, np.: ciastka, czekolady, lody, pieczywo cukiernicze, cukierki itp., do wytworzenia których wykorzystuje si� podstawowe produkty rolne, takie jak: zboe, ry, cukier, jaja, mleko i produkty mleczarskie. W okresie obowi�zywania subsydiowania eksportu tych produktów, polscy przed-si�biorcy mogli ubiega� si� o wsparcie do eksportu podstawowych produktów rolnych wykorzystywanych w produkcji towarów przetworzonych Non-aneks I. Jednak z chwil� ich likwidacji, równie wsparcie eksportu produktów Non-aneks I zosta�o zawieszone. W latach 2004-2011 prawie 360 tys. ton produktów przetwo-rzonych Non-aneks I zosta�o wyeksportowanych, przy wsparciu kwot� 130 mln z�. G�ównymi odbiorcami tych produktów by�y m.in.: Rosja, Turcja, Arabia Saudyj-ska i Egipt, a take Ukraina i Bia�oru�. 9.3. Rola promocji produktów rolno-spo�ywczych

Wzrastaj�ca konkurencja na rynku unijnym i �wiatowym oraz likwidacja subsydiów wspieraj�cych eksport ywno�ci powoduje, e coraz wi�kszego zna-czenia nabieraj� dzia�ania promocyjne i informacyjne wspieraj�ce wzrost spoycia promowanych produktów, a w dalszej kolejno�ci wzrost ich produkcji oraz zdo-bywanie nowych rynków zbytu. Promocja jest jedn� z form wspierania konkuren-cyjno�ci producentów ywno�ci na rynkach zagranicznych i na rynku krajowym.

Dzia�ania promocyjno-informacyjne spe�niaj� trzy funkcje92: (1) informa-cyjn� – dostarczaj� wiedzy o danym produkcie, jego w�a�ciwo�ciach, zastoso-waniu; (2) stymuluj�c� – kreuj� ch�� nabycia danego produktu; (3) konkuren-cyjn� – stwarzaj� pozacenowe instrumenty konkurencji rynkowej. Funkcje te wzajemnie si� przenikaj� i ��cz�, wspólnie wyraaj�c g�ówne cele promocji okre�lonych produktów. Mona je podzieli� na: � cele o charakterze ekonomicznym, zwane równie celami sprzedaowymi

(komercyjnymi); wytyczaj� po�dany poziom sprzeday promowanych pro-duktów lub docelowy ich udzia� w rynku;

� cele o charakterze komunikacyjnym; dotycz� szerokiego wachlarza dzia�a� zwi�zanych z przedsi�biorstwem, konsumentem i produktem (mark�); cho-dzi tu przede wszystkim o zmian� stosunku odbiorców promocji do przed-si�biorstwa i jego oferty lub zmniejszenie elastyczno�ci cenowej popytu na ofert�; jest to równie d�enie przedsi�biorstwa do pozyskania lojalno�ci

92 J.W. Wiktor, Promocja. System komunikacji przedsi�biorstwa z rynkiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 10-36.

164

nabywców wobec marki oraz zmniejszenia ich wraliwo�ci na wysz� cen� markowych produktów93.

G�ównym celem dzia�a� promocyjnych i informacyjnych prowadzonych na rynku produktów ywno�ciowych jest przede wszystkim pog��bienie wiedzy konsumentów na temat zalet tych produktów i zwi�kszanie na nie popytu, poprzez wzmocnienie wizerunku produktu, w szczególno�ci w odniesieniu do jako�ci, warto�ci odywczej, bezpiecze�stwa ywno�ciowego oraz metod produkcji.

9.3.1. Ogólna charakterystyka dzia�a� promocyjno-informacyjnych na rynku produktów rolno-spo�ywczych

Unijny system promocji stanowi polityk� horyzontaln�, obejmuj�c� pra-wie wszystkie sektory rolne, podkre�laj�c szczególne cechy unijnych produktów rolno-spoywczych (ich jako��, bezpiecze�stwo ywno�ciowe, aspekty zdro-wotne, znakowanie, szczególne metody produkcji itd.). Uzupe�nia on krajowe inicjatywy wspieraj�ce lub pobudzaj�ce prywatne i publiczne dzia�ania na rzecz promocji na szczeblu pa�stw cz�onkowskich.

Wspólna Polityka Rolna (WPR) przewiduje wspieranie dzia�alno�ci pro-mocyjnej, informacyjnej i reklamowej prowadzonej na rynku produktów rolno- -spoywczych w ramach mechanizmu „Wsparcie dzia�a� promocyjnych i infor-macyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych”. Podstawowym celem tego wsparcia jest realizacja polityki promocyjnej i informacyjnej w odniesieniu do produktów rolno-spoywczych pochodz�cych ze Wspólnoty Europejskiej. Jednym z podstawowych sposobów realizacji tej polityki jest wspieranie produ-centów i/lub organizacji producentów poprzez wspó�finansowanie kampanii (programów) promocyjnych, których g�ównym celem jest wzmacnianie wize-runku produktów wspólnotowych w�ród konsumentów poprzez rzetelne i obiek-tywne informacje. Umoliwia ona stowarzyszeniom i organizacjom branowym oraz mi�dzybranowym pozyskanie �rodków finansowych na realizacj� d�ugofa-lowych kampanii informacyjno-promocyjnych, ukierunkowanych m.in. na po-szerzanie wiedzy konsumentów na temat warto�ci odywczych, jako�ci czy bez-piecze�stwa ywno�ciowego, a w efekcie zwi�kszenie popytu na promowane produkty ywno�ciowe i wzrost produkcji tych produktów94. Uczestnictwo w tych

93 E. Michalski, Marketing. Podr�cznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, War-szawa 2009, s. 299-322. 94 M. Tereszczuk, Promocja jako ródo przewag konkurencyjnych polskich producentów �yw-no�ci, [w:] I. Szczepaniak (red.), Ocena rozwoju konkurencyjno�ci polskich producentów �yw-no�ci po integracji z Uni� Europejsk�, seria „Program Wieloletni 2005-2009”, Raport nr 99, IERIG�-PIB, Warszawa 2008.

165

dzia�aniach (kampaniach) umoliwia organizacjom uzyskanie zwrotu maksy-malnie 80% kwoty netto kosztów faktycznie poniesionych na realizacj� dzia�a� obj�tych kampani� (maksymalnie 50% �rodków pochodzi z budetu Unii Euro-pejskiej, a 30% z budetu krajowego). Pozosta�e 20% stanowi wk�ad w�asny orga-nizacji branowych95. Dzia�ania wspierane przez KE nie mog� by� jednak ukie-runkowane na konkretn� mark�, znak towarowy czy te zach�ca� do konsumpcji okre�lonego produktu ze wzgl�du na jego pochodzenie96.

Oprócz ww. dzia�a� promocyjno-informacyjnych prowadzonych na rynku produktów rolno-spoywczych i wspó�finansowanych przez Uni� Europejsk�, wan� rol� we wsparciu promocji odgrywaj� take fundusze promocji, funkcjo-nuj�ce w Polsce od wrze�nia 2009 roku, dzia�ania promocyjno-informacyjne prowadzone w ramach PROW 2007-2013, jak równie dzia�ania w ramach pro-gramów wspieraj�cych konsumpcj�, np. „Szklanka mleka” czy „Owoce w szkole”.

Komisja Europejska przeznacza rocznie ok. 50 mln euro na wspieranie kampanii promuj�cych unijne produkty rolno-spoywcze i metody produkcji, rea-lizowane w ramach mechanizmu „Wsparcie dzia�a� promocyjnych i informacyj-nych na rynkach wybranych produktów rolnych”. Wsparcie to zazwyczaj przy-znawane jest branowym organizacjom lub stowarzyszeniom producentów, które propaguj� europejsk� dba�o�� o wysok� jako�� produktów rolno-spoywczych.

W latach 2006-2011 udzia� Polski w unijnym wsparciu programów promo-cyjno-informacyjnych z roku na rok dynamicznie wzrasta�. Polska uplasowa�a si� na siódmej pozycji w�ród krajów UE-27 w finansowaniu kampanii promuj�cych produkty rolno-spoywcze. Dotychczas KE przeznaczy�a na wsparcie progra-mów promocyjno-informacyjnych przedstawionych przez Polsk� 11,6 mln euro, co stanowi 4,1% ogó�u �rodków przeznaczonych przez Uni� Europejsk� na ten cel (wykres 9.6). Najwi�kszym beneficjentem unijnych �rodków finansowych prze-znaczonych na promocj� produktów rolno-spoywczych s� W�ochy (20,6% udzia�u w ogólnych wydatkach Unii Europejskiej w latach 2006-2011, tj. 284,5 mln euro), w dalszej kolejno�ci znajduje si� Francja (z udzia�em 18,3%), Grecja (9,6%) i Niemcy (8,1%, por. aneks 9.16).

95 Rozporz�dzenie Rady (WE) Nr 3/2008 z dnia 17 grudnia 2007 r. w sprawie dzia�a� infor-macyjnych i promocyjnych dotycz�cych produktów rolnych na rynku wewn�trznym i w kra-jach trzecich. 96 Dzia�ania promocyjne i informacyjne mog� by� prowadzone odr�bnie na rynku wewn�trz-nym UE lub na rynkach krajów nienale�cych do UE. Komisja Europejska okre�li�a wykaz tematów i produktów, które mog� by� obj�te powyszymi dzia�aniami (Rozporz�dzenie Komi-sji (WE) Nr 501/2008).

166

Wykres 9.6. Finansowanie kampanii promocyjno-informacyjnych ywno�ci przez UE i Polsk� w latach 2006-2011 (w mln euro)

i udzia� Polski (w procentach)

�ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Komisji Europejskiej. 9.3.2. Dzia�ania promocyjno-informacyjne na rynku produktów

�ywno�ciowych, prowadzone przez Polsk� w latach 2004-2011

W ramach „Wsparcia dzia�a� promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych” Polska od dnia akcesji uzyska�a akceptacj� Komisji Europejskiej na realizacj� 20 kampanii (programów) promocyjnych, dotycz�cych rónych grup produktów:

1. „Rolnictwo ekologiczne” – kampania informacyjna prowadzona na rynku polskim, promuj�ca rolnictwo ekologiczne oraz produkty ekologiczne.

2. „Oryginalno�� pod ochron�” – kampania informacyjna, adresowana do polskich odbiorców, w ramach której upowszechniano wiedz� o istnieniu i zasadach systemu oznacze� produktów regionalnych i tradycyjnych.

3. „Mroonki pe�ne natury” – dwukrotnie przeprowadzana na rynku polskim kampania promuj�ca w�a�ciwo�ci mroonych owoców i warzyw.

4. „Marchewka” – kampania promuj�ca soki marchwiowe i marchwiowo- -owocowe w Rumunii i Bu�garii.

5. „Mi�so i jego produkty – tradycja i smak” – kampania promuj�ca wo�owin�, ciel�cin� i wieprzowin� w Chinach, Japonii i na Ukrainie.

38,9

50,653,1

47,347,4

47,2

0,61,5 2,2 2,5 3,2 1,6

1,5%

2,9%

4,1%

5,3%

6,7%

3,4%

0

1

2

3

4

5

6

7

8

0

10

20

30

40

50

60

2006 2007 2008 2009 2010 2011

%mln euro

Unia Europejska

Polska

udzia� Polskiw �rodkach UEprzeznaczonychna promocje

167

6. „�ycie miodem s�odzone” – kampania promocyjno-informacyjna prowa-dzona na rynku polskim, podkre�laj�ca zalety i w�a�ciwo�ci miodu oraz produktów pszczelich.

7. „Stawiam na mleko i produkty mleczne” – kampania informacyjno- -promocyjna prowadzona w Polsce, maj�ca na celu zwi�kszenie spoycia mleka i przetworów mleczarskich.

8. „Stó� pe�en smaków” – kampania promuj�ca mi�so wo�owe, ciel�ce i wie-przowe w Stanach Zjednoczonych i Korei Po�udniowej.

9. „5 × dziennie warzywa i owoce” – kampania promocyjno-informacyjna zach�caj�ca do spoywania warzyw i owoców w Polsce.

10. Kampania informacyjna na temat mi�sa wieprzowego (�wieego, sch�o-dzonego lub mroonego), produkowanego zgodnie z krajowym systemem jako�ci Pork Quality System (PQS), prowadzona na rynku polskim.

11. „Europejski stó� – tradycja, nowoczesno��, jako��” – kampania skierowana na rynki krajów trzecich: Chiny, Tajlandia, Singapur, Rosja, Ukraina, promuj�ca spoycie mi�sa wo�owego, ciel�cego i wieprzowego oraz ich przetworów.

12. „Tradycja, jako�� i europejski smak” – kampania informacyjno-promocyjna �wieej, sch�odzonej lub mroonej wo�owiny i wieprzowiny oraz przetwo-rów spoywczych wytwarzanych na bazie tych produktów na rynkach: Korei Po�udniowej, Stanów Zjednoczonych i Wietnamu.

13. „5 porcji warzyw, owoców lub soku” – kampania informacyjna promuj�ca spoycie �wieych owoców i warzyw w�ród polskich matek (w wieku 25-40 lat) i dzieci (7-13 lat).

14. „Pokochaj olej rzepakowy” – kampania edukacyjno-informacyjna, podkre-�laj�ca walory smakowe i odywcze oleju rzepakowego, skierowana do odbiorców w Polsce i na �otwie.

15. „Nowa jako�� w drobiarstwie” – kampania informacyjno-promocyjna mi�sa drobiowego w Polsce i mi�sa g�siego w Niemczech, produkowanego zgodnie z programem Gwarantowanej Jako�ci �ywno�ci (QAFP).

16. „Makarony Europy” – kampania promocyjno-informacyjna dotycz�ca maka-ronu, skierowana na rynek Ukrainy.

17. „Jab�ka kadego dnia” – kampania promocyjno-informacyjna skierowana na rynek krajów trzecich (Rosja, Ukraina), podkre�laj�ca walory smakowe i zdrowotne �wieych jab�ek.

18. „Mam kota na punkcie mleka” – kampania informacyjno-promocyjna skie-rowana na rynek wewn�trzny UE (Polska), dotyczy mleka i produktów mleczarskich.

Tabe

la 9

.2. B

ude

t kam

pani

i (pr

ogra

mów

) pro

muj

�cyc

h pr

oduk

ty

ywno

�cio

we

(w m

ln e

uro)

Tytu

� kam

pani

i/pro

gram

u Pr

oduk

ty i

syste

my

obj�

te p

rom

ocj�

W

k�ad

Kom

isji

Euro

pejsk

iej (

50%

) W

k�ad

bud

etu

kr

ajow

ego

(30%

) W

k�ad

org

aniz

acji

prop

onuj

�cej

(20%

) Ca

�kow

ity b

ude

t pr

ogra

mu

(100

%)

Prog

ram

y za

ko�c

zone

Ory

gina

lno�

� po

d oc

hron

� sy

stem

ozn

acze

� pr

oduk

tów

re

gion

alny

ch i

trady

cyjn

ych

0,

74

0,74

-

1,48

Mar

chew

ka

soki

ora

z ne

ktar

y m

arch

wio

we

i mar

chw

iow

o-ow

ocow

e 0,

88

0,53

0,

35

1,76

Mro

onk

i pe�

ne n

atur

y (2

kam

pani

e)

m

roo

ne o

woc

e i w

arzy

wa

0,08

0,0

5

0,03

0,

16

Roln

ictw

o ek

olog

iczn

e ro

lnic

two

ekol

ogic

zne

i pro

dukt

y ek

olog

iczn

e 1,

57

1,57

-

3,14

Mi�

so i

jego

pro

dukt

y –

trady

cja

i sm

ak

wo�

owin

a, w

iepr

zow

ina,

cie

l�ci

na

0,87

0,

52

0,35

1,

74

�yci

e m

iode

m s�

odzo

ne

mió

d i p

rodu

kty

pszc

zele

0,

34

0,20

0,

14

0,68

St

ó� p

e�en

smak

ów

wo�

owin

a, w

iepr

zow

ina,

cie

l�ci

na

1,16

0,

70

0,46

2,

32

Staw

iam

na

mle

ko i

prod

ukty

mle

czne

m

leko

i pr

oduk

ty m

lecz

ne

4,90

2,

94

1,96

9,

80

5 ×

dzie

nnie

war

zyw

a i o

woc

e �w

iee

ora

z pr

zetw

orzo

ne o

woc

e i w

arzy

wa,

a ta

ke

soki

1,

00

0,60

0,

40

2,00

Raze

m b

ud�e

t pro

gram

ów za

ko�c

zony

ch

11,5

4 7,

85

3,69

23

,08

Prog

ram

y re

aliz

owan

e

Euro

pejsk

i stó

� – tr

adyc

ja, n

owoc

zesn

o��,

jako

��

wo�

owin

a, c

iel�

cina

, wie

przo

win

ai p

rzet

wor

y m

i�sn

e

1,55

0,

93

0,62

3,

10

Kam

pani

a in

form

acyj

na n

t. pr

oduk

cji m

i�sa

w

iepr

zow

ego

zgod

nie

z sy

stem

em ja

ko�c

i PQ

S m

i�so

wie

przo

we

1,86

1,

11

0,74

3,

71

Trad

ycja

, jak

o��

i eur

opej

ski s

mak

w

o�ow

ina,

cie

l�ci

na, w

iepr

zow

ina

i prz

etw

ory

mi�

sne

1,74

1,

04

0,69

3,

47

5 po

rcji

war

zyw

, ow

oców

lub

soku

�w

iee

war

zyw

a, o

woc

e i s

oki

1,91

1,

15

0,76

3,

82

Poko

chaj

ole

j rze

pako

wy

olej

rzep

akow

y 0,

83

0,49

0,

33

1,65

N

owa

jako

�� w

dro

biar

stwie

m

i�so

dro

biow

e i g

�sin

a 1,

99

1,20

0,

80

3,99

M

akar

ony

Euro

py

mak

aron

y 1,

50

0,90

0,

60

3,00

Ja

b�ka

ka

dego

dni

a ja

b�ka

1,

98

1,19

0,

79

3,96

M

am k

ota

na p

unkc

ie m

leka

m

leko

i pr

oduk

ty m

lecz

arsk

ie

1,20

0,

72

0,48

2,

40

QM

P –

wo�

owin

a za

wsz

e do

bra

mi�

so w

o�ow

e 0,

82

0,48

0,

32

1,62

Ra

zem

bud

�et p

rogr

amów

real

izowa

nych

15

,38

9,21

6,

13

30,7

2 R

AZE

M

26,9

2 17

,06

9,82

53

,80

�ród

o: o

prac

owan

ie w

asn

e na

pod

staw

ie d

anyc

h Ag

encj

i Ryn

ku R

olne

go.

��

169

19. „QMP – wo�owina zawsze dobra” – program skierowany na rynek we-wn�trzny UE (Polska), dotyczy pog��bienia wiedzy spo�ecze�stwa nt. mi�sa wo�owego wyprodukowanego w krajowym systemie jako�ci – System QMP.

W pierwszej po�owie 2012 roku Polska zako�czy�a realizacj� 10 pro-gramów promocyjno-informacyjnych, na które ��cznie ze wsparciem unijnym (11,6 mln euro) przeznaczono 23,1 mln euro. Aktualnie realizowanych jest 10 programów (kampanii) promocyjno-informacyjnych na ogóln� kwot� 30,7 mln euro, z czego 15,4 mln euro stanowi dofinansowanie z budetu UE, 9,2 mln euro wk�ad budetu krajowego, a 6,1 mln euro wk�ad w�asny organizacji proponu-j�cych kampanie promocyjne (tab. 9.2).

Celem dzia�a� promocyjno-informacyjnych prowadzonych na rynku pro-duktów rolno-spoywczych jest zwi�kszanie �wiadomo�ci odbiorców w zakresie konsumpcji promowanych produktów ywno�ciowych oraz zmiana ich upodo-ba� ywieniowych, a w dalszej kolejno�ci rozwój produkcji i umocnienie pozycji rynkowej producentów artyku�ów rolno-spoywczych97.

Dotychczas na kampanie promocyjno-informacyjne prowadzone przez Polsk� zarówno na rynku krajowym, jak i na rynkach zagranicznych przeznaczono 53,8 mln euro (��cznie z 50% wsparciem z budetu UE), z czego wyp�acono ju ok. 20 mln euro, tj. ok. 80 mln z� (tab. 9.3). Najwi�ksze wsparcie otrzyma�a brana mi�sna – prawie 43% wszystkich �rodków przeznaczonych na t� dzia-�alno��. Na drugim miejscu znalaz�o si� mleko i produkty mleczarskie – 23%, a w dalszej kolejno�ci �wiee owoce i warzywa – 14%, produkty ekologiczne – 7% oraz produkty pozosta�ych bran (soki marchwiowe, olej rzepakowy, produkty regionalne i tradycyjne, miód, mroone warzywa oraz makarony) – ��cznie 13%. Na promocj� produktów rolno-spoywczych na rynku polskim skierowano 56% tych �rodków. By�y to przede wszystkim dzia�ania promocyjno-informacyjne, które s�uy�y zwi�kszeniu wiedzy odbiorców na temat produktów ywno�cio-wych, tj. ich walorów smakowych, cech, jako�ci, �a�cucha produkcji czy syste-mu kontroli. Pozosta�e 44% przeznaczono na promocj� ywno�ci na rynkach zagranicznych, w tym: na Ukrainie (10%), w Rosji (7%) i w USA (6%). Udzia� pozosta�ych rynków obj�tych tym wsparciem, tj.: rumu�skiego, niemieckiego, korea�skiego, chi�skiego i innych wyniós� ��cznie 21%. Kampanie promocyjno- -informacyjne prowadzone na rynkach zagranicznych, upowszechniaj�c wiedz� o wysokich standardach produkcji w Unii Europejskiej oraz promuj�c jej jako�� i oryginalno��, przyczyni�y si� do poprawy wizerunku unijnych produktów 97 M. Tereszczuk, Wpyw subsydiowania eksportu oraz promocji produktów rolno-spo�ywczych na konkurencyjno� polskich producentów �ywno�ci, [w:] I. Szczepaniak (red.), Monitoring i ocena konkurencyjno�ci polskich producentów �ywno�ci (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 25, IERIG�-PIB, Warszawa 2011, s. 114-126.

170

w�ród konsumentów, a take do nawi�zywania nowych kontaktów z dystrybuto-rami ywno�ci i jej importerami. Wszystkie zako�czone kampanie przynios�y wymierne efekty w postaci poszerzenia wiedzy odbiorców krajowych i zagra-nicznych, take na temat polskiej ywno�ci98.

Tabela 9.3. Warto�� rodków wyp�aconych na dzia�ania promocyjno- -informacyjnea (w mln z�)

Tytu� kampanii/programu 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Razem Rolnictwo ekologiczne w tym: z UE

- 1,6 0,8

3,8 1,9

2,8 1,4

3,1 1,5

0,6 0,3

- 11,9 5,9

Oryginalno�� pod ochron� w tym: z UE

1,5 0,7

3,4 1,7

0,9 0,45

- - - - 5,8 2,8

Marchewka w tym: z UE

- 3,2 2,0

2,2 1,4

- - - - 5,4 3,4

Mroonki pe�ne natury w tym: z UE

- 0,1 0,05

0,3 0,15

- - - - 0,4 0,2

Mi�so i jego produkty – tradycja i smak w tym: z UE

- - - 2,1 1,3

1,7 1,1

- - 3,8 2,4

Stó� pe�en smaków w tym: z UE

- - - 0,9 0,6

3,3 2,1

1,7 1,0

- 5,9 3,7

Stawiam na mleko i produkty mleczne w tym: z UE

- - - 6,2 3,9

12,9 8,0

10,4 6,5

- 29,5 18,4

�ycie miodem s�odzone w tym: z UE

- - - 0,9 0,5

1,1 0,7

- - 2,0 1,2

5 × dziennie warzywa i owoce w tym: z UE

- - - - 2,2 1,4

3,0 1,9

0,09 0,06

5,29 3,36

Europejski stó� – tradycja, nowoczesno��, jako�� w tym: z UE

- - - - - 1,7 1,1

4,4 2,7

6,1 3,8

PQS – system jako�ci mi�sa wieprzowego w tym: z UE

- - - - - - 3,9 2,4

3,9 2,4

Tradycja, jako�� i europejski smak w tym: z UE

- - - - - - 0,02 0,01

0,02 0,01

Razem w tym: wsparcie z UE

1,5 0,7

8,3 4,5

7,2 3,9

12,9 7,7

24,3 14,8

17,4 10,8

8,4 5,2

80,0 47,6

a w 2004 roku by�y sk�adane wnioski o dofinansowanie kampanii, ale ich realizacja nast�po-wa�a w latach póniejszych �ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Agencji Rynku Rolnego. 9.3.3. Rola funduszy promocji w dzia�aniach promocyjno-informacyjnych

na rynku produktów rolno-spo�ywczych Fundusze promocji produktów rolno-spoywczych99 zosta�y utworzone w celu promowania i wspierania spoycia polskich produktów rolno-spoywczych,

98 Ibidem. 99 Na podstawie Ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno- -spoywczych (Dz. U. Nr 97, poz. 799 z pón. zmianami) z dniem 1 lipca 2009 r. powsta�o 9 odr�bnych funduszy: Fundusz Promocji Mleka; Mi�sa Wieprzowego; Mi�sa Wo�owego; Mi�sa Drobiowego; Mi�sa Ko�skiego; Mi�sa Owczego; Ryb; Ziarna Zbó i Przetworów Zbo-owych oraz Owoców i Warzyw.

171

zarówno na rynku krajowym, jak i na rynkach zagranicznych. Gromadzone w poszczególnych funduszach �rodki s� wykorzystywane m.in. do prowadzenia kampanii informacyjnych i promocyjnych, maj�cych na celu wspieranie konku-rencyjno�ci polskich produktów, promowanie ich spoycia oraz informowanie o jako�ci i zaletach tych produktów. Cz�� rodków finansowych przeznaczona jest na udzia� w wystawach i targach, badania rynkowe dotycz�ce spoycia pro-duktów rolno-spoywczych, badania naukowe i prace rozwojowe maj�ce na celu popraw� jako�ci produktów i ich przetworów, a take na szkolenia producentów i przetwórców. �rodki funduszy s�u� równie do sfinansowania wk�adu w�a-snego organizacji branowych w realizacj� kampanii promocyjnych i informa-cyjnych prowadzonych w ramach mechanizmu WPR „Wsparcie dzia�a� promo-cyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych”.

Poszczególne fundusze promocji zasilane s� wp�atami podmiotów zbywa-j�cych towary, w wysoko�ci 0,1% odpowiednio od sprzeday b�d zakupu pro-duktów rolnych, naliczonymi i pobranymi przez podmioty skupuj�ce lub przetwa-rzaj�ce ww. produkty. W przypadku Funduszu Promocji Mleka do dokonywania wp�at zobowi�zane s� podmioty skupuj�ce mleko w wysoko�ci 0,001 z� od ka-dego skupionego kilograma mleka100.

O wsparcie z funduszy promocji mog� ubiega� si� ogólnokrajowe organiza-cje branowe i mi�dzybranowe zrzeszaj�ce producentów i przetwórców rolnych. Wp�ywy do funduszy promocji ywno�ci z roku na rok wzrastaj�. W 2011 roku wynios�y one 40,4 mln z�, wobec 16,2 mln z� w 2009 roku. Wzrastaj� równie wydatki z funduszy: w 2010 roku wynios�y one 22,1 mln z�, a w 2011 roku – 37,7 mln z� (tab. 9.4). Najwi�ksze �rodki gromadzone s� przez Fundusz Promocji Mleka (w 2010 roku – 11,5 mln z�, w 2011 roku – 9,3 mln z�), Mi�sa Wieprzowego (odpowiednio 7,7 mln z� i 9,3 mln z�), Mi�sa Drobiowego (6,2 mln z� i 7,9 mln z�) oraz Owoców i Warzyw (4,4 mln z� i 5,6 mln z�). �rodki zgromadzone w pozosta-�ych funduszach, chocia niskie, s�u� promocji produktów tych sektorów.

Wi�kszo�� zgromadzonych przez fundusze �rodków przeznaczana jest na promocj� produktów, których dotycz�. Najbardziej aktywny pod tym wzgl�dem jest Fundusz Promocji Mleka, który dzia�a kilka lat d�uej ni pozosta�e fundusze. Nie tylko zgromadzi� i wyda� najwi�cej �rodków, ale take zorganizowa� naj-wi�cej akcji informacyjno-promocyjnych. Pieni�dze z tego funduszu przezna-czane s� m.in. na dofinansowanie akcji „Szklanka mleka”, badania rynkowe dotycz�ce produktów mleczarskich, czy te na dofinansowanie udzia�u w targach ywno�ciowych. Drugim aktywnie dzia�aj�cym funduszem jest Fundusz Pro-

100 Fundusze promocji produktów rolno-spo�ywczych, ARR, Warszawa sierpie� 2010 r.

172

mocji Mi�sa Drobiowego, który m.in. wspiera� promocj� mi�sa drobiowego i g�siego na rynku krajowym, a take udzia� polskich organizacji branowych w pracach europejskich i mi�dzynarodowych organizacji branowych. Z kolei Fundusz Promocji Mi�sa Owczego, jako jeden z najmniejszych funduszy pro-mocji, dotychczas przeznaczy� zgromadzone �rodki na: dofinansowanie kampa-nii kuchni polskiej, prezentuj�cej walory jagni�ciny podczas targów Polagra w 2011 roku, a take zorganizowanie stoiska informacyjnego Polskiego Zwi�zku Owczarskiego podczas Krajowej Wystawy Zwierz�t w Poznaniu. Fundusz Promocji Mi�sa Ko�skiego stawia natomiast na wsparcie udzia�u w targach i wystawach zwi�zanych z chowem i hodowl� koni. Pozosta�e fundusze promocji w duej mierze dofinansowuj� wk�ad w�asny w finansowanie kampanii promo-cyjno-informacyjnych wspó�finansowanych przez Uni� Europejsk� w ramach mechanizmu „Wsparcie dzia�a� promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych”.

Tabela 9.4. Wp�ywy i wydatki funduszy promocji produktów rolno-spoywczych

(w tys. z�)

Fundusz Promocji Wp�ywy na fundusze promocji Wydatki z funduszy promocji

2009 2010 2011 2009-2011 2009 2010 2011 2009-2011 Mleka 10 315 11 478 9 307 31 100 - 13 305 13 201 26 506 Mi�sa Wieprzowego 1 825 7 703 9 265 18 793 - 3 875 5 501 9 376 Mi�sa Wo�owego 690 3 190 3 771 7 651 - 838 2 117 2955 Mi�sa Drobiowego 1 348 6 192 7 874 15 414 - 1 383 9 652 11 035 Mi�sa Ko�skiego 45 172 174 391 - 56 134 190 Mi�sa Owczego 6 15 13 34 - 1 7 8 Ryb 153 417 349 919 - 294 304 598 Zbó i Przetworów Zboowych 581 2 502 4 001 7 084 - 1 179 2 884 4 063

Owoców i Warzyw 1 303 4 380 5 597 11 280 - 1 122 3 936 5 058 RAZEM 16 266 36 049 40 351 92 666 - 22 053 37 736 59 789

�ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Agencji Rynku Rolnego.

Fundusze promocji produktów rolno-spoywczych powsta�y po to, by producenci mogli zbiera� na nich pieni�dze przeznaczane nast�pnie na akcje promuj�ce ich produkty, co w dalszej kolejno�ci ma przyczyni� si� do wzrostu konsumpcji tych produktów i wzrostu produkcji. Maj� one równie u�atwi� przedsi�biorcom zebranie wk�adu w�asnego (20%) do programów promocyjno- -informacyjnych finansowanych z budetu Unii Europejskiej.

173

9.3.4. Dzia�ania promocyjno-informacyjne na rynku produktów rolno- -spo�ywczych w ramach PROW 2007-2013

Polscy producenci ywno�ci (grupy producenckie lub podmioty dzia�aj�ce na podstawie prawa spó�dzielczego), którzy prowadz� dzia�ania zwi�zane z Sys-temem Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznacze� Geograficz-nych, Systemem Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalno�ci, produktami rol-nictwa ekologicznego oraz ywno�ci wytwarzanej zgodnie z innymi uznanymi systemami jako�ci, mog� ubiega� si� o dofinansowanie dzia�a� promocyjno- -informacyjnych w ramach PROW 2007-2013 „Poprawa konkurencyjno�ci sek-tora rolnego i le�nego” (dzia�anie 133). Przewiduje on wsparcie w wysoko�ci 70% poniesionych kosztów na realizacj� kampanii promocyjnych i informacyj-nych produktów rolno-spoywczych. W ramach dzia�a� informacyjnych i promocyjnych mona m.in. informo-wa� o specyficznych cechach produktów, ich jako�ci, specyficznych metodach produkcji, a take o wysokich wymogach dotycz�cych dobrostanu zwierz�t i poszanowania �rodowiska. W dzia�aniach tych nie mona promowa� marek handlowych. Operacja moe stanowi� jednorazowe dzia�anie lub spójny zestaw dzia�a�, wdraany nie d�uej ni przez 2 lata, jednak nie póniej ni do 30 czerwca 2015 roku. Realizacja operacji nie moe by� finansowana z adnych innych �rodków publicznych. W 2010 roku w ramach realizacji dzia�a� informacyjnych i promocyjnych podpisane zosta�y 2 umowy na kwot� 243 tys. z�. W 2011 roku z�oono ju 37 wniosków o przyznanie pomocy, po ich rozpatrzeniu zawarto 8 umów na ��czn� kwot� wsparcia 1136 tys. z�101. 9.4. Podsumowanie

Subsydia eksportowe, rekompensuj�c rónic� pomi�dzy wyszymi cenami na rynku wewn�trznym a niszymi cenami na rynku �wiatowym, przyczyni�y si� do poprawy konkurencyjno�ci cenowej polskich produktów rolno-spoywczych na rynkach krajów pozaunijnych. By�y one g�ównym instrumentem, który wspomaga� przedsi�biorców i handlowców w wywozie nadwyek rynkowych produktów rolno-spoywczych w okresie nadprodukcji oraz pobudza� i wspiera� ich eksport poza UE. W latach 2004-2011 eksport polskich produktów rolno- -spoywczych poza UE uzyska� wsparcie w wysoko�ci ponad 2 mld z�. Najwi�k-szymi beneficjentami tego mechanizmu byli: eksporterzy cukru – 1,2 mld z�, mleka i produktów mleczarskich – 334 mln z�, mi�sa i produktów mi�snych –

101 Sprawozdanie z dziaalno�ci Agencji Rynku Rolnego w 2010 roku, ARR, Warszawa 2011; Sprawozdanie z dziaalno�ci Agencji Rynku Rolnego w 2011 roku, ARR, Warszawa 2012.

174

325 mln z� oraz produktów przetworzonych Non-aneks I – 129 mln z�. Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu produktów rolno-spoywczych obj�tych tym me-chanizmem poza UE w okresie najwi�kszego wsparcia (tj. w latach 2005-2008) wynosi� ok. 20%, za� �rednio w latach 2004-2011 si�ga� 16%. Jest to niewiele, zwaywszy na to, e eksport produktów ywno�ciowych poza UE stanowi zale-dwie ok. 20% ca�kowitego eksportu tych produktów z Polski.

Realizuj�c zobowi�zania wynikaj�ce z porozumienia WTO, a odnosz�ce si� do dalszej liberalizacji mi�dzynarodowego handlu produktami rolno-spoywczymi, Komisja Europejska w ostatnich latach stopniowo ogranicza�a wysoko�� stoso-wanych stawek refundacji do eksportu tych produktów, a do ich zawieszenia w 2012 roku. Ich rol� we wsparciu eksportu upatruje si� w dzia�aniach promo-cyjnych, ostatnio aktywnie prowadzonych w formie kampanii promuj�cych okre-�lone produkty rolno-spoywcze. Celem tych dzia�a�, bardziej ni w przesz�o�ci, jest poprawa wizerunku europejskich produktów rolnych, stymulacja malej�cej konsumpcji oraz podbój nowych rynków zbytu. Efektem dobrze przeprowadzo-nej promocji na rynkach zagranicznych moe by� przyk�adowo dynamicznie rosn�cy w ostatnich dwóch latach eksport z Polski mi�sa i jego produktów do Republiki Korei, Japonii czy te Chin.

W obliczu wyzwa�, przed którymi stoi europejska polityka rolna, wynika-j�cych ze zmian klimatycznych, nierównomiernego roz�oenia p�atno�ci bezpo-�rednich mi�dzy starymi i nowymi pa�stwami cz�onkowskimi UE, niestabilno-�ci rynków wywo�anej kryzysem gospodarczym i finansowym, coraz waniejsze staje si� promowanie produktów rolno-spoywczych UE, tak aby mog�y one osi�gn�� status produktów o wysokiej warto�ci dodanej, a UE utrzyma�a czo�ow� pozycj� w�ród dostawców ywno�ci na �wiecie. Oczywi�cie wp�ynie to korzyst-nie te na Polsk�, która jest w czo�ówce unijnych producentów ywno�ci i której eksport produktów ywno�ciowych od akcesji wzrós� ponad czterokrotnie. Aby jednak dalej wzrost eksportu by� kontynuowany, musi by� on wspierany, a jednym ze sposobów wsparcia s� w�a�nie dzia�ania promocyjno-informacyjne.

Aneks statystyczny

Autorzy:

mgr �ukasz Ambroziak

mgr Jadwiga Drod

dr hab. Ma�gorzata Juchniewicz, prof. UWM

mgr Agnieszka Judzi�ska

dr Iwona Szczepaniak

mgr Miros�awa Tereszczuk

prof. dr hab. Roman Urban

Ane

ks 2

.1. W

ynik

i han

dlu

zagr

anic

zneg

o pr

oduk

tam

i rol

no-s

poy

wcz

ymi

Wys

zcze

góln

ieni

e

2003

20

04

2007

20

08

w m

ln

euro

w

mln

eu

ro

2003

=

100

w m

ln

euro

20

06

= 10

0 20

03

= 10

0 w

mln

eu

ro

2007

=

100

2003

=

100

Eksp

ort p

rodu

któw

ro

lno-

spo

ywcz

ych

4 01

0,4

5 24

2,2

130,

7 9

942,

5 11

7,4

247,

9 11

421

,6

114,

9 28

5,3

w ty

m: d

o U

E-25

/27a

2 61

6,7

3 78

1,8

143,

5 8

001,

4 12

3,4

305,

8 9

218,

1 11

5,2

336,

6

z teg

o: d

o U

E-15

2

041,

6 2

988,

2 14

5,4

5 94

1,2

120,

9 29

1,0

6 67

6,4

112,

4 32

7,0

do U

E-10

/12a

575,

1 79

3,6

138,

0 2

060,

2 13

1,4

358,

2 2

541,

7 12

3,4

365,

1

Impo

rt pr

oduk

tów

ro

lno-

spo

ywcz

ych

3 55

6,9

4 40

6,5

123,

9 7

972,

3 12

4,7

224,

1 10

088

,7

126,

5 28

3,7

w ty

m: z

UE-

25/2

7a 2

175,

9 2

763,

8 12

5,1

5 34

7,4

133,

8 24

5,8

7 02

3,0

131,

3 31

4,8

z teg

o: z

UE-

15

1 84

8,5

2 39

5,9

127,

1 4

484,

6 13

1,3

242,

6 5

985,

0 13

3,5

322,

6

z UE-

10/1

2a 32

7,4

367,

9 11

2,4

862,

8 14

8,2

263,

5 1

038,

0 12

0,3

276,

1

Sald

o ha

ndlu

za

gran

iczn

ego

prod

ukta

mi

roln

o-sp

oyw

czym

i 45

3,5

835,

7 18

4,3

1 97

0,2

94,8

43

4,4

1 33

2,9

67,7

29

8,5

w ty

m: z

UE-

25/2

7a 44

0,8

1 01

8,0

234,

3 2

654,

0 10

6,9

602,

1 2

195,

1 82

,7

432,

8

z teg

o: z

UE-

15

193,

1 59

2,3

321,

0 1

456,

6 97

,2

754,

3 69

1,4

47,5

36

9,9

z UE-

10/1

2a 24

7,7

425,

7 17

1,9

1 19

7,4

121,

8 48

3,4

1 50

3,7

125,

6 46

9,5

��

Cd.

ane

ksu

2.1.

Wyn

iki h

andl

u za

gran

iczn

ego

prod

ukta

mi r

olno

-spo

yw

czym

i

Wys

zcze

góln

ieni

e

2009

20

10

2011

I-

VI 2

012b

w m

ln

euro

20

08

= 10

0 20

03

= 10

0 w

mln

eu

ro

2009

=

100

2003

=

100

w m

ln

euro

20

10=

100

2003

= 10

0 w

mln

eu

ro

I-V

I 201

1 =

100

Eksp

ort p

rodu

któw

ro

lno-

spo

ywcz

ych

11 2

77,6

98

,7

281,

2 13

507

,2

119,

8 33

6,8

15 2

23,5

11

2,7

379,

6 7

847,

9 11

0,7

w ty

m: d

o U

E-25

/27a

9 06

6,9

98,4

34

6,5

10 7

05,7

11

8,1

409,

1 11

906

,5

111,

2 45

5,0

5 90

1,6

107,

5

z teg

o: d

o U

E-15

6

698,

8 10

0,3

328,

1 7

992,

6 11

9,3

391,

5 8

789,

0 11

0,0

430,

5 4

346,

0 10

7,9

do U

E-10

/12a

2 36

8,1

93,2

47

1,8

2 71

3,1

114,

6 47

1,8

3 11

7,6

114,

9 54

2,1

1 55

5,6

106,

2

Impo

rt pr

oduk

tów

ro

lno-

spo

ywcz

ych

9 11

1,1

90,3

25

6,2

10 9

21,1

11

9,9

307,

0 12

628

,2

115,

6 35

5,0

6 35

4,6

102,

4

w ty

m: z

UE-

25/2

7a 6

320,

3 90

,0

290,

5 7

481,

9 11

8,4

343,

8 8

813,

3 11

7,8

405,

0 4

391,

3 10

0,4

z teg

o: z

UE-

15

5 44

8,9

91,0

29

4,8

6 42

1,4

117,

8 34

7,4

7 51

1,4

117,

0 40

6,3

3 67

6,4

97,8

z UE-

10/1

2a 87

1,4

83,9

26

6,2

1 06

0,5

121,

7 32

3,9

1 30

1,9

122,

8 39

7,6

714,

9 11

5,8

Sald

o ha

ndlu

za

gran

iczn

ego

prod

ukta

mi

roln

o-sp

oyw

czym

i 2

166,

6 16

2,5

477,

8 2

586,

1 11

9,4

570,

2 2

595,

3 10

0,4

572,

3 1

493,

3 16

8,9

w ty

m: z

UE-

25/2

7a 2

746,

5 12

5,1

623,

1 3

223,

8 11

7,4

731,

3 3

093,

3 95

,9

701,

7 1

510,

3 13

5,4

z teg

o: z

UE-

15

1 24

9,9

180,

8 64

7,3

1 57

1,2

125,

7 81

3,7

1 27

7,6

81,3

66

1,6

669,

6 24

9,1

z UE-

10/1

2a 1

496,

6 99

,5

604,

2 1

652,

6 11

0,4

667,

2 1

815,

7 10

9,9

733,

0 84

0,7

99,3

a d

o 20

06 ro

ku d

ane

dla

UE-

25, o

d 20

07 ro

ku d

la U

E-27

(odp

owie

dnio

dla

UE-

10 i

UE-

12);

b dan

e w

st�p

ne

�ród

o: o

prac

owan

ie w

asn

e na

pod

stawi

e H

ande

l zag

rani

czny

pro

dukt

ami r

olno

-spo

�ywc

zym

i. St

an i

pers

pekt

ywy,

nr 2

1-36

, „An

alizy

Ryn

kowe

” z l

at 2

005-

2012

, IER

iG�-

PIB,

ARR

, MRi

RW, W

arsz

awa

oraz

nie

publ

ikow

anyc

h da

nych

CAA

C.

��

Ane

ks 2

.2. U

dzia

� Uni

i Eur

opej

skie

j w p

olsk

im h

andl

u za

gran

iczn

ym p

rodu

ktam

i rol

no-s

poy

wcz

ymi

Wys

zcze

góln

ieni

e

2003

20

04

2007

20

08

zmia

na w

stos

unku

do ro

ku 2

003

zm

iana

w st

osun

ku

do ro

ku

zm

iana

w st

osun

ku

do ro

ku

2006

20

03

20

07

2003

w p

roc.

w

pro

c.

w p

.p.

w p

roc.

w

p.p

. w

pro

c.

w p

.p.

Eksp

ort

do U

E-25

/27a

65,2

72

,1

+6,9

80

,5

+4,0

+1

5,3

80,7

+0

,2

+15,

5

z te

go:

do U

E-15

50

,9

57,0

+

6,1

59,8

+

1,8

+8,

9 58

,5

-1,3

+

7,6

do U

E-10

/12a

14,3

15

,1

+0,

8 20

,7

+2,

2 +

6,4

22,2

+

1,5

+7,

9

Impo

rt z

UE-

25/2

7a 61

,2

62,7

+1

,5

67,1

+4

,6

+5,9

69

,6

+2,5

+8

,4

z te

go:

z UE-

15

52,0

54

,4

+2,

4 56

,3

+2,

9 +

4,3

59,3

+

3,0

+7,

3

z UE-

10/1

2a 9,

2 8,

3 -0

,9

10,8

+

1,7

+1,

6 10

,3

-0,5

+

1,1

��

Cd.

ane

ksu

2.2.

Udz

ia� U

nii E

urop

ejsk

iej w

pol

skim

han

dlu

zagr

anic

znym

pro

dukt

ami r

olno

-spo

yw

czym

i

Wys

zcze

góln

ieni

e

2009

20

10

2011

I-

VI 2

012b

zm

iana

w st

osun

kudo

roku

zmia

na w

stos

unku

do

roku

zmia

na w

stos

unku

do ro

ku

zm

iana

w

stos

unku

do

20

08

2003

2009

20

03

20

10

2003

I-V

I 201

1

w p

roc.

w

p.p

. w

pro

c.w

p.p

. w

pro

c.w

p.p

. w

pro

c.w

p.p

.

Eksp

ort

do U

E-25

/27a

80,4

-0

,3

+15,

2 79

,3

-1,1

+1

4,1

78,2

-1

,1

+13,

0 75

,2

-2,3

z te

go:

do U

E-15

59

,4

+0,

9 +

8,5

59,2

-0

,2

+8,

3 57

,7

-1,5

+

6,8

55,4

-1

,4

do U

E-10

/12a

21,0

-1

,2

+6,

7 20

,1

-0,9

+

5,8

20,5

+

0,4

+6,

2 19

,8

-0,9

Impo

rt z

UE-

25/2

7a 69

,4

-0,2

+8

,2

68,5

-0

,9

+7,3

69

,8

+1,3

+8

,6

69,1

-1

,4

z te

go:

z UE-

15

59,8

+

0,5

+7,

8 58

,8

-1,0

+

6,8

59,5

+

0,7

+7,

5 57

,9

-2,7

z UE-

10/1

2a 9,

6 -0

,7

+0,

4 9,

7 +

0,1

+0,

5 10

,3

+0,

6 +

1,1

11,3

+

1,3

a do

2006

roku

dan

e dl

a U

E-25

, od

2007

roku

dla

UE-

27 (o

dpow

iedn

io d

la U

E-10

i U

E-12

); b d

ane

wst

�pne

�r

ódo

: opr

acow

anie

wa

sne

na p

odsta

wie

Han

del z

agra

nicz

ny p

rodu

ktam

i rol

no-s

po�y

wczy

mi.

Stan

i pe

rspe

ktyw

y, n

r 21-

36, „

Anal

izy R

ynko

we”

z lat

200

5-20

12, I

ERiG

�-PI

B, A

RR, M

RiRW

, War

szaw

a or

az n

iepu

blik

owan

ych

dany

ch C

AAC

.

��

Ane

ks 2

.3. E

kspo

rt po

dsta

wow

ych

prod

uktó

w ro

lno-

spo

ywcz

ych

(war

to��

, dyn

amik

a, st

rukt

ura)

Prod

ukty

20

04

2007

20

08

war

to��

w

mln

eur

o 20

03

= 1

00

stru

ktur

aw

pro

c.

war

to��

w

mln

eur

o 20

06

= 1

00

stru

ktur

a w

pro

c.

war

to��

w

mln

eur

o20

07

= 1

00

struk

tura

w

pro

c.

Prod

ukty

zw

ierz

�ce

1 99

5,3

135,

7 38

,1

4 03

7,0

113,

9 40

,6

4 61

4,4

114,

3 40

,4

Zwie

rz�t

a y

we

221,

1 14

7,3

4,2

252,

8 73

,7

2,5

219,

9 87

,0

1,9

Mi�

so i

prze

twor

y 75

2,8

126,

5 14

,4

1 69

4,0

117,

2 17

,0

2 11

1,5

124,

6 18

,5

Prod

ukty

mle

czar

skie

56

0,9

170,

5 10

,7

1 16

3,6

128,

1 11

,7

1 20

6,7

103,

7 10

,6

Ryb

y i p

rzet

wor

y 34

5,5

123,

6 6,

6 69

3,9

107,

8 7,

0 79

9,8

115,

3 7,

0 Po

zost

a�e

prod

ukty

zw

ierz

�ce

115,

0 98

,0

2,2

232,

7 11

3,2

2,4

276,

5 11

8,8

2,4

Prod

ukty

ro�

linne

2

887,

2 12

6,3

55,1

5

372,

1 12

0,7

54,0

6

206,

2 11

5,5

54,3

Zb

oa

i ich

prz

etw

ory

190,

9 11

4,9

3,6

477,

4 11

6,6

4,8

540,

6 11

3,2

4,7

Ro�

liny

olei

ste

i ich

prz

etw

ory

116,

3 28

6,5

2,2

428,

1 17

2,9

4,3

474,

2 11

0,8

4,2

Ow

oce

i prz

etw

ory

737,

3 10

6,2

14,1

1

150,

5 11

5,9

11,6

1

276,

6 11

1,0

11,2

W

arzy

wa

i prz

etw

ory

296,

0 11

4,8

5,6

456,

5 11

8,3

4,6

513,

2 11

2,4

4,5

Grz

yby

i prz

etw

ory

182,

9 10

3,5

3,5

255,

4 11

3,2

2,6

293,

6 11

5,0

2,6

Ziem

niak

i i p

rzet

wor

y 10

6,8

108,

4 2,

0 14

8,3

96,3

1,

5 16

0,6

108,

3 1,

4 C

ukie

r i p

rzet

wor

y 59

3,5

145,

6 11

,3

824,

7 99

,6

8,3

940,

3 11

4,0

8,2

Kaw

a, h

erba

ta, k

akao

12

2,4

101,

1 2,

3 22

9,8

124,

1 2,

3 27

8,0

121,

0 2,

4 Ty

to�

i pap

iero

sy

128,

4 17

4,9

2,5

538,

8 14

7,6

5,4

716,

2 13

2,9

6,3

Alk

ohol

e 81

,4

142,

5 1,

6 15

5,3

99,3

1,

6 17

8,4

114,

9 1,

6 W

ody

i nap

oje

beza

lkoh

olow

e 72

,0

132,

6 1,

4 14

5,8

104,

4 1,

5 17

0,5

116,

9 1,

5 Po

zost

a�e

prod

ukty

ro�l

inne

25

9,3

181,

7 5,

0 56

1,5

155,

0 5,

5 66

4,0

118,

3 5,

7 Po

zost

a�e

prod

ukty

ro

lno-

spo�

ywcz

e 35

9,7

141,

4 6,

8 53

3,4

113,

5 5,

4 60

1,0

112,

7 5,

3 O

GÓ

E

M P

RO

DU

KT

Y

RO

LN

O-S

PO�Y

WC

ZE

5 24

2,2

130,

7 10

0,0

9 94

2,5

117,

4 10

0,0

11 4

21,6

11

4,9

100,

0

��

Cd.

ane

ksu

2.3.

Eks

port

pods

taw

owyc

h pr

oduk

tów

roln

o-sp

oyw

czyc

h (w

arto

��, d

ynam

ika,

stru

ktur

a)

Prod

ukty

20

09

2010

20

11

I-V

I 201

2a

war

to��

w

mln

eur

o20

08 =

100

struk

tura

w p

roc.

w

arto

��

w m

ln e

uro

2009

= 1

00str

uktu

ra

w p

roc.

w

arto

��

w m

ln e

uro

2010

= 1

00str

uktu

raw

pro

c.

war

to��

w

mln

eur

oI-V

I 201

1=

100

struk

tura

w

pro

c.

Prod

ukty

zw

ierz

�ce

4 38

5,8

95,0

38,9

5

411,

1 12

3,4

40,0

6

199,

5 11

4,6

40,7

3 24

4,1

108,

8 41

,3

Zwie

rz�t

a y

we

318,

3 14

4,7

2,8

209,

0 65

,71,

5 18

8,8

90,3

1,2

96,4

99

,9

1,2

Mi�

so i

prze

twor

y 2

002,

3 94

,817

,8

2 65

7,2

132,

719

,7

3 14

0,6

118,

220

,61

665,

9 11

0,8

21,2

Pr

oduk

ty m

lecz

arsk

ie

937,

7 77

,78,

3 1

184,

9 12

6,4

8,8

1 37

0,7

115,

79,

069

6,7

104,

5 8,

9 R

yby

i prz

etw

ory

830,

7 10

3,9

7,4

1 04

2,6

125,

57,

7 1

138,

7 10

9,2

7,5

557,

1 10

1,9

7,1

Pozo

sta�

e pr

oduk

ty z

wie

rz�c

e 29

6,7

107,

32,

6 31

7,4

107,

02,

3 36

0,7

113,

62,

422

8,1

135,

1 2,

9 Pr

oduk

ty r

o�lin

ne

6 36

2,2

102,

556

,4

7 26

4,2

114,

253

,7

8 13

5,2

112,

053

,44

175,

8 11

3,6

53,2

Zb

oa

i ich

prz

etw

ory

789,

2 14

6,0

7,0

743,

8 94

,25,

5 84

3,9

113,

55,

533

1,3

98,7

4,

2 R

o�lin

y ol

eist

e i i

ch p

rzet

wor

y 43

2,1

91,1

3,8

538,

2 12

4,5

4,0

507,

4 94

,33,

319

6,2

95,1

2,

5 O

woc

e i p

rzet

wor

y 1

099,

7 86

,19,

7 1

159,

4 10

5,4

8,6

1 36

6,8

117,

99,

082

6,8

130,

6 10

,5

War

zyw

a i p

rzet

wor

y 47

6,5

92,8

4,2

548,

2 11

5,0

4,1

547,

2 99

,83,

628

9,7

100,

2 3,

7 G

rzyb

y i p

rzet

wor

y 24

6,6

84,0

2,2

334,

4 13

5,6

2,5

307,

4 91

,92,

015

7,2

104,

9 2,

0 Zi

emni

aki i

prz

etw

ory

155,

5 96

,81,

4 20

5,7

132,

31,

5 23

4,9

114,

21,

511

3,0

93,8

1,

4 C

ukie

r i p

rzet

wor

y 91

4,5

97,3

8,1

1 20

8,7

132,

28,

9 1

388,

7 11

4,9

9,1

759,

8 12

6,9

9,7

Kaw

a, h

erba

ta, k

akao

32

9,9

118,

72,

9 35

5,1

107,

62,

6 54

3,5

153,

13,

630

6,5

123,

9 3,

9 Ty

to�

i pap

iero

sy

1 06

6,4

148,

99,

5 1

113,

6 10

4,4

8,2

1 29

8,3

116,

68,

568

1,8

115,

3 8,

7 A

lkoh

ole

189,

6 10

6,3

1,7

273,

7 14

4,4

2,0

295,

6 10

8,0

1,9

123,

7 88

,2

1,6

Wod

y i n

apoj

e be

zalk

ohol

owe

177,

2 10

3,9

1,6

176,

9 99

,81,

3 18

0,7

102,

11,

292

,3

97,8

1,

2 Po

zost

a�e

prod

ukty

ro�l

inne

48

4,9

73,0

4,3

606,

4 12

5,1

4,5

620,

8 10

2,4

4,1

297,

5 10

9,8

3,8

Pozo

sta�

e pr

oduk

ty

roln

o-sp

o�yw

cze

529,

6 88

,14,

7 83

1,9

157,

16,

2 88

8,8

106,

85,

842

8,0

100,

1 5,

5 O

GÓ

E

M P

RO

DU

KT

Y

RO

LN

O-S

PO�Y

WC

ZE

11 2

77,6

98

,710

0,0

13 5

07,2

11

9,8

100,

0 15

223

,5

112,

710

0,0

7 84

7,9

110,

7 10

0,0

a da

ne w

st�p

ne

�ród

o: o

prac

owan

ie w

asn

e na

pod

stawi

e H

ande

l zag

rani

czny

pro

dukt

ami r

olno

-spo

�ywc

zym

i. St

an i

pers

pekt

ywy,

nr 2

1-36

, „An

alizy

Ryn

kowe

” z l

at 2

005-

2012

, IER

iG�-

PIB,

ARR

, MRi

RW, W

arsz

awa.

��

Ane

ks 2

.4. I

mpo

rt po

dsta

wow

ych

prod

uktó

w ro

lno-

spo

ywcz

ych

(war

to��

, dyn

amik

a, st

rukt

ura)

Prod

ukty

20

04

2007

20

08

war

to��

w

mln

eur

o20

03

= 1

00

stru

ktur

a w

pro

c.

war

to��

w

mln

eur

o 20

06

= 1

00

stru

ktur

a w

pro

c.

war

to��

w

mln

eur

o20

07

= 1

00

struk

tura

w

pro

c.

Prod

ukty

zw

ierz

�ce

951,

8 14

4,2

21,6

1

869,

9 12

4,6

23,5

2

692,

2 14

4,0

26,7

Zw

ierz

�ta

yw

e 66

,1

171,

7 1,

5 11

3,4

133,

7 1,

4 16

5,0

145,

5 1,

6 M

i�so

i pr

zetw

ory

252,

2 24

1,6

5,7

578,

4 14

0,0

7,3

1 10

6,2

191,

3 11

,0

Prod

ukty

mle

czar

skie

62

,3

122,

6 1,

4 25

6,4

183,

1 3,

2 27

6,5

107,

8 2,

7 R

yby

i prz

etw

ory

401,

5 11

9,8

9,1

728,

0 10

8,2

9,1

863,

6 11

8,6

8,6

Pozo

sta�

e pr

oduk

ty z

wie

rz�c

e 16

9,7

129,

3 3,

9 19

3,7

101,

7 2,

5 28

0,9

145,

0 2,

8

Prod

ukty

ro�

linne

3

140,

5 12

3,0

71,3

5

562,

1 12

0,5

69,8

6

793,

7 12

2,1

67,3

Zb

oa

i ich

prz

etw

ory

316,

4 15

2,8

7,2

686,

5 18

3,1

8,6

905,

7 13

1,9

9,0

Ro�

liny

olei

ste

i ich

prz

etw

ory

572,

4 10

3,1

13,0

84

3,7

112,

0 10

,6

1 25

8,2

149,

1 12

,5

Ow

oce

i prz

etw

ory

678,

1 10

9,4

15,4

1

218,

4 12

4,3

15,3

1

297,

6 10

6,5

12,9

W

arzy

wa

i prz

etw

ory

182,

3 12

3,1

4,1

355,

0 13

6,9

4,5

448,

1 12

6,2

4,4

Ziem

niak

i i p

rzet

wor

y 86

,5

160,

8 2,

0 26

0,2

146,

1 3,

3 19

6,3

75,4

1,

9 C

ukie

r i p

rzet

wor

y 19

0,3

91,5

4,

3 36

3,3

102,

5 4,

6 48

7,6

134,

2 4,

8 K

awa,

her

bata

, kak

ao

410,

2 10

1,4

9,3

524,

7 10

2,5

6,6

630,

3 12

0,1

6,2

Tyto

� i p

apie

rosy

13

8,7

233,

1 3,

1 30

2,8

123,

5 3,

8 27

8,3

91,9

2,

8 A

lkoh

ole

104,

0 11

0,3

2,4

318,

9 14

5,7

4,0

383,

1 12

0,1

3,8

Wod

y i n

apoj

e be

zalk

ohol

owe

27,1

10

9,8

0,6

102,

9 16

4,9

1,3

116,

4 11

3,1

1,2

Pozo

sta�

e pr

oduk

ty ro

�lin

ne

434,

5 17

0,3

9,9

585,

7 86

,5

7,2

792,

1 13

5,2

7,8

Pozo

sta�

e pr

oduk

ty

roln

o-sp

o�yw

cze

314,

1 91

,4

7,1

540,

3 19

7,1

6,7

602,

8 11

1,6

6,0

OG

Ó

EM

PR

OD

UK

TY

R

OL

NO

-SPO

�YW

CZE

4

406,

5 12

3,9

100,

0 7

972,

3 12

4,7

100,

0 10

088

,7

126,

5 10

0,0

��

Cd.

ane

ksu

2.4.

Impo

rt po

dsta

wow

ych

prod

uktó

w ro

lno-

spo

ywcz

ych

(war

to��

, dyn

amik

a, st

rukt

ura)

Prod

ukty

20

09

2010

20

11

I-V

I 201

2a

war

to��

w

mln

eur

o20

08 =

100

struk

tura

w p

roc.

w

arto

��

w m

ln e

uro

2009

= 1

00str

uktu

ra

w p

roc.

w

arto

��

w m

ln e

uro

2010

= 1

00str

uktu

raw

pro

c.

war

to��

w

mln

eur

oI-V

I 201

1=

100

struk

tura

w

pro

c.

Prod

ukty

zw

ierz

�ce

2 75

9,9

102,

530

,3

3 17

4,8

115,

029

,0

3 54

2,5

111,

628

,1

1 74

5,5

102,

3 27

,5

Zwie

rz�t

a y

we

212,

3 12

8,7

2,3

222,

5 10

4,8

2,0

285,

9 12

8,5

2,3

185,

4 13

7,4

2,9

Mi�

so i

prze

twor

y 1

144,

9 10

3,5

12,6

1

186,

3 10

3,6

10,9

1

334,

0 11

2,5

10,6

64

3,3

104,

7 10

,1

Prod

ukty

mle

czar

skie

27

2,6

98,6

3,0

358,

4 13

1,5

3,3

477,

6 13

3,3

3,8

230,

8 92

,5

3,6

Ryb

y i p

rzet

wor

y 84

6,4

98,0

9,3

1 13

0,1

133,

510

,3

1 15

0,1

101,

89,

1 53

8,5

95,3

8,

5 Po

zost

a�e

prod

ukty

zw

ierz

�ce

283,

6 10

1,0

3,1

277,

5 97

,82,

5 29

4,9

106,

32,

3 14

7,4

103,

2 2,

3 Pr

oduk

ty r

o�lin

ne

5 81

1,6

85,5

63,8

70

91,3

12

2,0

64,9

8

372,

4 11

8,1

66,3

4

248,

6 10

2,5

66,9

Zb

oa

i ich

prz

etw

ory

506,

6 55

,95,

6 58

1,3

114,

75,

3 80

8,3

139,

16,

4 48

0,7

111,

7 7,

6 R

o�lin

y ol

eist

e i i

ch p

rzet

wor

y 1

082,

9 86

,111

,9

1 26

0,8

116,

411

,5

1 66

7,5

132,

313

,2

901,

6 12

0,1

14,2

O

woc

e i p

rzet

wor

y 1

041,

7 80

,311

,4

1 26

6,8

121,

611

,6

1 35

2,1

106,

710

,7

604,

7 91

,8

9,5

War

zyw

a i p

rzet

wor

y 43

0,9

96,2

4,7

559,

4 12

9,8

5,1

550,

5 98

,44,

4 33

1,2

92,7

5,

2 Zi

emni

aki i

prz

etw

ory

206,

3 10

5,1

2,3

251,

2 12

1,8

2,3

374,

0 14

8,9

3,0

168,

1 75

,9

2,6

Cuk

ier i

prz

etw

ory

527,

1 10

8,1

5,8

705,

0 13

3,7

6,5

688,

0 97

,65,

4 31

2,6

101,

2 4,

9 K

awa,

her

bata

, kak

ao

682,

9 10

8,3

7,5

850,

7 12

4,6

7,8

1 01

4,8

119,

38,

0 48

5,9

97,6

7,

6 Ty

to�

i pap

iero

sy

315,

5 11

3,4

3,5

425,

5 13

4,9

3,9

457,

0 10

7,4

3,6

235,

0 10

2,4

3,7

Alk

ohol

e 34

8,1

90,9

3,8

406,

6 11

6,8

3,7

465,

0 11

4,4

3,7

197,

0 10

2,1

3,1

Wod

y i n

apoj

e be

zalk

ohol

owe

77,0

66

,10,

8 85

,8

111,

40,

8 76

,3

88,9

0,6

43,2

11

3,7

0,7

Pozo

sta�

e pr

oduk

ty ro

�lin

ne

592,

6 74

,86,

5 69

8,2

117,

86,

4 91

8,9

131,

67,

3 48

8,7

106,

7 7,

7 Po

zost

a�e

prod

ukty

ro

lno-

spo�

ywcz

e 53

9,5

89,5

5,9

655,

0 12

1,4

6,0

713,

3 10

8,9

5,6

360,

5 10

2,4

5,7

OG

Ó

EM

PR

OD

UK

TY

R

OL

NO

-SPO

�YW

CZE

9

111,

0 90

,310

0,0

10 9

21,1

11

9,9

100,

0 12

628

,2

115,

610

0,0

6 35

4,6

102,

4 10

0,0

a da

ne w

st�p

ne

�ród

o: o

prac

owan

ie w

asn

e na

pod

stawi

e H

ande

l zag

rani

czny

pro

dukt

ami r

olno

-spo

�ywc

zym

i. St

an i

pers

pekt

ywy,

nr 2

1-36

, „An

alizy

Ryn

kowe

” z l

at 2

005-

2012

, IER

iG�-

PIB,

ARR

, MRi

RW, W

arsz

awa.

��

185

Aneks 2.5. Dynamika warto�ci eksportu wybranych produktów przemys�u spoywczego (rok poprzedni = 100)

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011

Mi�so i przetwory z mi�sa ogó�em 124,8 102,5 113,6 113,8 121,9 122,9

- mi�so czerwone 126,7 95,0 120,4 111,5 126,0 123,0

- mi�so drobiowe 116,6 99,5 102,0 108,2 118,5 127,3

- przetwory z mi�sa czerwonego i drobiowego 140,2 149,3 118,2 132,0 116,4 115,1

Ryby i przetwory rybne 145,0 106,5 107,2 119,8 120,6 110,1

Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 109,3 99,1 102,3 119,5 111,7 115,5

Soki i napoje owocowe i warzywne 102,3 98,4 103,4 85,5 99,0 142,2

Przetwory owocowo-warzywne 103,4 110,4 101,2 101,8 107,4 107,9

Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 157,1 139,0 116,8 111,0 112,0 112,5

Mleko i przetwory z mleka 172,2 122,8 95,9 93,4 121,0 118,9

Lody 116,3 113,6 107,7 113,2 107,0 98,9

Przetwory zboowe 130,6 140,8 129,2 130,7 111,0 126,8

Pasze dla zwierz�t hodowlanych . . 69,1 180,0 5,6 .Karma dla zwierz�t domowych 177,1 85,9 101,7 93,1 217,3 120,8

Pieczywo �wiee 182,8 152,2 123,2 108,8 125,6 157,1

Wyroby ciastkarskie 206,8 135,0 98,1 54,1 115,4 133,8

Pieczywo cukiernicze trwa�e 158,9 117,3 102,0 116,6 101,6 110,1

Cukier 162,9 60,2 111,5 78,4 162,6 123,4

Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 139,8 113,2 104,3 128,5 119,6 119,1

Makarony 116,8 109,7 80,7 222,2 108,4 122,0

Herbata i kawa 145,8 107,8 109,3 139,1 105,2 144,6

Przyprawy 122,0 124,9 145,8 132,8 115,2 120,5

Odywki oraz ywno�� dietetyczna 220,1 121,9 112,9 103,3 118,1 96,0

Napoje spirytusowe 120,9 84,0 104,2 133,7 149,8 110,4

Wina 262,3 125,9 135,7 142,2 133,8 156,4

Piwo i s�ód 168,2 139,8 102,9 127,4 101,2 105,9

Napoje bezalkoholowe 297,9 101,4 106,8 128,0 93,1 104,0

Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 178,4 145,0 119,4 185,0 103,6 111,7

�ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygotowanych przez P. Szajnera przy wykorzystaniu danych MF i CAAC.

186

Aneks 2.6. Dynamika warto�ci importu wybranych produktów przemys�u spoywczego (rok poprzedni = 100)

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011

Mi�so i przetwory z mi�sa ogó�em 174,5 123,8 161,7 128,4 96,2 117,9

- mi�so czerwone 168,7 124,1 179,9 128,7 94,6 117,1

- mi�so drobiowe 210,1 109,1 78,3 117,1 107,1 123,3

- przetwory z mi�sa czerwonego i drobiowego 120,4 180,0 133,9 140,2 109,5 122,2

Ryby i przetwory rybne 123,3 104,8 110,4 119,4 124,0 104,3

Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 171,2 126,0 76,5 130,2 111,1 149,8

Soki i napoje owocowe i warzywne 110,2 135,9 73,4 96,8 154,2 112,2

Przetwory owocowo-warzywne 123,3 116,6 102,9 113,0 117,9 110,3

Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 119,1 106,6 134,7 86,6 115,9 156,2

Mleko i przetwory z mleka 127,4 168,4 100,0 112,9 131,7 123,5

Lody 171,1 130,2 125,8 104,6 110,6 116,9

Przetwory zboowe 151,3 129,1 113,1 115,1 111,2 128,8

Pasze dla zwierz�t hodowlanych 118,9 115,0 117,8 122,4 107,8 107,4

Karma dla zwierz�t domowych 128,2 122,5 128,9 107,9 117,6 114,8

Pieczywo �wiee 150,0 176,3 106,0 109,5 86,0 108,1

Wyroby ciastkarskie 185,3 147,0 116,3 119,4 101,7 117,3

Pieczywo cukiernicze trwa�e 196,3 110,4 131,4 113,2 102,4 112,4

Cukier 108,5 79,1 172,1 216,4 68,5 183,7

Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 104,0 108,3 108,1 114,0 127,5 113,0

Makarony 133,3 136,9 124,3 117,6 103,7 117,5

Herbata i kawa 122,0 95,0 116,1 135,1 105,0 122,0

Przyprawy 111,1 119,9 103,5 121,1 109,0 117,9

Odywki oraz ywno�� dietetyczna 235,1 140,6 111,7 110,9 107,5 117,0

Napoje spirytusowe 176,1 159,4 116,1 113,4 113,0 121,2

Wina 114,8 126,5 107,4 104,9 109,4 111,5

Piwo i s�ód 97,6 149,8 149,1 88,2 74,1 110,4

Napoje bezalkoholowe 156,5 158,1 103,5 77,7 110,6 90,1

Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 439,7 119,5 85,5 138,6 125,4 109,3

�ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygotowanych przez P. Szajnera przy wykorzystaniu danych MF i CAAC.

187

Aneks 2.7. Udzia� poszczególnych krajów w handlu produktami rolno-spoywczymi Unii Europejskiej (intra EU i extra EU)

Wyszczególnienie Udzia� w eksporcie

w procentach Saldo obrotów

w mln euro 2003 2007 2011 2003 2007 2011

Austria 2,13 2,44 2,43 -595 -482 -503 Belgia 8,60 8,27 7,74 1 953 2 611 2 047 Bu�garia 0,29 0,38 0,81 167 -112 1 041 Cypr 0,06 0,07 0,06 -316 -586 -729 Czechy 0,63 1,09 1,21 -890 -1 169 -1 429 Dania 5,18 4,52 4,01 5 501 5 257 5 482 Estonia 0,12 0,23 0,26 -224 -330 -200 Finlandia 0,38 0,41 0,40 -1 401 -1 822 -2 746 Francja 16,00 14,34 14,11 8 504 9 318 12 041 Grecja 1,10 1,09 1,05 -1 972 -2 793 -1 986 Hiszpania 8,95 8,11 8,15 2 814 601 4 073 Holandia 19,63 18,67 18,14 19 890 24 249 25 160 Irlandia 2,88 2,75 2,21 2 895 3 004 2 694 Litwa 0,28 0,66 0,83 -8 363 582 Luksemburg 0,29 0,23 0,24 -734 -913 -940 �otwa 0,09 0,27 0,38 -329 -374 -213 Malta 0,04 0,05 0,04 -227 -297 -352 Niemcy 13,25 14,69 14,90 -12 657 -12 296 -13 664 Polska 1,65 3,16 3,69 447 2 031 2 595 Portugalia 0,90 1,14 1,18 -3 231 -3 849 -3 908 Rumunia 0,21 0,35 0,98 -1 037 -2 215 -434 S�owacja 0,25 0,56 0,71 -362 -665 -803 S�owenia 0,17 0,28 0,33 -370 -761 -948 Szwecja 1,27 1,44 1,52 -3 002 -4 277 -5 455 W�gry 1,17 1,53 1,71 1 360 1 679 2 694 Wielka Brytania 6,73 5,61 5,49 -16 657 -24 008 -23 780 W�ochy 7,75 7,65 7,43 -6 760 -7 819 -8 521

UE-15 95,03 91,37 89,00 -5 452 -13 220 -10 007 UE-12 4,97 8,63 11,00 -1 791 -2 436 1 804 UE-27 100,00 100,00 100,00 -7 242 -15 656 -8 203 �ródo: opracowanie M. Bukowskiej na podstawie danych EUROSTAT.

188

Aneks 3.1. Relacja warto�ci eksportu produktów przemys�u spoywczego do warto�ci importu tych produktów

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012

Mi�so i przetwory z mi�sa ogó�em 1,76 2,17 1,52 1,35 1,71 1,78 1,82 - mi�so czerwone 1,15 1,35 0,91 0,79 1,05 1,10 1,12 - mi�so drobiowe 2,83 5,01 6,52 6,03 6,67 6,89 7,40 - przetwory z mi�sa czerwonego

i drobiowego 11,60 5,76 5,08 4,78 5,08 4,79 5,87 Ryby i przetwory rybne 0,95 0,96 0,93 0,93 0,91 0,96 0,99 Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 1,65 0,86 1,15 1,05 1,06 0,82 0,84 Soki i napoje owocowe i warzywne 4,10 2,65 3,73 3,30 2,12 2,69 3,18 Przetwory owocowo-warzywne 3,14 2,17 2,13 1,92 1,75 1,71 1,92 Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 0,21 0,78 0,67 0,86 0,83 0,60 0,47 Mleko i przetwory z mleka 5,30 3,76 3,61 2,99 2,74 2,64 2,82 Lody 3,78 3,42 2,93 3,17 3,07 2,59 2,26 Przetwory zboowe 0,76 1,20 1,37 1,56 1,56 1,53 1,39 Pasze dla zwierz�t hodowlanych 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Karma dla zwierz�t domowych 1,68 1,09 0,86 0,74 1,36 1,44 1,47 Pieczywo �wiee 1,03 0,73 0,85 0,84 1,23 1,79 2,16 Wyroby ciastkarskie 10,74 3,52 2,97 1,35 1,53 1,74 2,49 Pieczywo cukiernicze trwa�e 3,27 4,04 3,13 3,23 3,20 3,14 2,99 Cukier 8,83 3,81 2,47 0,89 2,12 1,43 2,78 Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 1,19 1,22 1,17 1,32 1,24 1,31 1,48 Makarony 0,89 0,32 0,21 0,39 0,41 0,43 0,42 Herbata i kawa 0,51 0,65 0,61 0,63 0,63 0,75 0,80 Przyprawy 0,92 0,89 1,26 1,38 1,46 1,49 1,34 Odywki oraz ywno�� dietetyczna 0,71 2,13 2,15 2,00 2,20 1,81 1,79 Napoje spirytusowe 1,47 0,62 0,56 0,66 0,88 0,80 0,80 Wina 0,03 0,04 0,05 0,06 0,08 0,11 0,10 Piwo i s�ód 0,53 0,76 0,52 0,76 1,03 0,99 0,80 Napoje bezalkoholowe 2,42 1,41 1,45 2,39 2,02 2,33 2,07 Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 0,50 1,82 2,54 3,39 2,80 2,86 2,89 �ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygotowanych przez P. Szajnera przy wykorzystaniu danych MF i CAAC.

189

Aneks 3.2. Relacja warto�ci eksportu produktów przemys�u spoywczego do UE�25/27 do warto�ci importu tych produktów z UE-25/27

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012

Mi�so i przetwory z mi�sa ogó�em 1,79 2,23 1,40 1,26 1,47 1,42 1,18 - mi�so czerwone 1,12 1,41 0,77 0,71 0,83 0,73 0,61 - mi�so drobiowe 2,98 4,85 6,35 5,68 6,12 6,56 7,67 - przetwory z mi�sa czerwonego

i drobiowego 7,77 5,88 4,71 4,25 4,50 4,25 4,39 Ryby i przetwory rybne 2,83 3,57 2,61 3,07 3,06 2,87 2,70 Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 0,76 0,43 0,62 0,52 0,55 0,43 0,28 Soki i napoje owocowe i warzywne 14,16 6,87 7,73 7,20 5,55 5,88 8,32 Przetwory owocowo-warzywne 4,62 3,44 3,25 2,70 2,67 2,63 2,70 Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 0,26 1,08 0,88 1,08 1,03 0,76 0,36 Mleko i przetwory z mleka 6,51 3,31 3,50 2,72 2,32 2,14 1,56 Lody 3,41 4,60 4,79 3,03 2,96 2,45 1,88 Przetwory zboowe 0,42 0,96 1,09 1,26 1,22 1,23 0,89 Pasze dla zwierz�t hodowlanych 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Karma dla zwierz�t domowych 1,62 1,09 0,81 0,68 1,35 1,41 1,74 Pieczywo �wiee 0,78 0,78 0,83 0,82 1,26 1,70 1,42 Wyroby ciastkarskie 10,93 2,97 2,43 1,15 1,35 1,53 1,53 Pieczywo cukiernicze trwa�e 2,86 3,52 2,83 2,91 2,91 2,80 2,23 Cukier 7,03 4,60 2,91 0,90 1,83 2,15 5,86 Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 1,12 0,94 0,93 1,17 1,06 1,09 1,06 Makarony 1,20 0,39 0,24 0,47 0,44 0,45 0,29 Herbata i kawa 0,61 0,73 0,77 0,78 0,77 0,95 0,60 Przyprawy 0,58 0,67 1,15 1,34 1,65 1,80 1,26 Odywki oraz ywno�� dietetyczna 0,38 1,52 1,49 1,40 1,57 1,24 1,08 Napoje spirytusowe 0,43 0,24 0,22 0,29 0,71 0,65 0,55 Wina 0,04 0,04 0,05 0,07 0,08 0,10 0,03 Piwo i s�ód 0,21 0,64 0,48 0,66 0,87 0,81 1,50 Napoje bezalkoholowe 2,24 1,26 1,33 2,19 1,57 1,86 1,23 Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 0,72 3,34 4,23 7,60 5,69 6,04 6,68 �ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygotowanych przez P. Szajnera przy wykorzystaniu danych MF i CAAC.

190

Aneks 3.3. Stosunek warto�ci eksportu produktów przemys�u spoywczego do warto�ci produkcji sprzedanej tych produktów w cenach bazowych

(w procentach)

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012

Mi�so i przetwory z mi�sa ogó�em 13,2 18,4 19,5 20,4 25,8 27,2 26,6- mi�so czerwone 12,5 18,2 21,5 20,8 28,8 35,1 33,4- mi�so drobiowe 21,1 28,0 25,7 24,3 29,6 27,1 28,2- przetwory z mi�sa czerwonego

i drobiowego 7,9 10,7 11,0 15,7 17,1 15,9 15,6Ryby i przetwory rybne 61,5 58,1 56,4 55,9 70,9 65,6 66,4Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 33,2 35,0 82,6 31,9 73,7 62,6 67,8Soki i napoje owocowe i warzywne 43,7 33,8 43,6 34,9 38,2 38,2 52,5Przetwory owocowo-warzywne 42,2 38,7 38,1 44,1 47,2 48,2 61,2Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 9,8 32,0 26,8 31,0 40,1 41,3 28,5Mleko i przetwory z mleka 17,0 21,5 21,7 20,3 21,9 23,2 23,7Lody 8,5 23,1 22,0 20,8 22,2 20,3 24,8Przetwory zboowe 5,6 9,4 11,3 18,0 16,9 16,2 16,6Pasze dla zwierz�t hodowlanych 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0Karma dla zwierz�t domowych 30,6 23,8 22,1 14,5 27,3 33,9 31,7Pieczywo �wiee 0,4 0,5 0,5 0,5 0,6 0,8 1,0Wyroby ciastkarskie 8,8 13,2 10,4 5,7 5,8 6,9 7,9Pieczywo cukiernicze trwa�e 51,8 61,3 71,9 79,7 85,5 81,4 62,2Cukier 14,9 13,9 15,3 13,1 20,7 21,1 32,4Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 29,8 32,1 31,7 41,2 49,7 41,0 41,0Makarony 11,8 8,3 6,0 8,6 8,9 9,3 9,4Herbata i kawa 51,8 74,9 79,8 93,5 95,2 96,1 92,9Przyprawy 27,6 24,3 30,6 17,7 17,0 20,5 19,5Odywki oraz ywno�� dietetyczna 17,6 56,1 40,7 41,5 51,4 36,7 38,2Napoje spirytusowe 13,4 11,1 10,4 16,0 26,5 27,1 18,2Wina 1,4 1,9 2,5 5,3 7,1 11,1 10,2Piwo i s�ód 2,4 4,3 3,9 4,2 4,7 4,7 5,1Napoje bezalkoholowe 7,8 10,4 10,9 8,9 9,0 8,7 9,0Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 16,4 49,2 86,7 86,9 84,3 87,1 87,4�ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� warto�ci sprzeda�y przemysu spo�ywczego (w cenach bazowych) i wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygo-towanych przez J. Dro�d� i P. Szajnera przy wykorzystaniu niepublikowanych danych GUS, MF i CAAC.

191

Aneks 3.4. Stosunek warto�ci importu produktów przemys�u spoywczego do warto�ci produkcji sprzedanej tych produktów w cenach bazowych

(w procentach)

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012


i drobiowego 0,7 1,9 2,2 3,3 3,4 3,3 2,7Ryby i przetwory rybne 64,8 60,7 60,7 59,9 78,1 68,5 67,2Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 20,1 40,8 72,0 30,2 69,6 76,6 80,8Soki i napoje owocowe i warzywne 10,7 12,7 11,7 10,6 18,0 14,2 16,5Przetwory owocowo-warzywne 13,4 17,9 17,9 23,0 27,0 28,2 31,8Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 45,5 41,2 39,9 35,9 48,1 68,7 61,2Mleko i przetwory z mleka 3,2 5,7 6,0 6,8 8,0 8,8 8,4Lody 2,2 6,8 7,5 6,6 7,2 7,8 11,0Przetwory zboowe 7,3 7,8 8,2 11,5 10,9 10,5 11,9Pasze dla zwierz�t hodowlanych 23,9 20,4 21,9 38,9 30,6 27,3 31,0Karma dla zwierz�t domowych 18,2 21,9 25,8 19,6 20,0 23,6 21,6Pieczywo �wiee 0,3 0,7 0,6 0,6 0,5 0,5 0,5Wyroby ciastkarskie 0,8 3,7 3,5 4,2 3,8 4,0 3,2Pieczywo cukiernicze trwa�e 15,8 15,2 22,9 24,7 26,7 25,9 20,8Cukier 1,7 3,6 6,2 14,7 9,7 14,8 11,7Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 25,0 26,3 27,0 31,2 40,1 31,3 27,8Makarony 13,2 25,9 28,9 21,9 21,8 21,8 22,4Herbata i kawa 100,7 115,3 130,5 148,6 151,1 128,6 121,7Przyprawy 30,1 27,2 24,3 12,8 11,7 13,7 14,6Odywki oraz ywno�� dietetyczna 24,6 26,4 18,9 20,7 23,3 20,3 21,3Napoje spirytusowe 8,7 17,8 18,6 24,1 30,3 34,0 22,9Wina 41,1 51,3 53,1 84,0 91,7 101,8 104,1Piwo i s�ód 4,4 5,6 7,5 5,6 4,5 4,8 6,4Napoje bezalkoholowe 3,2 7,4 7,5 3,7 4,5 3,7 4,3Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 32,7 27,1 34,1 40,4 55,1 33,9 54,4�ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� warto�ci sprzeda�y przemysu spo�ywczego (w cenach bazowych) i wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygo-towanych przez J. Dro�d� i P. Szajnera przy wykorzystaniu niepublikowanych danych GUS, MF i CAAC.

192

Aneks 3.5. Stosunek warto�ci eksportu netto produktów przemys�u spoywczego do warto�ci produkcji sprzedanej tych produktów w cenach bazowych

(w procentach)

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012

Mi�so i przetwory z mi�sa ogó�em 5,7 9,9 6,7 5,3 10,7 12,0 12,0- mi�so czerwone 1,6 4,7 -2,2 -5,7 1,3 3,1 3,6- mi�so drobiowe 13,6 22,4 21,8 20,3 25,2 23,2 24,4- przetwory z mi�sa czerwonego

i drobiowego 7,2 8,8 8,8 12,4 13,7 12,6 12,9Ryby i przetwory rybne -3,3 -2,6 -4,3 -4,0 -7,2 -2,9 -0,8Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 13,1 -5,8 10,6 1,7 4,1 -14,0 -13,0Soki i napoje owocowe i warzywne 33,0 21,1 31,9 24,3 20,2 24,0 36,0Przetwory owocowo-warzywne 28,8 20,8 20,2 21,1 20,2 20,0 29,4Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze -35,7 -9,2 -13,1 -4,9 -8,0 -27,4 -32,7Mleko i przetwory z mleka 13,8 15,8 15,7 13,5 13,9 14,4 15,3Lody 6,3 16,3 14,5 14,2 15,0 12,5 13,8Przetwory zboowe -1,7 1,6 3,1 6,5 6,0 5,7 4,7Pasze dla zwierz�t hodowlanych -23,9 -20,4 -21,9 -38,9 -30,6 -27,3 -31,0Karma dla zwierz�t domowych 12,4 1,9 -3,7 -5,1 7,3 10,3 10,1Pieczywo �wiee 0,1 -0,2 -0,1 -0,1 0,1 0,3 0,5Wyroby ciastkarskie 8,0 9,5 6,9 1,5 2,0 2,9 4,7Pieczywo cukiernicze trwa�e 36,0 46,1 49,0 55,0 58,8 55,5 41,4Cukier 13,2 10,3 9,1 -1,6 11,0 6,3 20,7Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 4,8 5,8 4,7 10,0 9,6 9,7 13,2Makarony -1,4 -17,6 -22,9 -13,3 -12,9 -12,5 -13,0Herbata i kawa -48,9 -40,4 -50,7 -55,1 -55,9 -32,5 -28,8Przyprawy -2,5 -2,9 6,3 4,9 5,3 6,8 4,9Odywki oraz ywno�� dietetyczna -7,0 29,7 21,8 20,8 28,1 16,4 16,9Napoje spirytusowe 4,7 -6,7 -8,2 -8,1 -3,8 -6,9 -4,7Wina -39,7 -49,4 -50,6 -78,7 -84,6 -90,7 -93,9Piwo i s�ód -2,0 -1,3 -3,6 -1,4 0,2 -0,1 -1,3Napoje bezalkoholowe 4,6 3,0 3,4 5,2 4,5 5,0 4,7Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) -16,3 22,1 52,6 46,5 29,2 53,2 33,0�ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� warto�ci sprzeda�y przemysu spo�ywczego (w cenach bazowych) i wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygo-towanych przez J. Dro�d� i P. Szajnera przy wykorzystaniu niepublikowanych danych GUS, MF i CAAC.

193

Aneks 3.6. Stosunek warto�ci eksportu produktów przemys�u spoywczego do Unii Europejskieja do warto�ci produkcji sprzedanej tych produktów

w cenach bazowych (w procentach)

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012


i drobiowego 5,3 9,0 9,7 13,6 15,0 14,1 10,4Ryby i przetwory rybne 52,6 52,9 51,7 49,6 61,1 58,6 54,8Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 14,5 16,7 42,9 15,1 37,0 31,5 13,3Soki i napoje owocowe i warzywne 40,7 31,3 40,5 32,5 35,7 36,0 45,6Przetwory owocowo-warzywne 33,0 31,4 31,0 35,3 37,6 38,1 41,3Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 8,9 31,5 26,1 30,5 39,6 40,5 14,1Mleko i przetwory z mleka 11,2 16,2 17,4 16,3 16,7 17,3 10,5Lody 7,6 22,2 21,1 19,9 21,3 19,1 11,8Przetwory zboowe 2,9 6,8 8,4 14,0 13,1 12,3 8,2Pasze dla zwierz�t hodowlanych 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0Karma dla zwierz�t domowych 27,9 21,5 19,3 12,2 25,4 31,6 19,4Pieczywo �wiee 0,3 0,4 0,4 0,5 0,5 0,8 0,6Wyroby ciastkarskie 7,5 11,1 8,5 4,8 5,1 6,0 4,6Pieczywo cukiernicze trwa�e 39,4 51,3 62,0 67,9 72,7 68,4 34,6Cukier 11,3 10,3 12,0 11,9 13,7 16,9 8,9Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 20,0 19,6 20,7 28,3 34,5 28,0 20,9Makarony 10,4 7,1 4,8 7,5 7,5 7,9 3,8Herbata i kawa 33,4 51,1 60,2 75,4 75,7 75,9 51,8Przyprawy 12,8 12,6 19,8 12,9 12,9 16,2 10,7Odywki oraz ywno�� dietetyczna 9,1 39,6 27,7 28,5 36,4 25,0 17,5Napoje spirytusowe 3,4 3,7 3,5 6,3 19,9 20,6 10,6Wina 1,0 1,4 2,0 4,1 5,1 7,5 1,7Piwo i s�ód 0,9 3,5 3,3 3,5 3,9 3,8 2,2Napoje bezalkoholowe 6,6 8,8 9,5 7,3 6,8 6,7 3,1Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 6,8 38,1 70,1 89,6 86,8 86,8 86,7a do 2006 roku dane dla UE-25, a od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� warto�ci sprzeda�y przemysu spo�ywczego (w cenach bazowych) i wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygo-towanych przez J. Dro�d� i P. Szajnera przy wykorzystaniu niepublikowanych danych GUS, MF i CAAC.

194

Aneks 3.7. Stosunek warto�ci importu produktów przemys�u spoywczego z Unii Europejskieja do warto�ci produkcji sprzedanej tych produktów


Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012


i drobiowego 0,7 1,5 2,1 3,2 3,3 3,3 2,4Ryby i przetwory rybne 18,6 14,8 19,8 16,1 20,0 20,4 20,3Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 19,1 39,0 69,1 29,4 67,7 74,0 48,1Soki i napoje owocowe i warzywne 2,9 4,6 5,2 4,5 6,4 6,1 5,5Przetwory owocowo-warzywne 7,1 9,1 9,5 13,1 14,1 14,5 15,3Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 34,2 29,2 29,5 28,3 38,5 53,4 39,1Mleko i przetwory z mleka 1,7 4,9 5,0 6,0 7,2 8,1 6,7Lody 2,2 4,8 4,4 6,6 7,2 7,8 6,3Przetwory zboowe 6,9 7,1 7,7 11,2 10,8 10,0 9,3Pasze dla zwierz�t hodowlanych 8,4 2,3 4,6 5,1 3,6 2,6 2,1Karma dla zwierz�t domowych 17,3 19,8 23,8 17,9 18,8 22,4 11,2Pieczywo �wiee 0,3 0,5 0,5 0,6 0,4 0,4 0,5Wyroby ciastkarskie 0,7 3,7 3,5 4,2 3,8 3,9 3,0Pieczywo cukiernicze trwa�e 13,8 14,6 21,9 23,3 25,0 24,5 15,5Cukier 1,6 2,2 4,1 13,2 7,5 7,9 1,5Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 17,9 20,9 22,4 24,2 32,4 25,6 19,7Makarony 8,7 18,2 20,2 15,7 16,9 17,3 13,4Herbata i kawa 54,7 69,6 78,2 97,0 98,9 80,3 86,3Przyprawy 21,9 18,9 17,2 9,6 7,8 9,0 8,5Odywki oraz ywno�� dietetyczna 24,1 26,0 18,6 20,4 23,1 20,1 16,2Napoje spirytusowe 7,9 15,6 16,1 21,9 28,2 31,7 19,3Wina 26,7 36,9 37,6 58,6 65,1 72,5 62,9Piwo i s�ód 4,4 5,5 6,8 5,3 4,4 4,7 1,5Napoje bezalkoholowe 3,0 7,0 7,1 3,3 4,3 3,6 2,5Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 9,5 11,4 16,6 15,7 23,7 14,4 17,5a do 2006 roku dane dla UE-25, a od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� warto�ci sprzeda�y przemysu spo�ywczego (w cenach bazowych) i wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygo-towanych przez J. Dro�d� i P. Szajnera przy wykorzystaniu niepublikowanych danych GUS, MF i CAAC.

195

Aneks 3.8. Stosunek warto�ci eksportu netto produktów przemys�u spoywczego do Unii Europejskieja do warto�ci produkcji sprzedanej tych produktów


Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012

Mi�so i przetwory z mi�sa ogó�em 4,2 9,1 4,7 3,6 6,7 6,0 2,3- mi�so czerwone 0,9 4,8 -5,0 -7,0 -4,4 -8,3 -10,5- mi�so drobiowe 11,9 20,6 20,1 18,2 22,1 21,0 16,4- przetwory z mi�sa czerwonego

i drobiowego 4,6 7,5 7,6 10,4 11,7 10,8 8,0Ryby i przetwory rybne 34,0 38,1 31,9 33,5 41,1 38,2 34,5Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) -4,6 -22,3 -26,2 -14,3 -30,7 -42,5 -34,8Soki i napoje owocowe i warzywne 37,8 26,7 35,3 28,0 29,3 29,9 40,1Przetwory owocowo-warzywne 25,9 22,3 21,5 22,2 23,5 23,6 26,0Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze -25,3 2,3 -3,4 2,2 1,1 -12,9 -25,0Mleko i przetwory z mleka 9,5 11,3 12,4 10,3 9,5 9,2 3,8Lody 5,4 17,4 16,7 13,3 14,1 11,3 5,5Przetwory zboowe -4,0 -0,3 0,7 2,8 2,3 2,3 -1,1Pasze dla zwierz�t hodowlanych -8,4 -2,3 -4,6 -5,1 -3,6 -2,6 -2,1Karma dla zwierz�t domowych 10,6 1,7 -4,5 -5,7 6,6 9,2 8,2Pieczywo �wiee 0,0 -0,1 -0,1 -0,1 0,1 0,4 0,1Wyroby ciastkarskie 6,8 7,4 5,0 0,6 1,3 2,1 1,6Pieczywo cukiernicze trwa�e 25,6 36,7 40,1 44,6 47,7 43,9 19,1Cukier 9,7 8,1 7,9 -1,3 6,2 9,0 7,4Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 2,1 -1,3 -1,7 4,1 2,1 2,4 1,2Makarony 1,7 -11,1 -15,4 -8,2 -9,4 -9,4 -9,6Herbata i kawa -21,3 -18,5 -18,0 -21,6 -23,2 -4,4 -34,5Przyprawy -9,1 -6,3 2,6 3,3 5,1 7,2 2,2Odywki oraz ywno�� dietetyczna -15,0 13,6 9,1 8,1 13,3 4,9 1,3Napoje spirytusowe -4,5 -11,9 -12,6 -15,6 -8,3 -11,1 -8,7Wina -25,7 -35,5 -35,6 -54,5 -60,0 -65,0 -61,2Piwo i s�ód -3,5 -2,0 -3,5 -1,8 -0,5 -0,9 0,7Napoje bezalkoholowe 3,6 1,8 2,4 4,0 2,5 3,1 0,6Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) -2,7 26,7 53,5 73,9 63,1 72,4 99,2a do 2006 roku dane dla UE-25, a od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� warto�ci sprzeda�y przemysu spo�ywczego (w cenach bazowych) i wyników handlu zagranicznego produktami �ywno�ciowymi, przygo-towanych przez J. Dro�d� i P. Szajnera przy wykorzystaniu niepublikowanych danych GUS, MF i CAAC.

196

Aneks 3.9. Udzia� eksportu do Unii Europejskieja w warto�ci ca�ego eksportu tych produktów przemys�u spoywczego (w procentach)

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012


i drobiowego 66,4 84,3 87,8 87,0 87,6 88,2 66,9Ryby i przetwory rybne 85,5 91,1 91,7 88,8 86,2 89,4 82,4Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 43,6 47,6 51,9 47,6 50,2 50,3 19,6Soki i napoje owocowe i warzywne 93,3 92,7 93,0 93,0 93,4 94,2 86,9Przetwory owocowo-warzywne 78,2 81,2 81,4 80,1 79,6 79,1 67,4Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 91,6 98,3 97,1 98,2 98,6 98,1 49,5Mleko i przetwory z mleka 66,2 75,2 80,1 80,4 76,3 74,5 44,3Lody 90,0 96,1 95,9 95,5 96,2 93,8 47,6Przetwory zboowe 52,3 72,6 74,2 78,1 77,4 76,0 49,7Pasze dla zwierz�t hodowlanych 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0Karma dla zwierz�t domowych 91,0 90,6 87,4 84,1 93,0 93,3 61,2Pieczywo �wiee 75,9 88,9 84,4 87,1 93,4 93,8 62,4Wyroby ciastkarskie 86,1 84,0 81,4 85,1 87,8 87,0 57,7Pieczywo cukiernicze trwa�e 76,1 83,7 86,3 85,2 85,0 84,0 55,7Cukier 75,6 74,1 78,3 90,8 66,3 80,3 27,3Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 67,1 61,2 65,4 68,7 69,4 68,3 51,0Makarony 88,3 85,3 79,2 87,1 83,8 84,9 40,7Herbata i kawa 64,4 68,3 75,4 80,6 79,5 79,0 45,9Przyprawy 46,4 51,8 64,7 72,9 75,7 79,4 54,9Odywki oraz ywno�� dietetyczna 51,6 70,7 68,2 68,8 70,8 68,0 45,8Napoje spirytusowe 26,3 33,6 33,7 39,4 74,9 75,7 58,3Wina 72,7 72,3 80,3 76,4 71,1 67,1 16,2Piwo i s�ód 38,8 82,1 82,7 83,3 82,3 80,6 43,3Napoje bezalkoholowe 84,9 84,3 86,5 81,4 75,8 76,8 33,9Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 41,5 77,3 80,8 87,4 87,4 89,3 74,1a do 2006 roku dane dla UE-25, a od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� wyników handlu zagranicznego produk-tami przemysu spo�ywczego, przygotowanych przez P. Szajnera przy wykorzystaniu danych MF i CAAC.

197

Aneks 3.10. Udzia� importu z Unii Europejskieja w warto�ci ca�ego importu tych produktów przemys�u spoywczego (w procentach)

Produkty 2004 2007 2008 2009 2010 2011 I-VI2012


i drobiowego 99,0 82,5 94,7 97,9 99,0 99,3 89,5Ryby i przetwory rybne 28,7 24,4 32,7 26,9 25,6 29,8 30,2Przetwory ziemniaczane (��cznie ze skrobi�) 94,8 95,6 96,0 97,1 97,4 96,5 59,6Soki i napoje owocowe i warzywne 27,0 35,8 44,9 42,6 35,6 43,0 33,2Przetwory owocowo-warzywne 53,2 51,1 53,4 56,9 52,2 51,5 48,0Oleje, margaryny i pozosta�e t�uszcze 75,1 70,9 74,0 78,6 80,0 77,7 63,8Mleko i przetwory z mleka 53,9 85,6 82,5 88,2 90,3 91,7 80,1Lody 100,0 71,3 58,7 99,8 99,5 99,3 57,4Przetwory zboowe 94,0 91,0 93,2 97,1 98,8 94,6 77,7Pasze dla zwierz�t hodowlanych 35,1 11,3 21,1 13,1 11,7 9,5 6,9Karma dla zwierz�t domowych 94,9 90,3 92,3 91,5 94,2 94,8 51,6Pieczywo �wiee 100,0 83,6 85,8 89,1 91,1 98,7 95,1Wyroby ciastkarskie 84,7 99,7 99,5 99,2 98,9 98,8 93,9Pieczywo cukiernicze trwa�e 87,2 96,1 95,4 94,4 93,7 94,4 74,5Cukier 94,9 61,5 66,4 90,0 76,7 53,2 13,0Kakao, czekolada i pozosta�e s�odycze 71,4 79,4 82,9 77,7 81,0 81,9 70,7Makarony 65,8 70,2 69,8 72,0 77,9 79,4 59,7Herbata i kawa 54,3 60,4 59,9 65,2 65,4 62,4 60,9Przyprawy 72,7 69,3 70,6 75,0 67,0 65,7 58,1Odywki oraz ywno�� dietetyczna 97,8 98,8 98,5 98,6 99,1 99,0 75,9Napoje spirytusowe 90,8 87,6 86,6 90,7 93,0 93,1 84,5Wina 64,8 72,0 70,8 69,9 70,9 71,2 60,4Piwo i s�ód 99,3 97,4 90,2 95,3 97,8 98,8 93,2Napoje bezalkoholowe 91,8 94,0 94,4 88,9 97,1 96,0 57,1Wyroby tytoniowe (��cznie z tytoniem) 29,0 42,2 48,6 39,0 43,0 42,3 32,1a do 2006 roku dane dla UE-25, a od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie zestawie� wyników handlu zagranicznego produk-tami przemysu spo�ywczego, przygotowanych przez P. Szajnera przy wykorzystaniu danych MF i CAAC.

Ane

ks 4

.1. W

ska

niki

RC

A w

han

dlu

arty

ku�a

mi r

olno

-spo

yw

czym

i Pol

skia (w

ed�u

g dz

ia�ó

w H

S)

Dzi

a�

HS

Ogó

�em

U

E-15

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

- -2

011

2007

- -2

011

2003

- -2

011

2007

- -2

011

01

2,29

2,

90

2,08

1,

65

1,88

1,

36

1,09

-1

,20

-0,9

9 1,

94

2,38

1,

57

1,08

1,

19

0,87

0,

71

-1,2

3 -0

,86

02

1,58

1,

62

2,38

2,

40

2,23

2,

62

2,67

1,

09

0,29

1,

04

1,22

2,

10

2,05

1,

81

2,01

1,

96

0,92

-0

,14

03

0,53

0,

75

0,95

0,

99

0,95

1,

09

1,06

0,

53

0,11

0,

59

0,86

1,

09

1,14

1,

05

1,19

1,

24

0,65

0,

16

04

1,48

2,

00

2,57

2,

36

2,19

2,

24

2,22

0,

74

-0,3

5 0,

40

1,02

1,

55

1,49

1,

10

1,12

1,

12

0,72

-0

,43

05

3,68

2,

78

2,75

2,

35

2,27

2,

31

2,35

-1

,33

-0,4

0 4,

24

3,03

3,

22

2,80

2,

38

2,16

2,

20

-2,0

4 -1

,02

06

0,71

0,

73

0,59

0,

71

0,66

0,

66

0,57

-0

,14

-0,0

2 0,

48

0,43

0,

36

0,38

0,

36

0,31

0,

27

-0,2

0 -0

,09

07

2,08

2,

05

1,96

1,

90

1,55

1,

53

1,48

-0

,60

-0,4

8 1,

41

1,54

1,

58

1,46

1,

18

1,22

1,

18

-0,2

4 -0

,41

08

1,64

1,

49

1,35

1,

30

1,17

1,

08

1,13

-0

,51

-0,2

2 1,

22

0,98

0,

90

0,90

0,

66

0,64

0,

68

-0,5

4 -0

,22

09

0,52

0,

54

0,50

0,

58

0,83

0,

72

1,00

0,

48

0,50

0,

11

0,15

0,

27

0,34

0,

60

0,52

0,

67

0,56

0,

40

10

0,25

0,

12

0,26

0,

15

0,65

0,

44

0,34

0,

09

0,08

0,

05

0,12

0,

45

0,30

1,

11

0,96

0,

80

0,75

0,

35

11

1,00

1,

02

0,77

0,

73

0,98

0,

99

1,01

0,

01

0,24

0,

37

0,33

0,

40

0,59

0,

67

0,64

0,

83

0,46

0,

43

12

0,22

0,

55

0,66

0,

40

0,35

0,

35

0,19

-0

,03

-0,4

7 0,

27

0,67

1,

08

0,63

0,

62

0,68

0,

29

0,01

-0

,79

13

0,23

0,

25

0,21

0,

19

0,25

0,

13

0,10

-0

,13

-0,1

1 0,

28

0,27

0,

07

0,05

0,

06

0,04

0,

04

-0,2

3 -0

,03

14

0,94

1,

07

0,97

0,

75

0,68

0,

38

0,29

-0

,65

-0,6

8 1,

83

1,71

1,

26

0,77

1,

02

0,70

0,

27

-1,5

6 -0

,99

15

0,10

0,

16

0,52

0,

44

0,47

0,

48

0,41

0,

31

-0,1

1 0,

04

0,16

0,

71

0,44

0,

44

0,56

0,

39

0,36

-0

,32

16

1,60

1,

58

1,78

1,

88

1,98

2,

15

2,16

0,

56

0,38

1,

20

1,25

1,

48

1,60

1,

55

1,72

1,

80

0,60

0,

32

17

1,63

1,

99

1,50

1,

62

1,11

1,

06

1,03

-0

,60

-0,4

7 0,

74

1,67

0,

95

1,20

0,

93

0,98

0,

94

0,20

-0

,01

18

1,48

1,

87

1,94

1,

84

1,81

2,

21

2,37

0,

89

0,43

0,

46

0,85

0,

82

0,94

0,

98

1,22

1,

34

0,88

0,

52

19

1,33

1,

64

2,26

2,

16

1,83

1,

93

1,97

0,

64

-0,2

9 0,

39

0,69

1,

34

1,28

1,

10

1,17

1,

19

0,80

-0

,15

20

2,40

2,

22

2,10

2,

12

1,75

1,

77

1,89

-0

,51

-0,2

1 1,

55

1,39

1,

47

1,50

1,

10

1,12

1,

28

-0,2

7 -0

,19

21

1,69

1,

65

2,10

2,

15

2,14

2,

33

2,25

0,

56

0,15

0,

54

0,63

1,

23

1,41

1,

48

1,66

1,

61

1,08

0,

39

22

0,26

0,

40

0,48

0,

50

0,55

0,

60

0,56

0,

30

0,08

0,

11

0,19

0,

23

0,25

0,

24

0,34

0,

31

0,20

0,

09

23

0,60

0,

64

0,71

0,

68

0,63

0,

84

0,79

0,

19

0,08

0,

38

0,45

0,

44

0,43

0,

44

0,61

0,

55

0,17

0,

10

24

0,53

0,

79

2,41

2,

78

3,71

4,

14

4,13

3,

60

1,72

0,

02

0,22

1,

33

1,67

2,

69

3,37

3,

54

3,52

2,

21

Ogó

�em

1,

08

1,19

1,

39

1,31

1,

34

1,39

1,

35

0,27

-0

,04

0,68

0,

84

1,10

1,

06

1,03

1,

11

1,09

0,

40

-0,0

2

��

Cd.

ane

ksu

4.1.

Wsk

ani

ki R

CA

w h

andl

u ar

tyku

�am

i rol

no-s

poy

wcz

ymi P

olsk

ia (wed

�ug

dzia

�ów

HS)

Dzi

a�

HS

UE-

12

Spoz

a U

E-27

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

- -2

011

2007

- -2

011

2003

- -2

011

2007

- -2

011

01

1,15

1,

19

2,98

1,

66

0,88

1,

40

0,74

-0

,41

-2,2

4 3,

48

4,17

2,

32

2,76

4,

01

1,79

1,

76

-1,7

2 -0

,56

02

2,21

1,

58

3,13

2,

35

2,25

2,

66

2,47

0,

26

-0,6

6 3,

48

2,55

1,

04

2,19

1,

68

2,96

3,

70

0,22

2,

66

03

0,87

0,

53

0,28

0,

38

0,41

0,

24

0,27

-0

,60

-0,0

1 0,

27

0,49

0,

40

0,41

0,

59

0,84

0,

50

0,24

0,

11

04

3,79

4,

86

4,04

4,

36

4,76

4,

23

3,89

0,

10

-0,1

5 7,

17

4,66

3,

88

2,64

2,

60

3,10

3,

20

-3,9

7 -0

,68

05

0,20

0,

29

0,36

0,

30

0,31

0,

50

0,64

0,

44

0,28

3,

45

3,44

2,

83

2,20

2,

49

3,03

2,

79

-0,6

6 -0

,04

06

0,40

0,

45

0,39

0,

43

0,31

0,

33

0,25

-0

,15

-0,1

4 0,

96

1,64

1,

23

1,88

1,

72

2,06

1,

69

0,73

0,

46

07

4,67

3,

35

2,28

2,

63

1,60

1,

21

1,09

-3

,59

-1,2

0 2,

39

2,25

1,

69

1,65

1,

85

2,18

2,

20

-0,1

9 0,

52

08

1,43

1,

86

1,22

1,

24

0,57

0,

38

0,35

-1

,08

-0,8

7 2,

15

2,42

2,

07

1,73

3,

07

2,82

2,

75

0,60

0,

68

09

2,05

2,

01

1,19

1,

43

1,68

1,

36

1,89

-0

,16

0,70

1,

03

0,99

0,

61

0,55

0,

43

0,50

0,

70

-0,3

3 0,

09

10

0,06

0,

28

0,20

0,

13

0,24

0,

22

0,24

0,

18

0,04

1,

00

0,23

0,

26

0,13

0,

83

0,30

0,

06

-0,9

3 -0

,20

11

0,65

0,

69

0,40

0,

48

0,95

0,

99

0,92

0,

27

0,52

3,

59

3,53

2,

20

1,62

2,

30

2,41

1,

93

-1,6

6 -0

,27

12

0,66

0,

87

0,71

0,

50

0,33

0,

33

0,32

-0

,34

-0,3

9 0,

13

0,49

0,

26

0,14

0,

11

0,09

0,

10

-0,0

3 -0

,16

13

0,09

0,

14

0,35

0,

36

0,74

0,

18

0,31

0,

21

-0,0

5 0,

24

0,32

0,

58

0,51

0,

58

0,39

0,

18

-0,0

7 -0

,40

14

0,97

1,

25

4,97

4,

51

2,60

1,

49

1,70

0,

74

-3,2

7 0,

00

0,28

0,

20

0,15

0,

18

0,09

0,

07

0,07

-0

,12

15

0,54

0,

47

1,25

1,

75

1,91

1,

58

1,73

1,

19

0,48

0,

15

0,11

0,

05

0,05

0,

05

0,05

0,

05

-0,0

9 0,

01

16

2,80

2,

77

2,91

2,

95

3,13

3,

31

3,46

0,

66

0,54

2,

74

2,22

1,

48

1,21

1,

40

1,54

1,

31

-1,4

3 -0

,17

17

3,33

2,

85

3,01

2,

63

1,87

1,

87

2,12

-1

,21

-0,8

9 4,

36

2,77

2,

29

2,15

1,

37

1,49

0,

93

-3,4

2 -1

,36

18

3,01

3,

07

1,97

1,

77

1,72

1,

77

1,68

-1

,33

-0,2

9 4,

75

4,12

5,

12

3,86

3,

64

4,45

4,

70

-0,0

6 -0

,42

19

5,33

5,

14

4,12

3,

67

3,08

3,

16

3,07

-2

,26

-1,0

5 2,

50

2,48

2,

82

2,65

2,

20

2,36

2,

44

-0,0

6 -0

,38

20

3,80

3,

51

2,60

2,

68

2,44

2,

33

2,12

-1

,68

-0,4

8 3,

89

3,75

2,

56

2,43

2,

42

2,42

2,

31

-1,5

8 -0

,24

21

3,60

3,

27

2,85

2,

75

2,51

2,

65

2,65

-0

,95

-0,2

0 3,

47

3,20

3,

13

2,60

2,

54

2,69

2,

45

-1,0

2 -0

,67

22

0,33

1,

17

1,18

1,

17

1,38

1,

30

1,30

0,

97

0,12

0,

96

0,93

0,

84

0,80

1,

04

0,83

0,

65

-0,3

1 -0

,19

23

0,43

0,

42

0,84

0,

80

0,52

0,

83

0,88

0,

45

0,04

1,

25

1,12

1,

04

0,94

0,

99

1,01

0,

87

-0,3

8 -0

,17

24

0,86

1,

17

4,08

5,

03

5,15

3,

81

3,44

2,

58

-0,6

4 2,

73

2,76

3,

15

2,98

2,

89

3,16

2,

47

-0,2

6 -0

,68

Ogó

�em

2,

00

2,00

2,

06

1,97

1,

85

1,77

1,

71

-0,2

9 -0

,34

2,14

1,

83

1,47

1,

29

1,47

1,

57

1,46

-0

,68

-0,0

1 a w

arto

�ci w

ska

nikó

w R

CA

mog

� ró

ni�

si�

nie

znac

znie

od

tych

prz

edst

awio

nych

w p

oprz

edni

ch o

prac

owan

iach

. Wyn

ika

to z

e sp

ecyf

iki o

blic

ze�

wsk

ani

ka R

CA

, kt

óre

bazu

j� m

.in. n

a st

rum

ieni

ach

eksp

ortu

wsz

ystk

ich

pa�s

tw �

wia

ta u

wzg

l�dn

iony

ch w

baz

ie d

anyc

h W

ITS-

Com

trade

. Sta

tyst

yki t

e po

dleg

aj�

proc

esow

i ci�

g�eg

o uz

upe�

nian

ia i

mod

yfik

acji

�ród

o: o

blic

zeni

a w

asne

na

pods

tawi

e ba

zy W

ITS-

Com

trad

e.

��

Ane

ks 4

.2. W

ska

niki

Laf

aya

w h

andl

u ar

tyku

�am

i rol

no-s

poy

wcz

ymi P

olsk

i (w

ed�u

g dz

ia�ó

w H

S)

Dzi

a�

HS

Ogó

�em

U

E-15

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

- -2

011

2007

- -2

011

2003

- -2

011

2007

- -2

011

01

1,36

1,34

0,55

0,

14

0,04

-0,2

2-0

,49

-1,8

5 -1

,04

1,89

1,

600,

53-0

,20

-0,4

0-0

,61

-0,8

5-2

,74

-1,3

8 02

4,

913,

243,

87

2,75

1,

382,

823,

52-1

,39

-0,3

5 5,

19

2,41

3,25

0,55

-1,0

9-0

,14

0,10

-5,0

9 -3

,15

03

-2,0

4-1

,46

-1,6

3 -1

,40

-1,7

9-2

,02

-1,6

10,

43

0,02

1,

90

2,00

2,27

1,79

1,88

2,21

2,14

0,24

-0

,13

04

3,49

4,60

4,33

4,

19

2,88

2,83

2,82

-0,6

7 -1

,51

1,63

4,

083,

703,

621,

721,

291,

29-0

,34

-2,4

1 05

-0

,48

-0,8

2-0

,34

-0,5

4 -0

,56

-0,3

8-0

,24

0,24

0,

10

1,25

0,

330,

04-0

,04

-0,2

1-0

,24

-0,1

1-1

,36

-0,1

5 06

-0

,60

-0,6

7-0

,70

-0,6

8 -0

,63

-0,5

9-0

,51

0,09

0,

19

-1,1

6 -1

,36

-1,3

7-1

,33

-1,2

0-1

,18

-0,9

80,

17

0,38

07

2,

962,

281,

04

1,09

0,

730,

390,

35-2

,61

-0,6

9 3,

55

2,44

0,64

0,73

0,36

-0,2

1-0

,32

-3,8

6 -0

,96

08

-2,2

7-2

,19

-2,6

8 -2

,04

-1,5

4-1

,77

-1,4

60,

81

1,22

-0

,64

-1,7

5-2

,18

-1,3

6-1

,54

-1,7

1-1

,56

-0,9

2 0,

62

09

-1,9

5-1

,59

-0,9

5 -0

,81

-1,0

1-1

,13

-1,0

30,

92

-0,0

8 -0

,94

-0,7

9-0

,47

-0,2

9-0

,57

-0,6

4-0

,54

0,40

-0

,07

10

-0,7

2-1

,69

-1,8

9 -2

,32

0,75

0,01

-0,6

90,

03

1,20

-0

,78

-1,4

7-1

,81

-1,5

31,

330,

840,

431,

21

2,24

11

-0

,41

-0,4

9-0

,60

-0,5

6 -0

,40

-0,3

0-0

,34

0,07

0,

26

-0,3

6 -0

,71

-0,6

3-0

,33

-0,3

3-0

,33

-0,3

30,

03

0,30

12

-1

,10

-0,2

9-0

,10

-0,8

6 -0

,72

-0,4

7-1

,29

-0,1

9 -1

,19

-0,4

2 0,

300,

620,

360,

310,

39-0

,41

0,01

-1

,03

13

-0,4

0-0

,39

-0,3

0 -0

,31

-0,3

2-0

,31

-0,2

60,

14

0,04

-0

,62

-0,5

7-0

,43

-0,3

7-0

,43

-0,3

8-0

,29

0,33

0,

14

14

0,01

0,00

0,00

-0

,01

-0,0

7-0

,10

-0,1

4-0

,15

-0,1

4 0,

06

0,04

0,02

0,01

-0,0

1-0

,02

-0,0

4-0

,10

-0,0

6 15

-2

,86

-2,5

2-1

,17

-1,4

9 -1

,06

-1,0

9-1

,83

1,03

-0

,66

-4,4

9 -3

,44

-1,3

1-2

,00

-1,6

8-1

,60

-2,5

61,

92

-1,2

6 16

1,

831,

651,

55

1,69

1,

691,

731,

77-0

,06

0,22

2,

42

1,86

1,75

2,10

1,94

2,00

2,08

-0,3

5 0,

32

17

1,31

1,50

0,40

0,

56

-0,2

30,

13-0

,24

-1,5

5 -0

,64

-0,3

1 1,

28-0

,46

-0,1

3-0

,97

-0,5

6-0

,49

-0,1

8 -0

,03

18

-1,2

1-0

,27

-0,3

8 -0

,23

-0,0

2-0

,09

0,21

1,42

0,

59

-1,5

9 -1

,01

-1,5

7-1

,13

-0,5

2-1

,05

-0,7

20,

87

0,84

19

1,

231,

281,

50

1,44

0,

960,

941,

07-0

,16

-0,4

3 -0

,50

-0,3

90,

190,

28-0

,11

-0,2

0-0

,01

0,49

-0

,20

20

3,20

2,27

1,05

1,

60

0,88

0,40

0,79

-2,4

1 -0

,26

5,28

3,

111,

912,

291,

270,

961,

44-3

,84

-0,4

7 21

-0

,73

-0,7

2-0

,07

0,04

0,

040,

470,

621,

35

0,69

-4

,02

-3,3

1-1

,90

-1,2

7-1

,15

-0,6

9-0

,27

3,75

1,

63

22

-0,8

1-0

,46

-1,1

4 -0

,95

-0,6

8-0

,59

-0,5

80,

23

0,56

-1

,76

-1,4

3-2

,20

-1,9

0-1

,63

-1,3

5-1

,41

0,35

0,

79

23

-4,8

2-4

,27

-3,1

7 -3

,07

-3,3

1-3

,13

-2,9

01,

92

0,27

-5

,23

-2,8

1-1

,40

-1,5

6-0

,97

-0,8

4-0

,87

4,36

0,

53

24

0,10

-0,3

40,

84

1,77

2,

962,

482,

482,

38

1,64

-0

,36

-0,4

10,

781,

714,

024,

074,

274,

64

3,49

��

Cd.

Ane

ksu

4.2.

Wsk

ani

ki L

afay

a w

han

dlu

arty

ku�a

mi r

olno

-spo

yw

czym

i Pol

ski (

wed

�ug

dzia

�ów

HS)

Dzi

a�

HS

UE-

12

Spoz

a U

E-27

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

- -2

011

2007

- -2

011

2003

- -2

011

2007

- -2

011

01

-0,3

5-0

,56

-1,0

5 -0

,64

-0,9

4-0

,88

-1,4

3-1

,08

-0,3

8 1,

32

1,65

1,16

1,33

1,74

0,71

0,70

-0,6

2 -0

,46

02

2,48

2,11

4,47

3,

75

3,77

4,52

5,00

2,52

0,

53

5,77

5,

102,

566,

654,

337,

3310

,21

4,44

7,

64

03

0,38

0,06

-0,0

7 0,

04

-0,0

1-0

,45

-0,3

9-0

,77

-0,3

2 -8

,31

-7,1

8-8

,82

-7,7

1-9

,12

-9,7

9-8

,94

-0,6

2 -0

,12

04

1,73

3,19

1,41

3,

23

3,31

3,10

3,10

1,38

1,

69

7,23

5,

956,

594,

923,

544,

544,

90-2

,33

-1,7

0 05

-0

,10

-0,0

6-0

,07

-0,1

1 -0

,10

-0,1

1-0

,05

0,05

0,

02

-2,9

0 -2

,68

-0,9

2-1

,45

-1,2

0-0

,58

-0,4

22,

48

0,50

06

-0

,03

-0,0

10,

08

0,11

0,

080,

070,

060,

09

-0,0

1 0,

04

0,25

0,28

0,49

0,38

0,45

0,32

0,28

0,

04

07

3,31

1,79

1,33

1,

42

0,77

0,51

0,36

-2,9

5 -0

,97

1,49

1,

731,

301,

411,

651,

932,

200,

71

0,89

08

1,

252,

020,

63

1,47

0,

320,

05-0

,07

-1,3

1 -0

,70

-5,5

4 -4

,09

-4,1

5-4

,26

-0,3

7-0

,90

-0,4

35,

11

3,72

09

0,

960,

950,

38

0,37

0,

730,

511,

060,

10

0,68

-4

,43

-3,6

4-2

,28

-2,4

1-2

,85

-2,8

2-3

,16

1,27

-0

,88

10

-4,1

4-3

,82

-7,2

5 -8

,74

-4,7

1-5

,06

-6,2

0-2

,06

1,05

0,

81

-1,2

10,

42-0

,84

2,74

0,53

-0,5

8-1

,39

-1,0

0 11

-5

,77

-4,7

6-3

,65

-4,6

2 -4

,10

-3,2

0-2

,96

2,81

0,

69

1,38

1,

541,

131,

031,

301,

120,

88-0

,50

-0,2

5 12

-2

,21

-1,4

3-1

,48

-2,3

0 -2

,71

-1,6

1-2

,56

-0,3

4 -1

,07

-1,7

2 -0

,83

-0,8

5-2

,52

-1,8

7-1

,64

-2,4

6-0

,74

-1,6

0 13

-0

,15

-0,1

4-0

,03

-0,0

3 -0

,02

-0,0

8-0

,05

0,11

-0

,01

-0,1

7 -0

,17

-0,1

4-0

,26

-0,2

0-0

,22

-0,2

8-0

,11

-0,1

3 14

0,

000,

000,

03

0,02

0,

010,

000,

00-0

,01

-0,0

3 -0

,05

-0,0

5-0

,06

-0,0

6-0

,23

-0,2

9-0

,39

-0,3

4 -0

,34

15

-1,4

3-2

,41

0,41

0,

70

0,86

0,37

0,31

1,74

-0

,10

-1,0

5 -1

,14

-1,9

4-2

,12

-1,3

3-1

,27

-2,0

0-0

,94

-0,0

6 16

0,

921,

091,

17

1,13

1,

241,

341,

560,

63

0,39

1,

37

1,49

1,07

0,83

1,00

0,97

0,91

-0,4

5 -0

,16

17

1,49

-0,5

10,

00

0,56

-0

,79

-0,6

0-1

,00

-2,4

9 -0

,99

3,62

2,

402,

301,

941,

371,

710,

09-3

,52

-2,2

1 18

-0

,31

0,95

0,06

-0

,13

-0,2

90,

070,

390,

70

0,34

-1

,14

0,30

2,22

1,90

1,44

2,01

2,43

3,56

0,

21

19

4,07

3,60

2,05

1,

60

1,23

1,23

1,28

-2,7

9 -0

,77

1,87

2,

223,

113,

152,

442,

452,

660,

79

-0,4

5 20

0,

700,

240,

16

0,68

0,

260,

330,

38-0

,32

0,23

0,

83

1,44

-0,0

50,

730,

45-0

,61

-0,2

3-1

,06

-0,1

8 21

3,

051,

821,

54

1,66

0,

951,

581,

51-1

,54

-0,0

3 1,

91

2,13

2,59

1,59

1,62

1,78

1,52

-0,3

9 -1

,07

22

-2,5

9-1

,49

-1,6

5 -1

,08

-0,7

1-1

,15

-0,4

12,

18

1,24

1,

31

1,47

1,18

1,03

1,26

0,85

0,64

-0,6

7 -0

,54

23

-4,1

7-3

,54

-1,3

6 -1

,81

-2,4

0-2

,54

-2,0

02,

17

-0,6

4 -4

,30

-6,4

9-6

,55

-6,1

5-7

,70

-7,3

9-7

,22

-2,9

2 -0

,67

24

0,91

0,91

2,89

2,

70

3,23

2,00

2,09

1,18

-0

,81

0,67

-0

,19

-0,1

70,

78-0

,38

-0,8

5-1

,37

-2,0

4 -1

,20

�ród

o: o

blic

zeni

a w

asn

e na

pod

staw

ie b

azy

WIT

S-C

omtr

ade.

��

Ane

ks 4

.3. W

ska

niki

han

dlu

wew

n�trz

ga��

ziow

ego

w h

andl

u ar

tyku

�am

i rol

no-s

poy

wcz

ymi P

olsk

i (w

ed�u

g dz

ia�ó

w H

S, w

pro

cent

ach)

Dzi

a�

HS

Ogó

�em

U

E-15

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

- -2

011

2007

- -2

011

2003

- -2

011

2007

- -2

011

01

21,8

30,7

38

,6

49,2

43,9

43,3

34,7

12,9

-3

,9

18,7

13

,617

,712

,29,

518

,316

,2-2

,5

-1,5

02

31

,755

,1

41,7

36

,026

,833

,836

,64,

9 -5

,1

18,6

30

,723

,813

,413

,014

,215

,0-3

,6

-8,8

03

47

,543

,8

38,5

36

,137

,937

,237

,0-1

0,5

-1,5

22

,0

22,6

18,2

22,8

27,0

20,9

25,8

3,8

7,6

04

24,7

22,1

36

,6

37,1

45,0

48,3

50,7

26,0

14

,1

39,4

25

,343

,148

,762

,468

,973

,033

,6

29,9

05

65

,151

,1

64,4

58

,963

,365

,168

,02,

9 3,

6 46

,8

71,9

81,8

85,8

85,4

80,1

78,9

32,1

-2

,9

06

73,7

72,6

61

,8

61,8

58,8

58,8

58,9

-14,

8 -2

,9

66,2

61

,349

,244

,742

,639

,040

,4-2

5,8

-8,8

07

45

,743

,2

47,0

50

,347

,652

,252

,77,

0 5,

7 34

,7

34,4

40,2

40,7

41,1

44,0

41,1

6,4

0,9

08

15,4

26,2

31

,4

29,6

26,3

26,7

35,5

20,1

4,

1 10

,0

12,9

16,0

17,8

19,0

17,3

18,5

8,5

2,5

09

40,0

44,6

60

,2

65,5

73,6

67,9

78,3

38,3

18

,1

18,4

28

,341

,052

,584

,781

,274

,556

,1

33,5

10

21

,525

,3

48,0

33

,837

,556

,076

,454

,9

28,4

12

,5

12,7

51,8

44,9

18,0

29,0

59,3

46,8

7,

5 11

16

,327

,5

32,5

34

,942

,047

,955

,539

,2

23,0

21

,0

25,5

35,7

53,1

41,7

41,1

52,7

31,7

17

,0

12

27,9

27,6

35

,8

59,9

61,9

54,1

36,0

8,1

0,2

25,0

20

,220

,132

,031

,325

,356

,331

,3

36,2

13

22

,223

,1

20,0

18

,224

,114

,115

,2-7

,0

-4,8

21

,5

20,5

5,8

5,3

5,6

4,7

6,1

-15,

4 0,

3 14

52

,859

,9

90,9

84

,430

,019

,89,

3-4

3,5

-81,

6 5,

4 11

,423

,454

,314

,911

,311

,96,

5 -1

1,5

15

6,0

17,8

19

,4

33,8

32,7

31,9

40,2

34,2

20

,8

4,0

11,3

13,0

26,7

26,7

28,3

34,6

30,6

21

,6

16

38,4

37,5

39

,3

42,3

40,6

38,5

38,4

0,0

-0,9

31

,9

35,9

37,8

41,2

43,2

39,6

41,7

9,8

3,9

17

53,2

41,5

52

,0

62,0

71,8

65,0

76,2

23,0

24

,2

69,3

40

,061

,372

,266

,577

,979

,910

,6

18,6

18

44

,043

,7

57,7

62

,755

,151

,353

,09,

0 -4

,7

61,7

56

,776

,279

,371

,765

,567

,96,

2 -8

,3

19

43,9

45,3

49

,3

53,7

54,7

55,5

56,7

12,8

7,

4 50

,6

55,8

54,0

57,6

59,9

57,8

58,8

8,2

4,8

20

34,9

40,7

58

,4

52,4

53,1

59,2

57,6

22,7

-0

,8

16,5

23

,235

,439

,041

,548

,740

,624

,1

5,2

21

87,7

88,9

87

,0

84,8

80,5

74,3

74,3

-13,

4 -1

2,7

42,4

49

,864

,866

,874

,577

,177

,735

,3

12,9

22

48

,348

,4

59,8

58

,954

,162

,761

,513

,2

1,7

44,9

45

,644

,247

,047

,069

,763

,518

,6

19,3

23

34

,340

,7

42,8

39

,942

,352

,255

,220

,9

12,4

20

,9

43,9

40,0

29,2

38,9

53,5

64,0

43,1

24

,0

24

26,5

26,9

30

,0

26,9

17,1

21,4

20,6

-5,9

-9

,4

21,0

30

,042

,436

,015

,123

,921

,60,

6 -2

0,8

Ogó

�em

38

,541

,9

46,0

46

,144

,546

,549

,110

,6

3,1

28,6

32

,537

,738

,138

,942

,144

,315

,7

6,6

��

Cd.

Ane

ksu

4.3.

Wsk

ani

ki h

andl

u w

ewn�

trzga

��zi

oweg

o w

han

dlu

arty

ku�a

mi r

olno

-spo

yw

czym

i Pol

ski (

wed

�ug

dzia

�ów

HS,

w p

roce

ntac

h)

Dzi

a�

HS

UE-

12

Spoz

a U

E-27

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

20

04

2007

20

08

2009

20

10

2011

zmia

na w

arto

�ci

w p

.p. w

lata

ch

2003

- -2

011

2007

- -2

011

2003

- -2

011

2007

- -2

011

01

39,5

48,0

20

,5

24,1

34,3

35,1

47,2

7,7

26,7

7,

4 7,

25,

55,

62,

05,

06,

6-0

,8

1,1

02

14,8

23,9

15

,9

20,2

20,2

19,3

14,8

0,0

-1,1

22

,7

19,3

11,6

4,8

9,5

2,4

1,3

-21,

4 -1

0,3

03

14,3

24,6

33

,9

38,6

25,1

25,1

30,2

15,9

-3

,7

11,2

21

,513

,312

,817

,121

,615

,54,

3 2,

2 04

15

,023

,9

33,3

25

,024

,829

,827

,712

,7

-5,6

8,

3 9,

26,

75,

44,

43,

22,

8-5

,5

-3,9

05

66

,874

,2

75,2

59

,786

,285

,773

,06,

2 -2

,2

9,7

11,5

29,3

21,2

25,9

32,4

44,9

35,2

15

,6

06

76,5

66,7

30

,1

23,1

20,8

27,3

29,6

-46,

9 -0

,5

54,3

55

,335

,031

,645

,638

,941

,8-1

2,5

6,8

07

28,6

29,1

19

,8

21,8

27,5

37,4

36,8

8,2

17,0

32

,7

40,8

45,3

50,7

49,4

48,8

39,2

6,5

-6,1

08

6,

87,

4 35

,0

13,0

24,2

35,1

43,9

37,1

8,

9 14

,8

17,1

31,2

27,4

22,2

24,9

31,1

16,3

-0

,1

09

33,7

25,1

34

,0

39,1

24,6

32,5

24,5

-9,2

-9

,5

20,5

24

,726

,723

,318

,220

,827

,36,

8 0,

6 10

1,

610

,5

6,2

2,6

6,6

7,3

10,7

9,1

4,5

25,2

14

,335

,836

,17,

112

,333

,07,

8 -2

,8

11

2,8

2,5

9,2

10,6

13,4

14,2

15,4

12,6

6,

2 0,

3 1,

411

,44,

33,

82,

912

,211

,9

0,8

12

17,4

27,8

30

,0

26,5

15,8

33,0

30,7

13,3

0,

7 16

,4

19,7

32,2

16,4

15,4

15,4

11,6

-4,8

-2

0,6

13

21,0

31,4

99

,3

89,8

63,5

54,8

91,6

70,6

-7

,7

25,7

31

,844

,730

,440

,828

,819

,5-6

,2

-25,

2 14

0,

04,

5 13

,6

10,0

23,7

40,3

28,9

28,9

15

,3

0,0

17,6

13,2

8,5

3,4

1,5

0,8

0,8

-12,

4 15

10

,118

,3

38,4

40

,629

,635

,541

,831

,7

3,4

0,0

2,3

6,6

7,4

7,4

3,0

2,0

2,0

-4,6

16

24

,518

,7

18,5

21

,218

,918

,815

,4-9

,1

-3,1

31

,6

35,7

58,3

52,6

47,9

45,1

39,3

7,7

-19,

0 17

35

,869

,6

46,3

44

,451

,338

,840

,14,

3 -6

,2

13,6

18

,828

,048

,145

,443

,664

,851

,2

36,8

18

53

,641

,7

49,0

53

,348

,843

,041

,2-1

2,4

-7,8

19

,6

20,0

19,6

20,7

18,3

17,7

19,2

-0,4

-0

,4

19

32,9

32,4

31

,0

34,7

36,9

39,3

40,5

7,6

9,5

9,4

10,4

13,5

14,3

16,4

18,0

15,4

6,0

1,9

20

42,1

47,8

55

,6

41,2

46,4

44,6

48,6

6,5

-7,0

25

,1

26,0

38,7

42,1

35,2

28,5

32,8

7,7

-5,9

21

48

,649

,6

41,1

37

,642

,436

,539

,6-9

,0

-1,5

63

,9

62,8

63,2

64,6

59,8

53,6

55,9

-8,0

-7

,3

22

24,6

25,5

51

,6

47,0

31,6

41,6

47,9

23,3

-3

,7

10,6

16

,632

,534

,931

,825

,228

,317

,7

-4,2

23

44

,350

,6

69,3

79

,369

,589

,676

,532

,2

7,2

9,4

6,0

6,7

7,0

5,4

3,6

3,7

-5,7

-3

,0

24

6,2

5,0

15,4

20

,818

,122

,020

,614

,4

5,2

16,3

15

,817

,815

,78,

05,

87,

2-9

,1

-10,

6 O

gó�e

m

30,5

32,9

32

,6

30,7

30,5

34,0

33,7

3,2

1,1

18,6

20

,224

,623

,520

,820

,120

,51,

9 -4

,1

�ród

o: o

blic

zeni

a w

asn

e na

pod

staw

ie b

azy

WIT

S-C

omtr

ade.

��

Aneks 4.4. Opis dzia�ów i sekcji HS

Dzia� Nazwa

Sekcja I. Zwierz�ta �ywe; produkty pochodzenia zwierz�cego

01 Zwierz�ta ywe 02 Mi�so i podroby jadalne 03 Ryby i skorupiaki, mi�czaki i pozosta�e bezkr�gowce wodne

04 Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny; jadalne produkty pochodzenia zwierz�cego, gdzie indziej niewymienione ani niew��czone

05 Produkty pochodzenia zwierz�cego, gdzie indziej niewymienione ani niew��czone

Sekcja II. Produkty pochodzenia ro�linnego

06 �ywe drzewa i inne ro�liny; bulwy, korzenie i podobne; ci�te kwiaty i ozdobne li�cie 07 Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy jadalne 08 Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów 09 Kawa, herbata, herbata paragwajska i przyprawy 10 Zboa 11 Produkty przemys�u m�ynarskiego; s�ód; skrobie; inulina; gluten pszenny

12 Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce róne; ro�liny przemys�owe i lecznicze

13 Szelak; gumy, ywice oraz inne soki i ekstrakty ro�linne

14 Materia�y ro�linne do wyplatania, produkty pochodzenia ro�linnego, gdzie indziej niewymienione

Sekcja III. T�uszcze i oleje pochodzenia zwierz�cego lub ro�linnego

15 T�uszcze i oleje pochodzenia zwierz�cego lub ro�linnego oraz produkty ich rozk�adu

Sekcja IV. Gotowe artyku�y spo�ywcze; napoje; tyto�

16 Przetwory z mi�sa, ryb lub skorupiaków, mi�czaków lub innych bezkr�gowców wodnych

17 Cukry i wyroby cukiernicze 18 Kakao i przetwory z kakao 19 Przetwory ze zbó, m�ki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze 20 Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub pozosta�ych cz��ci ro�lin 21 Róne przetwory spoywcze 22 Napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet 23 Pozosta�o�ci i odpady przemys�u spoywczego; gotowe pasze dla zwierz�t 24 Tyto� i przemys�owe namiastki tytoniu

�ródo: baza WITS-Comtrade.

��

Ane

ks 5

.1. R

elac

je �r

edni

ch c

en w

eks

porc

ie d

o �r

edni

ch c

en w

impo

rcie

w h

andl

u za

gran

iczn

ym P

olsk

i (g

rupy

pro

dukt

ów w

ed�u

g dz

ia�ó

w H

S)

Dzi

a� H

S O

gó�e

m

UE-

15

2003

20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

20

03

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

01

0,13

0,

09

0,11

0,

27

0,69

0,

69

1,13

0,

53

0,71

0,

09

0,06

0,

08

0,17

0,

47

0,72

0,

91

0,34

0,

22

02

1,43

1,

69

1,49

1,

03

1,41

1,

26

1,22

1,

15

1,28

2,

15

2,10

1,

80

1,13

1,

62

1,51

1,

38

1,32

1,

55

03

2,44

3,

67

2,56

2,

21

2,35

2,

67

2,58

2,

25

2,55

2,

46

4,24

3,

25

2,47

2,

79

2,91

2,

95

2,92

2,

88

04

0,65

0,

61

0,63

0,

91

0,91

0,

82

0,71

0,

77

0,81

0,

50

0,54

0,

59

0,79

0,

79

0,72

0,

61

0,66

0,

72

05

0,13

0,

22

0,09

0,

39

0,07

0,

11

0,13

0,

13

0,03

0,

02

0,05

0,

05

0,19

0,

04

0,08

0,

12

0,21

0,

09

06

1,44

1,

47

1,36

0,

91

1,74

1,

81

1,67

1,

32

1,92

1,

26

1,30

0,

86

0,94

0,

95

0,93

1,

31

1,00

1,

81

07

0,71

0,

59

0,76

1,

45

0,97

0,

98

0,88

0,

89

1,00

1,

05

0,84

1,

12

2,09

1,

34

1,28

1,

14

1,21

1,

41

08

1,44

0,

76

0,69

1,

12

1,01

1,

04

0,94

0,

85

0,98

1,

60

0,82

1,

22

1,56

1,

77

1,55

1,

53

1,35

1,

63

09

1,91

1,

61

4,23

1,

76

1,38

1,

43

1,09

1,

45

1,63

7,

62

2,79

1,

65

1,37

1,

83

1,71

1,

52

1,54

1,

62

10

0,18

0,

25

0,11

0,

67

0,69

0,

84

0,41

0,

45

0,63

0,

34

0,20

0,

09

1,00

0,

48

0,52

0,

24

0,28

0,

45

11

1,75

0,

75

1,47

1,

66

1,76

1,

41

1,25

1,

41

1,26

1,

32

0,77

1,

03

1,05

0,

99

0,85

0,

63

0,79

0,

76

12

0,08

0,

09

0,17

0,

43

0,12

0,

49

0,13

0,

12

0,39

0,

08

0,06

0,

11

0,16

0,

06

0,18

0,

05

0,05

0,

15

13

0,52

0,

90

8,30

1,

04

1,29

0,

52

0,85

0,

42

0,59

1,

07

1,28

2,

70

1,10

4,

44

0,41

0,

73

0,45

0,

52

14

0,20

0,

43

0,29

0,

99

0,55

0,

54

3,97

0,

61

4,32

0,

16

0,21

0,

04

0,86

0,

23

0,30

3,

45

0,12

2,

24

15

0,57

0,

68

0,51

0,

77

0,56

0,

75

0,52

0,

55

0,75

1,

19

0,68

0,

52

0,67

0,

54

0,73

0,

60

0,54

0,

65

16

1,39

1,

88

0,64

1,

07

1,25

1,

30

1,05

1,

08

1,02

1,

36

2,17

0,

49

1,09

1,

29

1,42

1,

11

1,14

1,

09

17

0,64

0,

76

0,70

0,

74

1,29

1,

15

1,67

1,

24

1,35

0,

95

0,60

0,

69

0,73

1,

13

0,94

1,

36

1,18

1,

12

18

1,27

1,

20

1,21

1,

22

1,33

1,

26

1,55

1,

41

1,44

1,

19

1,15

1,

09

1,15

1,

28

1,18

1,

58

1,45

1,

39

19

1,23

1,

30

1,55

1,

07

1,50

1,

37

1,09

1,

08

1,07

1,

49

1,64

1,

92

1,04

1,

67

1,49

1,

13

1,10

1,

06

20

1,12

0,

90

0,66

1,

29

0,99

1,

08

0,83

0,

85

1,01

1,

03

0,90

0,

90

0,82

1,

51

1,42

0,

95

1,00

1,

32

21

0,63

0,

52

0,60

0,

80

0,71

0,

60

0,68

0,

57

0,65

0,

69

0,54

0,

61

0,79

0,

70

0,65

0,

74

0,66

0,

63

22

0,77

0,

55

0,59

0,

88

0,58

0,

64

0,83

0,

68

0,68

0,

47

0,51

0,

66

0,33

0,

41

0,45

0,

41

0,70

0,

74

23

1,53

1,

75

1,87

1,

51

1,69

1,

57

1,63

1,

49

1,62

1,

60

1,46

1,

41

0,78

0,

94

1,09

1,

12

0,95

1,

04

24

1,82

1,

66

1,34

1,

54

1,73

1,

82

2,44

2,

43

2,38

1,

26

1,17

0,

99

1,57

1,

88

1,94

2,

72

2,56

2,

32

01-2

4 0,

38

0,55

0,

42

1,00

0,

63

0,70

0,

86

0,75

0,

54

0,36

0,

47

0,37

0,

83

0,62

0,

84

1,02

1,

09

1,14

��

Cd.

Ane

ksu

5.1.

Rel

acje

�red

nich

cen

w e

kspo

rcie

do

�red

nich

cen

w im

porc

ie w

han

dlu

zagr

anic

znym

Pol

ski

(gru

py p

rodu

któw

wed

�ug

dzia

�ów

HS)

Dzi

a� H

S U

E-12

Sp

oza

UE-

27

2003

20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

20

03

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

01

0,81

0,

84

0,21

0,

32

0,61

1,

14

1,12

0,

78

1,87

0,

06

0,05

0,

07

0,65

0,

25

0,09

0,

23

0,28

0,

43

02

0,42

0,

99

0,87

0,

84

0,82

0,

84

0,92

0,

98

0,86

0,

61

0,76

0,

51

0,79

0,

53

0,36

0,

45

0,41

0,

36

03

0,96

1,

50

1,91

1,

88

1,53

1,

56

1,90

1,

82

2,00

2,

27

2,11

1,

79

0,91

1,

44

2,04

2,

10

1,86

2,

31

04

1,23

0,

92

0,85

2,

04

1,29

1,

34

1,13

1,

27

1,26

1,

07

0,86

0,

64

0,50

0,

79

0,65

0,

57

0,60

0,

53

05

2,41

2,

74

0,23

0,

24

0,40

0,

24

0,22

0,

47

0,13

1,

38

1,41

0,

22

1,00

0,

20

0,22

0,

21

0,14

0,

03

06

0,72

0,

14

0,43

0,

88

11,6

4 9,

84

3,68

1,

19

1,39

1,

09

0,81

0,

76

0,64

1,

03

0,97

0,

82

0,67

0,

98

07

0,35

0,

44

0,72

1,

38

0,88

1,

05

0,54

0,

56

0,68

0,

28

0,21

0,

25

0,52

0,

36

0,44

0,

44

0,41

0,

39

08

2,90

2,

02

1,06

1,

03

0,88

0,

70

0,49

0,

62

0,70

0,

83

0,47

0,

31

0,70

0,

42

0,54

0,

45

0,43

0,

49

09

1,58

1,

87

6,61

1,

24

1,24

0,

99

0,94

1,

20

0,87

0,

71

1,17

1,

90

2,04

1,

27

1,20

0,

88

1,35

2,

28

10

0,16

0,

22

0,27

0,

62

2,56

3,

57

2,71

1,

56

1,62

0,

41

0,74

0,

30

0,51

0,

66

0,85

0,

20

0,42

0,

76

11

1,99

2,

15

2,10

1,

84

2,36

1,

42

1,16

1,

66

1,90

1,

26

0,14

0,

85

1,64

1,

63

1,22

0,

41

0,42

0,

73

12

2,83

2,

90

5,52

4,

02

1,51

1,

68

4,24

3,

59

2,30

0,

07

0,06

0,

19

4,52

0,

27

2,08

0,

49

0,70

1,

51

13

0,72

0,

36

0,47

1,

40

1,15

3,

15

0,93

0,

42

0,40

0,

09

0,35

7,

00

1,04

0,

40

0,14

0,

24

0,75

0,

77

14

2,82

0,

54

0,13

0,

64

2,37

3,

10

9,00

0,

43

2,13

0,

00

2,15

1,

58

1,12

1,

18

1,28

12

,40

8,78

17

,95

15

1,26

1,

31

1,18

1,

07

1,10

0,

97

0,95

1,

05

1,15

0,

24

0,70

0,

52

1,26

1,

27

0,95

0,

46

0,95

1,

67

16

0,85

0,

57

0,64

0,

82

0,74

0,

68

0,67

0,

74

0,72

1,

48

1,62

1,

81

1,20

1,

59

1,39

1,

26

1,22

1,

08

17

1,02

1,

98

1,95

1,

58

1,66

1,

38

2,20

1,

68

1,77

0,

27

0,49

0,

44

0,59

1,

54

1,52

1,

69

1,26

2,

12

18

0,99

0,

95

1,18

1,

16

1,20

1,

22

1,30

1,

11

1,07

1,

58

1,63

1,

63

1,45

1,

81

1,73

1,

84

1,65

1,

92

19

1,01

1,

01

1,07

1,

06

1,23

1,

15

0,96

1,

02

1,05

1,

58

1,78

1,

54

1,49

1,

77

1,78

1,

48

1,27

1,

22

20

1,22

1,

12

1,10

4,

90

1,01

1,

26

1,11

1,

02

1,24

1,

10

0,86

0,

56

0,83

0,

57

0,70

0,

64

0,68

0,

69

21

1,41

1,

14

0,98

0,

91

1,31

1,

07

0,78

0,

39

0,71

0,

35

0,38

0,

48

0,75

0,

61

0,45

0,

60

0,46

0,

69

22

0,48

0,

87

0,98

0,

53

0,53

0,

62

1,94

0,

52

0,59

0,

79

0,82

0,

65

2,24

0,

84

0,93

1,

00

0,88

0,

87

23

0,57

0,

67

0,78

1,

13

1,27

1,

17

1,00

1,

06

1,05

2,

62

3,14

3,

34

3,04

3,

18

2,57

2,

45

2,63

2,

98

24

1,78

1,

37

1,27

0,

71

1,40

1,

08

0,98

1,

21

1,00

2,

18

2,20

1,

88

2,59

1,

49

1,58

1,

38

1,37

1,

51

01-2

4 1,

28

1,20

1,

32

1,31

1,

65

1,54

1,

68

1,34

1,

58

0,37

0,

68

0,45

1,

34

0,61

0,

48

0,55

0,

40

0,21

�r

ódo

: obl

icze

nia

wa

sne

na p

odst

awie

dan

ych

WIT

S-C

omtr

ade.

��

A

neks

5.2

. Sal

do o

brot

ów h

andl

owyc

h pr

oduk

tam

i rol

no-s

poy

wcz

ymi P

olsk

i (w

ed�u

g dz

ia�ó

w H

S, w

tys.

ton)

D

zia�

H

S O

gó�e

m

UE-

15

2003

20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

20

03

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

01

86,7

97,6

81,0

16

1,2

51,5

16,0

5,6

-29,

3-8

6,9

58,5

64

,940

,896

,726

,8-2

1,2

-32,

7-4

4,7

-69,

6

02

306,

316

9,9

282,

5 55

1,4

378,

633

4,0

238,

954

0,8

560,

445

,1

-29,

20,

727

5,4

101,

0-8

0,0

-131

,6-2

8,0

-108

,8

03

-160

,9-1

76,8

-178

,5

-159

,2-1

93,0

-238

,8-2

12,8

-255

,5-2

48,6

-6,0

-2

4,5

-15,

917

,321

,2-6

,528

,47,

6 6,

8

04

219,

237

1,7

638,

0 54

2,1

566,

473

1,1

739,

772

5,2

727,

655

,8

181,

541

1,7

350,

438

5,0

462,

542

7,3

396,

8 39

0,1

05

-48,

4-4

0,7

-26,

2 -9

,940

,415

,33,

823

,433

,2-1

0,8

-5,2

-3,3

8,1

44,3

14,1

-1,4

17,5

17

,9

06

-27,

3-3

8,8

-63,

4 -2

0,0

-64,

3-4

8,8

-36,

3-5

4,5

-36,

6-4

1,4

-58,

2-8

3,8

-23,

8-8

3,0

-85,

8-6

7,8

-95,

2 -8

4,0

07

679,

661

0,3

641,

1 20

5,2

373,

947

3,7

366,

225

6,5

222,

318

2,9

225,

021

6,8

68,9

31,1

35,9

15,3

-155

,9

-216

,0

08

-259

,8-1

92,2

-172

,7

-427

,1-3

91,3

-337

,097

,2-2

1,4

-276

,8-1

57,1

-2

46,7

-188

,0-2

14,4

-412

,0-3

57,7

-343

,0-3

66,5

-5

18,6

09

-142

,0-1

42,4

-137

,5

-110

,7-9

9,8

-100

,5-1

31,7

-142

,5-1

37,6

-15,

3 -1

7,8

-17,

1-1

1,3

-19,

6-1

8,4

-40,

4-4

4,6

-46,

4

10

-14,

7-5

54,9

960,

2 98

,5-1

666

,4-1

873

,91

916,

277

6,1

-190

,3-1

17,7

-2

20,8

938,

330

,7-7

30,5

-453

,71

936,

01

372,

0 80

7,3

11

-143

,5-1

41,8

-210

,4

-229

,1-3

36,2

-255

,3-1

42,2

-205

,1-1

90,4

-48,

2 -7

6,9

-95,

5-1

15,2

-114

,5-5

0,5

-40,

2-7

2,1

-47,

7

12

-89,

820

1,0

82,2

-8

5,2

376,

9-1

92,0

-137

,915

,9-4

73,0

16,1

21

4,0

138,

410

5,2

492,

122

8,7

307,

137

1,7

31,7

13

-4,6

-6,1

-6,5

-6

,9-7

,0-7

,2-7

,5-9

,1-1

0,1

-3,3

-4

,2-4

,7-5

,4-5

,0-4

,6-4

,9-5

,9

-4,8

14

10,5

6,4

2,2

-0,3

3,6

-2,8

-139

,0-2

30,6

-354

,312

,3

8,5

4,8

1,2

5,2

2,4

-11,

3-3

2,9

-76,

3

15

-317

,7-3

46,8

-280

,9

-253

,1-1

61,1

-255

,5-1

39,1

-105

,3-3

23,5

-242

,6

-231

,0-1

92,5

-118

,7-4

6,8

-200

,4-1

42,0

-95,

4 -2

60,8

16

47,4

68,7

76,9

98

,411

9,3

134,

715

2,3

182,

221

3,6

30,6

42

,246

,669

,773

,785

,893

,511

3,3

132,

7

17

647,

059

4,3

865,

3 1

079,

324

3,5

356,

7-4

9,6

183,

4-8

7,5

143,

8 31

8,9

278,

529

9,9

76,9

109,

6-1

03,2

-12,

5 10

,0

18

-32,

7-2

,2-3

3,8

-28,

3-3

4,6

-29,

1-2

4,2

-15,

411

,8-1

9,9

-4,4

-22,

7-2

9,6

-56,

4-5

0,8

-32,

8-4

9,8

-35,

8

19

41,0

63,5

84,6

12

1,3

97,1

89,8

106,

013

1,9

160,

2-2

5,2

-19,

4-1

1,0

11,9

-16,

6-3

4,0

-20,

8-2

0,7

-7,6

20

321,

732

4,1

301,

6 55

2,2

200,

328

1,1

318,

624

6,2

196,

225

2,3

233,

019

5,3

444,

612

4,7

164,

020

6,4

164,

9 92

,3

21

15,7

29,2

36,6

47

,869

,289

,410

9,5

169,

918

9,0

-26,

6 -2

9,8

-32,

6-2

6,9

-13,

18,

527

,566

,5

84,1

22

-3 4

33,0

-4 2

16,4

-4 1

33,0

31

3,5

-4 3

81,5

-4 4

20,2

-3 8

40,8

-4 6

14,5

-4 1

54,0

-11,

1 -0

,8-0

,382

,6-1

1,3

-52,

45,

438

,3

-4,4

23

-1 5

36,3

-1 6

20,3

-1 8

16,7

-1

331

,8-1

961

,1-1

661

,5-1

884

,1-2

143

,4-2

614

,5-6

63,3

-3

39,3

-209

,935

,06,

5-4

0,6

179,

421

4,9

-151

,8

24

-5,9

-23,

8-2

2,9

-25,

2-1

,213

,629

,923

,720

,9-2

,6

-5,1

-4,9

-6,0

6,6

15,1

38,0

41,4

44

,3

��

Cd.

Ane

ksu

5.2.

Sal

do o

brot

ów h

andl

owyc

h pr

oduk

tam

i rol

no-s

poy

wcz

ymi P

olsk

i (w

ed�u

g dz

ia�ó

w H

S, w

tys.

ton)

D

zia�

H

S U

E-12

Sp

oza

UE-

27

2003

20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

20

03

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

01

-0,2

-1,3

4,3

35,8

9,

76,

2-4

,83,

6-2

8,0

28,3

33

,935

,828

,815

,131

,043

,211

,810

,7

02

52,9

38,7

103,

7 16

0,4

179,

716

0,8

169,

022

7,4

244,

020

8,3

160,

417

8,1

115,

698

,025

3,2

201,

434

1,4

425,

3

03

4,6

2,7

2,5

2,3

3,5

7,3

8,1

-0,6

-3,9

-159

,4

-155

,0-1

65,1

-178

,8-2

17,7

-239

,6-2

49,3

-262

,5-2

51,6

04

22,8

58,7

94,1

91

,5

49,4

154,

119

7,5

186,

516

6,2

140,

6 13

1,5

132,

110

0,2

132,

011

4,5

114,

914

1,9

171,

4

05

-3,7

-2,0

2,3

0,4

3,2

5,9

7,3

2,8

5,1

-33,

9 -3

3,5

-25,

2-1

8,4

-7,1

-4,7

-2,1

3,1

10,2

06

5,9

6,9

4,1

1,0

3,1

6,5

8,0

8,6

6,4

8,1

12,5

16,3

2,8

15,6

30,5

23,5

32,1

40,9

07

211,

419

6,9

146,

8 90

,3

191,

522

5,6

154,

012

4,3

114,

628

5,4

188,

427

7,4

46,0

151,

321

2,1

197,

028

8,1

323,

7

08

53,6

131,

875

,8

115,

7 11

7,9

191,

310

8,1

72,0

12,4

-156

,3

-77,

3-6

0,6

-328

,3-9

7,2

-170

,633

2,1

273,

122

9,4

09

5,4

8,3

11,8

7,

0 7,

910

,018

,015

,720

,7-1

32,1

-1

32,9

-132

,2-1

06,4

-88,

1-9

2,1

-109

,4-1

13,6

-111

,9

10

-194

,7-1

47,8

-254

,5

-435

,1

-1 0

09,2

-1 1

71,5

-908

,6-8

37,0

-858

,829

7,7

-186

,327

6,5

503,

073

,4-2

48,8

888,

824

1,2

-138

,8

11

-174

,8-1

75,7

-214

,3

-178

,2

-265

,6-2

59,3

-198

,4-2

33,9

-223

,879

,5

110,

899

,464

,443

,954

,496

,410

1,0

81,1

12

-47,

5-2

5,7

-46,

9 -5

8,4

-60,

2-1

19,3

-215

,1-1

12,9

-148

,6-5

8,4

12,8

-9,2

-132

,0-5

5,0

-301

,4-2

30,0

-242

,9-3

56,2

13

-0,1

-0,1

-0,1

-0

,1

0,0

0,0

0,0

-0,1

0,0

-1,1

-1

,8-1

,7-1

,4-2

,0-2

,6-2

,6-3

,1-5

,3

14

0,0

0,2

0,2

0,8

3,8

2,6

0,3

0,9

0,5

-1,8

-2

,3-2

,8-2

,3-5

,5-7

,9-1

28,0

-198

,6-2

78,5

15

-19,

0-3

9,3

-9,4

21

,3

52,3

96,7

123,

410

4,0

109,

1-5

6,1

-76,

5-7

9,1

-155

,6-1

66,6

-151

,9-1

20,4

-113

,8-1

71,8

16

7,2

13,5

18,3

19

,5

37,0

40,9

45,8

52,7

59,8

9,6

13,1

12,0

9,3

8,6

8,0

13,0

16,3

21,0

17

91,6

25,3

0,2

13,3

97

,115

2,3

38,2

80,6

18,2

411,

6 25

0,1

586,

776

6,1

69,5

94,8

15,4

115,

3-1

15,8

18

8,1

17,7

12,4

15

,6

16,2

15,4

13,2

23,9

28,1

-20,

9 -1

5,5

-23,

5-1

4,4

5,6

6,3

-4,7

10,5

19,5

19

42,5

54,0

53,5

63

,0

70,0

74,3

84,8

90,1

93,8

23,7

28

,942

,146

,443

,849

,542

,062

,574

,0

20

59,2

73,3

119,

9 79

,5

89,1

116,

412

2,3

122,

195

,810

,1

17,8

-13,

628

,0-1

3,5

0,7

-10,

1-4

0,8

8,1

21

22,3

32,5

43,1

46

,5

62,1

74,7

77,3

89,2

94,3

20,0

26

,526

,228

,220

,26,

24,

714

,110

,7

22

-3 4

57,0

-4 2

65,7

-4 2

07,8

17

5,3

-4 4

31,9

-4 4

21,5

-3 9

02,7

-4 7

38,6

-4 2

35,2

35,0

50

,275

,155

,661

,753

,756

,485

,885

,6

23

-195

,7-2

06,1

-172

,2

-56,

7 -9

2,9

-106

,9-1

85,6

-169

,7-3

8,8

-677

,3

-1 0

74,9

-1 4

34,6

-1 3

10,1

-1 8

74,7

-1 5

14,1

-1 8

77,9

-2 1

88,6

-2 4

23,9

24

3,7

3,9

9,3

17,4

29

,527

,322

,622

,124

,0-7

,0

-22,

6-2

7,3

-36,

6-3

7,4

-28,

8-3

0,7

-39,

7-4

7,4

�ród

o: o

blic

zeni

a w

asn

e na

pod

staw

ie d

anyc

h W

ITS-

Com

trad

e.

��

Ane

ks 6

.1. C

eny

psze

nicy

kon

sum

pcyj

neja w

pos

zcze

góln

ych

kraj

ach

UE-

25/2

7b ora

z na

wyb

rany

ch ry

nkac

h �w

iato

wyc

h (u

syst

emat

yzow

ane

wed

�ug

war

to�c

i w I

pó�ro

czu

2012

roku

)

Wys

zcze

góln

ieni

e W

eur

o/t

Rela

cje

cen

w P

olsc

e do

cen

w p

oszc

zegó

lnyc

h pa

�stw

ach

w p

roce

ntac

h II

pó�

rocz

e 20

04

2005

2006

2007

2008

20

0920

10

2011

I pó�

rocz

e20

12

�red

nia

2004

-200

6 �r

edni

a 20

07-2

009

2010

20

11

I pó�

rocz

e 20

12

Dan

ia

115,

5 11

3,8

122,

718

2,1

219,

313

7,6

184,

926

4,4

245,

0 92

,2

93,5

81

,582

,783

,9

His

zpan

ia

140,

0 14

2,3

142,

020

3,5

205,

714

5,1

166,

122

8,2

223,

9 76

,5

90,9

90

,895

,891

,8

Bel

gia

114,

3 10

9,7

131,

319

6,1

200,

713

4,7

210,

023

1,9

221,

8 91

,4

94,8

71

,894

,392

,7

Szw

ecja

11

1,2

109,

412

1,9

189,

622

3,1

145,

716

0,2

359,

921

9,4

94,8

90

,3

94,1

60,7

93,6

W

�och

y 12

7,0

124,

014

0,3

204,

621

2,6

142,

717

3,5

241,

421

6,6

83,0

90

,0

86,9

90,5

94,9

W

ielk

a B

ryta

nia

135,

9 12

8,9

135,

720

9,6

244,

515

1,0

175,

022

1,3

215,

1 81

,0

83,3

86

,298

,895

,5

Fran

cja

107,

1 10

6,4

125,

519

7,2

197,

213

3,0

169,

321

9,7

213,

3 95

,8

95,6

89

,099

,596

,4

S�ow

enia

12

8,7

123,

312

6,1

194,

223

0,0

145,

417

7,4

245,

521

3,1

85,9

88

,5

85,0

89,0

96,4

N

iem

cy

107,

8 10

4,1

125,

919

0,1

199,

212

6,3

163,

522

4,1

209,

5 96

,1

97,8

92

,297

,598

,1

Pols

ka

108,

4 96

,012

0,2

183,

820

3,4

116,

815

0,7

218,

620

5,5

× ×

××

× �o

twa

103,

6 99

,611

7,3

179,

819

0,6

130,

014

8,9

217,

920

1,0

101,

3 10

0,7

101,

210

0,3

102,

2 U

E-2

7 11

5,9

110,

012

2,8

186,

020

0,5

128,

615

6,2

219,

620

0,5

93,1

97

,8

96,5

99,5

102,

5 G

recj

a 12

3,9

119,

112

6,2

190,

819

8,1

125,

515

0,5

222,

619

6,7

87,9

98

,0

100,

198

,210

4,5

Aus

tria

101,

4 10

0,1

118,

820

4,1

213,

314

0,2

180,

121

6,5

191,

4 10

1,3

90,4

83

,710

1,0

107,

4 Li

twa

100,

2 93

,911

1,7

173,

419

0,9

115,

514

6,2

210,

618

8,9

106,

1 10

5,0

103,

110

3,8

108,

8 C

zech

y 10

7,2

93,9

109,

316

9,9

211,

911

3,9

148,

321

7,3

187,

8 10

4,6

101,

7 10

1,6

100,

610

9,4

W�g

ry

94,1

87

,698

,117

3,5

187,

211

4,5

140,

320

6,3

185,

4 11

6,0

106,

1 10

7,5

105,

911

0,9

Rum

unia

.

..

182,

917

9,6

112,

113

7,9

207,

718

4,4

. 10

6,2

109,

310

5,3

111,

5 Fi

nlan

dia

115,

8 10

9,6

113,

116

4,5

198,

212

0,1

145,

518

9,8

183,

5 95

,9

104,

4 10

3,6

115,

211

2,0

S�ow

acja

10

5,4

94,4

104,

917

1,0

207,

112

0,4

141,

722

3,7

181,

3 10

6,5

101,

1 10

6,4

97,7

113,

3 B

u�ga

ria

. .

.18

0,8

180,

710

2,3

135,

819

6,3

181,

0 .

108,

7 11

1,0

111,

311

3,5

Portu

galia

14

2,5

135,

215

2,1

201,

923

4,0

160,

316

0,3

225,

5.

75,5

84

,5

94,0

96,9

. St

any

Zjed

nocz

one

119,

1 12

7,4

156,

225

2,9

164,

314

2,0

234,

221

7,3

224,

0 80

,6

90,1

64

,310

0,6

91,7

A

rgen

tyna

99

,8

111,

714

7,4

235,

815

9,9

159,

323

7,0

217,

021

0,1

90,4

90

,8

63,6

100,

897

,8

a cen

y re

fere

ncyj

ne;

b do

200

6 ro

ku d

ane

dla

UE-

25, a

w la

tach

200

7-20

12 d

la U

E-27

�r

ódo

: ob

licze

nia

was

ne n

a po

dsta

wie

Biul

etyn

ów Z

inte

grow

aneg

o Sy

stem

u Ro

lnic

zej

Info

rmac

ji Ry

nkow

ej M

RiRW

(po

r. str

ona

inte

rnet

owa

ww

w.m

inro

l.gov

.pl)

oraz

dan

ych

FAO

.

��

Ane

ks 6

.2. C

eny

kuku

rydz

y pa

szow

eja w

pos

zcze

góln

ych

kraj

ach

UE-

25/2

7b or

az n

a w

ybra

nych

rynk

ach

�wia

tow

ych

(usy

stem

atyz

owan

e w

ed�u

g w

arto

�ci w

I pó

�rocz

u 20

12 ro

ku)

Wys

zcze

góln

ieni

e W

eur

o/t

Rela

cje

cen

w P

olsc

e do

cen

w p

oszc

zegó

lnyc

h pa

�stw

ach

w p

roce

ntac

h II

pó�

rocz

e 20

04

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

I pó�

rocz

e20

12

�red

nia

2004

-200

6�r

edni

a 20

07-2

009

2010

20

11

I pó�

rocz

e 20

12

Portu

galia

14

0,6

140,

615

3,1

209,

320

4,8

154,

518

4,1

238,

922

6,6

77,7

85

,2

83,4

88,7

84,6

H

iszp

ania

14

4,7

143,

015

1,3

201,

319

8,8

153,

118

0,2

239,

922

5,2

76,8

87

,5

85,1

88,4

85,2

B

elgi

a 12

4,8

121,

314

0,9

193,

219

4,5

141,

817

7,0

232,

022

2,7

87,2

91

,5

86,7

91,4

86,1

N

iem

cy

116,

2 11

4,3

132,

118

7,8

181,

713

2,6

173,

022

5,2

210,

0 93

,0

96,4

88

,794

,191

,3

Fran

cja

113,

8 11

7,0

134,

418

8,5

176,

213

2,8

166,

422

1,5

209,

8 92

,4

97,3

92

,295

,791

,4

W�o

chy

130,

6 12

6,4

141,

218

9,5

192,

813

7,0

174,

123

2,3

204,

6 84

,7

93,2

88

,191

,293

,7

UE

-27

120,

2 11

2,1

125,

918

2,2

184,

712

2,6

159,

021

6,2

196,

0 94

,2

98,9

96

,598

,197

,9

Pols

ka

118,

3 99

,711

9,4

176,

118

7,3

120,

915

3,4

212,

019

1,8

× ×

××

× G

recj

a 12

0,9

108,

212

2,2

182,

619

3,6

111,

715

4,6

211,

219

0,8

96,0

99

,3

99,2

100,

410

0,5

S�ow

enia

11

2,3

103,

511

5,2

182,

320

5,6

117,

516

3,6

219,

518

7,2

101,

9 95

,8

93,8

96,6

102,

4 Li

twa

140,

7 12

3,9

132,

220

0,3

159,

411

1,6

161,

914

7,0

186,

4 85

,0

102,

8 94

,814

4,2

102,

9 C

zech

y 10

3,9

94,3

106,

316

4,9

180,

510

6,2

148,

419

0,3

181,

4 11

0,8

107,

2 10

3,4

111,

410

5,7

Bu�

garia

.

..

181,

919

5,1

105,

013

6,0

197,

818

1,2

. 10

0,5

112,

810

7,2

105,

9 R

umun

ia

. .

.18

1,4

183,

910

3,5

131,

219

8,1

179,

8 .

103,

3 11

6,9

107,

010

6,7

Aus

tria

115,

5 10

0,5

112,

616

1,4

161,

911

3,1

143,

520

6,8

177,

6 10

2,6

111,

0 10

6,9

102,

510

8,0

W�g

ry

88,4

87

,495

,616

9,7

153,

310

4,8

136,

719

6,7

170,

9 12

4,3

113,

2 11

2,2

107,

811

2,2

S�ow

acja

10

8,0

85,3

97,5

159,

517

1,8

96,9

137,

019

2,0

167,

9 11

6,0

113,

1 11

2,0

110,

411

4,2

Stan

y Zj

edno

czon

e 78

,9

83,6

118,

715

3,3

132,

011

7,6

195,

522

7,7

216,

1 76

,5

120,

2 78

,593

,188

,8

Arg

enty

na

71,7

82

,011

6,3

145,

312

3,1

119,

819

7,0

208,

320

2,2

80,0

12

4,7

77,9

101,

894

,9

a cen

y re

fere

ncyj

ne;

b do

200

6 ro

ku d

ane

dla

UE-

25, a

w la

tach

200

7-20

12 d

la U

E-27

�r

ódo

: ob

licze

nia

was

ne n

a po

dsta

wie

Biul

etyn

ów Z

inte

grow

aneg

o Sy

stem

u Ro

lnic

zej

Info

rmac

ji Ry

nkow

ej M

RiRW

(po

r. str

ona

inte

rnet

owa

ww

w.m

inro

l.gov

.pl)

oraz

dan

ych

FAO

.

��

Ane

ks 6

.3. C

eny

j�cz

mie

nia

pasz

oweg

oa w p

oszc

zegó

lnyc

h kr

ajac

h U

E-25

/27b

oraz

na

wyb

rany

ch ry

nkac

h �w

iato

wyc

h (u

syst

emat

yzow

ane

wed

�ug

war

to�c

i w I

pó�ro

czu

2012

roku

)

Wys

zcze

góln

ieni

e W

eur

o/t

Rela

cje

cen

w P

olsc

e do

cen

w p

oszc

zegó

lnyc

h pa

�stw

ach

w p

roce

ntac

h II

pó�

rocz

e 20

04

2005

20

0620

07

2008

2009

20

1020

11

I pó�

rocz

e20

12

�red

nia

2004

-200

6 �r

edni

a 20

07-2

009

2010

20

11

I pó�

rocz

e 20

12

Portu

galia

13

2,9

131,

313

7,9

210,

220

8,0

133,

015

7,1

214,

123

3,9

71,4

78

,5

77,8

86,2

83,5

H

olan

dia

113,

8 11

6,5

128,

619

7,0

180,

011

8,1

150,

620

5,8

217,

9 80

,0

87,4

81

,289

,789

,7

His

zpan

ia

122,

3 13

1,7

131,

318

2,8

184,

513

0,8

145,

821

1,0

216,

5 74

,5

86,9

83

,887

,490

,2

Irla

ndia

11

9,6

118,

613

6,3

195,

418

4,8

120,

915

0,7

199,

921

4,5

76,7

86

,3

81,1

92,3

91,1

B

elgi

a 10

8,5

112,

411

9,0

188,

017

5,6

114,

714

6,9

203,

821

3,7

84,4

90

,5

83,2

90,6

91,4

W

�och

y 12

9,8

128,

313

9,2

199,

619

5,5

127,

515

7,0

225,

720

9,3

72,2

82

,8

77,8

81,8

93,4

D

ania

10

7,4

104,

611

0,3

176,

518

1,4

105,

412

1,8

190,

020

8,0

89,1

93

,4

100,

497

,193

,9

Fran

cja

102,

7 10

5,9

114,

918

5,2

166,

210

6,0

140,

019

4,1

205,

2 88

,7

94,6

87

,395

,195

,2

Nie

mcy

99

,6

100,

011

0,4

174,

117

3,8

103,

913

2,9

194,

820

4,1

92,6

95

,8

92,0

94,7

95,7

Sz

wec

ja

103,

1 10

4,2

114,

817

6,9

177,

010

8,1

167,

919

0,0

199,

4 89

,1

93,7

72

,897

,198

,0

Wie

lka

Bry

tani

a 10

0,9

104,

412

0,1

173,

515

2,6

105,

213

6,6

191,

219

9,4

88,2

10

0,3

89,5

96,5

98,0

A

ustri

a 10

1,7

100,

811

1,5

175,

318

7,9

101,

813

0,6

195,

119

6,1

91,4

93

,1

93,6

94,6

99,6

U

E-2

7 10

5,3

104,

611

3,4

172,

517

5,2

105,

913

0,6

188,

919

6,0

88,8

95

,4

93,6

97,7

99,7

Po

lska

94

,9

91,0

101,

216

3,7

176,

492

,612

2,2

184,

519

5,4

× ×

××

× Li

twa

85,9

88

,810

1,7

159,

215

8,8

90,6

120,

218

4,5

182,

4 10

3,8

105,

9 10

1,7

100,

010

7,1

Bu�

garia

.

..

183,

016

8,9

91,5

117,

318

3,1

178,

1 .

97,6

10

4,2

100,

810

9,7

S�ow

acja

87

,6

79,7

87,9

140,

315

5,1

85,6

110,

216

4,3

177,

2 11

2,5

113,

6 11

0,9

112,

311

0,2

�otw

a 84

,4

81,3

95,4

142,

514

5,9

98,0

114,

916

8,9

174,

0 10

9,9

112,

0 10

6,4

109,

311

2,3

Cze

chy

93,3

81

,490

,614

4,4

177,

789

,911

0,1

169,

617

1,3

108,

2 10

5,0

111,

110

8,8

114,

1 R

umun

ia

. .

.15

7,5

149,

690

,511

2,8

171,

017

1,1

. 10

8,8

108,

410

7,9

114,

2 W

�gry

85

,0

83,0

87,7

181,

815

0,3

96,2

115,

716

6,0

169,

8 11

2,3

101,

0 10

5,7

111,

211

5,1

Stan

y Zj

edno

czon

e 91

,7

93,2

104,

413

5,0

168,

015

3,3

197,

722

6,3

236,

3 61

,3

94,8

61

,881

,582

,7

Aus

tralia

99

,0

102,

914

7,4

219,

012

1,8

110,

518

6,4

178,

919

6,0

63,2

95

,9

65,6

103,

299

,7

Kan

ada

79,6

76

,492

,912

5,8

136,

492

,111

9,5

149,

017

7,1

82,1

12

2,1

102,

312

3,9

110,

3 a c

eny

refe

renc

yjne

; b

do 2

006

roku

dan

e dl

a U

E-25

, a w

lata

ch 2

007-

2012

dla

UE-

27

�ród

o:

oblic

zeni

a w

asne

na

pods

tawi

e Bi

ulet

ynów

Zin

tegr

owan

ego

Syste

mu

Roln

icze

j In

form

acji

Rynk

owej

MRi

RW (

por.

stron

a in

tern

etow

a w

ww

.min

rol.g

ov.p

l) or

az d

anyc

h FA

O.

��

Ane

ks 6

.4. C

eny

mi�

sa w

iepr

zow

egoa w

pos

zcze

góln

ych

kraj

ach

UE-

25/2

7b or

az n

a w

ybra

nych

rynk

ach

�wia

tow

ych

(usy

stem

atyz

owan

e w

ed�u

g w

arto

�ci w

I pó

�rocz

u 20

12 ro

ku)

Wys

zcze

góln

ieni

e W

eur

o/10

0 kg

Re

lacj

e ce

n w

Pol

sce

do c

en w

pos

zcze

góln

ych

pa�s

twac

h w

pro

cent

ach

II p

ó�ro

cze

2004

20

05

2006

2007

20

0820

09

2010

2011

I p

ó�ro

cze

2012

�r

edni

a 20

04-2

006

�red

nia

2007

-200

9 20

10

2011

I p

ó�ro

cze

2012

B

u�ga

ria

. .

.17

0,5

176,

817

4,6

163,

516

8,7

177,

8 .

82,6

82

,689

,992

,2

W�o

chy

169,

9 14

2,1

157,

814

4,1

166,

315

2,0

150,

217

2,7

173,

7 87

,5

93,2

89

,987

,894

,4

�otw

a 15

0,5

146,

115

3,9

149,

117

0,7

155,

814

3,5

161,

917

2,6

91,2

90

,6

94,1

93,7

95,0

S�

owac

ja

149,

1 14

3,8

147,

613

9,3

167,

915

3,7

145,

815

8,9

168,

3 93

,3

93,5

92

,695

,497

,4

Cze

chy

151,

7 14

4,1

147,

613

8,7

163,

315

0,2

142,

215

6,5

167,

6 92

,7

95,3

95

,096

,997

,9

Wie

lka

Bry

tani

a 14

5,9

147,

314

9,5

153,

015

4,3

159,

316

0,5

162,

116

5,9

92,8

92

,3

84,1

93,6

98,8

Li

twa

156,

5 14

5,0

143,

514

0,7

170,

115

6,9

154,

515

4,3

164,

6 92

,4

92,1

87

,498

,399

,6

Pols

ka

148,

8 13

3,0

129,

212

8,4

158,

514

4,0

135,

115

1,7

164,

0 ×

× ×

××

W�g

ry

148,

0 14

3,8

145,

113

6,7

160,

514

9,7

141,

315

4,4

163,

7 94

,1

96,4

95

,698

,310

0,2

Nie

mcy

15

6,3

147,

215

4,1

139,

116

0,8

146,

214

4,5

155,

916

3,0

89,8

96

,6

93,5

97,3

100,

6 R

umun

ia

. .

.18

8,9

173,

115

8,3

153,

415

8,6

160,

8 .

82,8

88

,095

,610

2,0

Aus

tria

154,

3 14

5,1

151,

313

7,9

155,

313

8,6

138,

015

1,4

160,

1 91

,2

99,8

97

,910

0,2

102,

4 H

iszp

ania

13

8,6

143,

515

4,2

138,

815

1,6

145,

414

5,8

159,

715

9,6

94,2

98

,9

92,6

95,0

102,

8 Po

rtuga

lia

143,

0 14

7,7

160,

714

7,4

156,

815

2,1

153,

316

1,3

159,

2 91

,1

94,4

88

,194

,010

3,0

UE

-27

145,

8 13

9,1

145,

413

5,2

153,

414

2,4

140,

315

3,3

158,

7 95

,5

100,

0 96

,398

,910

3,4

Finl

andi

a 13

3,2

137,

913

3,1

138,

315

0,2

144,

814

1,7

149,

815

6,3

101,

7 99

,4

95,3

101,

310

4,9

Szw

ecja

13

7,9

133,

213

9,5

144,

215

2,3

137,

914

6,0

148,

515

4,5

100,

1 99

,2

92,5

102,

210

6,2

Fran

cja

138,

2 13

4,9

141,

612

7,7

142,

213

1,2

130,

114

7,0

152,

6 99

,1

107,

4 10

3,8

103,

210

7,5

Bel

gia

144,

2 13

6,1

141,

112

9,2

145,

513

3,4

130,

414

1,6

151,

0 97

,5

105,

6 10

3,6

107,

210

8,6

Irla

ndia

13

6,0

130,

914

0,2

132,

614

4,4

131,

813

0,8

142,

814

7,5

101,

0 10

5,4

103,

210

6,2

111,

2 H

olan

dia

138,

4 13

0,5

137,

312

3,8

143,

113

0,6

128,

914

1,0

147,

3 10

1,2

108,

4 10

4,8

107,

611

1,3

Dan

ia

127,

3 12

2,1

128,

411

7,6

130,

712

3,0

123,

513

9,2

142,

7 10

8,8

116,

1 10

9,4

109,

011

4,9

Bra

zylia

14

2,2

168,

317

0,0

160,

620

4,1

159,

520

7,3

217,

221

1,0

75,2

82

,2

65,2

69,8

77,7

St

any

Zjed

nocz

one

166,

6 17

3,7

158,

215

4,5

154,

415

8,0

185,

219

0,2

206,

4 79

,7

92,3

72

,979

,879

,5

a cen

y re

fere

ncyj

ne;

b do

200

6 ro

ku d

ane

dla

UE-

25, a

w la

tach

200

7-20

12 d

la U

E-27

�r

ódo

: ob

licze

nia

was

ne n

a po

dsta

wie

Biul

etyn

ów Z

inte

grow

aneg

o Sy

stem

u Ro

lnic

zej

Info

rmac

ji Ry

nkow

ej M

RiRW

(po

r. str

ona

inte

rnet

owa

ww

w.m

inro

l.gov

.pl)

oraz

dan

ych

FAO

.

��

Ane

ks 6

.5. C

eny

mi�

sa w

o�ow

egoa w

pos

zcze

góln

ych

kraj

ach

UE-

25/2

7b ora

z na

wyb

rany

ch ry

nkac

h �w

iato

wyc

h (u

syst

emat

yzow

ane

wed

�ug

war

to�c

i w I

pó�ro

czu

2012

roku

)

Wys

zcze

góln

ieni

e W

eur

o/10

0 kg

Re

lacj

e ce

n w

Pol

sce

do c

en w

pos

zcze

góln

ych

pa�s

twac

h w

pro

cent

ach

II p

ó�ro

cze

2004

20

0520

0620

0720

0820

0920

1020

11I p

ó�ro

cze

2012

�r

edni

a 20

04-2

006

�red

nia

2007

-200

920

10

2011

I p

ó�ro

cze

2012

W

ielk

a B

ryta

nia

281,

6 28

3,0

307,

431

1,0

330,

730

4,0

324,

736

2,8

418,

0 75

,0

78,6

80

,285

,677

,9

W�o

chy

315,

9 32

9,6

358,

833

3,2

361,

035

9,9

355,

237

6,0

403,

0 65

,1

70,6

73

,382

,680

,8

Irla

ndia

25

0,1

268,

328

7,2

280,

232

6,2

295,

929

2,7

345,

939

7,5

81,1

82

,4

88,9

89,8

81,9

D

ania

27

1,6

284,

331

5,1

299,

531

8,5

319,

431

7,3

359,

938

7,9

75,0

79

,3

82,0

86,3

84,0

U

E-2

7

275,

2 29

3,1

318,

130

4,1

322,

532

0,5

322,

335

1,4

382,

5 73

,7

78,5

80

,888

,485

,1

His

zpan

ia

270,

6 29

8,2

345,

633

5,2

317,

132

5,9

326,

534

9,1

381,

5 71

,5

76,0

79

,789

,085

,4

Szw

ecja

22

7,1

255,

627

5,5

276,

431

4,7

254,

930

4,8

342,

738

1,2

86,2

87

,9

85,4

90,6

85,4

N

iem

cy

269,

5 29

3,8

307,

729

1,8

313,

231

2,4

327,

035

8,1

380,

2 75

,0

81,1

79

,686

,785

,7

Fran

cja

286,

3 30

4,9

326,

330

2,9

317,

931

1,8

321,

734

2,7

374,

3 71

,2

79,7

80

,990

,687

,0

Aus

tria

273,

0 29

4,6

305,

929

6,4

311,

031

6,7

431,

735

1,7

371,

8 74

,8

80,5

60

,388

,387

,6

Portu

galia

27

4,8

301,

234

7,5

355,

432

7,9

344,

933

8,4

348,

536

3,3

70,8

72

,3

76,9

89,1

89,6

S�

owen

ia

247,

8 27

0,5

287,

828

8,1

292,

530

0,8

302,

133

3,6

359,

5 81

,1

84,4

86

,293

,190

,6

S�ow

acja

21

1,3

240,

325

7,0

256,

627

0,8

278,

628

6,3

318,

435

1,9

92,2

92

,3

90,9

97,6

92,5

C

zech

y 22

2,0

251,

026

9,2

263,

028

9,9

280,

228

6,4

320,

933

7,4

88,1

89

,3

90,9

96,8

96,5

B

elgi

a 23

5,4

256,

128

9,9

282,

529

1,3

271,

330

2,2

313,

533

2,2

83,6

88

,0

86,1

99,1

98,0

H

olan

dia

246,

0 26

8,2

292,

527

9,3

291,

229

5,1

275,

430

3,4

327,

9 81

,0

85,9

94

,510

2,4

99,3

Po

lska

19

2,9

221,

423

9,3

236,

725

9,8

247,

226

0,3

310,

632

5,7

××

××

× Li

twa

145,

9 20

0,9

216,

319

0,7

246,

122

0,3

247,

929

3,3

314,

0 11

6,1

113,

2 10

5,0

105,

910

3,7

W�g

ry

233,

0 25

4,7

246,

723

6,2

240,

423

0,8

225,

126

0,4

279,

5 89

,0

105,

1 11

5,6

119,

311

6,5

Rum

unia

.

..

188,

820

5,1

245,

924

6,7

263,

826

3,4

. 11

6,2

105,

511

7,8

123,

6 �o

twa

139,

7 16

5,1

172,

117

7,3

217,

419

8,7

178,

622

3,4

256,

9 13

7,1

125,

3 14

5,7

139,

012

6,8

Stan

y Zj

edno

czon

e 29

6,9

315,

030

3,0

293,

629

4,2

279,

633

0,4

324,

435

6,3

70,2

85

,7

78,8

95,8

91,4

B

razy

lia

149,

2 15

8,1

176,

817

2,8

257,

522

3,7

295,

834

6,0

346,

8 92

,2

113,

7 88

,089

,893

,9

a cen

y re

fere

ncyj

ne;

b do

200

6 ro

ku d

ane

dla

UE-

25, a

w la

tach

200

7-20

12 d

la U

E-27

�r

ódo

: ob

licze

nia

was

ne n

a po

dsta

wie

Biul

etyn

ów Z

inte

grow

aneg

o Sy

stem

u Ro

lnic

zej

Info

rmac

ji Ry

nkow

ej M

RiRW

(po

r. str

ona

inte

rnet

owa

ww

w.m

inro

l.gov

.pl)

oraz

dan

ych

FAO

.

��

Ane

ks 6

.6. C

eny

mle

kaa w

pos

zcze

góln

ych

kraj

ach

UE-

25/2

7b ora

z na

wyb

rany

ch ry

nkac

h �w

iato

wyc

h (u

syst

emat

yzow

ane

wed

�ug

war

to�c

i w I

pó�ro

czu

2012

roku

)

Wys

zcze

góln

ieni

e W

eur

o/10

0 kg

Re

lacj

e ce

n w

Pol

sce

do c

en w

pos

zcze

góln

ych

pa�s

twac

h w

pro

cent

ach

II p

ó�ro

cze

2004

20

0520

0620

0720

0820

0920

1020

11I p

ó�ro

cze

2012

�r

edni

a 20

04-2

006

�red

nia

2007

-200

9 20

10

2011

I p

ó�ro

cze

2012

G

recj

a 36

,7

36,1

35,0

36,7

43,4

37,7

37,3

43,2

46,2

67

,0

70,2

73

,368

,464

,0

Finl

andi

a 37

,2

34,6

35,9

37,6

45,3

39,0

39,5

43,0

44,2

67

,0

67,8

69

,168

,666

,9

W�o

chy

35,0

33

,832

,134

,438

,530

,633

,838

,539

,5

71,6

79

,9

80,8

76,7

74,8

A

ustri

a 29

,9

29,5

30,0

34,0

38,6

29,0

31,9

35,4

36,4

80

,8

81,3

85

,683

,381

,2

Szw

ecja

32

,1

29,5

28,7

31,3

36,3

26,2

33,7

37,9

36,1

80

,0

88,1

81

,177

,981

,8

Hol

andi

a 31

,8

28,7

27,8

32,8

36,2

26,8

31,5

36,9

35,1

81

,8

86,3

86

,980

,084

,3

Dan

ia

30,9

29

,129

,031

,737

,427

,531

,935

,734

,8

81,1

85

,6

85,6

82,7

85,0

U

E-2

7 29

,8

28,9

28,2

31,8

35,5

26,8

30,8

34,7

34,7

83

,0

87,8

88

,885

,085

,1

Wie

lka

Bry

tani

a 27

,2

26,7

26,6

29,4

31,9

25,8

27,9

30,4

33,4

89

,7

94,8

98

,097

,288

,4

Irla

ndia

29

,9

28,4

27,2

35,0

35,7

24,7

30,8

34,3

33,3

84

,4

86,6

88

,686

,088

,8

Nie

mcy

29

,8

28,6

27,0

32,6

33,5

23,7

31,0

34,8

33,0

84

,5

92,0

88

,284

,989

,7

Fran

cja

33,0

30

,629

,331

,536

,429

,931

,033

,332

,8

77,7

84

,5

88,3

88,6

90,1

C

zech

y 25

,4

27,1

26,9

29,5

33,6

22,6

28,3

32,7

31,7

91

,0

96,4

96

,690

,293

,1

His

zpan

ia

31,0

30

,329

,635

,438

,129

,229

,431

,331

,7

79,4

80

,5

93,0

94,3

93,3

B

u�ga

ria

. .

.25

,131

,625

,427

,632

,731

,6

. 10

0,7

99,0

90,3

93,4

Po

rtuga

lia

33,3

28

,627

,431

,736

,629

,028

,731

,231

,5

80,8

84

,9

95,4

94,5

93,8

S�

owac

ja

23,3

24

,625

,029

,132

,821

,027

,331

,631

,0

99,0

99

,9

100,

093

,395

,4

Bel

gia

29,6

27

,627

,034

,632

,523

,730

,533

,130

,8

85,6

91

,0

89,7

89,1

95,9

W

�gry

25

,6

25,5

23,6

28,6

32,2

21,5

26,0

30,8

30,7

96

,7

100,

5 10

5,0

95,7

96,2

�o

twa

17,9

21

,223

,526

,428

,018

,725

,129

,430

,1

115,

2 11

3,1

108,

810

0,5

98,0

Po

lska

21

,9

24,9

25,4

29,6

30,9

22,2

27,3

29,5

29,6

×

× ×

××

Litw

a 18

,2

19,8

20,4

24,4

25,8

18,2

25,1

28,8

29,1

12

3,6

120,

8 10

8,7

102,

410

1,4

Now

a Ze

land

ia

. 20

,416

,022

,525

,218

,327

,731

,332

,1

132,

3 12

5,4

98,6

94,3

92,0

St

any

Zjed

nocz

one

28,5

26

,823

,432

,028

,720

,427

,131

,931

,2

91,7

10

1,8

100,

892

,594

,8

a cen

y re

fere

ncyj

ne;

b do

200

6 ro

ku d

ane

dla

UE-

25, a

w la

tach

200

7-20

12 d

la U

E-27

�r

ódo

: ob

licze

nia

was

ne n

a po

dsta

wie

Biul

etyn

ów Z

inte

grow

aneg

o Sy

stem

u Ro

lnic

zej

Info

rmac

ji Ry

nkow

ej M

RiRW

(po

r. str

ona

inte

rnet

owa

ww

w.m

inro

l.gov

.pl)

oraz

dan

ych

FAO

.

��

Ane

ks 6

.7. C

eny

mi�

sa d

robi

oweg

oa w p

oszc

zegó

lnyc

h kr

ajac

h U

E-25

/27b o

raz

na w

ybra

nych

rynk

ach

�wia

tow

ych

(usy

stem

atyz

owan

e w

ed�u

g w

arto

�ci w

I pó

�rocz

u 20

12 ro

ku)

Wys

zcze

góln

ieni

e W

eur

o/10

0 kg

Re

lacj

e ce

n w

Pol

sce

do c

en w

pos

zcze

góln

ych

pa�s

twac

h w

pro

cent

ach

II p

ó�ro

cze

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

I pó�

rocz

e20

12

�red

nia

2004

-200

6 �r

edni

a 20

07-2

009

2010

20

11

I pó�

rocz

e 20

12

S�ow

acja

14

6,3

147,

314

7,0

178,

218

2,9

172,

616

9,3

212,

825

4,6

73,5

74

,5

73,5

76,5

66,8

D

ania

14

8,3

163,

215

3,7

169,

520

0,3

184,

319

7,1

232,

125

3,6

69,6

71

,7

63,1

70,2

67,0

N

iem

cy

156,

6 16

8,5

175,

621

8,9

228,

825

3,7

244,

825

3,8

251,

8 64

,7

56,7

50

,864

,167

,5

W�o

chy

143,

0 13

8,5

154,

219

7,3

195,

518

1,3

175,

222

6,4

249,

4 74

,3

69,2

71

,071

,968

,2

His

zpan

ia

154,

5 14

7,3

164,

918

3,0

169,

315

9,0

155,

019

8,6

225,

0 69

,4

77,7

80

,382

,075

,6

Irla

ndia

18

4,0

176,

116

9,2

172,

817

8,4

180,

318

1,1

201,

820

8,8

61,2

74

,8

68,7

80,7

81,4

W

�gry

15

3,0

155,

114

5,4

181,

319

9,9

174,

716

9,3

187,

120

1,4

71,4

71

,5

73,5

87,0

84,4

R

umun

ia

. .

.17

4,1

171,

915

3,3

151,

118

3,3

200,

4 .

79,6

82

,388

,884

,8

Hol

andi

a 14

3,4

146,

914

0,5

167,

717

6,6

168,

716

9,7

190,

819

0,9

75,2

77

,5

73,3

85,3

89,0

U

E-2

7 15

0,2

149,

814

9,9

175,

518

0,6

171,

516

8,7

186,

318

6,5

72,0

75

,3

74,0

87,4

91,2

Fr

ancj

a 17

8,1

171,

717

3,5

204,

022

1,3

210,

219

2,8

199,

718

0,0

61,9

62

,5

64,5

81,5

94,4

B

elgi

a 15

0,9

151,

613

9,0

163,

616

6,1

159,

716

4,3

175,

617

6,6

73,3

81

,2

75,7

92,7

96,3

C

zech

y 13

2,9

141,

012

9,5

158,

319

9,1

173,

417

0,7

179,

317

2,0

80,3

74

,9

72,9

90,8

98,8

Po

lska

10

6,5

115,

610

1,7

133,

113

9,3

125,

112

4,4

162,

817

0,0

× ×

××

× �o

twa

130,

9 13

3,9

130,

715

0,3

164,

815

2,2

144,

415

4,1

153,

7 81

,9

85,1

86

,110

5,7

110,

6 Po

rtuga

lia

167,

3 14

6,0

154,

117

0,2

168,

316

2,4

165,

916

2,0

153,

5 69

,3

79,4

75

,010

0,5

110,

8 B

u�ga

ria

. .

.13

8,0

159,

314

5,4

134,

814

6,5

147,

9 .

89,8

92

,311

1,1

114,

9 Sz

wec

ja

188,

3 17

8,5

168,

617

8,9

203,

418

4,0

199,

317

9,8

142,

9 60

,5

70,2

62

,490

,611

9,0

Aus

tria

181,

0 17

9,9

180,

818

5,1

189,

718

8,6

188,

716

2,9

138,

7 59

,8

70,6

65

,999

,912

2,5

Litw

a 13

6,7

137,

914

2,0

177,

019

7,7

189,

216

5,9

147,

012

7,3

77,7

70

,5

75,0

110,

813

3,5

Wie

lka

Bry

tani

a 13

8,2

139,

713

4,1

147,

213

6,7

123,

412

7,4

129,

311

7,5

78,6

97

,6

97,6

125,

914

4,7

Bra

zylia

83

,1

98,7

94,0

105,

312

9,0

111,

313

4,4

149,

614

6,0

117,

4 11

5,0

92,6

108,

811

6,4

Stan

y Zj

edno

czon

e 60

,9

68,1

58,5

68,2

67,8

70,9

77,9

82,4

95,7

17

2,7

192,

1 15

9,7

197,

617

7,6

a cen

y re

fere

ncyj

ne;

b do

200

6 ro

ku d

ane

dla

UE-

25, a

w la

tach

200

7-20

12 d

la U

E-27

�r

ódo

: ob

licze

nia

was

ne n

a po

dsta

wie

Biul

etyn

ów Z

inte

grow

aneg

o Sy

stem

u Ro

lnic

zej

Info

rmac

ji Ry

nkow

ej M

RiRW

(po

r. str

ona

inte

rnet

owa

ww

w.m

inro

l.gov

.pl)

oraz

dan

ych

FAO

.

��

Ane

ks 6

.8. C

eny

jaj k

onsu

mpc

yjny

cha w

pos

zcze

góln

ych

kraj

ach

UE-

25/2

7b ora

z na

wyb

rany

ch ry

nkac

h �w

iato

wyc

h (u

syst

emat

yzow

ane

wed

�ug

war

to�c

i w I

pó�ro

czu

2012

roku

)

Wys

zcze

góln

ieni

eW

eur

o/10

0 kg

Re

lacj

e ce

n w

Pol

sce

do c

en w

pos

zcze

góln

ych

pa�s

twac

h U

E-27

w

pro

cent

ach

II pó

�rocz

e 20

04

2005

20

0620

0720

0820

0920

1020

11I p

ó�ro

cze

2012

�r

edni

a 20

04-2

006

�red

nia

2007

-200

9 20

10

2011

I p

ó�ro

cze

2012

W

�och

y 10

9,8

118,

7 13

4,0

152,

115

7,1

167,

417

0,8

171,

921

9,0

69,5

72

,0

72,8

65,0

75,5

Sz

wec

ja

143,

3 13

2,3

149,

216

3,1

186,

017

2,6

172,

820

8,9

208,

1 59

,3

65,8

71

,953

,579

,5

Dan

ia

130,

6 12

9,9

136,

614

0,9

158,

317

2,2

178,

317

8,2

177,

6 63

,4

72,8

69

,762

,793

,2

Fran

cja

67,0

74

,5

84,1

101,

610

0,1

110,

597

,310

2,9

167,

2 11

1,7

109,

9 12

7,7

108,

698

,9

Pols

ka

77,3

81

,3

93,3

108,

111

9,8

115,

212

4,2

111,

716

5,5

× ×

××

× N

iem

cy

63,1

75

,1

85,7

101,

798

,899

,412

3,2

104,

516

3,6

112,

5 11

4,4

100,

910

7,0

101,

2 H

iszp

ania

51

,5

64,5

80

,499

,810

3,0

109,

991

,093

,516

3,1

128,

3 10

9,7

136,

511

9,5

101,

5 U

E-2

7 78

,9

84,6

95

,411

0,0

113,

111

6,1

114,

011

1,7

160,

1 97

,3

101,

1 10

9,0

100,

010

3,3

Aus

tria

80,8

83

,5

91,9

100,

510

2,1

142,

615

8,1

149,

015

9,0

98,3

99

,4

78,6

75,0

104,

1 Po

rtuga

lia

61,0

71

,2

86,8

104,

110

2,0

109,

610

1,1

100,

215

5,7

115,

0 10

8,7

122,

911

1,5

106,

3 C

zech

y 81

,7

78,0

84

,299

,011

0,1

103,

110

2,6

94,3

152,

0 10

3,3

109,

9 12

1,1

118,

510

8,9

Irla

ndia

14

1,4

127,

0 11

6,4

136,

714

9,8

143,

113

4,8

136,

615

0,0

65,5

79

,9

92,1

81,8

110,

3 W

�gry

10

3,8

94,5

96

,410

9,6

118,

011

3,5

112,

210

5,6

147,

2 85

,5

100,

6 11

0,8

105,

811

2,4

Bu�

garia

.

. .

96,7

104,

511

8,4

104,

810

1,2

145,

9 .

107,

4 11

8,6

110,

511

3,4

S�ow

acja

78

,7

73,6

84

,599

,211

1,9

115,

810

6,5

96,2

145,

6 10

6,4

105,

0 11

6,7

116,

211

3,6

�otw

a 71

,9

78,3

82

,610

1,9

122,

111

8,6

109,

999

,613

9,5

108,

2 10

0,1

113,

111

2,2

118,

6 B

elgi

a 49

,2

63,1

76

,493

,593

,210

2,6

86,3

81,0

138,

7 13

3,5

118,

6 14

3,9

138,

011

9,3

Litw

a 86

,8

87,4

97

,010

6,1

132,

813

3,5

114,

397

,113

7,8

92,9

92

,1

108,

711

5,1

120,

1 H

olan

dia

59,1

72

,4

86,0

94,4

79,2

80,2

75,8

74,6

137,

8 11

5,8

135,

2 16

3,9

149,

812

0,1

Rum

unia

.

. .

108,

410

9,5

106,

795

,796

,913

1,6

. 10

5,7

129,

811

5,3

125,

8 S�

owen

ia

131,

2 12

0,4

117,

211

9,2

128,

412

4,9

124,

512

8,4

130,

1 68

,3

92,1

99

,887

,012

7,2

Finl

andi

a 12

2,6

88,9

78

,011

2,8

121,

611

8,4

114,

311

8,2

126,

7 87

,0

97,3

10

8,7

94,5

130,

6 W

ielk

a B

ryta

nia

104,

7 98

,4

105,

011

0,1

115,

110

6,3

109,

010

7,5

115,

0 81

,8

103,

5 11

4,0

104,

014

3,9

a cen

y re

fere

ncyj

ne;

b do

200

6 ro

ku d

ane

dla

UE-

25, a

w la

tach

200

7-20

12 d

la U

E-27

�r

ódo

: ob

licze

nia

was

ne n

a po

dsta

wie

Biul

etyn

ów Z

inte

grow

aneg

o Sy

stem

u Ro

lnic

zej

Info

rmac

ji Ry

nkow

ej M

RiRW

(po

r. str

ona

inte

rnet

owa

ww

w.m

inro

l.gov

.pl)

oraz

dan

ych

FAO

.

��

217

Aneks 7.1. Porównanie �rednich cen producenta podstawowych grup artyku�ów spoywczych pochodzenia zwierz�cego w Polsce i w Niemczech

Grupy produktów

Cena w Niemczech Cena w Polsce

euro/kg z�/kga 2002 2010

2002 2010 2002 2010 z�/kg z�/kg

Mi�so wo�owe �wiee lub sch�odzone 2,06 2,73 7,94 10,90 6,49 10,66

Pozosta�e mi�so wo�owe w kawa�kach 2,35 3,25 9,05 12,98 7,52 13,45

Mi�so wieprzowe �wiee lub sch�odzone 1,58 1,61 6,08 6,43 7,24 6,42

Szynki i cz��ci z szynek (wieprzowe) 1,80 1,90 6,96 7,59 7,57 9,74

Inne mi�so wieprzowe 1,77 1,76 6,82 7,03 7,24 8,16

Mi�so z kurczaka, tuszki 1,81 1,86 6,98 7,43 3,93 4,90

Przetwory z mi�sa czerwonego (kie�basy) 4,20 4,37 16,21 17,46 8,07 10,51

Przetwory z mi�sa czerwonego (szynki) 4,54 2,98 17,50 11,90 11,80 13,90

Przetwory drobiowe 3,58 3,91 13,80 15,62 7,30 8,04

Filety z ryb mroonych 3,73 3,14 14,39 12,54 11,58 18,73

Przetwory rybne 3,06 3,00 11,80 11,98 7,43 11,27

Mleko spoywcze o zawarto�ci t�uszczu do 1%b 0,20 0,32 0,78 1,28 0,73 0,97

Mleko spoywcze o zawarto�ci t�uszczu 1-6%b 0,42 0,43 1,62 1,72 1,12 1,64

�mietanab 1,50 1,44 5,78 5,75 4,23 5,64

Mas�o 3,04 3,30 11,72 13,18 8,02 12,91

Sery �wiee 1,86 1,58 7,18 6,31 6,70 7,72

Sery dojrzewaj�ce 3,28 2,97 12,63 11,86 9,67 12,88 a cena w euro przeliczona �redniorocznym kursem publikowanym przez NBP; b cena w z� lub euro za litr �ródo: obliczenia wasne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz Statistisches Jahrbuch über Ernährung Landwirtschaft und Forsten 2003, 2011.

��

218

Aneks 7.2. Porównanie �rednich cen producenta podstawowych grup artyku�ów spoywczych pochodzenia ro�linnego w Polsce i w Niemczech

Grupy produktów

Cena w Niemczech Cena w Polsce

euro/kg z�/kga 2002 2010

2002 2010 2002 2010 z�/kg z�/kg

Olej rzepakowy surowy 0,40 0,38 1,53 1,53 2,14 2,94

Olej rzepakowy rafinowany 0,46 0,48 1,77 1,90 2,47 4,38

Margaryny 1,48 1,75 5,73 6,99 3,30 4,22

Makuchy rzepakowe 0,12 0,09 0,47 0,36 0,35 0,59

M�ka pszenna 0,22 0,23 0,85 0,92 0,79 0,91

Kasze, p�atki, grysiki pszenne 0,32 0,33 1,25 1,32 1,17 1,11

Mieszanki do wytwarzania wyrobów piekarniczych 1,91 2,09 7,36 8,35 7,99 7,37

Pasze dla zwierz�t hodowlanych 0,17 0,21 0,67 0,84 0,95 1,11

Karma dla psówb 0,93 0,99 3,75 3,95 2,64 3,98

Pieczywo �wiee 1,65 1,82 6,34 7,27 3,04 3,46

Makaron 1,04 1,47 4,01 5,87 3,35 3,43

Cukier bia�y 0,64 0,51 2,45 2,04 1,85 1,98

Skrobia ziemniaczanab 0,36 0,38 1,62 1,52 1,62 1,74

Koncentrat jab�kowy 0,81 0,69 3,13 2,76 2,96 3,96

Demy, marmolady z innych owoców 1,61 2,40 6,19 9,59 4,89 5,78 a cena w euro przeliczona �redniorocznym kursem publikowanym przez NBP; b dane za 2002 rok (niedost�pne) zast�piono danymi za 2004 rok (skrobia) i 2005 rok (karma) zarówno w Polsce, jak i w Niemczech �ródo: obliczenia wasne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz Statistisches Jahrbuch über Ernährung Landwirtschaft und Forsten 2003, 2011.

��

219

Aneks 7.3. Porównanie �rednich cen producenta wysoko przetworzonych grup produktów w Polsce i w Niemczech

Grupy produktów Ceny w Niemczech Ceny w Polsce

euro/kg z�/kga 2002 2010 2002 2010 2002 2010 z�/kg z�/kg

Jogurt z dodatkami 1,17 1,28 4,51 5,11 3,48 4,44 Lodyb 1,75 1,93 6,75 7,71 4,35 4,97 �ywno�� preparowana otrzymana przez praenie lub sp�cznienie zbó 2,17 1,79 8,37 7,15 10,58 7,61 Frytki 0,56 0,53 2,16 2,12 2,50 2,19 Chipsy 2,71 3,19 10,45 12,74 14,83 10,65 Ziemniaki suszone w postaci m�k, p�atków i grysików 0,91 1,13 3,51 4,51 3,86 4,04 Sok pomara�czowyb 0,58 0,77 2,24 3,08 1,80 2,03 Sok jab�kowyb 0,41 0,50 1,58 2,00 1,47 1,76 Ogórki konserwowe 0,92 0,98 3,55 3,91 2,75 3,76 Czekolada nadziewana 4,67 4,13 18,01 16,50 15,17 14,40 Czekolada bia�a 3,99 5,15 15,38 20,57 7,94 15,19 Czekoladki 7,59 7,82 29,26 31,24 19,01 17,99 Karmelki 2,29 2,56 8,83 10,23 7,28 8,55 Kakao sypkie bez cukru 1,89 2,43 7,29 9,71 8,27 12,10 Keczup 1,29 1,14 4,97 4,55 3,20 4,20 Majonez 1,44 2,11 5,55 8,43 5,66 9,41 Zupy i buliony 2,86 3,03 11,03 12,10 13,97 11,69 Przyprawy 6,14 3,21 23,67 12,82 16,23 16,67 Suchary i tosty 1,90 2,26 7,33 9,03 5,13 6,67 Biszkopty i herbatniki z kakao 3,74 3,74 14,42 14,94 9,51 12,54 Biszkopty i herbatniki bez kakao 2,33 2,47 8,98 9,87 6,30 7,90 Wafle i gofry bez kakao 2,20 2,37 8,48 9,47 6,67 8,06 Kawa palona 2,29 3,86 8,83 15,42 8,65 14,62 Wody mineralneb 0,21 0,17 0,81 0,68 0,51 0,48 Napoje owocowe pitneb 0,54 0,52 2,08 2,08 1,34 1,24 Nektary owocoweb 0,51 0,50 1,97 2,00 2,06 2,01 Napoje gazowane s�odzoneb 0,47 0,32 1,81 1,28 0,86 1,24 a cena w euro przeliczona �redniorocznym kursem publikowanym przez NBP; b cena w z� lub euro za litr �ródo: obliczenia wasne na podstawie niepublikowanych danych GUS oraz Statistisches Jahrbuch über Ernährung Landwirtschaft und Forsten 2003, 2011.

��

Ane

ks 8

.1. P

odst

awow

e w

ielk

o�ci

wyn

ików

i na

k�ad

ów p

rzem

ys�u

spo

ywcz

ego

oraz

wyb

rany

ch b

ran

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

00

2001

20

02

2003

20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

I p

ó�r.

A

B

2012

W

arto

� p

rodu

kcji

ce

ny b

azow

e (m

ln z

�)

pr

zem

ys� s

poy

wcz

y 77

301

81

585

82

616

88

089

10

4 00

9 10

7 14

7 11

4 54

9 13

3 48

4 13

5 90

9 14

4 83

4 14

4 43

7 14

5 18

7 17

0 25

9 87

342

w

tym

: m

i�sn

y 17

324

19

546

18

909

20

602

25

299

27

298

28

841

32

489

34

932

38

479

37

890

36

564

42

635

23

377

ow

ocow

o-w

arzy

wny

6

362

6 66

4 7

706

9 08

7 9

752

10 6

49

11 4

82

13 5

03

11 8

21

11 8

58

11 4

81

11 1

79

13 4

43

5 77

3 cu

kier

nicz

y 5

491

4 82

0 4

469

4 94

9 6

701

6 99

8 7

719

8 74

6 8

836

10 0

05

8 84

7 8

687

12 0

31

6 60

4 Za

trud

nien

ie (o

s.)

prze

mys

� spo

yw

czy

346

126

327

970

326

751

321

341

331

862

324

882

328

891

337

897

336

584

329

350

325

497

319

082

322

367

319

650

w ty

m:

mi�

sny

90 0

18

88 4

02

90 7

18

94 0

98

96 7

89

101

338

105

022

106

671

106

678

101

413

99 5

63

105

104

99 9

20

100

493

owoc

owo-

war

zyw

ny

33 2

61

31 3

09

32 1

01

33 3

22

36 0

08

35 5

57

34 2

21

36 9

42

33 5

14

30 9

65

30 2

48

28 8

77

27 5

83

27 0

17

cuki

erni

czy

29 3

55

25 7

21

24 5

79

25 3

83

24 8

66

25 2

36

25 4

47

27 9

24

27 1

08

25 8

09

25 4

50

23 5

89

26 6

29

28 5

84

Op�

ata

prac

y (m

ln z

�)

pr

zem

ys� s

poy

wcz

y 9

976

10 1

95

10 0

75

10 3

02

10 5

88

10 9

63

11 6

44

13 2

39

14 0

72

14 4

66

14 5

39

14 6

97

15 7

92

8 13

2 w

tym

: m

i�sn

y 1

905

1 92

2 1

982

2 17

7 2

282

2 44

6 2

754

3 15

9 3

421

3 50

1 3

437

3 56

4 3

791

1 96

9 ow

ocow

o-w

arzy

wny

1

024

1 01

9 1

005

1 07

7 1

209

1 21

8 1

280

1 41

8 1

330

1 30

8 1

324

1 24

5 1

322

651

cuki

erni

czy

841

797

724

773

842

860

904

1 04

5 1

116

1 18

1 1

090

1 04

6 1

372

778

Poda

tki (

mln

z�)

prze

mys

� spo

yw

czy

857

823

889

934

1 02

2 1

052

1 51

9 1

551

1 68

3 1

383

1 37

6 1

148

2 35

5 67

6 w

tym

: m

i�sn

y 17

0 10

5 11

3 12

6 14

0 15

0 14

6 16

1 16

6 17

2 16

9 16

5 18

4 10

4 ow

ocow

o-w

arzy

wny

77

84

86

91

11

6 10

1 10

4 10

8 10

9 10

6 99

94

99

56

cu

kier

nicz

y 35

32

31

34

38

42

45

46

52

52

50

45

55

39

N

adw

y�ka

ek

onom

iczn

a (m

ln z

�)

prze

mys

� spo

yw

czy

7 32

4 8

675

8 59

4 8

679

11 5

29

11 3

98

12 1

66

14 6

88

14 0

54

17 9

96

17 7

77

16 3

14

16 7

60

8 81

3 w

tym

: m

i�sn

y 69

6 1

014

1 07

1 1

073

1 24

8 1

715

1 81

1 2

159

1 98

6 2

536

2 43

2 2

507

2 24

8 1

255

owoc

owo-

war

zyw

ny

366

687

830

927

1 10

2 1

263

1 28

3 1

652

1 32

8 1

757

1 68

8 1

290

1 40

5 63

2 cu

kier

nicz

y 57

2 65

9 54

0 70

7 99

9 1

041

1 12

5 1

195

1 30

7 1

478

1 17

4 1

120

1 52

5 90

4

��

Cd.

ane

ksu

8.1.

Pod

staw

owe

wie

lko�

ci w

ynik

ów i

nak�

adów

prz

emys

�u sp

oyw

czeg

o or

az w

ybra

nych

bra

n

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

00

2001

20

02

2003

20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

I p

ó�r.

A

B

2012

W

arto

� d

odan

a (m

ln z

�)

prze

mys

� spo

yw

czy

18 2

27

19 6

93

19 5

58

19 9

15

23 1

39

23 4

13

25 3

29

29 4

78

29 8

09

33 8

45

33 6

92

32 1

59

35 8

07

17 6

21

w ty

m:

mi�

sny

2 77

1 3

041

3 13

6 3

376

3 67

0 4

311

4 71

1 5

479

5 57

3 6

209

6 03

8 6

236

6 22

4 3

328

owoc

owo-

war

zyw

ny

1 46

7 1

790

1 92

1 2

095

2 42

7 2

582

2 66

7 3

178

2 76

7 3

171

3 11

1 2

629

2 82

6 1

339

cuki

erni

czy

1 44

8 1

488

1 29

5 1

514

1 87

9 1

943

2 07

4 2

286

2 47

5 2

711

2 31

4 2

211

2 95

3 1

721

Akt

ywa

obro

tow

e (m

ln z

�)

prze

mys

� spo

yw

czy

27 6

33

26 3

81

29 6

46

32 5

85

36 3

77

37 6

96

41 3

09

46 7

76

50 5

32

47 0

06

47 0

86

48 8

16

56 2

40

57 1

02

w ty

m:

mi�

sny

2 67

7 3

001

3 02

7 3

723

4 17

2 4

725

5 36

0 5

872

6 29

4 6

506

6 40

1 6

684

7 96

6 8

731

owoc

owo-

war

zyw

ny

3 13

2 3

140

3 57

1 4

400

4 70

3 5

099

5 62

5 7

004

6 23

0 5

699

5 56

9 6

302

6 98

3 6

105

cuki

erni

czy

1 87

8 1

744

1 88

5 2

081

2 33

8 2

501

2 64

4 2

977

3 36

1 3

858

3 71

6 3

532

4 66

5 4

771

Akt

ywa

trw

a�e

(mln

z�)

prze

mys

� spo

yw

czy

29 4

52

30 0

75

32 0

72

34 8

27

38 3

53

40 2

44

44 2

00

49 5

27

53 0

42

61 1

00

61 7

78

62 0

07

71 4

92

72 5

59

w ty

m:

mi�

sny

3 81

1 4

003

4 53

3 5

573

7 21

2 7

721

8 21

8 9

265

9 49

2 9

494

9 16

5 9

348

9 47

7 9

980

owoc

owo-

war

zyw

ny

2 73

0 2

681

2 97

7 3

724

4 25

3 4

493

4 80

1 5

293

5 37

9 5

141

5 08

6 5

436

5 71

2 5

861

cuki

erni

czy

1 91

7 1

846

2 03

8 2

209

2 92

6 3

044

3 36

4 4

064

4 93

4 7

467

7 04

2 4

799

8 34

0 8

811

Kap

ita� w

�asn

y (m

ln z

�)

prze

mys

� spo

yw

czy

25 5

39

26 5

06

28 4

32

30 1

29

33 2

38

36 4

07

39 3

45

44 8

45

44 3

96

51 4

60

52 5

49

53 8

26

59 9

51

64 3

80

w ty

m:

mi�

sny

2 62

7 2

686

2 94

1 3

776

4 33

9 4

986

5 44

4 6

557

6 45

1 7

294

7 13

6 7

568

7 71

4 8

104

owoc

owo-

war

zyw

ny

2 45

2 2

426

2 56

1 3

448

3 82

1 4

362

4 90

9 5

402

4 62

6 4

646

4 71

8 4

796

4 65

0 5

726

cuki

erni

czy

1 83

1 2

000

2 15

1 2

212

2 86

1 3

196

3 43

1 3

995

5 05

5 6

694

6 22

8 5

282

7 43

5 7

943

�ród

o: n

iepu

blik

owan

e da

ne G

US

na p

odst

awie

spra

woz

da�

finan

sow

ych

prze

dsi�

bior

stw

dan

ego

sekt

ora.

��

Ane

ks 8

.2. W

ska

niki

efe

ktyw

no�c

i prz

emys

�u sp

oyw

czeg

o i w

ybra

nych

bra

n

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

00

2001

20

02

2003

20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

I p

ó�r.

A

B

2012

Udz

ia� w

arto

�ci d

odan

ej w

war

to�c

i pro

dukc

ji w

cen

ach

bazo

wyc

h w

%

prze

mys

� spo

yw

czy

23,5

8 24

,14

23,6

722

,61

22,2

521

,85

22,1

1 22

,08

21,9

323

,37

23,3

322

,15

21,0

320

,17

w ty

m:

mi�

sny

16,0

0 15

,56

16,5

816

,39

14,5

115

,79

16,3

3 16

,86

15,9

516

,14

15,9

417

,06

14,6

014

,24

owoc

owo-

war

zyw

ny

23,0

6 26

,86

24,9

323

,05

24,8

924

,25

23,2

3 23

,54

23,4

126

,74

27,1

023

,52

21,0

223

,19

cuki

erni

czy

26,3

7 30

,87

28,9

830

,59

28,0

427

,77

26,8

7 26

,14

28,0

127

,10

26,1

625

,45

24,5

426

,06

Udz

ia� n

adw

y�ki

eko

nom

iczn

ej w

war

to�c

i pro

dukc

ji w

cen

ach

bazo

wyc

h w

%

prze

mys

� spo

yw

czy

9,47

10

,63

10,4

09,

8511

,08

10,6

410

,62

11,0

010

,34

12,4

312

,31

11,2

49,

8410

,09

w ty

m:

mi�

sny

4,02

5,

195,

665,

214,

936,

286,

28

6,65

5,69

6,59

6,42

6,86

5,27

5,37

owoc

owo-

war

zyw

ny

5,75

10

,31

10,7

710

,20

11,3

011

,86

11,1

7 12

,23

11,2

314

,82

14,7

011

,54

10,4

510

,95

cuki

erni

czy

10,4

2 13

,67

12,0

814

,29

14,9

114

,88

14,5

7 13

,66

14,7

914

,77

13,2

712

,89

12,6

813

,69

Efek

tyw

no�

nak

�adó

w p

racy

, tj.

stos

unek

war

to�c

i dod

anej

do

op�a

ty p

racy

w z

�/z�

prze

mys

� spo

yw

czy

1,82

7 1,

932

1,94

11,

933

2,18

52,

136

2,17

5 2,

227

2,11

82,

340

2,31

72,

188

2,26

72,

167

w ty

m:

mi�

sny

1,45

5 1,

582

1,58

21,

551

1,60

81,

762

1,71

1 1,

734

1,62

91,

773

1,75

71,

750

1,64

21,

690

owoc

owo-

war

zyw

ny

1,43

3 1,

757

1,91

11,

945

2,00

72,

120

2,08

4 2,

241

2,08

02,

424

2,35

02,

112

2,13

82,

057

cuki

erni

czy

1,72

2 1,

867

1,78

91,

959

2,23

22,

259

2,29

4 2,

188

2,21

82,

296

2,12

32,

114

2,15

22,

212

Efek

tyw

no�

nak

�adó

w p

racy

, tj.

stos

unek

nad

wy�

ki e

kono

mic

znej

do

op�a

ty p

racy

w z

�/z�

prze

mys

� spo

yw

czy

0,73

4 0,

851

0,85

30,

842

1,08

91,

040

1,04

5 1,

109

0,99

91,

244

1,22

31,

110

1,06

11,

084

w ty

m:

mi�

sny

0,36

5 0,

528

0,54

00,

493

0,54

70,

701

0,65

8 0,

683

0,58

10,

724

0,70

80,

703

0,59

30,

637

owoc

owo-

war

zyw

ny

0,35

7 0,

674

0,82

60,

861

0,91

11,

037

1,00

2 1,

165

0,99

81,

343

1,27

51,

036

1,06

30,

971

cuki

erni

czy

0,68

0 0,

827

0,74

60,

915

1,18

61,

210

1,24

4 1,

144

1,17

11,

251

1,07

71,

071

1,11

21,

162

��

Cd.

ane

ksu

8.2.

Wsk

ani

ki e

fekt

ywno

�ci p

rzem

ys�u

spo

ywcz

ego

i wyb

rany

ch b

ran

Wys

zcze

góln

ieni

e 20

00

2001

20

02

2003

20

04

2005

20

06

2007

20

08

2009

20

10

2011

I p

ó�r.

A

B

2012

Efek

tyw

no�

maj

�tku

, tj.

stos

unek

war

to�c

i dod

anej

do

war

to�c

i akt

ywów

obr

otow

ych

+ ak

tyw

a tr

wa�

e w

z�/z

� pr

zem

ys� s

poy

wcz

y 0,

319

0,34

90,

317

0,29

50,

310

0,30

00,

296

0,30

60,

288

0,31

30,

309

0,29

00,

280

0,27

2

w ty

m:

mi�

sny

0,42

7 0,

434

0,41

50,

363

0,32

20,

346

0,34

7 0,

362

0,35

30,

388

0,38

80,

389

0,35

70,

356

owoc

owo-

war

zyw

ny

0,25

0 0,

308

0,29

30,

258

0,27

10,

269

0,25

6 0,

258

0,23

80,

293

0,29

20,

224

0,22

30,

224

cuki

erni

czy

0,38

2 0,

414

0,33

00,

353

0,35

70,

350

0,34

5 0,

325

0,29

80,

239

0,21

50,

265

0,22

70,

253

Efek

tyw

no�

maj

�tku

, tj.

stos

unek

nad

wy�

ki e

kono

mic

znej

do

war

to�c

i akt

ywów

obr

otow

ych

+ ak

tyw

a tr

wa�

e w

z�/z

� pr

zem

ys� s

poy

wcz

y 0,

128

0,15

40,

139

0,12

90,

154

0,14

60,

142

0,15

30,

136

0,16

60,

163

0,14

70,

131

0,13

6

w ty

m:

mi�

sny

0,10

7 0,

145

0,14

20,

115

0,11

00,

138

0,13

3 0,

143

0,12

60,

159

0,15

60,

156

0,12

90,

134

owoc

owo-

war

zyw

ny

0,06

2 0,

118

0,12

70,

114

0,12

30,

132

0,12

3 0,

134

0,11

40,

162

0,15

80,

110

0,11

10,

106

cuki

erni

czy

0,15

1 0,

184

0,13

80,

165

0,19

00,

188

0,18

7 0,

170

0,15

80,

131

0,10

90,

134

0,11

70,

133

Ren

tow

no�

kap

ita�u

w�a

sneg

o w

pro

cent

ach

prze

mys

� spo

yw

czy

0,84

3,

236,

775,

4913

,99

12,0

012

,58

14,4

59,

2915

,68

14,9

514

,26

10,7

912

,10

w ty

m:

mi�

sny

-4,2

6 2,

238,

676,

737,

4213

,04

12,0

1 12

,87

6,74

9,77

9,33

12,1

211

,07

12,8

3

owoc

owo-

war

zyw

ny

-14,

11

-1,1

15,

273,

688,

6410

,77

9,00

8,

762,

2513

,55

11,7

09,

558,

807,

34

cuki

erni

czy

1,69

8,

455,

867,

4111

,78

7,13

9,94

14

,34

12,8

510

,49

11,3

212

,39

12,0

09,

60

Nak

�ady

(op�

ata)

pra

cy w

pro

c. c

eny

bazo

wej

pr

zem

ys� s

poy

wcz

y 12

,91

12,5

012

,19

11,6

910

,18

10,2

310

,17

9,92

10,3

59,

9910

,07

10,1

29,

289,

31

w ty

m:

mi�

sny

11,0

0 9,

8310

,48

10,5

79,

028,

969,

55

9,72

9,79

9,10

9,07

9,75

8,89

8,42

owoc

owo-

war

zyw

ny

16,1

0 15

,29

13,0

411

,85

12,4

011

,44

11,1

5 10

,50

11,2

511

,03

11,5

311

,14

9,83

9,54

cuki

erni

czy

15,3

2 16

,54

16,2

015

,62

12,5

712

,29

11,7

1 11

,95

12,6

311

,80

12,3

212

,04

11,4

011

,78

�ród

o: o

blic

zeni

a w

asn

e na

pod

staw

ie a

neks

u 8.

1.

��

Ane

ks 8

.3. P

rodu

ktyw

no��

prz

emys

�u sp

oyw

czeg

o w

lata

ch 2

000-

2010

W

yszc

zegó

lnie

nie

2000

20

01

2002

20

03

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

Pr

oduk

tyw

no�

prz

eci�

tna

prac

y

(tys

. z�/p

raco

wni

ka)

pr

zem

ys� s

poy

wcz

y 27

5,96

29

8,75

29

9,96

31

7,26

35

6,52

36

1,15

37

4,73

40

9,49

40

5,03

43

0,64

42

7,24

w

tym

: m

i�sn

y 24

0,13

26

7,78

26

1,79

25

7,99

28

4,69

29

1,02

29

1,68

31

4,98

32

6,52

36

8,00

34

1,30

ow

ocow

o-w

arzy

wny

23

6,28

24

8,23

27

5,38

30

7,59

30

4,72

32

5,39

35

9,21

37

4,48

36

3,45

37

4,00

38

7,91

cu

kier

nicz

y 20

0,70

24

0,30

21

0,63

23

5,51

30

3,92

30

5,32

32

4,28

33

1,60

32

1,50

33

6,76

34

1,79

Pr

oduk

tyw

no�

kra

�cow

a pr

acy

(t

ys. z

�/pra

cow

nika

)

prze

mys

� spo

yw

czy

143,

48

155,

33

155,

96

164,

95

185,

37

187,

77

194,

84

212,

91

210,

59

223,

91

222,

14

w ty

m:

mi�

sny

137,

77

153,

63

150,

19

148,

02

163,

34

166,

97

167,

34

180,

71

187,

33

211,

13

195,

81

owoc

owo-

war

zyw

ny

144,

26

151,

56

168,

14

187,

80

186,

05

198,

67

219,

32

228,

64

221,

91

228,

35

236,

85

cuki

erni

czy

97,5

3 11

6,77

10

2,35

11

4,44

14

7,68

14

8,36

15

7,57

16

1,13

15

6,22

16

3,64

16

6,08

Pr

oduk

tyw

no�

prz

eci�

tna

kapi

ta�u

(z�/z

�)

prze

mys

� spo

yw

czy

2,00

2,

05

1,89

1,

89

1,97

1,

90

1,91

2,

01

1,95

1,

94

1,89

w

tym

: m

i�sn

y 3,

08

3,28

3,

03

2,77

2,

69

2,64

2,

58

2,63

2,

78

3,05

2,

88

owoc

owo-

war

zyw

ny

1,93

1,

90

2,03

2,

04

1,92

1,

90

1,97

2,

02

1,79

1,

66

1,69

cu

kier

nicz

y 1,

84

2,37

1,

80

1,85

1,

82

1,71

1,

68

1,73

1,

58

1,59

1,

45

Prod

ukty

wno

� k

ra�c

owa

kapi

ta�u

(z�/z

�)

prze

mys

� spo

yw

czy

1,91

1,

96

1,81

1,

81

1,89

1,

82

1,83

1,

93

1,87

1,

86

1,81

w

tym

: m

i�sn

y 1,

59

1,70

1,

57

1,43

1,

39

1,37

1,

33

1,36

1,

44

1,58

1,

49

owoc

owo-

war

zyw

ny

1,69

1,

66

1,77

1,

78

1,68

1,

66

1,73

1,

76

1,56

1,

45

1,48

cu

kier

nicz

y 1,

21

1,56

1,

18

1,22

1,

19

1,13

1,

11

1,13

1,

04

1,05

0,

95

Kra

�cow

a st

opa

subs

tytu

cji p

racy

prz

ez k

apita

� (t

ys. z

�/pra

cow

nika

)

prze

mys

� spo

yw

czy

254,

21

268,

85

292,

54

309,

87

333,

44

350,

36

361,

78

374,

86

382,

27

408,

99

416,

01

w ty

m:

mi�

sny

70,3

2 73

,55

77,8

7 84

,07

95,5

3 99

,38

101,

93

107,

94

106,

07

108,

74

106,

75

owoc

owo-

war

zyw

ny

174,

84

187,

02

194,

64

215,

78

227,

40

245,

42

260,

49

265,

71

291,

16

323,

38

327,

69

cuki

erni

czy

147,

94

137,

27

158,

81

172,

49

226,

54

241,

15

260,

61

260,

15

275,

50

285,

87

319,

83

Prod

ukty

wno

� c

a�ko

wita

prze

mys

� spo

yw

czy

0,15

7 0,

166

0,15

6 0,

156

0,16

4 0,

158

0,15

7 0,

164

0,15

9 0,

161

0,15

7 w

tym

: m

i�sn

y 16

,901

18

,543

17

,563

16

,482

17

,008

16

,954

16

,711

17

,468

18

,274

20

,482

19

,066

ow

ocow

o-w

arzy

wny

0,

641

0,66

2 0,

715

0,71

9 0,

663

0,67

2 0,

695

0,70

4 0,

653

0,65

9 0,

683

cuki

erni

czy

5,64

8 7,

159

5,80

1 6,

128

6,63

8 6,

388

6,43

6 6,

529

6,08

9 6,

275

5,97

5

�ród

o: o

prac

owan

ie w

asn

e na

pod

staw

ie d

anyc

h G

US.

��

Ane

ks 9

.1. S

ubsy

diow

anie

eks

portu

pro

dukt

ów ro

lno-

spo

ywcz

ych

prze

z U

E w

lata

ch 2

004-

2011

(w m

ln e

uro)

Kra

je c

z�on

kow

skie

UE

2004

20

05

2006

20

07

2008

20

09

2010

20

11

2004

-201

1 A

ustri

a (A

T)

41,6

43

,9

37,9

18

,9

22,6

17

,4

5,8

5,5

193,

6 B

elgi

a (B

E)

484,

2 38

6,8

347,

0 15

4,9

122,

3 71

,9

36,4

2,

6 1

606,

1 N

iem

cy

(DE)

46

9,7

433,

2 23

3,4

154,

1 96

,2

65,3

34

,6

21,4

1

507,

9 D

ania

(D

K)

257,

3 20

4,4

133,

0 10

0,2

70,4

46

,8

29,2

4,

7 84

6,0

His

zpan

ia

(ES)

12

5,5

107,

6 68

,8

38,6

31

,7

18,4

3,

6 3,

0 39

7,2

Fran

cja

(FR

) 56

6,2

524,

8 40

3,9

281,

8 22

0,8

142,

0 11

6,9

85,7

2

342,

1 Fi

nlan

dia

(FI)

83

,5

66,2

45

,4

32,8

7,

6 16

,0

9,3

0,1

260,

9 G

recj

a (G

R)

18,2

8,

6 74

,7

30,4

3,

0 0,

9 0,

1 0,

1 13

6,0

Irla

ndia

(I

E)

223,

6 17

8,1

111,

1 64

,1

16,5

19

,0

23,4

3,

4 63

9,2

W�o

chy

(IT)

17

2,6

86,9

86

,5

59,7

46

,5

23,3

14

,5

15,3

50

5,3

Hol

andi

a (N

L)

518,

7 42

9,5

308,

1 19

7,8

91,5

10

4,5

59,5

8,

3 1

717,

9 Po

rtuga

lia

(PT)

26

,5

15,0

21

,2

12,0

12

,5

6,4

5,1

4,6

103,

3 Sz

wec

ja

(SE)

51

,2

73,3

64

,3

27,1

11

,3

21,0

5,

5 0,

1 25

3,8

Wie

lka

Bry

tani

a (U

K)

325,

1 28

0,3

278,

6 10

7,0

18,1

32

,5

12,8

1,

1 1

055,

5 Lu

ksem

burg

(L

U)

0,02

0,

02

0 0,

01

- -

- -

0,05

Po

lska

(P

L)

10,8

99

,3

140,

6 89

,2

118,

9 34

,6

13,8

14

,4

521,

6 C

zech

y (C

Z)

3,0

26,9

18

,0

12,8

1,

7 5,

5 2,

8 0,

9 71

,6

W�g

ry

(HU

) 0,

2 29

,7

31,3

12

,2

17,5

7,

1 2,

2 1,

5 10

1,7

S�ow

acja

(S

K)

- 6,

3 14

,5

4,7

1,4

0,5

0,7

0,2

28,3

S�

owen

ia

(SI)

0,

1 4,

8 4,

5 3,

2 0,

8 0,

6 0,

8 0,

5 15

,3

Litw

a (L

T)

0,1

38,3

59

,6

33,1

11

,4

10,9

6,

1 4,

7 16

4,2

�otw

a (L

V)

0,1

0,8

1,5

3,2

0,6

0,6

0,2

- 7,

0 Es

toni

a (E

E)

0,5

3,7

3,7

3,9

0,2

1,0

1,0

0,1

14,1

C

ypr

(CY

) -

0,5

1,6

1,0

0,2

0,3

0,2

0,1

3,9

Mal

ta

(MT)

-

- -

0,2

- -

- -

0,2

Rum

unia

(R

O)

- -

- -

0,1

0,2

0,1

0,4

0,8

Bu�

garia

(B

G)

- -

- -

0,8

2,5

0,1

0,5

3,9

UE-

15

3

363,

9 2

838,

6 2

213,

9 1

279,

4 77

1,0

585,

4 35

6,7

155,

9 11

564

,8

UE-

12

14

,8

210,

3 27

5,3

163,

5 15

3,6

63,8

28

,0

23,3

93

2,6

UE-

27

3

378,

7 3

048,

9 2

489,

2 1

442,

9 92

4,6

649,

2 38

4,7

179,

2 12

497

,4

�ród

o: o

prac

owan

ie w

asn

e na

pod

staw

ie d

anyc

h K

omis

ji Eu

rope

jski

ej.

��

226

Aneks 9.2. Wielko�� eksportu mi�sa wo�owego, wieprzowego i przetworów wieprzowych, w tym eksportu subsydiowanego (w tys. ton)

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Eksport mi�sa wo�owego i ciel�cego (CN 0201, 0202) ogó�em 67,1 118,2 160,9 171,0 195,5 231,8 275,8 266,0w tym: do UE-25/27a 53,7 101,9 152,7 164,7 183,7 221,8 230,6 180,7

do pozosta�ych krajów 13,4 16,3 8,2 6,3 11,8 10,0 45,2 85,3Eksport subsydiowany 3,8 14,7 8,0 6,8 7,7 11,3 14,0 48,0Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 28,4 90,2 98,0 108,0b 65,3 113,0b 31,0 56,3

Eksport mi�sa wieprzowego (CN 0203) ogó�em 147,1 159,9 230,3 210,2 244,0 150,0 260,7 312,3w tym: do UE-25/27a 43,0 85,2 147,9 175,5 113,5 90,9 144,6 152,6

do pozosta�ych krajów 104,1 74,7 82,4 34,7 130,5 59,1 116,1 159,7Eksport subsydiowany 0,0 0,0 0,0 0,0 70,3 4,7 0,07 0,0Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) × 0,0 0,0 0,0 53,9 7,9 0,06 0,0

Eksport kie�bas (CN 1601 00) ogó�em 11,2 16,7 23,1 25,8 31,5 36,4 43,9

47,1

w tym: do UE-25/27a 6,5 13,6 19,4 22,7 29,0 35,0 42,6 45,4do pozosta�ych krajów 4,7 3,1 3,7 3,1 2,5 1,4 1,3 1,7

Eksport subsydiowany 0,08 0,6 0,6 0,6 0,1 0,02 0,01 0,02Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 1,7 18,9 16,2 19,3 4,0 1,4 0,01 1,2

Eksport wieprzowiny przetworzonejc 7,8 14,1 18,7 23,9 28,6 29,7 36,6 41,8w tym: do UE-25/27a 3,3 5,4 10,2 14,3 19,0 19,8 24,8 29,1

do pozosta�ych krajów 4,5 8,7 8,5 9,6 9,6 9,9 11,8 12,7Eksport subsydiowany 0,01 4,1 8,0 5,5 10,2 8,4 8,0 8,5Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,2 47,1 94,5 57,3 106,2b 84,8 67,8 66,9a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27; b dane dotycz� udzia�u eks-portu subsydiowanego w eksporcie do krajów trzecich i odnosz� si� do wywozu zrealizowa-nego w latach wcze�niejszych, a wyp�ata refundacji nast�pi�a w kolejnych latach po dostar-czeniu wymaganych dokumentów; ; c asortymenty wieprzowiny przetworzonej: CN 1602 41 10, 1602 42 10, 1602 49 19, a od 2009 r. dodatkowo 0210 11 31 i 0210 19 81 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych: Centrum Informacji Handlu Zagranicznego (CIHZ), Centrum Analitycznego Administracji Celnej (CAAC), Ministerstwa Finansów (MF) i Agencji Rynku Rolnego (ARR).

227

Aneks 9.3. Warto�� eksportu mi�sa wo�owego, wieprzowego i przetworów wieprzowych, w tym eksportu subsydiowanego (w mln z�)


Eksport mi�sa wo�owegoi ciel�cego (CN 0201, 0202) ogó�em 555,2 1 081,8 1 483,7 1 569,4 1 899,4 2 607,8 2 960,7 3 296,2w tym: do UE-25/27a 485,3 978,6 1 435,3 1 535,7 1 814,9 2 510,0 2 471,6 2 297,5

do pozosta�ych krajów 70,0 103,2 48,4 33,7 84,5 97,8 489,1 998,7Subsydia eksportowe 11,1 47,0 21,0 14,4 9,1 13,2 16,9 43,5Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 15,8 45,5 43,4 42,7 10,7 13,5 3,4 4,3Eksport mi�sa wieprzowego (CN 0203) ogó�em 774,0 992,8 1 394,7 1 210,2 1 424,2 1 153,8 1 756,8 2 395,5w tym: do UE-25/27a 327,2 590,2 936,0 1 020,6 774,8 788,7 1 065,0 1 218,5

do pozosta�ych krajów 446,8 402,6 458,7 189,6 649,4 365,1 691,8 1 177,0Subsydia eksportowe 0,0 0,0 0,0 0,0 72,5 4,6 0,05 0,0Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 0,0 0,0 0,0 11,2 1,2 0,01 0,0Eksport kie�bas (CN 1601 00) ogó�em 104,6 132,3 181,1 224,0 281,0 388,2 442,6 491,7w tym: do UE-25/27a 81,1 121,0 170,7 212,8 267,5 376,6 431,6 477,9

do pozosta�ych krajów 23,5 11,3 10,4 11,2 13,5 11,6 11,0 13,8Subsydia eksportowe 0,06 0,4 0,3 0,3 0,1 0,01 0,01 0,01Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,2 3,5 3,0 3,6 0,7 0,08 0,09 0,07Eksport wieprzowiny przetworzonejb 117,9 205,1 239,8 288,2 307,8 395,1 435,3 509,7w tym: do UE-25/27a 51,5 71,0 125,6 149,4 199,1 266,8 300,2 368,8

do pozosta�ych krajów 66,4 134,1 114,2 138,8 108,7 128,3 135,1 140,9Subsydia eksportowe 0,02 5,2 8,9 6,0 10,1 9,7 8,9 8,7Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,03 3,9 7,8 4,3 9,3 7,6 6,6 6,2a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27; b asortymenty wieprzowiny przetworzonej: CN 1602 41 10, 1602 42 10, 1602 49 19, a od 2009 r. dodatkowo 0210 11 31 i 0210 19 81 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

228

Aneks 9.4. Wielko�� eksportu jaj, w tym eksportu subsydiowanego Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Eksport jaj wyl�gowych (CN 0407 00 19) ogó�em (w mln szt.) 13,1 18,8 16,0 24,2 39,1 110,5 108,0 86,4w tym: do UE-25/27a 2,1 5,4 2,2 7,7 25,2 107,0 93,2 68,1

do pozosta�ych krajów 11,0 13,4 13,8 16,5 13,9 3,5 14,8 18,3Eksport subsydiowany (w mln szt.) 0,0 9,3 14,1 15,0 16,6 1,7 1,2 0,0Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 69,4 102,2b 90,9 119,4b 48,6 8,1 0,0Eksport jaj konsumpcyjnych (CN 0407 00 30) ogó�em (w tys. ton) 27,2 49,7 57,1 101,0 123,7 141,7 156,9 168,9w tym: do UE-25/27a 25,5 48,5 56,1 99,0 120,2 134,8 147,9 153,1

do pozosta�ych krajów 1,7 1,2 1,0 2,0 3,5 6,9 9,0 15,8Eksport subsydiowany (w tys. ton) 0,0 0,1 0,02 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 8,6 2,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,6a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27; b dane dotycz� udzia�u eksportu subsydiowanego w eksporcie do krajów trzecich i odnosz� si� do wywozu zrealizowanego w la-tach wcze�niejszych, a wyp�ata refundacji nast�pi�a w kolejnych latach po dostarczeniu wymaga-nych dokumentów �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

Aneks 9.5. Warto�� eksportu jaj, w tym eksportu subsydiowanego (w mln z�) Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Eksport jaj wyl�gowych (CN 0407 00 19) ogó�em 7,5 14,6 10,9 18,1 30,1 55,1 57,9 57,2w tym: do UE-25/27a 1,5 4,3 2,0 6,1 19,1 51,5 44,7 39,9

do pozosta�ych krajów 6,0 10,3 8,9 12,0 11,0 3,6 13,2 17,3Subsydia eksportowe 0,0 0,3 0,4 0,3 0,6 0,05 0,01 0,0Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 2,9 4,5 2,5 5,4 1,4 0,07 0,0Eksport jaj konsumpcyjnych (CN 0407 00 30) ogó�em 78,1 130,1 193,4 328,7 400,5 579,0 512,6 545,8w tym: do UE-25/27a 70,6 125,8 190,1 327,0 398,1 577,3 500,3 493,4

do pozosta�ych krajów 7,5 4,3 3,3 1,7 2,4 1,7 12,3 52,4Subsydia eksportowe 0,0 0,01 0,01 0,0 0,0 0,0 0,0 0,2Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 0,3 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,4a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

229

Aneks 9.6. Wielko�� eksportu ywego drobiu i mi�sa drobiowego, w tym eksportu subsydiowanego

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Eksport drobiu ywego (CN 0105) ogó�em (w mln szt.) 25,9 35,0 42,4 44,4 42,0 62,3 51,0 48,4w tym: do UE-25/27a 2,1 6,1 5,1 5,1 3,6 6,5 10,1 7,0

do pozosta�ych krajów 23,8 28,9 37,3 39,3 38,4 55,8 40,9 41,4Eksport subsydiowany (w mln szt.) 4,7 22,4 32,7 33,4 16,8 38,5 36,3 32,0Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 19,7 77,5 87,7 85,0 43,7 69,0 88,7 77,3Eksport mi�sa drobiowego (CN 0207) ogó�em (w tys. ton) 115,1 174,1 199,7 232,2 275,9 315,6 411,5 442,3w tym: do UE-25/27a 84,1 137,2 160,8 198,4 235,3 262,4 323,4 358,9

do pozosta�ych krajów 31,0 36,9 38,9 33,8 40,6 53,2 88,1 83,4Eksport subsydiowany (w tys. ton) 0,04 0,7 0,4 1,2 0,4 0,2 0,3 0,2Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,2 1,9 1,0 3,5 1,0 0,4 0,3 0,2a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

Aneks 9.7. Warto�� eksportu ywego drobiu i mi�sa drobiowego, w tym eksportu subsydiowanego (w mln z�)

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Eksport drobiu ywego (CN 0105) ogó�em 45,6 59,9 68,9 72,1 73,3 138,5 126,0 142,0w tym: do UE-25/27a 8,3 12,3 10,3 12,2 16,8 49,3 57,6 58,7 do pozosta�ych krajów 37,3 47,6 58,6 59,9 56,5 89,2 68,4 83,3Subsydia eksportowe 0,2 0,7 1,1 0,9 0,7 0,6 0,4 0,3Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,5 1,5 1,9 1,5 1,2 0,7 0,6 0,4Eksport mi�sa drobiowego (CN 0207) ogó�em 1 084,6 1 518,8 1 643,9 2 207,3 2 263,2 2 519,3 2 922,8 3 724,3w tym: do UE-25/27a 953,3 1 383,6 1 526,1 2 072,3 2 131,3 2 317,5 2 633,8 3 427,9 do pozosta�ych krajów 108,2 135,2 117,8 135,0 131,9 201,8 289,0 296,4Subsydia eksportowe 0,08 1,2 0,6 1,7 0,7 0,4 0,5 0,3Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,1 0,1 0,5 1,2 0,5 0,2 0,2 0,1a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

230

Aneks 9.8. Wielko�� eksportu produktów mleczarskich, w tym eksportu subsydiowanego (w tys. ton)


Eksport mas�a (CN 0405) ogó�em 27,6 36,8 24,1 32,2 30,5 18,1 26,9 34,1

w tym: do UE-25/27a 23,5 27,3 9,7 22,9 27,3 16,4 23,8 30,0

do pozosta�ych krajów 4,1 9,5 14,4 9,3 3,2 1,7 3,1 4,1

Eksport subsydiowany 1,0 8,4 14,1 10,3 0,2 0,8 0,2 0,0

Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 24,4 88,4 98,0 110,7b 6,2 47,0 6,4 0,0

Eksport OMP i PMP (CN 040210 i 040221) ogó�em 119,6 143,3 102,4 90,4 114,5 100,9 94,6 99,5

w tym: do UE-25/27a 69,7 90,8 87,8 62,1 79,7 75,2 58,4 50,8



Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 27,0 103,4b 126,1b 0,7 0,3 49,8 25,4 0,04

Eksport serów (CN 0406) ogó�em 81,3 104,5 120,6 133,4 153,2 143,6 152,2 151,8

w tym: do UE-25/27a 52,5 79,8 95,8 107,1 127,9 115,6 113,0 116,4



Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 1,5 21,9 35,1 38,4 0,8 32,8 13,8 0,0a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27; b dane dotycz� udzia�u eks-portu subsydiowanego w eksporcie do krajów trzecich i odnosz� si� do wywozu zrealizowa-nego w latach wcze�niejszych, a wyp�ata refundacji nast�pi�a w kolejnych latach po dostar-czeniu wymaganych dokumentów �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

231

Aneks 9.9. Warto�� eksportu produktów mleczarskich, w tym eksportu subsydiowanego (w mln z�)


Eksport mas�a (CN 0405) ogó�em 304,2 347,9 173,4 336,2 273,9 180,8 342,7 543,4

w tym: do UE-25/27a 273,5 285,7 90,3 274,2 243,0 163,6 294,4 473,1


Subsydia eksportowe 7,2 44,7 56,5 39,4 0,6 2,0 0,7 0,0

Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 23,4 72,0 68,0 51,1 1,9 11,6 1,4 0,0

Eksport OMP i PMP (CN 040210 i 040221) ogó�em 902,7 1 089,9 818,8 1 045,4 916,8 693,2 826,4 994,5

w tym: do UE-25/27a 549,7 713,8 710,3 689,3 614,7 517,6 499,0 496,6




Eksport serów (CN 0406) ogó�em 868,8 1 101,6 1 240,0 1 404,2 1 659,9 1 606,0 1 762,7 1 988,2

w tym: do UE-25/27a 603,6 871,6 982,5 1 115,5 1 351,2 1 238,6 1 291,9 1 513,9



Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,5 4,0 4,4 2,5 0,1 1,3 0,4 0,0a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

232

Aneks 9.10. Wielko�� eksportu cukru, w tym eksportu subsydiowanego (w tys. ton)


Eksport cukru bia�ego (CN 1701) ogó�em 428,3 656,9 702,0 346,8 402,7 188,2 380,8 335,2


Eksport subsydiowany 34,7 97,4 275,7 148,6 210,6 32,9 2,0 3,7Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 15,8 17,9 44,3 89,7 136,3b 152,3b 1,3 4,8

Subsydia do eksportu pozosta�ych produktów sektora cukrowniczego: � cukru zawartego

w przetworzonych owocach 0,6 11,5 14,3 10,1 7,4 1,8 0,0 0,0� syropu glukozowego

i izoglukozowego 0,0 0,1 0,8 0,4 0,3 0,1 0,0 0,0� syropu cukrowego 0,0 0,1 0,3 0,03 0,0 0,0 0,0 0,0a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27; b dane dotycz� udzia�u eksportu subsydiowanego w eksporcie do krajów trzecich i odnosz� si� do wywozu zrealizowanego w la-tach wcze�niejszych, a wyp�ata refundacji nast�pi�a w kolejnych latach po dostarczeniu wymaga-nych dokumentów �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR. Aneks 9.11. Warto�� eksportu cukru, w tym eksportu subsydiowanego (w mln z�)


Eksport cukru bia�ego (CN 1701) ogó�em 730,0 743,3 876,2 523,4 563,6 439,1 745,0 959,3


Subsydia eksportowe 72,9 173,7 401,0 197,9 264,4 37,2 2,6 5,3Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 37,6 37,5 59,2 131,1b 198,8b 110,0b 0,9 2,7

Subsydia do eksportu pozosta�ych produktów sektora cukrowniczego: � cukru zawartego

w przetworzonych owocach 0,4 7,2 7,4 4,6 3,8 0,6 0,0 0,0� syropu glukozowego

i izoglukozowego 0,0 0,1 0,5 0,2 0,2 0,05 0,0 0,0� syropu cukrowego 0,0 0,1 0,2 0,02 0,0 0,0 0,0 0,0a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27; b dane dotycz� udzia�u eksportu subsydiowanego w eksporcie do krajów trzecich i odnosz� si� do wywozu zrealizowanego w la-tach wcze�niejszych, a wyp�ata refundacji nast�pi�a w kolejnych latach po dostarczeniu wymaga-nych dokumentów �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

233

Aneks 9.12. Wielko�� eksportu skrobi ziemniaczanej, pszenicy i m�ki, w tym eksportu subsydiowanego (w tys. ton)


Eksport skrobi ziemniaczanej (CN 1108 13) ogó�em 60,6 58,9 44,1 23,5 31,5 47,1 55,6 34,5

w tym: do UE-25/27a 14,5 5,1 2,1 2,6 10,1 16,5 11,2 7,8



Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 6,7 75,0 126,9b 74,6 26,2 0,0 0,0 0,0

Eksport pszenicy (CN 1001) ogó�em 191,8 454,8 660,5 335,7 375,4 2 015,9 1 019,7 795,1

w tym: do UE-25/27a 33,8 155,1 154,6 164,1 229,3 1 084,6 768,3 732,1



Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 17,5 10,6 1,9 0,0 0,0 0,0 0,0

Eksport m�ki (CN 1101, 1102) ogó�em 7,2 16,8 13,2 15,0 35,2 101,3 88,1 89,7

w tym: do UE-25/27a 1,7 12,7 12,2 14,1 32,4 86,8 81,7 84,7



Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 12,2 160,0b 3,3 0,0 0,0 0,0 0,0a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27; b dane odnosz� si� do wywozu zrealizowanego w latach wcze�niejszych, a wyp�ata refundacji nast�pi�a dopiero w 2006 roku �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

234

Aneks 9.13. Warto�� eksportu skrobi ziemniaczanej, pszenicy i m�ki, w tym eksportu subsydiowanego (w mln z�)


Eksport skrobi ziemniaczanej (CN 1108 13) ogó�em 90,9 65,9 57,9 49,9 52,1 60,9 89,4 106,7

w tym: do UE-25/27a 23,8 6,8 3,5 5,8 16,1 21,5 15,4 20,2




Eksport pszenicy (CN 1001) ogó�em 93,8 182,1 328,1 270,4 261,8 1 261,3 654,8 711,3

w tym: do UE-25/27a 18,7 69,7 75,3 137,0 153,5 660,8 501,0 651,1




Eksport m�ki (CN 1101, 1102) ogó�em 7,1 12,9 11,2 19,8 41,3 97,3 91,9 121,1

w tym: do UE-25/27a 1,9 9,6 9,7 18,3 37,7 81,9 84,7 114,3



Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 0,9 3,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

235

Aneks 9.14. Wielko�� eksportu �wieych owoców i warzyw, w tym eksportu subsydiowanego (w tys. ton)


Eksport jab�ek (CN 0808 10) ogó�em 433,5 426,3 398,4 434,5 407,3 777,1 724,7 533,6

w tym: do UE-25/27a 141,4 95,9 186,7 192,0 217,2 178,2 119,0 56,2 do pozosta�ych krajów 292,1 330,4 211,7 242,5 190,1 598,9 605,7 477,4

Eksport subsydiowany 0,2 48,6 53,6 71,0 9,0 0,6 0,0 0,0Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,07 14,7 25,3 29,3 4,7 0,1 0,0 0,0

Eksport pomidorów (CN 0702 00) ogó�em 44,8 63,6 56,5 74,6 87,2 72,4 71,9 74,4


Eksport subsydiowany 0,0 0,3 1,2 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0Udzia� eksportu subsydiowanego w eksporcie do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 2,2 21,0 1,4 0,0 0,0 0,0 0,0a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

Aneks 9.15. Warto�� eksportu �wieych owoców i warzyw, w tym eksportu subsydiowanego (w mln z�)


Eksport jab�ek (CN 0808 10) ogó�em 415,0 372,0 375,3 492,1 471,9 893,7 813,9 816,9


Subsydia eksportowe 0,03 6,6 6,9 6,8 0,8 0,04 0,0 0,0Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,01 2,4 4,5 3,3 0,5 0,01 0,0 0,0

Eksport pomidorów (CN 0702 00) ogó�em 94,5 180,6 178,3 226,0 220,2 221,0 254,0 212,3


Subsydia eksportowe 0,0 0,04 0,1 0,01 0,0 0,0 0,0 0,0Udzia� subsydiów w warto�ci eksportu do pozosta�ych krajów (w proc.) 0,0 0,2 1,1 0,03 0,0 0,0 0,0 0,0a w latach 2004-2006 dane dla UE-25, od 2007 roku dla UE-27 �ródo: obliczenia wasne na podstawie danych CIHZ, CAAC, MF i ARR.

236

Aneks 9.16. Finansowanie przez UE programów promocyjnych w ramach WPR w latach 2006-2011 (w mln euro)

Kraje UE 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Razem

Austria (AT) 1,0 1,3 1,6 1,6 1,8 1,9 9,2 Belgia (BE) 1,5 1,3 1,5 1,6 1,1 1,6 8,6 Niemcy (DE) 4,8 7,9 6,2 2,6 0,7 0,9 23,1 Dania (DK) 0,6 0,6 0,6 0,6 0,8 0,5 3,7 Hiszpania (ES) 2,0 2,4 4,6 2,9 2,6 2,7 17,2 Francja (FR) 7,7 7,2 7,6 9,3 10,0 10,2 52,0 Finlandia (FI) 0,6 0,6 0,6 0,3 0,1 0,4 2,6 Grecja (GR) - 6,6 5,7 4,2 5,3 5,5 27,3 Irlandia (IE) 0,2 0,2 - - 0,1 0,5 1,0 W�ochy (IT) 9,6 10,0 8,6 10,6 10,3 9,4 58,5 Holandia (NL) 1,6 3,0 3,5 3,4 3,8 3,1 18,4 Portugalia (PT) 1,2 1,2 2,6 1,8 2,0 2,1 10,9 Szwecja (SE) 0,1 0,2 0,2 0,4 0,4 0,4 1,7 Wielka Brytania (GB) 2,3 2,0 0,9 0,8 0,8 2,4 9,2 Luksemburg (LU) - - - 0,2 0,2 0,1 0,5 Polska (PL) 0,6 1,5 2,2 2,5 3,2 1,6 11,6 Czechy (CZ) - - 0,3 0,1 0,1 0,2 0,7 W�gry (HU) - - 0,2 0,5 0,1 0,2 1,0 S�owacja (SK) - - - 0,5 0,6 0,6 1,7 S�owenia (SI) - - 0,2 0,5 0,5 0,5 1,7 Litwa (LV) - 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,6 �otwa (LT) 0,2 0,2 0,6 0,3 0,2 0,2 1,7 Estonia (EE) - - - - - - - Cypr (CY) 0,2 1,6 1,5 1,6 1,0 0,1 6,0 Malta (MT) - - - - - 0,1 0,1 Rumunia (RO) - - - - - 0,1 0,1 Bu�garia (BG) - - - - 0,4 0,7 1,1 Programy wielonarodowe 4,7 2,7 3,8 0,9 1,2 1,0 14,3 UE-15 37,9 47,2 48,0 41,2 41,2 42,7 258,2 UE-12 1,0 3,4 5,1 6,1 6,2 4,5 26,3 UE-27 38,9 50,6 53,1 47,3 47,4 47,2 284,5 �ródo: opracowanie wasne na podstawie sprawozda� Komisji Europejskiej.

237

Literatura

1. Adamkiewicz-Drwi��o H., Konkurencyjno� przedsi�biorstw w �wietle uwarunkowa� wspóczesnej gospodarki, Dom Organizatora, Toru� 2010.

2. Aiginger K., The Use of unit values to discriminate between price and quality competi-tion, “Cambridge Journal of Economics” 1997, vol. 21, nr 5, Oxford University Press, s. 571-592.

3. Aiginger K., Unit Values to Signal the Quality Position of CEECs, [w:] The Competi-tiveness of Transition Economies (coordinator Y. Wolfmayr), OECD proceedings, WIFO, WIIW, OECD 1998.

4. Ambroziak �., Analiza zmian w handlu artykuami rolno-spo�ywczymi nowych pa�stw czonkowskich po akcesji do Unii Europejskiej (red. I. Szczepaniak, R. Urban), seria „Program Wieloletni 2005-2009”, Raport nr 130, IERiG�-PIB, Warszawa 2009.

5. Ambroziak �., B�aszczuk-Zawi�a M., Analiza zmian w handlu artykuami rolno-spo�ywczymi Polski, materia� niepublikowany, IERiG�-PIB, Warszawa 2011.

6. Ambroziak �., B�aszczuk-Zawi�a M., Analiza zmian w handlu artykuami rolno-spo�ywczymi Polski, materia� niepublikowany, IERiG�-PIB, Warszawa 2012.

7. Blundell R., Griffith R., Howitt P., Prantl S., The Effects of Entry on Incumbent Innova-tion and Productivity, “Review of Economics and Statistics” 2009, vol. 91, z. 1, s. 20-32.

8. Blundell R., Griffith R., Reenen J. van, Market Share, Market Value and Innovation in a Panel of British Manufacturing Firms, “Review of Economic Studies” 1999, vol. 66, nr 3, s. 529-554.

9. Bossak J.W., Bie�kowski W., Mi�dzynarodowa zdolno� konkurencyjna gospodarki i przedsi�biorstw. Wyzwania dla Polski na progu XXI wieku, SGH, Warszawa 2004.

10. Burzy�ski W., Analiza konkurencyjno�ci polskiego eksportu do Unii Europejskiej prze-prowadzona metod� jako�ciowo-cenow�, [w:] J. Koty�ski (red.), Korzy�ci i koszty czonkostwa Polski w Unii Europejskiej. Tom I, IKCHZ, Warszawa 2000.

11. Chechelski P., Makroekonomiczne determinanty wpywaj�ce na wzrost i niestabilno� cen �ywno�ci na �wiecie w pierwszej dekadzie XXI wieku, [w:] R. Borowiecki, M. Dziura (red.), Globalne i regionalne wyzwania restrukturyzacji przedsi�biorstw i gospodarek, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wyd. Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2012, s. 201-221.

12. Danilczuk-Zembrzuska J., Konkurencyjno� rynku mi�sa w Polsce na tle krajów Wspól-noty, „Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szko�y Wyszej w Bydgoszczy” 2009, nr 2, s. 203-222.

13. Daszkiewicz N. (red.), Konkurencyjno�. Poziom makro, mezo i mikro, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

14. EU sectoral competitiveness indicators, EU Commission, 2005, http://europa.eu.int/ comm.enterprise/enterprise_policy/competitiveness/doc/eu_sectoral_competitiveness_ indicators.pdf.

15. Figiel S., Rembisz W., Wybrane aspekty teoretyczne mikroekonomicznych uwarunko-wa� konkurencyjno�ci przedsi�biorstw, [w:] M. Juchniewicz (red.), Zarz�dzanie przed-si�biorstwem w warunkach konkurencji, Cz�� I, Wyd. Uniwersytetu Warmi�sko- -Mazurskiego, Olsztyn 2006.

238

16. Food Outlook, Global Market Analysis, FAO, May, November 2012, www.fao.org. 17. Fundusze promocji produktów rolno-spo�ywczych, ARR, Warszawa sierpie� 2010 r. 18. Grubel H.G., Lloyd P.J., Intra-Industry Trade: the Theory and Measurement of Intra-

Industry Trade in Differentiated Products, Macmillan, London 1975. 19. Hall P., Innovation, economics and evolution – theoretical perspectives and changing

technology in economic systems, Harvester/Wheatsheaf, New York 1994. 20. Handel zagraniczny i mi�dzynarodowa konkurencyjno� polskiego sektora rolno-

-spo�ywczego, [w:] A. Kowalski (red.), Analiza produkcyjno-ekonomicznej sytuacji rol-nictwa i gospodarki �ywno�ciowej w 2011 roku, IERiG�-PIB, Warszawa 2012.

21. Handel zagraniczny produktami rolno-spo�ywczymi. Stan i perspektywy, nr 19-36, „Analizy Rynkowe” z lat 2004-2012, IERiG�-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa.

22. Hoerl A.E., Kennard R.W., Ridge regression, “Technometrics” 1970, vol. 12, nr 1, s. 55-82. 23. Juchniewicz M., �ukiewska K., Potencja konkurencyjny przemysu spo�ywczego w Pol-

sce, „Zagadnienia Ekonomiki Rolnej” 2012, nr 1, s. 62-76. 24. Judzi�ska A., Produkcja mi�sa w Unii Europejskiej w 2011 roku, „Gospodarka Mi�sna”

2012, nr 7, s. 26-30. 25. Kaliszuk E., Konsekwencje systemowe akcesji Polski do Unii Europejskiej dla obrotów

handlowych, [w:] E. Kaliszuk, K. Marczewski (red.), Wpyw czonkostwa w Unii Euro-pejskiej na stosunki gospodarcze Polski z zagranic�, IBRKK, Warszawa 2009, s. 11-62.

26. Kaliszuk E., W�adyniak A., Analiza zmian warunków wymiany z zagranic�, [w:] Polska w Unii Europejskiej. Do�wiadczenia pierwszego roku czonkostwa, UKIE, Warszawa 2005.

27. Kowalczyk S., Globalizacja, agrobiznes i produkcja �ywno�ci, [w:] S. Kowalczyk, Bez-piecze�stwo �ywno�ci w erze globalizacji, SGH, Warszawa 2009.

28. Luderer B., Nollau V., Vetters K., Mathematical Formulas for Economists, Springer, Chemnitz, Dresden 2009.

29. �opaciuk W., �wiatowy rynek zbó�, [w:] Rynek zbó�. Stan i perspektywy, nr 42, „Analizy Rynkowe”, IERiG�-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa 2012.

30. Michalski E., Marketing, Podr�cznik akademicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, War-szawa 2009.

31. Misala J., Mi�dzynarodowa konkurencyjno� gospodarki narodowej, Polskie Wydaw-nictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011.

32. Misala J., Mi�dzynarodowa zdolno� konkurencyjna i mi�dzynarodowa konkurencyj-no� gospodarki narodowej, Wyd. Politechniki Radomskiej, Radom 2007.

33. Nickell S.J., Competition and Corporate Performance, “Journal of Political Economy” 1996, vol. 104, z. 4, s. 724-746.

34. Olczyk M., Konkurencyjno�. Teoria i praktyka, Wydawnictwa Fachowe CeDeWu.PL, Warszawa 2008.

35. O'Mahoney M., Ark B. van, EU-productivity and competitiveness: an industry perspec-tive, Office for Official Publication of the European Community, Luxembourg 2003.

36. Pawlak K., Poczta W., Mi�dzynarodowy handel rolny, Polskie Wydawnictwo Ekono-miczne, Warszawa 2011.

37. Porter M.E., Porter o konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001.

239

38. Rad�o M.J., Mi�dzynarodowa konkurencyjno� gospodarki. Uwagi na temat definicji, czynników i miar, [w:] W. Bie�kowski i inni, Czynniki i miary mi�dzynarodowej konku-rencyjno�ci gospodarek w kontek�cie globalizacji – wst�pne wyniki bada�, „Prace i Mate-ria�y”, nr 284, Instytut Gospodarki �wiatowej, SGH, Warszawa 2008.

39. Rozwój produkcji przemysu spo�ywczego, [w:] R. Mroczek (red.), Procesy dostoso-wawcze polskiego przemysu spo�ywczego do zmieniaj�cego si� otoczenia rynkowego (2), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 35, IERiG�-PIB, Warszawa 2012.

40. Rymarczyk J., Handel zagraniczny organizacja i technika, PWE, Warszawa 1996. 41. Sprawozdanie z dziaalno�ci Agencji Rynku Rolnego w 2010 roku, ARR, Warszawa 2011. 42. Sprawozdanie z dziaalno�ci Agencji Rynku Rolnego w 2011 roku, ARR, Warszawa 2012. 43. Stankiewicz M.J., Konkurencyjno� przedsi�biorstwa, Wyd. „Dom Organizatora”,

Toru� 2005. 44. Statistisches Jahrbuch über Ernährung Landwirtschaft und Forsten z lat 2003-2011. 45. Szajner P., Aktualne problemy polskiego mleczarstwa, „Przemys� Spoywczy” 2011,

nr 10, s. 2-5. 46. Szajner P., Perspektywy eksportu polskich produktów mleczarskich w zmieniaj�cych si�

uwarunkowaniach, seria „Studia i Monografie”, nr 146, IERiG�-PIB, Warszawa 2009. 47. Szajner P., Polski handel zagraniczny produktami rolno-spo�ywczymi, „Biuletyn Infor-

macyjny”, nr 4, ARR, Warszawa 2012. 48. Szczepaniak I., Analiza porównawcza cen �ywno�ci w Unii Europejskiej, „Roczniki Nau-

kowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu” 2012, t. XIV, z. 2, s. 152-157. 49. Szczepaniak I., Ocena wybranych poziomów konkurencyjno�ci polskiego sektora �yw-

no�ciowego, [w:] R. Borowiecki, M. Dziura (red.), Globalne i regionalne wyzwania restrukturyzacji przedsi�biorstw i gospodarek, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kraków 2012, s. 293-310.

50. Szczepaniak I. (red.), Monitoring i ocena konkurencyjno�ci polskich producentów �ywno-�ci (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 25, IERiG�-PIB, Warszawa 2011.

51. Szczepaniak I. (red.), Ocena konkurencyjno�ci polskich producentów �ywno�ci po akce-sji do Unii Europejskiej (synteza), seria „Program Wieloletni 2005-2009”, Raport nr 150, IERiG�-PIB, Warszawa 2009.

52. Szczepaniak I., (red.), Ocena rozwoju konkurencyjno�ci polskich producentów �ywno�ci po integracji z Uni� Europejsk�, seria „Program Wieloletni 2005-2009”, Raport nr 99, IERiG�-PIB, Warszawa 2008.

53. Technology and Industrial Performance, OECD, Paris 1996. 54. Urban R., Efektywno� polskiego przemysu spo�ywczego, [w:] R. Mroczek (red.), Pro-

cesy dostosowawcze polskiego przemysu spo�ywczego do zmieniaj�cego si� otoczenia rynkowego (1), seria „Program Wieloletni 2011-2014”, Raport nr 4, IERiG�-PIB, War-szawa 2011, s. 82-93.

55. Urban R., Produktywno� i efektywno� polskiego przemysu spo�ywczego, „Przemys� Spoywczy” 2012, nr 1.

56. USDA GAIN Report, UE-27 Poultry and Products Semi-annual i UE-27 Poultry and Products Annual z lat 2010-2012, www.gain.fas.usda.gov.

57. Wiktor J.W., Promocja, System komunikacji przedsi�biorstwa z rynkiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

58. Zieli�ska-G��bocka A. (red.), Potencja konkurencyjny polskiego przemysu w warun-kach integracji europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gda�skiego, Gda�sk 2003.

Akty prawne

Rozporz�dzenie Komisji (WE) Nr 1868/77 z dnia 29 lipca 1977 r. ustanawiaj�ce szczegó�owe zasady stosowania rozporz�dzenia (EWG) Nr 2782/75 w sprawie produkcji i obrotu jajami wyl�gowymi i piskl�tami drobiu hodowlanego (Dz. Urz. UE L 209 z 17.8.1977). Rozporz�dzenie Komisji (WE) Nr 1410/2007 z dnia 29 listopada 2007 r. ustalaj�ce refunda-cje wywozowe dla wieprzowiny (Dz. Urz. UE L 312 z 30.11.2007). Rozporz�dzenie Komisji (WE) Nr 795/2008 z dnia 7 sierpnia 2008 r. ustanawiaj�ce refundacje wywozowe w sektorze wieprzowiny (Dz. Urz. UE L 213 z 8.8.2008). Rozporz�dzenie Komisji (WE) Nr 947/2008 z dnia 25 wrze�nia 2008 r. zawieszaj�ce refunda-cje wywozowe dla cukru bia�ego oraz cukru surowego wywoonego w stanie nieprzetworzo-nym (Dz. Urz. UE L 258 z 26.9.2008). Rozporz�dzenie Komisji (WE) Nr 948/2008 z 25 wrze�nia 2008 r. zawieszaj�ce refundacje wywozowe dla syropu oraz niektórych innych produktów sektora cukru wywoonych w sta-nie nieprzetworzonym (Dz. Urz. UE L 258 z 26.9.2008). Rozporz�dzenie Komisji (WE) Nr 501/2008 z dnia 5 czerwca 2008 r. ustanawiaj�ce szczegó-�owe zasady stosowania rozporz�dzenia Rady (WE) Nr 3/2008 w sprawie dzia�a� informa-cyjnych i promocyjnych dotycz�cych produktów rolnych na rynku wewn�trznym i w krajach trzecich (Dz. Urz. UE L 147 z 6.6.2008). Rozporz�dzenie Rady (WE) Nr 2782/75 z dnia 29 padziernika 1975 r. w sprawie produkcji i obrotu jajami wyl�gowymi i piskl�tami drobiu hodowlanego (Dz. Urz. UE L 282 z 1.11.1975). Rozporz�dzenie Rady (WE) Nr 3/2008 z dnia 17 grudnia 2007 r. w sprawie dzia�a� informa-cyjnych i promocyjnych dotycz�cych produktów rolnych na rynku wewn�trznym i w krajach trzecich (Dz. Urz. UE L 3 z 5.1.2008). Rozporz�dzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny �rodków spoywczych (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004). Rozporz�dzenie (WE) Nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiaj�ce szczególne przepisy dotycz�ce higieny w odniesieniu do ywno�ci po-chodzenia zwierz�cego (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004). Rozporz�dzenie Wykonawcze Komisji (UE) Nr 342/2012 z dnia 20 kwietnia 2012 r. ustalaj�ce refundacje wywozowe dla wieprzowiny (Dz. Urz. UE L 108 z 20.04.2012). Rozporz�dzenie Wykonawcze Komisji (UE) Nr 859/2012 z dnia 20 wrze�nia 2012 r. ustalaj�ce refundacje wywozowe do wo�owiny i ciel�ciny (Dz. Urz. UE L 255 z 21.9.2012). Ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spoywczych (Dz. U. Nr 97, poz. 799 z póniejszymi zmianami).

EGZEMPLARZ BEZPATNY

Nakad �� egz.,�ark. wyd.�� Druk i oprawa: EXPOL Wocawek

Monitoring i ocena konkurencyjności polskich producentów żywności...

Documents

Transcript of Monitoring i ocena konkurencyjności polskich producentów żywności...