Mobilna edukacja (r)ewolucja w nauczaniu poradnik dla edukatorów

2

Mobilna edukacja. (R)ewolucja w nauczaniu - poradnik dla edukatorw.

Lechosaw Hojnacki (red.) Magorzata Kowalczuk

Katarzyna Kudlek

Marcin Polak

Piotr Szlagor

Warszawa 2013

3

MOBILNA EDUKACJA. (R)ewolucja w nauczaniu - poradnik dla edukatorw

CC-BY-NC-SA 3.0 PL THINK GLOBAL sp. z o.o.

Z dniem 29.12.2014 na podstawie umowy z Orodkiem Rozwoju Edukacji, niniejsza publikacja zostaje udostpniona nieodpatnie na licencji:

Creative Commons CC-BY-NC-SA 3.0 PL

Publikacja z serii THINK! -

WIRTUALNA BIBLIOTEKA NOWOCZESNEGO NAUCZYCIELA I UCZNIA

Wydanie drugie, Warszawa, stycze 2013 r. ISBN: 978-83-63286-02-6

Autorzy:

Lechosaw Hojnacki (red.) Magorzata Kowalczuk Katarzyna Kudlek

Marcin Polak

Piotr Szlagor

Wydawca:

Think Global sp. z o.o.

E. Cioka 12 lok. 209-212, 01-402 Warszawa

Patronat medialny:

Ilustracje: Wykorzystano zasoby iStockphoto.com, Fotolia.com oraz wasne. Ilustracja okadki - rdo: fotolia.com

4

OD WYDAWCY

Uczniw obowizuje bezwzgldny zakaz uywania telefonw komrkowych i innych urzdze rejestrujcych i odtwarzajcych dwik i obraz w szkole (w czasie lekcji, w czasie przerw).

- typowy zapis ze szkolnego regulaminu

"Kiedy wchodz do szkoy, musz wyhamowa" - powiadaj uczniowie przekraczajc bram swojej szkoy, gdzie trafiaj nieraz do wiata, ktry cofn si w rozwoju o kilka, a moe nawet o kilkanacie lat. Przytoczony tu punkt ze szkolnego regulaminu nie jest wyjtkiem, lecz niestety smutn i powszechn regu, wprowadzon bez wyobrani. W tym wypadku rwnie i bez namysu, poniewa Dyrekcja teje szkoy zabronia tym samym uywania w szkole wszystkich (lub wikszoci) komputerw (stacjonarnych i laptopw). Jakby nie patrze, s to te urzdzenia rejestrujce i odtwarzajce dwik i obraz...

Oddajemy Wam drugie wydanie publikacji, ktra ju cieszy si du popularnoci wrd nauczycieli. yjemy w wiecie, w ktrym jestemy otoczeni przez urzdzenia mobilne. Jest ich tak wiele, a bdzie jeszcze wicej. Staj si one czci naszego ycia - organizujemy dziki nim kalendarz zaj, sprawdzamy godzin, komunikujemy si z rodzin i znajomymi, wprowadzamy notatki, robimy zdjcia, nagrywamy filmy... Nauczyciele musz mie wiadomo tego, e wszystkie te "tak zwane gadety", s w istocie potnymi i wielofunkcyjnymi narzdziami, za pomoc ktrych mona uczy szybciej, efektywniej, a co wicej dostarczy dziki internetowi treci edukacyjne w kade miejsce, w ktrym aktualnie przebywa ucze. Dziki mobilnym technologiom znikaj bariery ograniczajce nieraz edukacj: miejsca, czasu, a nawet dostpnoci. Mamy nadziej, e to poszerzone wydanie "Mobilnej edukacji" przyczyni si do wielu sukcesw i odkry. Niech edukacyjna moc mobilnych urzdze bdzie z Wami!

Marcin Polak

6

Rozdzia 1. Wprowadzenie

Potencja edukacyjny mobilnych technologii jest ogromny. Istnieje wiele dowodw, e upowszechnienie mobilnych urzdze i internetu nie tylko ratuje ycie i zdrowie, ale take przyspiesza rozwj jednostek i caych spoeczestw, chroni przed bezrobociem, bied i wykluczeniem spoecznym. Warto nauczy si wykorzystywa je w procesie ksztacenia - mog by doskonaym wsparciem kadego nauczyciela. Ale na pocztku trzeba wykona pewn prac i zastanowi si, jak wykorzysta "te gadety" w celach edukacyjnych i czemu ta zmiana ma suy.

Zdjcie: fotolia.com

W TYM ROZDZIALE:

Zakazy s raczej mao skuteczn form motywowania uczniw do angaowania si i wsppracy. Nowoczesne telefony i tablety mog i powinny by wykorzystywane w klasie do celw edukacyjnych, poniewa posiadaj olbrzymi potencja edukacyjny. Nieznany czsto zarwno nauczycielom, jak i uczniom, ale to rol nauczyciela jest uwiadomi uczniom, do czego mog i powinny by wykorzystane urzdzenia mobilne. Jest to pole do owocnej wsppracy w klasie, na ktrej zarwno uczniowie, jak i nauczyciel mog wiele zyska.

Wanym zadaniem dla nauczyciela jest wypracowanie, razem z uczniami, katalogu zasad korzystania z telefonw lub tabletw w klasie. Moe to przyj form - jak to si dzieje ju w wielu polskich szkoach - Kodeksu 2.0 - kilku(nastu) spisanych regu, ktrych bd przestrzega w klasie wszyscy: uczniowie, rodzice, nauczyciele i dyrekcja szkoy.

7

1.1. O nowych technologiach i edukacji

W chwili wydawania tego poradnika w polskich szkoach na jeden komputer przypada kilkunastu uczniw. Typowy komputer szkolny to kilkuletni i raczej ju nie- lub mao-multimedialny pecet. Przytaczajca wikszo szkolnych komputerw jest pozbawiona gonikw i mikrofonw, co w oczach uczniw czyni z nich wykopaliska z epoki przedmultimedialnej. Dostp do internetu w wikszoci szk jest cile reglamentowany i czsto przeraliwie powolny. Mobilnych komputerw nie ma prawie wcale (szczliwe szkoy, ktre wpisay zakupy w projekty europejskie). Wikszo nauczycieli nigdy nie miaa w rce tabletu lub czytnika e-bookw. Nowoczesne telefony z ekranami dotykowymi, obok "tradycyjnych" telefonw komrkowych i innych urzdze rejestrujcych i odtwarzajcych dwik i obraz,[1] s w polskiej szkole obecne zwykle wycznie w regulaminach, w paragrafach dotyczcych zakazw i kar. Analizujc te regulaminy, czsto spotyka si zapisy tak restrykcyjne, e nikt, z dyrektorem wcznie, nie jest wadny udzieli komukolwiek zezwolenia na wniesienie do szkoy i uruchomienia mobilnego urzdzenia takiego jak te, ktre dzi uytkuje dwie trzecie obywateli naszej planety (wliczajc noworodki oraz godujcych mieszkacw najuboszych krajw wiata).

Jednoczenie poza szko dostp do (zazwyczaj multimedialnego) komputera ma w domu ju wicej ni 90% uczniw. Goniki i mikrofon nale do najbardziej podstawowego wyposaenia komputera i nikt ju go z tego powodu nie nazywa multimedialnym, to po prostu standard. Tylko starsi nazywaj jeszcze komrk lub smartfon telefonem. Funkcje robienia zdj i filmowania nale ju do oczywistych moliwoci komrek, za dzi wiat zdobywaj w nienotowanym wczeniej tempie ultramobilne centra obliczeniowo-komunikacyjno-multimedialne: smartfony i tablety.

W cigu krtkiego okresu ewolucji mobilne urzdzenia zdoay wypracowa cay system, innych ni dla duych komputerw, standardw obsugi i uytkowania. Stay si te nowym masowym medium, ktre rzdzi si odmiennymi prawidami, o niebagatelnej i rosncej skali oddziaywania, take kulturotwrczego. Jeeli widzisz w nich tylko zbyt mae ekrany, niewygodne klawiatury, za mae moliwoci i niepowane zastosowania, to znaczy po prostu tyle, i z braku bardziej adekwatnych dowiadcze prbujesz patrzy na nie przez pryzmat stacjonarnych komputerw. To dzi mao odpowiedni punkt widzenia. A za chwil bdzie on w dodatku anachroniczny.

Nawet jeeli twierdzisz, e nie jeste ich mionikiem, to jeszcze nie jest wystarczajcy powd, aby pozbawia uczniw mdrego wsparcia szkoy i nauczycieli w dziedzinie tak wanej, powszechnie obecnej w yciu ju zdecydowanej wikszoci Ziemian. Wielu twierdzi, e cyfrowe technologie informacyjne to sprawa dla informatykw. Takie twierdzenie ma niebezpiecznie wiele wsplnego z przewiadczeniem, e czytelnictwo, czyli papierowe technologie informacyjne, to sprawa dla introligatorw.

Potencja edukacyjny mobilnych technologii jest ogromny. Istnieje wiele dowodw i wynikw bada naukowych, e upowszechnienie mobilnych urzdze i internetu nie tylko ratuje ycie i zdrowie, ale take przyspiesza rozwj jednostek i caych spoeczestw, chroni przed bezrobociem, bied i wykluczeniem spoecznym. Take tu, w Polsce.

Oddajemy w twoje rce poradnik. Jest to zbir pomysw i podpowiedzi dotyczcych moliwoci wykorzystania mobilnych technologii informacyjnych w edukacji.

8

Nie ma tu tutoriali krok-po-kroku ani scenariuszy zaj. Nie taki by te zamys autorw i wydawcy. Chcemy raczej zachci ci do odkrywania w nowych technologiach ogromnych moliwoci wspomagania edukacji, rozwoju osobistego, komunikacji i wsppracy. Mamy nadziej, e take z twoj pomoc komrki i inne urzdzenia rejestrujce dwik i obraz wreszcie przestan nauczycieli i uczniw dzieli, a zaczn czy. Czy nie to potrafi najlepiej?

1.2. Najprostsze wskazania dla nauczyciela

Jeli nie wiesz, jak si zachowa w jakiej sytuacji, zachowaj si przyzwoicie - powiada Antoni Sonimski. Prywatnie masz prawo nie przepada za telefonami komrkowymi, podobnie jak nie musisz uwielbia np. sosu sodko-kwanego. Jednak subowo masz - niezalenie od nauczanej specjalnoci - wrcz obowizek ksztatowania caego szeregu umiejtnoci zwizanych z wykorzystaniem cyfrowych technologii informacyjno-komunikacyjnych. I pewnie susznie, bo w naszym krgu cywilizacyjnym ju szereg lat temu uznano brak dostpu do tych technologii oraz brak umiejtnoci korzystania z nich za bariery cywilizacyjne o podstawowym znaczeniu.

Oto kilka wskazwek zebranych w oparciu o paroletnie dowiadczenia w pracy z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi (czyli w skrcie TIK) w polskich szkoach:

Zaakceptuj fakt, e internet jest dzi dla cyfrowych tubylcw[2] pierwszym rdem informacji i wiodcym medium (zreszt nie tylko dla nich):

o nie tra czasu na podkrelanie niskiej jakoci jego zasobw informacyjnych - to jest truizm, inne media cierpi na to samo, tylko z nimi atwiej sobie radzisz;

o zamiast tego skup si na ksztatowaniu u uczniw umiejtnoci skutecznego wyszukiwania w sieci, oceniania jakoci informacji oraz triangulacji rde[3].

Nie czekaj na specjalistyczn multimedialn pracowni, w ktrej kady ucze bdzie mia dostp do komputera. Nawet gdyby to byo moliwe, to nie jest wcale idea. Szkoa technologicznie si cofa (zakupy s dokonywane w przetargach raz na kilka lat i sprzt jest potem uywany o wiele za dugo), podczas gdy poza szko praktycznie kady ucze ma ju dostp do jakiego komputera, coraz czciej mobilnego. Po prostu zacznij. Jeden komputer w klasie, jeden tablet, kilku uczniw ze smartfonami - to znakomity punkt wyjcia do wielu dziaa, o jakich bdziemy zreszt pisa w dalszej czci poradnika.

Postaraj si, aby w twojej sali by co najmniej jeden ekran o sporych rozmiarach. Nie musi to koniecznie by projektor multimedialny lub tablica interaktywna, naprawd wystarczy duy monitor lub telewizor: na wikszoci nowoczesnych telewizorw da si wywietla obraz z komputerw. Znamy rozwizania, w ktrych zestaw zoony ze starego telewizora oraz starej kamery VHS znakomicie powiksza w klasie obraz z telefonu komrkowego sucego jako odtwarzacz uczniowskich produkcji wideo. Chodzi o to, by sala nie bya zakazan stref, pustyni, na ktrej ucze nie jest w stanie w aden sposb uy mediw modszych ni pochodzce z poprzedniego stulecia.

9

Postaraj si, aby w twojej sali by dostp do internetu. Jeeli jest zbyt daleko na kabel, koszt sprztu do zestawienia bezprzewodowego cza jest dzi prawie symboliczny (taki koszt powinien si zamkn midzy 100 a 200 zotych).

Zezwl uczniom na wybieranie formy oddawania pisemnych prac, zwaszcza tych domowych i zespoowych:

o napisane odrcznie; o wydruki prac przygotowanych w edytorze;

o dokumenty online opublikowane lub udostpnione ci online poprzez internet.

Jeeli masz problemy z umiejtnoci wykorzystywania w swojej pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej, raczej nie go dumy ze swoich cyfrowych brakw. Jest to bowiem umiejtno kluczowa (w wietle przyjtych zasad w caej Unii Europejskiej). Co waniejsze, powysze sformuowanie jest cytatem z wykazu wymaga niezbdnych do uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego (nauczyciel dyplomowany musi legitymowa si dodatkowo realnym wykorzystaniem takich umiejtnoci w warsztacie pracy pedagogicznej). Lepiej szybko nadrabiaj braki. Dowiadczenie uczy, e moesz miao poprosi uczniw o pomoc w nadrobieniu podstawowych niedostatkw wiedzy. Czsto okazuj si by cierpliwymi nauczycielami i usunymi pomocnikami.

Zaakceptuj konfiguratywny[4] model stosunkw nauczyciel ucze, oparty na wzajemnym uczeniu si od siebie. Ustal z uczniami podzia kompetencji, a take zakres wzajemnej pomocy (uczniowie najczciej przewyszaj nauczycieli w praktycznych umiejtnociach obsugi technicznej urzdze i serwisw cyfrowych oraz praktycznej znajomoci jzykw obcych wykorzystaj to!). Nie staraj si podtrzymywa modelu (mao twrczego, a czsto po prostu faszywego), w ktrym ty masz by mistrzem we wszystkich obszarach pracy z uczniami.

Staraj si uywa w nauczaniu raczej dokumentw elektronicznych redagowanych, przechowywanych, udostpnianych i publikowanych w sieci ni tradycyjnych dokumentw elektronicznych przesyanych w formie plikw (np. DOC, DOCX, ODT itp.) jako zacznikw do poczty elektronicznej. Daje to niewspmiernie szersze moliwoci ich wykorzystywania oraz (a nawet zwaszcza) wsppracy.

Przyjmij zasad, e w nowoczenie pojmowanym uczeniu si sam proces tworzenia jest niemniej wany ni produkt kocowy. Pozwl na popenianie bdw - wszak na nich si najlepiej uczymy. Zaakceptuj udostpnianie lub/i publikowanie przez siebie i uczniw niepenych, niedokoczonych, niedoskonaych, czasem bdnych treci w internecie. Odrzucenie tego powszechnego dzi standardu na rzecz publikowania tylko produktw skoczonych, doskonaych i wolnych od bdw hamuje uczniowsk kreatywno i aktywno, pozbawia ich radoci tworzenia, oddala efekt poza granice wyobrani lub cakiem uniemoliwia korzystanie z zalet debaty nad tworzon wiedz.

Bardzo powanie rozwa moliwo swojej obecnoci w sieci w jakiej formie, choby w postaci prostej, samodzielnie prowadzonej blogowej tablicy ogosze dla uczniw (prowadzenia bloga). I tak raczej nie unikniesz obecnoci w internecie, lepiej zrb to sam/a tak, jak chcesz by widziany/a.

10

Walcz ze le formuowanymi i nadmiarowymi regulaminowymi zakazami. Cytat z regulaminu pewnego gimnazjum: Uczniw obowizuje bezwzgldny zakaz uywania telefonw komrkowych i innych urzdze rejestrujcych i odtwarzajcych dwik i obraz w szkole (w czasie lekcji, w czasie przerw). Podobne sformuowania s mao yciowe (uczniowie bd je kontestowali), niebezpieczne dla ciebie i dyrekcji (telefony czasem naprawd ratuj ycie, zdrowie i zapewniaj bezpieczestwo), ale przede wszystkim uniemoliwiaj ci legaln realizacj treci niniejszego opracowania!

Nie przekonuj uczniw, e siedzenie nad komputerem szkodzi, jeeli jednoczenie zachcasz ich do siedzenia nad ksik. Wewntrzna sprzeczno tego przekazu dla uczniw jest oczywista. Ruch to zdrowie, ale z mobilnym urzdzeniem o ruch atwiej ni z otwart ksik.

Nie faworyzuj jedynie susznych rozwiza (sprztowych, systemowych, programowych). Tamy produkcyjne dla ludzi: rzdy awek, pracownie jednakowych komputerw z jednolitym oprogramowaniem - spotyka si ju chyba tylko w szkole. Jest to grona sabo dzisiejszej szkoy, e stale szuka unifikacji, nie mogc sobie poradzi z wielorakoci. Twoi uczniowie dysponuj rnorodnym sprztem. Wiemy, e w takiej sytuacji trudniej si pracuje, jednak dotyczy to gwnie tradycyjnych, frontalnych metod dydaktycznych, od ktrych przecie staramy si ucieka. Mona (i naley) t rnorodno bardzo owocnie wykorzysta.

Staraj si uywa programw oglnodostpnych (bezpatnych wersji bez wysokich wymaga sprztowych). Inaczej albo uniemoliwiasz uczniom prac w domu, albo porednio zachcasz ich do kradziey oprogramowania.

Jeeli to tylko moliwe, staraj si uywa wieloplatformowego oprogramowania. Istnieje sporo programw wydawanych na rne platformy sprztowe i systemowe albo dziaajcych wszdzie - z poziomu przegldarki WWW. Twoi uczniowie dysponuj w domach bardzo rnorodnym sprztem. Nie dziel ich na lepszych i gorszych, pomagaj im ze sob wsppracowa.

Jak najczciej wychod z uczniami poza mury szkoy. Jednym z najwaniejszych czynnikw dystansujcych smartfony i tablety od komputerw desktopowych jest ich mobilno. Moesz je zabra na k, do lasu czy na miejski rynek, eby tam przeprowadzi zajcia. Nie traktuj tego zalecenia wycznie w kategorii wycieczek przedmiotowych. Dziki mobilnym urzdzeniom mona atwo uczniw zmotywowa do bardzo sensownej wasnej aktywnoci pozalekcyjnej - zdrowej (wiee powietrze i ruch) oraz owocnej edukacyjnie.

1.3. Miniaturowy ekran to nowe wane medium

Wynalazek telewizji nie wyrugowa kina. Podobnie pojawienie si komputerw przenonych i smartfonw nie wpynie na zniknicie telewizji czy kina. Zamiast tego powstaje kolejne medium, rzdzce si jeszcze innymi reguami. Musimy je zna i rozumie, by mc efektywnie wykorzysta je w edukacji. Warto, bo jego potencja jest ogromny.

11

1.3.1. Wielka trjka: kino, telewizja i... komrka

Specyfik trzech mediw filmowych: szerokoekranowego kina, telewizji oraz urzdze mobilnych wyznaczaj w najwikszym uproszczeniu dwie miary dugoci: fizyczny dystans (midzy ekranem i odbiorc) oraz wielko (i rozdzielczo) ekranu.

Kino ze swoim szerokim ekranem to nadmiar informacyjny i przestrze. Film ogldany jest najczciej z odlegoci wielu metrw. Pozwala widzowi dowiadcza przestrzeni, dokonywa syntezy obrazu lub skupia si na jego szczegach. Nie pozwala za to pokona fizycznego dystansu od obiektu na ekranie. Nasza percepcja takiego obrazu odpowiada

percepcji obrazw naturalnych na otwartej przestrzeni. Specyficzny kontekst wydzielone i zaciemnione pomieszczenie kinowe - sprzyja dugotrwaemu i penemu skupieniu widza.

Rys. 1.1. Scena z filmu Potop. Pejza w rozdzielczoci smartfonu. Konnica jest prawie niedostrzegalna. rdo: YouTube

Telewizor ma ekran o mniejszej rozdzielczoci i mniejszych rozmiarach. Pozwala obserwowa jednoczenie cay obraz. Jest ogldany z niewielkiej odlegoci, typowej dla mieszkania. Jeeli prezentuje otwart przestrze, to nie daje wraenia przebywania w niej, lecz raczej ogldania wiata przez niewielkie okno. Telewizor jest uytkowany w pomieszczeniach oglnego przeznaczenia. To utrudnia pene skupianie si na obrazie, za uatwia konwersacj ze wspogldajcymi lub wykonywanie codziennych czynnoci w trakcie ogldania programu.

12

Rys. 1.2. Scena z filmu telewizyjnego Wojna domowa. Mieszkanie - obraz w rozdzielczoci smartfonu. Dwie osoby w kadrze to granica

moliwoci percepcji. rdo: YouTube

Smartfon dysponuje ekranem o bardzo niewielkiej rozdzielczoci i wymiarach, zwykle take o ograniczonym kcie obserwacji. Ogldamy go z odlegoci znacznie mniejszej od wycignitej rki, jednoosobowo. Pozwala na niemal intymny kontakt z obrazem, ktrego mona dotkn. Uniemoliwia to skupienie si na detalu obrazu - autor przekazu musi wic wyeksponowa szczeg powikszajc go na cay ekran. W naszej percepcji przypomina przypatrywanie si maej fotografii, intymnemu kontaktowi z blisk osob.

Rys. 1.3. Scena z pierwszego polskiego serialu komrkowego Winda. Zawsze bliski plan. rdo: YouTube

Ogldanie jest moliwe w kadej sytuacji i w kadym miejscu, na przykad w kolejce do kasy, w tramwaju. May obraz i konieczno trzymania w doni uniemoliwia duszy skupiony odbir. Medium to ukierunkowane jest na modych odbiorcw, bo lubi may dystans i wymaga do tego dobrej akomodacji oka, nieosigalnej dla starszych osb.

13

Tabela 1.1. Zestawienie rnicujce trzech mediw.

1.3.2. Zalecenia dla adeptw mobilnej sztuki wizualnej

Ponisze rady odnosz si nie tylko do mobilnych produkcji filmowych o zaciciu artystycznym, ale take (a moe przede wszystkim) do reportau, dokumentu i filmu edukacyjnego.

Podstawy:

Operuj symbolem, detalem, archetypem.

Jeeli ju musisz pokaza pejza lub przestrze - poka je w ruchu: panoram lub filmowaniem w ruchu.

Film musi by jasny i kontrastowy. Masz mao czasu. 30 sekund to optymalny czas trwania filmu; staraj si koniecznie

nie przekracza dwch minut; trzy minuty to granica dugiego metrau - tak dugie filmy oglda si ju tylko w komputerze stacjonarnym.

Gdy ju znasz i stosujesz podstawy:

Jeeli chcesz zwrci uwag na fragment obrazu - zrb byskawiczny najazd lub krtk przebitk na detal.

Stosuj krtkie ujcia, powtarzaj sceny syntetyczne i przed, i po prezentacji detalu. Moesz spokojnie czy sekwencje wideo z nieruchomymi ilustracjami lub opisami

tekstowymi, tutaj takie kolae uchodz; statyczne ilustracje bd lepiej pasoway do filmu, jeeli dodasz do nich ruch (efekty przej).

14

Nie dziel ekranu na okna (np. na tekst i wideo lub ilustracje), nie ma na to miejsca;

zamiast tego albo umieszczaj opisy wprost na obrazie ruchomym lub zatrzymanym

(zajm du jego cz), albo przerwij film na czas trwania opisu.

Rozdzia 2. Jak uczy cyfrowcw? O metodach

Jestemy przyzwyczajeni do caej gamy rnic midzy pokoleniami uczniw oraz ich rodzicw i pedagogw. Tak przecie byo zawsze. Staramy si ksztatowa i wychowywa uczniw na obraz i podobiestwo nasze. Ale wszystko wskazuje na to, i dzisiejsi uczniowie s pierwszym pokoleniem, ktre za kilka/ kilkanacie/ kilkadziesit lat nie bdzie wcale takie, jak my. Choby ze wzgldu na rnice w budowie mzgu.

Zdjcie: fotolia.com

W TYM ROZDZIALE:

Wikszo uczniw naley ju do pokolenia cyfrowcw, wikszo za nauczycieli, rodzicw, wychowawcw i decydentw odpowiedzialnych za ksztat systemu edukacji naley do pokolenia cyfrowych imigrantw, ktrego nawyki percepcyjne ksztatoway si w poprzedniej epoce informacyjnej. Zastanwmy si zatem, co jako pedagodzy powinnimy zrobi, aby mwi do uczniw ich jzykiem, a zatem take posugiwa si urzdzeniami i formami komunikacji, ktre s im znane i powszechnie uywane.

W organizacji procesu dydaktycznego powinnimy poda w stron jego rnorodnoci i mobilnoci. Wykad naley odesa do lamusa. Nowe technologie daj nam niespotykane moliwoci oywienia naszej codziennej praktyki edukacyjnej. Z poytkiem dla uczniw i nas samych.

15

2.1. Uczniowie dzi: cyfrowi tubylcy

Tzw. cyfrowi tubylcy, urodzeni i uksztatowani od noworodka w zupenie innym ni my rodowisku informacyjnym, s w pewnych istotnych wychowawczo i edukacyjnie aspektach zasadniczo odmienni od swoich rodzicw. Rnice sigaj gboko: obszarw mzgu ksztatowanych przed wiekiem szkolnym. Oni s inni, bd inni, podobnie jak zupenie odmienny od naszego i nieprzewidywalny dla nas bdzie ich wiat, w ktrym bd funkcjonowa w swoim dorosym yciu.

Dzi pokolenie cyfrowych tubylcw w warunkach polskich obejmuje ju wikszo populacji pierwszych dwch etapw szkolnych. Znajdujemy si w szczeglnym momencie tego procesu zmiany: wikszo uczniw naley ju do pokolenia cyfrowcw, wikszo za nauczycieli, rodzicw, wychowawcw i decydentw odpowiedzialnych za ksztat systemu edukacji naley do pokolenia cyfrowych imigrantw, ktrego nawyki percepcyjne ksztatoway si w poprzedniej epoce informacyjnej. Utrudnia nam to w znacznym stopniu zrozumienie

specyfiki nowego pokolenia przez starsze. Mamy problem znacznie wikszy, ni to trafia do powszechnej wiadomoci: pokolenie przyszoci, inne ni wszystkie poprzednie, w rozkwicie XXI wieku uczymy wedug systemu szkoy uksztatowanego w wieku XIX! Nie ma adnych racjonalnych podstaw, aby twierdzi, e oferowana dzi szkolna droga rozwoju jest dla pokolenia cyfrowcw choby zbliona do optymalnej. Przeciwnie, daje si dostrzec liczne symptomy szybkiej dewaluacji istniejcego modelu szkoy.

NAUCZYCIELE

CYFROWI IMIGRANCI

UCZNIOWIE

CYFROWI TUBYLCY

Maj problem ze zrozumieniem wirtualnej powierzchni widocznej przez okienko ekranu

przesuwane nad ni.

Potrafi wyobraa sobie i rozumie wirtualn powierzchni widzian przez okienko przesuwanego nad ni ekranu.

Potrafi wyobraa sobie i rozumie tre dugiego, linearnego tekstu czytanego z ksiki.

Maj problemy ze zrozumieniem dugiego i skomplikowanego tekstu.

Lepiej rozumiej tekst drukowany. Z powodzeniem czytaj z maego ekranu.

Przedkadaj tekst nad obraz i dwik. Przedkadaj obraz i dwik nad tekst.

Preferuj linearne mylenie i szeregowe przetwarzanie informacji.

Preferuj swobodny (hipertekstowy i hipermedialny) dostp i rwnolege przetwarzanie informacji z rnych rde.

Preferuj cierpliwo, systematyczno i oczekiwanie skumulowanych, odroczonych

rezultatw.

Preferuj akcydentalne, krtkotrwae uczenie si, eksperymentowanie, wielozadaniowo, oczekuj szybkich efektw.

Wykorzystuj podstawowe, standardowe funkcje posiadanych urzdze mobilnych analogicznie do tradycyjnych. Traktuj nowe technologie nieufnie.

Odkrywaj wikszo funkcji posiadanych urzdze, wymylaj ich nowe zastosowania. Traktuj nowe technologie kreatywnie, ufnie. Posiadane urzdzenia mobilne uwaaj za przedmioty osobiste.

Tabela 2.1. Zestawienie wybranych cech i preferencji typowych dla dwch pokole.[5]

16

2.2. Podejcia pedagogiczne i metody nauczania: (r)ewolucja trwa

Zastanawiajc si nad wprowadzaniem nowoczesnych technologii do swojego warsztatu dydaktycznego, musisz zdawa sobie spraw z dwch prawide obserwowanych wszdzie tam, gdzie taka zmiana technologiczna ma miejsce. Ze wzgldu na ramy niniejszego opracowania podajemy je w znacznym uproszczeniu. Obserwowana powszechno ich oddziaywania kae je jednak traktowa niezwykle powanie.

Wprowadzanie nowych technologii do szkoy nie owocuje adnymi podanymi zmianami, jeeli nie jest wsparte now metodyk. Posiadane narzdzia wpyn na edukacj wtedy, gdy zmieni si caa filozofia nauczania.

Nauczyciele wprowadzajcy nowe, sabiej przez siebie opanowane technologie wykazuj wyran tendencj do cofania si metodycznie w stron prostszych, starszych, bardziej ugruntowanych metod dydaktycznych, coraz mniej akceptowanych

przez samych uczniw.

Powysze dwie tendencje zestawione razem nie nastrajaj optymistycznie - s jednoznacznie przeciwstawne. Oto z jednej strony nowe narzdzia wymagaj nowej dydaktyki (w ktrej nauczyciel czsto porusza si mniej pewnie lub wrcz nie ma adnego dowiadczenia). Z drugiej strony nauczyciel zmagajc si z nowym narzdziem, najczciej traci atwo (i wrcz gotowo) eksperymentowania metodycznego, swobodnego planowania i stosowania adekwatnych metod pracy z uczniami na rzecz starszych, prostszych i mniej

adekwatnych.

Jaki by twj pierwszy pomys na wykorzystanie na lekcji komputera i projektora? Czy byo to pokazanie uczniom przygotowanej przez ciebie lub znalezionej gdziekolwiek prezentacji? Tak jest najczciej. Jednak wywietlanie uczniom prezentacji jest przecie powrotem do idei frontalnego nauczania, do wykadu, ktry jako metoda czerpie swoje pocztki w staroytnoci i jest dzi najmniej efektywn metod dydaktyczn, zdecydowanie nie zalecan do stosowania w nowoczesnej szkole.

Stop! Jeeli po powyszych obserwacjach zaczynasz si zastanawia nad porzuceniem mobilnych narzdzi w imi efektywnoci swojej pracy dydaktycznej, zatrzymaj si. Rozwj jest moliwy. Kady marsz zaczyna si od pierwszego kroku. My chcemy tylko uzupeni t star maksym o przytomne stwierdzenie, e te pierwsze kroki trzeba stawia w dobrym kierunku. A w tym celu... trzeba zna dostpne kierunki oraz wasne cele.

Poniej prezentujemy uproszczone zestawienie zasadniczych kierunkw pedagogicznych umiejscowionych na osi czasu. Ich kolejno odpowiada rozwojowi mylenia o edukacji. Rozwj ten naoony zosta na pojawiajce si na przestrzeni ostatnich kilkudziesiciu lat narzdzia informacyjno-komunikacyjne istotne z punktu widzenia edukacji oraz na sposoby edukacyjnego wykorzystania tych technologii.

17

Rys. 2.1. Rozwj technologii cyfrowych i rozwj myli o przekazywaniu wiedzy (opr. Lechosaw Hojnacki).

2.2.1 Podstawowe zaoenia behawioryzmu

Uczenie si jest rezultatem reakcji na bodce - wiedza ucznia jest budowana na podstawie informacji podawanej przez nauczyciela.

Powtarzanie odpowiednich bodcw prowadzi do wytworzenia automatycznych reakcji.

Uczenie si moe by mierzone przez obserwowan zmian w zachowaniu.

Stosowne bodce (konkretna metoda i rodki nauczania) maj doprowadza do poprawy wynikw testw, czyli do zmiany w zachowaniu wynikej z dziaania pamici. Nauczanie sprowadza si do projektowania systemu bodcw, wzmocnie, kar, modelowania podanego zachowania. Std przemona rola pamici w procesach uczenia si.

2.2.2 Podstawowe zaoenia konstruktywizmu

Uczenie si jest aktywnym procesem, w ktrym znaczenia, indywidualn wiedz buduje UCZE na podstawie wasnego dowiadczenia i osobistej percepcji.

To UCZE sprawuje kontrol nad wasnym uczeniem si i konstruowaniem znacze. To UCZE bierze odpowiedzialno za swoj edukacj.

Wiedza jest odkrywana, reodkrywana, konstruowana i rekonstruowana przez UCZNIA.

Nauczyciel przestaje by rdem, transmiterem informacji, staje si przewodnikiem i doradc. UCZNIOWIE mniej zapamituj, wicej poszerzaj swoje moliwoci uczenia si rozumianego jako tworzenie indywidualnej wiedzy i umiejtnoci.

2.2.3 Podstawowe zaoenia konektywizmu

Uczenie si i wiedza wynika z konfrontowania rnych opinii i jest procesem czenia rnych rde informacji (uczymy si bdc poczonymi).

18

Mylenie oraz umiejtno uczenia si s waniejsze ni aktualny stan wiedzy jednostki, ktry moe by szybko i na bieco uzupeniany dziki dostpowi do zasobw i osb w sieci, jeli pojawia si taka potrzeba.

Umiejtno dostrzegania powiza midzy obszarami, ideami i koncepcjami jest umiejtnoci kluczow.

Wyszukiwanie i selekcja informacji, krytyczne mylenie, proces podejmowania decyzji (w tym wybieranie treci uczenia si) jest nierozerwaln czci procesu uczenia si.

Najistotniejsz cech wiedzy wobec jej krtkiego czasu ycia jest aktualno, wiedza istnieje raczej w wiecie ni w gowie danej osoby, za ucze powinien umie jej szuka, tworzy, w czym istotn rol odgrywaj mnogie rda wiedzy oraz komunikacja z osobami trzecimi. Dobrze wyraaj to sowa Stephena Downes'a, jednego z twrcw konektywizmu - wiedza jest strumieniem, nie za zbiornikiem retencyjnym.

Warto przeczyta:

Julian Piotr Sawiski, Konektywizm, czyli rewolucja w uczeniu si, Edunews.pl. Dostpny: http://goo.gl/vpeNi.

Marcin Polak, Konektywizm: pocz si, aby si uczy, Edunews.pl. Dostpny: http://goo.gl/TWTMY.

19

2.3. Organizacja procesu dydaktycznego: w stron rnorodnoci

i mobilnoci

Jak wprowadza zmiany w kierunku efektywnego wykorzystania nowoczesnych technologii, aby owocoway popraw efektywnoci ksztacenia, a nie tylko zwikszeniem obcienia czasowego dodatkowymi czynnociami? Zmiany musz si odbywa pynnie i stopniowo. Nie mog to by zmiany dla zmian, dla zastpienia starszych narzdzi nowszymi, ale w staej dbaoci o zapewnienie rwnowagi midzy zmianami technologicznymi i odpowiednimi do nich zmianami podejcia pedagogicznego i organizacji procesu dydaktycznego.

W poniszych zestawieniach (Tabele 2.2 i 2.3) znajdziesz proste wskazania, w tym zestawienie praktyk wprowadzania nowych technologii zapewniajcych wyej wymienion spjno technologiczno-pedagogiczn oraz praktyk, ktre j zaburzaj.

WYPOSAENIE TECHNICZNE

ZAMIAST KONTYNUOWA: LEPIEJ PRBOWA

Mobilno formalna - stacjonarne wykorzystanie (w sali dydaktycznej, w awkach) sprztu mobilnego.

Pracownia laptopw lub netbookw uytkowana w staym miejscu lub przynoszona do sali dydaktycznej na konkretne zajcia z komputerem.

Przewodowy dostp do internetu. Brak dostpu do sieci dla sprztu

przynoszonego przez uczniw. Przechowywanie danych tylko na

fizycznych nonikach. Korzystanie z zamknitych formatw

danych.

Mobilno funkcjonalna - wykorzystanie wysoko mobilnego sprztu elastycznie, stosownie do potrzeb, take poza awkami, poza salami dydaktycznymi, poza szko.

Wykorzystanie rozwiza chmurowych - dostpu z wielu miejsc do materiaw dydaktycznych, danych i oprogramowania z poziomu przegldarki WWW.

Zestaw netbookw, tabletw lub smartfonw wykorzystywanych w ruchu, elastycznie, pojedynczo (np. jako przyrzdy pomiarowe lub rejestracyjne), take poza szko.

Wczenie w proces dydaktyczny prywatnego sprztu uczniw.

Bezprzewodowy dostp do sieci, take dla sprztu przynoszonego do szkoy przez uczniw.

Korzystanie z otwartych i przenonych formatw danych.

20

ORGANIZACJA ZAJ:


Bazowanie tylko na sprzcie szkolnym (np. w myl zasady rwnego dostpu).

Wydzielone lekcje technologii informacyjnych, ukierunkowane na obsug konkretnego sprztu i oprogramowania.

Wykorzystanie sprztu wasnego uczniw, take poza szko i w domach.

Komputery zawsze w zasigu na zajciach, dostpne take poza zajciami, punkty dostpu bezprzewodowego.

Integracja TI z rnymi dziedzinami ycia szkoy: sprawy administracyjne i organizacyjne, e-dziennik, internetowe szkolne gazetki, radio, telewizja, elektroniczna korespondencja, ogoszenia itp.

DLACZEGO? DLACZEGO?

Hamuje integracj TI z przedmiotami nauczania, utrwala schematyzm dziaania. Utrwala nawyki frontalnego nauczania u nauczycieli i schematyzmu dziaania u uczniw.

Dobrze odzwierciedla faktyczn sytuacj poza szko. Pobudza do poszukiwania rozwiza przenonych, elastycznych, uytecznych w kadych warunkach.

Tabela 2.2.W kierunku nowoczesnej pedagogiki. Wskazania dla nauczyciela.

2.3.1. Wskazwki techniczne - infrastruktura

Do pracy wystarczy jeden komputer lub jeden laptop nauczyciela w sali dydaktycznej

z internetem oraz duy monitor lub wielkoekranowy telewizor. Koniecznie naley dy do udostpnienia w sali internetu bezprzewodowego. Ceny potrzebnego sprztu zaczynaj si od 100 zotych.

Rozwizaniem zaawansowanym jest komputer do prezentacji z internetem i projektorem, komputer do uytku uczniw podczas zaj z internetem, tablet lub smartfon (jeszcze lepiej pewna ich liczba) oraz bezprzewodowy internet - dostpny take dla sprztu przyniesionego przez uczniw. Komplet uczniowskich tabletw lub smartfonw oczywicie byby podany, jednak nie jest niezbdny.

2.3.2. Wskazwki metodyczne - infrastruktura

Rnorodno sprztowa i programowa utrudnia skupianie si na technikaliach, instruktae krok po kroku oraz frontalne nauczanie, jednak uczniowie dobrze sobie radz z techniczn obsug dowolnego sprztu, zwaszcza wasnego. Maa liczba urzdze i ich niejednorodne moliwoci przestaj by wadami, kiedy stosujemy metody pracy w grupach, projekty itp.

21

Uczniowie muszc si dzieli zasobami technicznymi, uzyskuj dodatkow motywacj do planowania i wsppracy, jednak nauczyciel musi na pocztku wskaza sposoby zarzdzania projektami.

Narzdzia do zarzdzania czasem i zarzdzania projektami nale do najpowszechniej dostpnego oprogramowania dla urzdze mobilnych, jednak warto wybiera rozwizania obsugujce zarzdzanie zespoami i synchronizacj danych midzy urzdzeniami lub rozwizania chmurowe.


Mobilno formalna - stacjonarne wykorzystanie (w sali dydaktycznej, w awkach) sprztu mobilnego.

Pracownia laptopw lub netbookw uytkowana w staym miejscu lub przynoszona do sali dydaktycznej na konkretne zajcia z komputerem.

Przewodowy dostp do internetu. Brak dostpu do sieci dla sprztu

przynoszonego przez uczniw. Przechowywanie danych tylko na

fizycznych nonikach. Korzystanie z zamknitych

formatw danych.

Mobilno funkcjonalna - wykorzystanie wysoko mobilnego sprztu elastycznie, stosownie do potrzeb, take poza awkami, poza salami dydaktycznymi, poza szko.

Wykorzystanie rozwiza chmurowych - dostpu z wielu miejsc do materiaw dydaktycznych, danych i oprogramowania z poziomu przegldarki WWW.

Zestaw netbookw, tabletw lub smartfonw wykorzystywanych w ruchu, elastycznie, pojedynczo (np. jako przyrzdy pomiarowe lub rejestracyjne), take poza szko.

Wczenie w proces dydaktyczny prywatnego sprztu uczniw.

Bezprzewodowy dostp do sieci, take dla sprztu przynoszonego do szkoy przez uczniw.

Korzystanie z otwartych i przenonych formatw danych.

DLACZEGO? DLACZEGO?

Rozwizania stosunkowo drogie i trudne

do wdroenia. W praktycznych realizacjach

szkolne komputery mobilne przez

wikszo lub cay czas s wykorzystywane

stacjonarnie, co budzi u uczniw

uzasadnione poczucie nienowoczesnoci.

Dobrze odzwierciedla faktyczn sytuacj poza

szko. Pobudza do poszukiwania rozwiza

przenonych, elastycznych, uytecznych

w kadych warunkach. Mobilno funkcjonalna

okrela praktyczne moliwoci pracy, uczenia

si, komunikowania, korzystania z tych samych

danych w szkole, w domu, poza domem.

Tabela 2.3. W kierunku nowoczesnej pedagogiki. Mobilno formalna i funkcjonalna.

22

2.3.3. Wskazwki techniczne - mobilno

W kontekcie faktu wyszej dostpnoci sprztu i internetu w domach uczniw ni w szkole oparcie si nawet na pojedynczych komputerach prezentacyjnych w szkole oraz na komputerach w domach uczniw moe zapewni wysok mobilno praktyczn. Warunkiem jest oparcie si na rozwizaniach chmurowych, np. Google Docs czy iCloud.

2.3.4. Wskazwki metodyczne - mobilno

Wiele serwisw chmurowych pozwala na korzystanie z zadziwiajco szerokiego zakresu (w duej mierze bezpatnych!) funkcji obejmujcych praktycznie wszystkie potrzeby dydaktyczne szkoy. Zadziwiajce jest to, jak niewiele szk odkryo istnienie tego typu serwisw i jak niewielkie jest ich wykorzystanie w nauczaniu.

2.4. Rne podejcia pedagogiczne: rne cele i rne efekty

W polskiej literaturze fachowej od dawna s dostpne powszechnie znane (chocia znacznie mniej powszechnie stosowane) metody dydaktyczne stanowice metodyczn baz konstruktywistycznego modelu edukacji. W klasycznej literaturze zalicza si je do tzw. metod aktywizujcych. To rodzi uzasadnione pytanie, jak ogln nazw mona by nada pozostaym metodom? Nieaktywizujce? Dezaktywizujce? Czy ju samo uwiadomienie tego przeciwstawienia nie powinno budzi nieufnoci do metod dydaktycznych, ktre adn miar aktywizowa uczniw nie mog z zaoenia?

Obserwujemy dzi szybk dewaluacj tych metod. W polskiej dydaktyce s one niestety nadreprezentowane, jednak w kontekcie niniejszego opracowania - mao interesujce. Dlatego zajmijmy si raczej metodami aktywizujcymi. Naley do nich choby caa grupa metod projektowych. Wrd nich warto wymieni oddzielnie stosunkowo prost w zastosowaniu i szczegowo opisan metod WebQuestu (zob. rozdzia 2.6.), jako zalecany wybr pierwszego kroku nauczyciela pragncego rozpocz unowoczenianie swojego warsztatu dydaktycznego.

Warto take wspomnie o ePortfolio - jako metodzie intensywnego motywowania ucznia do samorozwoju i samozarzdzania, a jednoczenie nowoczesnego oceniania uwzgldniajcego caociowy, harmonijny rozwj (rozdzia 2.7.).

2.5. Owocne metody: zespoowy projekt edukacyjny

Projekty s coraz popularniejsze w polskiej edukacji, jednak nader czsto nazwa projekt jest uywana na wyrost lub zgoa bdnie - na przykad w odniesieniu do rnego rodzaju zada nakadanych na uczniw do wykonania poza szko, zwaszcza zajmujcych nieco wicej czasu ni standardowe zadania na nastpn lekcj.

23

Na przykad zadanie przygotowania i wygoszenia opracowania pisemnego na temat polipeptydotransferazy (przykad z konkretnego liceum) nie jest projektem nawet, jeeli damy uczniowi na nie dwa tygodnie czasu. Jest to zwyke polecenie przygotowania referatu na nakazany temat.

Podobnie - nie jest projektem zadanie przygotowania dziaajcego modelu dowolnie wybranego przykadu zastosowania drugiej zasady dynamiki (przykad z gimnazjum) - mimo i ucze otrzyma w nim du swobod wyboru tematu. Jest to zadanie wytwrcze, tyle e nadmiernie niedoprecyzowane.

2.5.1 Podstawy metody projektu

Metodzie projektu przypisuje si:

wysok efektywno; motywacyjno; zdolno speniania wielu jednoczenie pozaprzedmiotowych celw edukacyjnych

uwaanych dzi za kluczowe (takich jak ksztatowanie umiejtnoci analizy, syntezy, oceny i samooceny, planowania dziaa, wsppracy w grupie, komunikowania si, odpowiedzialnoci, terminowoci, autoprezentacji i wielu innych);

spjno z potrzebami zmieniajcego si otoczenia spoecznego i gospodarczego.

Wysok efektywno problemowych metod nauczania (w szczeglnoci projektw) potwierdzaj wysokie wyniki edukacyjne krajw, w ktrych metody te s powszechne (bywa, e na nich opiera si gwny ciar procesu nauczania-uczenia si od pierwszego roku nauki szkolnej a do koca uniwersytetu).

Najprostszy schemat przebiegu projektu krtkoterminowego to cztery etapy:

wybr problemu lub/i tematu; okrelenie celw i zaplanowanie etapw projektu, podzia zada; dziaanie (zbieranie informacji, opracowywanie jej, czsto take praca wytwrcza,

dopilnowywanie zada i terminw, podejmowanie decyzji zalenych od pojawiajcych si problemw);

prezentacja i ocena (czsto publiczna).

2.5.2. Metoda projektu i urzdzenia mobilne

Na kadym z wymienionych w poprzednim podrozdziale etapw przedsiwzicia projektowego nowoczesne technologie mog przynie wielkie korzyci, nawet gdyby sam projekt zupenie nie by zwizany z technologiami (i dotyczy np. komunikacji za pomoc gobi pocztowych i sygnaw dymnych). Cakiem jak w yciu.

Poniej w zestawieniu wymieniono niektre rekomendacje (zalecane serwisy i usugi) i antyrekomendacje (narzdzia, ktrych w miar moliwoci nie naley ju stosowa) dotyczce moliwoci cyfrowego wspomagania poszczeglnych etapw i aspektw projektu.

24

Wyszukiwanie i selekcjonowanie informacji:

zalecane nie zalecane

Staraj si ocenia wiarygodno rda najpierw na podstawie jego ogldu (uwzgldnij take adres domenowy URL, informacje o wacicielu/autorze, profesjonalizm formy i treci, oceny spoecznoci internetu). Porwnuj i weryfikuj informacje. Znakomitym

narzdziem sieciowym jest WolframAlpha. Nie jest to wyszukiwarka (chocia na pierwszy rzut oka wyglda podobnie), ale potne rdo wiedzy oraz zestaw narzdzi obliczeniowych do wspomagania edukacji

i nauki. Prbuj weryfikowa dane z sieci za pomoc rde pozainternetowych (np. bibliograficznych, osobowych, take za pomoc wasnych dowiadcze, wypraw i eksperymentw). To pozwoli ci naby dowiadczenia, w jakich sprawach lepiej siga do internetu, a w jakich gdzie indziej.

Pamitaj, e wyszukiwarka (np. Google lub Bing) nie jest rdem informacji, to tylko narzdzie do wyszukiwania rde. Nie poprzestawaj na jednym rdle informacji. Pamitaj, e polska wersja Wikipedii bywa niepena lub mao rzetelna, czasem warto skonfrontowa informacje z innymi wersjami jzykowymi. Staraj si nie ogranicza do samych tylko rde internetowych.

Komunikacja w zespole projektowym, komunikacja z nauczycielem i liderem

prowadzcym projekt:


Blogowy serwis projektu publiczny lub

grupowy, z wczonym komentowaniem i subskrypcj (np. Wordpress lub Blogger). Rwnie dokumenty online udostpnione wszystkim czonkom zespou, np. Google Docs, z moliwoci czatowania.

Unikaj naduywania e-maila w komunikacji wieloosobowej. Komunikacja e-mailem

utrudnia synchronizacj danych i aktualizacj informacji, dlatego te bywa uwaana przez uczniw za anachroniczn.

25

Przesyanie lub przechowywanie plikw z danymi:


Polecamy dla grafiki - galerie online

(np. Google Picasa Web Albums); dla

wideo - serwisy online

(np. YouTube, Vimeo); dla podcastw - serwisy online (np. iTunes); dla prezentacji

- serwisy online

(np. Slideshare, Slideboom, Prezi); dla

plikw dokumentw (DOC, PPT, XLS, PDF itp.) - dokumenty online (np. Google

Docs); dla niestandardowych danych e-

dyski - DropBox, Google Docs, iCloud.

Unikaj nonikw tradycyjnych takich jak pendrive, pyta CD/DVD - wysoka zawodno, podatno na wirusy, trudne dzielenie si danymi, kopiowanie, aktualizacja.

Zbieranie informacji i opinii od wikszych grup osb:


Formularze Google (dane s zbierane formularzem WWW i gromadzone w

arkuszu kalkulacyjnym online) lub poprzez

bezpatne i patne serwisy ankiet internetowych (duy wybr w sieci), najlepiej takie, ktre pozwalaj na nieograniczone w czasie przetrzymywanie

danych, jak rwnie ich przetwarzanie.

Nie wszystkie dane da si zebra za pomoc elektronicznych ankiet, gdy zazwyczaj trafiaj one tylko do ograniczonej liczby osb (biegych internetowo). Ale i tak z reguy jest to skuteczniejszy sposb ni w przypadku ankiet wysyanych i zbieranych drog pocztow.

26

Biece zarzdzanie projektem - daty, terminy, podzia zada, obwieszczenia:


Kalendarze Google (maj ogromne moliwoci wsppracy grupowej, powiadamiania, synchronizowania

z urzdzeniami mobilnymi itd.). Zadbaj, aby wszyscy mieli zawsze dostp do aktualnego harmonogramu. Pomog automatyczne powiadomienia SMS

i e-mail, ale nie zaszkodzi te wydruk! Podobne funkcjonalnoci zapewnia iCal w komputerach Mac zsynchronizowany

z urzdzeniami mobilnymi. Mona rwnie wykorzysta Doodle.com (dogrywanie terminw, umawianie si w wikszych grupach).

Unikaj narzdzi offline do zarzdzania projektami takich jak GanttProject czy MS

Project (s nieco anachroniczne i wyjtkowo uciliwe dla wikszoci czonkw zespou). Z drugiej strony nie ograniczaj si do przechowywania informacji wycznie online - nie kady bez przerwy siedzi w internecie.

Planowanie, opracowywanie informacji, wsplne przygotowywanie dokumentw rnego rodzaju:


Wyprbuj dokumenty online (np. Google Docs). Jeeli jeste twrc dokumentu wyjciowego dla grupy i napisae/a go w edytorze (np. Word), udostpnij go poprzez dokumenty online wszystkim czonkom grupy. Moesz rwnie okreli uprawnienia - kto moe tylko czyta, a kto rwnie modyfikowa tekst wyjciowy.

Nie poprzestawaj na przygotowywaniu

dokumentw papierowych lub ich elektronicznych odpowiednikw w edytorze tekstu.

27

Dokumentowanie projektu i jego przebiegu


Zdjcia, nagrania dwikowe i filmiki - zupenie wystarcz rejestracje za pomoc urzdze mobilnych. Dokumenty online (np. Google Docs),

serwisy blogowe i strony internetowe

(moliwo osadzenia rnego typu dokumentw).

Nie poprzestawaj na tworzeniu tekstowego

sprawozdania z realizacji projektu po

zakoczeniu. yjemy w kulturze audio-wizualnej i najczciej, aby zrozumie i zapamita potrzebujemy obrazw.

Wywiady i rozmowy:


Najlepiej filmowa wideo (w przypadku braku zgody na publikacj wizerunku osoby filmowanej - mona np. rejestrowa na wideo rozmow, filmujc w tym czasie neutralny obiekt). Mona take tworzy podcasty w formacie .mp3 - do tego take wystarczy dyktafon w komrce. Jeszcze inn moliwo daj tzw. fotocasty - robimy seri zdj i nagrywamy na dyktafon rozmowy,

wywiady, a nastpnie czymy pokaz slajdw z nagraniem audio (zob. np. Fotobabble).

Zrezygnuj z publikowania filmikw, zdj, wypowiedzi osb, ktre nie udzieliy ci jednoznacznej zgody na publikacj wizerunku. Nie podpisuj nie

autoryzowanych wypowiedzi. Pamitaj, e w przypadku osb nieletnich - decyzja naley do ich rodzicw.

28

Serwis internetowy projektu:


Blogger lub Wordpress (prostota,

atwo obsugi, wsppracy grupowej, komunikacji - komentarze i subskrypcje,

wietna wsppraca z urzdzeniami mobilnymi). Google

Sites czy Wikispaces - w wikszych projektach zwizanych z tworzeniem wikszej iloci treci (dobre wsparcie dla wsppracy grupowej, due moliwoci techniczne, sabsza wsppraca z urzdzeniami mobilnymi); serwisy oparte na Joomla - zwaszcza przy najbardziej zoonych i dugofalowych dziaaniach.

Unikaj korzystania z serwisw odpatnych lub serwisw o ograniczonym czasie dziaania. Sprawdzaj zawsze warunki korzystania z oprogramowania przy wersjach

bezpatnych lub tzw. lite. Moe si okaza, e aplikacja w tej wersji oferuje tylko cz funkcjonalnoci.

Przygotowywanie prezentacji kocowej:


Wykorzystaj dokumenty i prezentacje

online (np. Google Docs). Filmiki wideo

lub slajdowiska w formacie wideo

wygenerowane z serii zdj/grafik (np. dla YouTube). Filmiki wideo

wygenerowane na podstawie prezentacji

Keynote lub Powerpoint. Mona je atwo uzupeni o ciek dwikow, atwo opublikowa i odtwarza na niemal kadym urzdzeniu mobilnym. Mona rwnie wykorzysta prezentacje nieszablonowe (np. Prezi).

Nie poprzestawaj

na tradycyjnych prezentacjach Power

Point, Impress lub Keynote. Rozwizania offline s skuteczne tylko podczas fizycznej prezentacji i nieco ju trc myszk. Pamitaj, e w Internecie nikt nie czyta dugich tekstw i aden z twoich uczniow nie wysiedzi nad dugim (czyli trwajcym powyej 3 minut!) filmikiem lub prezentacj. A totaln porak bdzie prezentacja zoona ze slajdw skadajcych si w caoci z tekstu i pisanych niewielk czcionk.

29

Ogoszenia, informacje, zaproszenia na prezentacje, wystawy itp.:


Wyprbuj serwisy spoecznociowe, np. Facebook, Twitter,Google+, Nk.pl

(ten ostatni np. do zapraszania starszych

absolwentw). Zawsze rwnie informacja na stronie internetowej szkoy.

Nie wystarczy zamieszczanie informacji

tylko na stronie projektu. Strony

internetowe mog przeglda wszyscy, ale stron projektu (lub blog) zwykle przegldaj czonkowie zespou projektowego i niewiele osb spoza projektu.

2.6. Owocne metody: WebQuest

Jeeli nie uczysz swoich uczniw, jak uywa internetu dobrze, mdrze, efektywnie - nie krytykuj ich, e nie potrafi z niego dobrze korzysta.

WebQuest (w wolnym tumaczeniu: poszukiwania w sieci) jest zorientowanym na uczniowskie badania formatem zaj edukacyjnych, w ktrym wyjciowym rdem informacji jest internet. W gruncie rzeczy jest odmian projektu edukacyjnego o konkretnej strukturze. Zosta opracowany w 1995 roku, w okresie upowszechniania si wolnego dostpu do internetu przez WWW.

2.6.1 Podstawy metody WebQuest

WebQuest jest zatem badawczym projektem edukacyjnym, w ktrym wszystkie lub wikszo informacji wykorzystywanych przez uczniw pochodz z internetu. Jego ramy zostay zaprojektowane tak, aby wspomaga mylenie ucznia na wyszych poziomach taksonomii Blooma: analizy, syntezy i ewaluacji.

Uczniowie w oparciu o sie zgbiaj zadan tematyk, staraj si weryfikowa jako uzyskiwanej informacji (take w oparciu o rda pozainternetowe).

Pozyskane informacje i tworzone na ich podstawie struktury uczniowie gromadz, redaguj i przygotowuj do prezentacji za pomoc elektronicznych narzdzi.

Narzdziem moe by serwis internetowy (np. Blogger), program do prezentacji (np. Power Point lub Keynote) lub w ostatecznoci nawet zwyky edytor tekstowy z osadzonymi ilustracjami i linkami do rde.

Narzdzie powinno zosta dobrane stosownie do formy i rodowiska prezentacji kocowej (np. Blogger dla prezentacji w internecie, PowerPoint dla prezentacji w sali z projektorem, edytor tekstu dla prezentacji w miejscach wymagajcych papierowego nonika).

Metoda WebQuest jest bardzo uniwersalna.

30

W klasyfikacji metod jest to projekt edukacyjny, badawczy.

Zakres zastosowa obejmuje wszystkie poziomy edukacji, wszystkie przedmioty oraz dziaania ponad-, poza- i midzyprzedmiotowe.

Dla ucznia: uczy dowolnej dziedziny wiedzy oraz efektywnego korzystania

z internetu, analizy, syntezy, ewaluacji, prezentacji; motywuje.

Dla nauczyciela: wspiera dydaktyk, poszerza wiedz uczniw, jest efektywna, motywacyjna, stosunkowo prosta do wdroenia w kadych warunkach.

Ramy niniejszego opracowania nie pozwalaj na szczegowe omwienie zasad prowadzenia WebQuest. Powicilimy jej osobn publikacj z serii Think! - Metoda Webquest. Poradnik dla nauczyciela; dostpna jest w sklepie www.edustore.eu.

Poniej zebrano kilka propozycji wczenia w proces WebQuest urzdze mobilnych, na rnych poziomach, zalenie od potrzeb i moliwoci nauczyciela i uczniw.

2.6.2. Metoda WebQuest w wersji z urzdzeniami mobilnymi

Podstaw metody WebQuestu jest wyszukiwanie informacji w sieci. Jej filary to analiza i ewaluacja pozyskiwanej informacji oraz synteza, tworzenie nowej wiedzy. Take umiejtne dzielenie si ni. Std mona wyprowadzi trzy najprostsze obszary obiecujcego zastosowania mobilnych technologii w metodzie WebQuest:

do wyszukiwania informacji (A),

do weryfikowania informacji z sieci za pomoc innych rde (B), do przygotowania i zrealizowania prezentacji/publikacji (C).

czenie tych trzech obszarw jest oczywicie moliwe i wskazane.

A. Szukaj na spacerze i wycieczce

Wersja minimalistyczna. Potrzebne: urzdzenia przenone z moliwoci rejestracji obrazu, dwiku, wideo, lokalizacji GPS itp.

Mobilne urzdzenia s w tej wersji potrzebne w zasadzie tylko do rejestrowania wygldu fizycznych obiektw (zdjcia, filmiki), dwiku (instrumenty, koncerty, spektakle, uczniowskie wywiady). Zarejestrowane obiekty posu do pniejszego wyszukania w sieci informacji na ich temat (np. weryfikacja tosamoci rzeby, budynku lub roliny) albo do porwna (np. wygldu obiektw i krajobrazw obecnego i historycznego). Nie mniej owocna moe by inna kolejno: wypraw w poszukiwaniu fizycznych obiektw planujemy w celu praktycznego zweryfikowania informacji pozyskanej z internetu, zdobycia

dokumentacji fotograficznej i dwikowej, ktra potem zostanie uyta w celu pogbienia poszukiwa w sieci.

Wersja klasyczna. Potrzebne: smartfon lub/i tablet z przegldark internetow i mobilnym dostpem do internetu.

W tej wersji mobilne wyszukiwanie informacji rozumiemy najprociej: ucze uruchamia mobiln przegldark internetow i wyszukuje informacje dostpne w sieci. Cay sens uycia mobilnej przegldarki sprowadza si do moliwoci czynienia tego w trakcie wyprawy w bezporednie ssiedztwo obiektw zwizanych z tematyk poszukiwa: przed

31

postumentem rzeby w muzeum, spogldajc na profil szczytu grskiego lub na ksztat lici interesujcej roliny. Weryfikacja tak pozyskanych informacji moe by natychmiastowa, bezporedni zwizek midzy obserwowanymi obiektami i wyszukiwan na ich temat informacj ma duy potencja edukacyjny. Pewne utrudnienia (may ekran, mao wygodna klawiatura itp.) schodz na dalszy plan wobec poczucia uczestnictwa w realnej sytuacji badawczej i naturalnego zastosowania mobilnych technologii: zgodnie z zasad tu i teraz.

Rys. 2.2. Dziaanie aplikacji Google Goggles: rozpoznawanie obiektw (np. budynkw, obrazw, a nawet

przedmiotw): youtu.be/ne3HBE34wq0.

Jeszcze ciekawsze moe wyda si dziaanie odwrotne. Kiedy ucze nie wie, z czym ma do czynienia, zawsze moe wczy w swoim smartfonie aplikacj Google Goggles (na iOS i Androida), zrobi zdjcie obiektu i poprosi o wskazanie, co to moe by.

Wersja futurystyczna. Potrzebne: smartfon lub/i tablet z wyposaeniem wystarczajcym do obsugi systemw Rozszerzonej Rzeczywistoci (AR), tj. GPS, kompas, kamerka, mobilny dostp do internetu oraz zainstalowane oprogramowanie AR (zob. rozdzia 4.3.).

Nieco na przekr podtytuowi jest to metoda w peni moliwa do realizacji przy pomocy sprztu i oprogramowania powszechnego uytku ju dzi, a jedynie nie jest jeszcze rozpowszechniona. Przez to ma jednak posmak nowoci, jest ciekawa nie tylko dla uczniw, motywacyjna i inspirujca do poszukiwa. Przede wszystkim jednak - odrywa od krzesa i ekranu, bo daje si realizowa tylko w bezporedniej bliskoci obiektw, o ktrych chcemy si czego dowiedzie.

***

Zasady metody WebQuest sformuowano w 1995 roku, kiedy w krajach wysoko rozwinitych zacz si upowszechnia dostp do internetu. Podobnie jak u pocztkw metody WebQuest, do dzi jeszcze podstawowym sposobem pozyskiwania informacji z internetu jest siedzenie przed komputerem i wyszukiwanie tekstowe za pomoc wyszukiwarki (np. Google, Safari,

32

Firefoxa czy innej). Ta klasyczna ju metoda wyszukiwania jest tylko daleko idcym, bazodanowym rozwiniciem stosowanego od wiekw sposobu poszukiwania informacji w rdach tekstowych i za pomoc tekstu. Urzdzenia mobilne zaczynaj ama ten paradygmat, oferujc zasadniczo odmienne podejcie do wyszukiwania, oparte na swoich kluczowych przewagach: obrazie, orientacji przestrzennej i mobilnoci.

Propozycj zmiany w podejciu do pojcia wyszukiwania obejrzyjmy na przykadzie zasady dziaania bezpatnego programu o znamiennej nazwie Wikitude World Browser - przegldarka wiata. Wikitude jest jedn z najciekawszych propozycji zasadniczego rozszerzenia dotychczasowego sposobu wyszukiwania informacji w internecie. Wystarczy

spojrze na otoczenie przez obiektyw wewntrznej kamery mobilnego urzdzenia. Wikitude lokalizuje widziane obiekty. Jeeli ktry z nich znajduje si w bazie danych (obecnie sto milionw pozycji), dowiemy si o nim czego wicej, za otrzymana informacja pojawi si naoona bezporednio na widoczn w obiektywie rzecz. To wciga! W naturalny sposb zachca nie do surfowania po dalszych stronach, ale do spaceru po dalszych ulicach, do wycieczek po kolejnych miastach i zaktkach.

Smartfon, przez ktrego ekran i kamerk (jak przez magiczny wykrywacz) uczniowie obserwuj otoczenie, sam wskazuje miejsca, o ktrych istnieniu by moe nie mieli pojcia. Doprawdy trudno sobie wyobrazi bardziej naturalne i bardziej radykalne rozwizanie problemu, na ktry utyskuj nauczyciele - e uczniowie siedzc dugo nad komputerem, odrywaj si od realnego ycia i od ruchu. Wikitude czy wszystko w jedn zgrabn cao - zupenie dosownie.

Rys. 2.3. Prezentacja aplikacji Wikitude World Browser - wyszukiwanie informacji o miejscach wok nas na ekranie

smartfona: youtu.be/hAcAHgUge-8.

W podobny sposb jak Wikitude dziaa aplikacja Layar. Zobacz pokaz dziaania przewodnika turystycznego po Katowicach zrealizowanego w tej aplikacji:

33

Rys. 2.4. Pokaz przewodnika po Katowicach w aplikacji Layar: youtu.be/0IEdQ2U7bWo.

B. Zweryfikuj znalezione w sieci informacje

Jednym z podstawowych celw w metodzie WebQuest jest wdraanie uczniw do weryfikowania pozyskanej z sieciowych rde informacji. Odbywa si to przede wszystkim dziki triangulacji (porwnywania informacji uzyskiwanych z rnych rde). Jest wskazane, eby niektre ze rde porwnawczych byy pooone poza internetem. Pomysem zwykle najprostszym, lecz mao twrczym, s rda ksikowe. Lepiej, jeeli staj si nimi take fizyczne obiekty (budynki, urzdzenia, miejsca, na temat ktrych szukamy informacji), ywi ludzie (eksperci, wiadkowie). Uczniowie wcielaj si w role badaczy, poszukiwaczy, dziennikarzy, reportaystw. W sposb naturalny ich sprzymierzecami i narzdziami pracy staj si mobilne urzdzenia rejestrujce dwik (np. wywiady), obraz i wideo. Cyfrowy zapis atwo przechowywa, przetwarza, powiela, przekazywa i publikowa.

C. Przygotuj prezentacj lub publikacj

Mobilne narzdzia do zapisu obrazu, wideo i dwiku s lepszymi narzdziami do przygotowywania kocowej prezentacji lub/i publikacji ni najczciej zalecany w takim zastosowaniu niemiertelny Power Point. Mobilne, ywe, zawsze dostpne, prawie bezgranicznie akceptowane przez modzie. Sama propozycja nauczyciela, by zamiast przygotowania papierowego lub ustnego referatu, plakatu albo multimedialnej prezentacji

nakrci film komrk, moe by dla uczniw zaskakujcym powiewem wieoci. Kontrast z powszechnie spotykanymi w szkoach zakazami - z pewnoci da dobre rezultaty.[6]

W YouTube mona przechowywa ju surowy materia. I dopiero tam, korzystajc z dostpnego edytora wideo online, dokonywa selekcji, montau i nawet korekty jakoci technicznej. Efekty mog by publiczne lub dostpne tylko dla wybranych osb.

34

2.7. Owocne metody: ePortfolio

Jedn ze saboci naszego systemu edukacyjnego jest obowizujcy powszechnie system oceniania, oparty gwnie na punktowej skali kilku stopni z konkretnych przedmiotw szkolnych. Panuje ponadto urzdowe przewiadczenie, e wymagania na poszczeglne stopnie da si (i naley) cile i kryterialnie opisa. Tak zawony system oceniania (waciwie stopniowania) uczniw ma pewne zalety (formalne ujednolicenie i zobiektywizowanie daje mi urzdom i wykazom porwnywalno i prosty porzdek). Ogromn, niewtpliw (cho trudno mierzaln) wad takiego sprowadzenia rozwoju czowieka (ucznia) do kilkunastu punktw na osiach jest wypranie takiego pomiarowego systemu z najcenniejszych funkcji oceny (take wzajemnej oceny i samooceny) nowoczesnego procesu uczenia si. Dyskusja tej tematyki przekracza ramy niniejszego opracowania, jednak refleksyjni nauczyciele zdaj sobie spraw z ogranicze pomiarowo-przedmiotowego systemu oceniania. Na rne sposoby szukaj te jego rozszerzania. Jedn z najskuteczniejszych metod pokonywania tych ogranicze jest metoda portfolio. Dzi jest ona realizowana w formach elektronicznych i spotykana pod nazw e-portfolio (lub ePortfolio).

2.7.1 Podstawy metody ePortfolio

Portfolio (tradycyjne lub elektroniczne) sprawdza si jako kompleksowa metoda oceniania zwaszcza tam, gdzie oceniane aktywnoci, prace, wytwory, umiejtnoci i osignicia s zbyt zoone, aby mc je poddawa pomiarowi dydaktycznemu. Tam, gdzie do opisu rozwoju i osigni uczniw nie wystarczaj stopnie szkolne i nauczycielskie nieformalne komentarze. Niemniej obowizujcy u nas system oceniania moe by integrowany z metod e-portfolio jako jej cz skadowa.

Portfolio (e-portfolio) daje najlepsze efekty tam, gdzie:

stosuje si aktywizujce metody pedagogiczne (np. metod projektu), ktre angauj uczniw na wielu polach aktywnoci, do rnorodnych dziaa;

proces rozwoju ucznia wykracza poza mury szkoy, ramy przedmiotw szkolnych, podstaw programow;

oczekiwane efekty rozwoju uczniw s gbsze, szersze, bardziej zoone ni standaryzowane wiadomoci i umiejtnoci przedmiotowe (z ktrych ocen przy uyciu tradycyjnych metod nauczyciele radz sobie wystarczajco dobrze).

Elektroniczne portfolio oferuje ponadto atwo i szybko replikacji, edycji, prezentacji i publikacji, uatwia take wspprac i wzajemn ocen uczniw.

Portfolio w powszechnej wiadomoci istnieje w Polsce raczej jako produkt (np. portfolio artysty) ni jako proces i metoda pedagogiczna. Dlatego podkrelmy, i portfolio jako produkt, jako narzdzie czy te metoda prezentacji to tylko przekrj, zamroony stan procesu portfolio, na ktry skadaj si:

system (informatyczny) zarzdzania informacj osobist uczcego si;

35

metoda nauczania-uczenia si akcentujca ksztatowanie umiejtnoci planowania i realizacji wasnego rozwoju oraz autoprezentacji, wica w spjn cao proces rozwoju waciciela portfolio;

metoda oceniania uwzgldniajca poza standardow ocen nauczycielsk (ksztatujc i sumujc) take autorefleksj, samoocen i wzajemn ocen;

produkt (uporzdkowany zestaw wytworw dokumentujcych wiedz i umiejtnoci ucznia, pozwalajcy na dostosowywanie do rnych odbiorcw oraz na efektywne prezentowania lub/i publikowanie).

2.7.2. Metoda ePortfolio i urzdzenia mobilne

E-portfolio technicznie angauje ucznia w szereg czynnoci wykonywanych przez niego samodzielnie, w rnych miejscach (bardzo czsto poza szko) i momentach. Nale do nich m. in.:

dokumentowanie wytworw, utworw i dzie, sytuacji i zdarze, wystpie i innych aktywnoci;

cyfryzowanie i kopiowanie wiadectw, dyplomw, certyfikatw i zawiadcze itp.; przechowywanie takich artefaktw (cyfrowych dokumentw, obrazw, zapisw wideo

itp.);

przegldanie ich, przetwarzanie, przygotowywanie do opublikowania; przesyanie do cyfrowego repozytorium (ePortfolio) i ew. publikowanie; oznaczanie i tagowanie artefaktw; opisywanie, refleksja (w postaci pisemnej lub w formie audio bd wideo) na temat

aktywnoci, wytworw i artefaktw (wasnych lub innych uczniw); przegldanie i porzdkowanie wasnych zbiorw oraz tworzonego

na ich podstawie ePortfolio.

Wikszo z wymienionych powyej czynnoci sprowadza si do typowych aktywnoci mobilnych, takich jak fotografowanie, nagrywanie audio i wideo, przesyanie i publikowanie swoich wytworw, dostp do serwisw online itp. Wikszo z nich czytelnik znajdzie w poszczeglnych dziaach tego opracowania (a niektre nawet takiego opisu nie wymagaj).

W tym miejscu warto natomiast zwrci uwag czytelnika na bardzo wany, chocia czsto lekcewaony element procesu ePortfolio - uczniowsk refleksj. Ze wzgldu na wag tego niezbywalnego elementu procesu uczenia si powicono jej odrbny podrozdzia 2.8.

Zobacz przykadowe ePortfolia:

36

E-portfolio aktora Krzysztofa Pieczyskiego (www.krzysztofpieczynski.pl).

E-portfolio zespou muzycznego Cochise (profil MySpace: www.myspace.com/cochiserock).

37

Przykadowe e-portfolio ucznia (weglinskipiotr.blogspot.com).

Przykadowe e-portfolio nauczycielki (https://sites.google.com/site/jadwigaprawdzik/).

38

2.8. Refleksja: niezbdny element uczenia si

Uczniowska refleksja i autorefleksja wie si cile z procesem ksztacenia umiejtnoci oceny i ewaluacji wasnych dziaa i umiejtnoci, planowania i ewaluowania rozwoju, wreszcie motywacji. Proces ePortfolio jest nierozerwalnie zwizany z refleksj i autorefleksj uczniowsk, jednak rzecz nie sprowadza si tylko do zapewnienia technicznej moliwoci opisywania i komentowania. Take nie wystarczy poinformowa uczniw, e spodziewamy si po nich tego rodzaju aktywnoci. Proces ksztatowania stosownych umiejtnoci jest zoony (cho bardzo obiecujcy).

W nowoczesnej pedagogice stosuje si kilka rnych modeli cyklu refleksji. Najprostszym z nich jest model Bortona. Oparty na nim trzyetapowy cykl refleksji w niektrych krajach stanowi elazn pozycj w planie kadej aktywnoci edukacyjnej od pojedynczych zaj pierwszego etapu edukacyjnego. Na wyszych etapach edukacyjnych uywa si tam czsto bardziej zaawansowanych modeli, lecz w polskich warunkach zwykle trzeba zaczyna od podstaw.

Tabela 2.4. Trzyetapowy model refleksji Bortona.

Jaka moe by w realizacji powyszego modelu rola urzdze mobilnych? Ot nawet w najprostszym edytorze tekstowym mona zapisywa tego rodzaju krtkie notatki-refleksje (lub - wersja specjalna dla mionikw amerykaskich filmw detektywistycznych - nagrywa je za pomoc sprztowego lub programowego dyktafonu). Notatk mona zrobi byskawicznie (programw do robienia notatek na urzdzenia mobilne jest dziesitki, np. Evernote). Moe by krtka, lecz powinna by autentyczna, wasna, dokonywana na podstawie faktycznych uczu i dowiadcze (wicej o notatkach w rozdziale 4.8.). Najblisze spotkanie z nauczycielem moe by za szereg dni, ale komrka lub smartfon prawdopodobnie jest pod rk. SMS czsto powstaje na podstawie takiej wanie odruchowej refleksji. Midzy innymi std bierze si popularno serwisw mikroblogowych - jak Twitterlub polski Blip. Wykorzystaj to i wzboga. Na takiej podstawie mona potem budowa konstrukcje bardziej gbokie. Wane, aby uczniw przyzwyczai do pewnego prostego schematu budowania refleksji i moe do tego suy tabelka, formularz,

39

notatnik z trzema punktami do wypeniania. Przykadowy wygld mobilnego formularza pokazano na rys. 2.5.

Rys. 2.5. Szablon formularza refleksji (wg. schematu Bortona).

Rozdzia 3. Mobilne urzdzenia cyfrowe i ich specyfika

Rynek jest peen cyfrowego sprztu o bardzo zrnicowanych parametrach fizycznych i uytkowych. Nieraz trudno si zorientowa w ich zasadniczych cechach i moliwociach. Podstawowa zasada to nie da si zwariowa - sprbujmy odpowiedzie sobie na pytanie, do czego bdziemy chcieli uy danego urzdzenia w pracy z uczniami, a wwczas zdecydowanie atwiej bdzie mona co dopasowa.

Zdjcie: fotolia.com

40

W TYM ROZDZIALE:

Z pomoc nowoczesnych technologii na nowo uczymy si precyzji wyraania swoich myli. Musimy rozwija u uczniw umiejtno wypowiadania si zwizego, nieraz lapidarnego, maksymalnie komunikatywnego, konkretnego i jednoznacznie logicznego.

I na pewno nie w postaci kilkustronicowego wypracowania.

Nie moemy zapomina, e si urzdze mobilnych nie jest jak najdokadniejsze naladowanie cech, zastosowa i metod obsugi wypracowanych przez dziesiciolecia rozwoju komputerw osobistych. O ile z tradycyjnym komputerem nadal korespondujemy pisemnie, o tyle mobilne urzdzenia dotykamy, gaszczemy, koyszemy, przemawiamy do nich, patrzymy przez nie na wiat, a one rewanuj si bogatymi sygnaami. Niezalenie od naszych przyzwyczaje - s to szybkie zmiany w kierunku naturalnej komunikacji i nie sposb takiego kierunku zmian obiektywnie uzna za zy.

3.1. Laptop, tablet, smartfon - co wybra?

Rynek jest peen cyfrowego sprztu o bardzo zrnicowanych parametrach fizycznych i uytkowych. Rozkwit asortymentu zintegrowanych mobilnych urzdze cyfrowych, czasem o bardzo pomysowych funkcjach i wykonaniach, utrudnia zaklasyfikowanie konkretnego sprztu do jakiej znanej kategorii. Nomenklatura nie nada za rozwojem. Specyfika reklamowego jzyka opisu, ukierunkowanego na mao fachowych odbiorcw i czsto daleka od faktw powoduje, e nieraz trudno si zorientowa w zasadniczych cechach i moliwociach. Wszystko to utrudnia dokonywanie dobrego wyboru i optymalne zaplanowanie zastosowa. W ramce umieszczono dwa typowe przykady czstych nieporozumie.

iPad, iPod, aPad, iPed, xPad

Pierwsza z wymienionych nazw dotyczy multimedialnego tabletu firmy Apple, druga

odtwarzacza multimedialnego tej samej firmy. Trzecia i czwarta z nazw to przykady czsto spotykanych nazw caej rzeszy "bezfirmowych" urzdze cyfrowych o bardzo rnej jakoci i przydatnoci. Ostatnia - ciekawostka - xPad te jest tabletem (rosyjskim), jedynym, ktry do nawigacji satelitarnej wykorzystuje nie GPS, lecz GLONASS, rosyjski wojskowy system satelitarny.

Tablet

Dzi najczciej spotykamy tablet w rozumieniu jednobryowego, paskiego (tabliczka, ang. tablet), przenonego mikrokomputera, ktrego jedn cian niemal w caoci pokrywa wywietlacz dotykowy speniajcy funkcj ekranu, klawiatury i myszy jednoczenie. Tak te rozumiemy ten termin w niniejszej publikacji. Ale mianem tabletu okrela si jednoczenie manipulator stosowany w projektowaniu i rysowaniu, zoony ze specjalnego pisaka oraz tabliczki odczytujcej dotyk i nacisk pisaka. Tabletami nazywano take niektre laptopy o czuych na dotyk pisaka ekranach.

41

Poniej zestawiono najistotniejsze cechy uytkowe charakterystyczne dla najpopularniejszych grup urzdze mobilnych oraz oglne zalecenia dotyczce zakresu ich zastosowa edukacyjnych.

Laptop

Zdjcie: sxc.hu

System operacyjny: ten sam, co w komputerze stacjonarnym.

Charakterystyczne parametry: ekran: 13-17 cali. Klawiatura: fizyczna, standardowych

rozmiarw, bez klawiszy numerycznych. Procesor, dysk twardy, napd optyczny - zblione do komputera stacjonarnego. Masa: 2-4 kg.

Specyficzne moliwoci: uruchamianie tych samych programw, co w stacjonarnym komputerze, taka sama obsuga. Zwykle wbudowane goniki i mikrofon, czasem kamerka. Krtka praca na bateriach (2-4 godzin).

Oglne zalecenia: dla starszych uczniw i dorosych. Przenono bardzo ograniczona - nie zapewnia moliwoci rozsdnej pracy w ruchu. Moliwe przeniesienie zaj do innej sali, jednak raczej z zapewnieniem staego przyczenia do zasilania.

Netbook

Zdjcie: CC-BY VIA Gallery, Flickr.com

42

System operacyjny: ten sam, co w komputerze stacjonarnym.

Charakterystyczne parametry: ekran: 10-12 cali. Klawiatura: fizyczna,

o zmniejszonych wymiarach. Procesor o stosunkowo niskiej mocy, niewielki dysk

twardy lub jego krzemowy odpowiednik (SSD), brak napdu optycznego. Masa: ok. 1 kg.

Specyficzne moliwoci: uruchamianie tych samych programw, co w stacjonarnym komputerze. Obsuga analogiczna jak PC, cho wolniejsza (mniejsze moliwoci procesora). Wbudowana kamerka, goniki i mikrofon. Duga praca na bateriach (do kilku godzin).

Oglne zalecenia: dla modszych uczniw (klawiatura dostosowana do maych rczek). Multimedialny. Przenono zapewnia moliwo pracy poza sal lekcyjn, raczej w zacienionych miejscach i z moliwoci pooenia netbooka (take na kolanach). Konieczno doboru oprogramowania o niewielkich wymaganiach technicznych (ze wzgldu na moc procesora).

Tablet

Zdjcie: fotolia.com

System operacyjny: specyficzny, wysoko ergonomiczny, przyjazny, dostosowany do niewielkiego, dotykowego ekranu, specyficznych czujnikw (pooenia, przyspieszenia itp.) i zastosowa (w ruchu). System operacyjny podobny lub ten sam co w smartfonie.

Charakterystyczne parametry: ekran: 5-10 cali. Klawiatura: ekranowa. Procesor o stosunkowo niskiej mocy, zwykle pami krzemowa zamiast dysku twardego, czsto rozszerzana kartami Micro SD, Masa: 0,3-0,7 kg.

Specyficzne moliwoci: dotykowy/multidotykowy ekran zamiast myszy. Szeroki zestaw wbudowanych urzdze (aparat, kamera, wielorakie czujniki). Specyficzna, intuicyjna obsuga z du rol gosu, gestw i ruchu. Czsto wbudowany modu GSM (telefonu). Duga praca na bateriach (ok. 10 godzin).

Oglne zalecenia: dla najmodszych uczniw (intuicyjno obsugi nie stawia adnych barier). Take dla starszych uczniw i dorosych - np. jako wysokomobilny komputer, mobilne laboratorium pomiarowe, rejestrator. Multimedialny.

Wysoka przenono - moliwo pracy w dowolnych warunkach i w ruchu. Moliwo wykorzystania ogromnych specyficznych moliwoci wbudowanych czujnikw jako przyrzdw pomiarowych. Mona, ale nie warto szuka

43

oprogramowania naladujcego sposobem uycia komputery osobiste. Specyficzne metody obsugi daj lepsze efekty.

Smartfon

Zdjcie: fotolia.com

System operacyjny: specyficzny, wysoko ergonomiczny, przyjazny, dostosowany do niewielkiego, dotykowego ekranu, specyficznych czujnikw (pooenia, przyspieszenia itp.) i zastosowa (w ruchu). System operacyjny podobny lub ten sam co w tablecie.

Charakterystyczne parametry: ekran: 2,5-5 cali. Klawiatura: ekranowa. Procesor o stosunkowo niskiej mocy, pami krzemowa, czsto rozszerzana kartami Micro SD. Masa: poniej 0,3 kg. Moliwoci techniczne dobrego smartfonu odpowiadaj moliwociom tabletu.

Specyficzne moliwoci: dotykowy/multidotykowy ekran zamiast myszy, czasem miniaturowa klawiatura sprztowa QWERTY. Szeroki zestaw wbudowanych urzdze (aparat, kamera, wielorakie czujniki). Specyficzna, intuicyjna obsuga z du rol gosu, gestw i ruchu. Zawsze wbudowany modu GSM (telefonu). Bardzo duga praca na bateriach (ponad 10 godzin).

Oglne zalecenia: dla najmodszych uczniw (intuicyjno obsugi nie stawia adnych barier). Take dla starszych uczniw - np. jako mobilne laboratorium pomiarowe i rejestrator. Multimedialny. Wysoka przenono - moliwo pracy w dowolnych warunkach i w ruchu. Moliwo wykorzystania ogromnych specyficznych moliwoci wbudowanych czujnikw jako przyrzdw pomiarowych. Zdecydowanie nie warto szuka oprogramowania naladujcego sposobem uycia komputery osobiste. Specyficzne metody obsugi daj lepsze efekty.

44

Telefon komrkowy

Zdjcie: sxc.hu

System operacyjny: zamknity, zwykle specyficzny dla konkretnych modeli, bardzo ograniczone lub adne moliwoci instalacji zewntrznego oprogramowania.

Charakterystyczne parametry: ekran: rzdu 2-3,5 cali. Klawiatura: 10-klawiszowa. Masa: poniej 0,2 kg. Zamknity zestaw wbudowanego oprogramowania o zrnicowanych moliwociach, czasem z moliwoci instalowania prostych aplikacji w mobilnej Javie.

Specyficzne moliwoci: zwykle obsugiwany 10-klawiszow klawiatur i ew. minidojstikiem. Zwykle wyposaony w aparat/kamerk, moliwo odtwarzania i nagrywania dwiku.

Oglne zalecenia: dla wszystkich grup wiekowych w specyficznych zastosowaniach, z reguy zakadajcych najwysz mobilno (zawsze przy sobie), uycie rejestracji i odtwarzania zdj (grafiki) oraz dwiku i wideo.

Powysze zestawienie obejmuje tylko zintegrowane urzdzenia mobilne, ktre maj ewidentne cechy mobilnych komputerw (w tym standardowy system operacyjny pozwalajcy na instalacj wybranych aplikacji, dowolne operowanie danymi i daleko idc ingerencj uytkownika w sposb dziaania urzdzenia). W wielu zastosowaniach edukacyjnych dobr namiastk lub uzupenieniem liczby mobilnych komputerw mog by wszelkie urzdzenia powszechnego uytku realizujce poszczeglne funkcje. Nale do nich UMPC (ultramobilne PC-ty), aparaty cyfrowe, kamery, odtwarzacze multimedialne, cyfrowe organizery, tumacze, nawet niektre odbiorniki GPS.

45

3.2. Specyfika urzdze mobilnych - tekst

3.2.1. Nauczanie dla przeszoci

Rozpoznawanie mowy (i automatyczna transkrypcja na tekst) w wielu jzykach, w tym polskim dziaa ju nawet w standardowych przegldarkach WWW. Pynn wymow syntetycznych lektorw coraz trudniej odrni od ywej. Prawo (take dobry zwyczaj, czy zasady spoecznej odpowiedzialnoci) nie kae ju drukowa dokumentw. Kamery i komputery same rozpoznaj twarze i gesty (np. w najnowszych telefonach system "wie" czy jego waciciel patrzy na niego, czy nie - i od tego uzalenia, czy wygasza ekran, czy jeszcze poczeka). A ludzie - komunikuj si globalnie za pomoc fonii i wizji. By moe jestemy ostatni generacj ludzi przekonanych, e rczne pisanie i oczne czytanie ma sens jako umiejtno powszechna...

Jeszcze niedawno, w czasie, gdy standardowym narzdziem pisarskim poza szko byy wieczne piro i dugopis, w szkole trudn sztuk pisania uczniowie zaczynali opanowywa gryzmolc za pomoc tzw. obsadki (maczana w kaamarzu drewniana rczka ze stalwk) litery, ktrych krj i sposb czenia zostay uksztatowane jeszcze w czasach gsiego pira (po rozpoczciu linii nie naleao go odrywa od papieru, bo przerywao i pryskao - std ksztat liter jak na rys. 3.1). To pokolenie (do dzi czynne zawodowo!) opanowywao zatem trudn sztuk, ktrej nigdy nie wykorzystao w dorosym yciu.

Rys. 3.1. Jeszcze do niedawna krj liter i sposb pisania pierwszaka by oparty na wymogach technologii gsiego pira

(przykad z "Elementarza" Falskiego).

Kolejne pokolenie wzrastao w okresie, kiedy inynierowie i technicy do opisu projektw uywali tzw. rapidografw (specjalistycznych pisakw, ktrymi pisao si z uyciem szablonw liter, wymuszajcych ich znormalizowany ksztat), a upowszechniao si ju oprogramowanie CAD, ktre cakowicie wyrugowao uycie rcznego pisma technicznego (oraz desek krelarskich). W szkolnych programach nauczania szkoy podstawowej byo za wtedy... rczne pismo techniczne, ktre - znw - miao nigdy nie zosta wykorzystane w przyszym dorosym yciu uczniw, bo po prostu wanie przechodzio do historii.

Dzi, w czasach, kiedy praktycznie wszystkie sprawy wymagajce uycia tekstu zaatwia si za pomoc klawiatury - pierwszaki mozolnie stawiaj swoje pierwsze kroki pisarskie... owkami. Z jednej strony stanowi to dowd bardzo wzgldnej wartoci niegdysiejszych twierdze, e uczniowie musz zaczyna od obsadki (bo to ksztatuje charakter pisma).

46

Z drugiej jednak powinno nam dawa do mylenia: a moe owek te ju jest anachroniczny? W niektrych krajach dzieci zaczynaj od klawiatury, nie od owka, z intuicyjnie oczywistym uzasadnieniem, e stawia to nisze bariery, zwaszcza uczniom mniej sprawnym manualnie oraz niepenosprawnym. Pewne jest e dla rnych interfejsw pisarskich rne formy wypowiedzi s optymalne, mniej optymalne lub wrcz nieadekwatne. Wiadomo take, e uywany w duszym okresie interfejs pisarski wpywa na styl wypowiedzi uytkownika, nawet ustnych (!). Dzi, kiedy krtkie formy tekstowe (np. SMS,[7] czat) liczbowo zdominoway wszelkie inne formy wypowiedzi pisemnej, szkoa nie moe duej uchyla si od niesienia pomocy uczniom w optymalnym wypowiadaniu si za porednictwem nowych kanaw informacyjnych. W nastpnym podrozdziale przeledzimy najprostsze zalenoci w tej materii.

47

3.2.2. Interfejs pisarski wpywa na wypowied

Tabela 3.1. Zestawienie zasad redagowania wypowiedzi pisemnej w zalenoci od uytego interfejsu pisarskiego.

Naley sobie zdawa spraw, e kady z tych (uywanych dzi rwnolegle) interfejsw pisarskich ksztatuje inne nawyki pisarskie, za w duszym okresie czasu wpywa nie tylko na ksztat wypowiedzi pisemnej, ale take na yw mow.

Wane jest, aby nauczyciel zdawa sobie spraw, e kady z tych interfejsw ma swoj specyfik. Przyzwyczajenia, rady, sposoby, tzw. dobre praktyki skuteczne dla jednego z nich, mog by zupenie nieadekwatne w odniesieniu do innego. Najbardziej dostrzegalnym rozdwikiem midzy nauczycielskimi praktykami nauczania szkolnego i potrzebami uczniw jest wci stawiany na najwyszych miejscach postulat wypowiadania si piknymi,

48

penymi, dugimi, zoonymi zdaniami, bogatym jzykiem, unikania powtrze tych samych wyrazw itp.

W kontekcie wypowiedzi o charakterze literackim ksztatowanie takich umiejtnoci u uczniw jest na miejscu, ale nie wolno rozciga ich stosowalnoci zbyt szeroko. Nie wolno dzi zaniecha rwnoczesnego ksztatowania u uczniw umiejtnoci wypowiadania si zwizego, lapidarnego, maksymalnie komunikatywnego, konkretnego i jednoznacznego logicznie. Taki typ wypowiedzi jest jedynym sensownym w czatach,

SMS-ach, ale take np. w prezentacjach multimedialnych[8] oraz w wielu przypadkach wypowiedzi publicznych o bardzo ograniczonym czasie trwania, tak czsto dzi spotykanych. Pozbawieni fachowej pomocy nauczyciela uczniowie s potem, nawet jako absolwenci dobrych szk, rozpaczliwie bezradni, kiedy musz sformuowa treciowo bogat wypowied o objtoci 140 znakw lub zreferowa w cigu minuty duy projekt, nad ktrym pracuj od miesica w wieloosobowym zespole.

Trzeba te zdawa sobie spraw, i powszechnie uywane interfejsy pisarskie zmieniaj si dzi bardzo szybko, a wraz z nimi kierunki ewolucji jzyka ulegaj zwrotom, ktre powoduj, i ustalanie trwaych tendencji naturalnej ewolucji jzyka i sankcjonowanie ich przez jzykoznawcw - staje si trudniejsze ni kiedykolwiek.

Jeszcze wczoraj powszechna klawiatura dziesicioklawiszowa szybko skracaa wyrazy (nara, cu, lol itp.) oraz rugowaa polskie znaki. Dzi powszechny w telefonach sownik T9 zatrzyma regres uycia polskich znakw i odda mowie pene wyrazy (bo je sam zgaduje), jednak rwnoczenie lubi podmienia wyrazy na zupenie nieadekwatne, za uytkownicy czsto ignoruj te zmiany i akceptuj je. Co wicej, ju upowszechnia si zupenie nowe podejcie do uycia klawiatury wirtualnej, na ktrej wyrazy si nie wyklikuje, ale mae. Do tej klawiatury (Swype, zob. zdjcie i link poniej) naley dzi rekord szybkoci pisania.

Rys. 3.2. Klawiatura Swype - pierwsza prba mazania tekstu (rdo: youtu.be/S7rcTAhlNYk).

A jutro? Jutro z pewnoci upowszechni si systemy rozpoznawania ywej mowy, ktre ju dzi w urzdzeniach mobilnych dziaaj cakiem znonie (w chwili powstawania

49

tego tekstu istnieje ju system rozpoznawania mowy polskiej, jednak jego trafno jest znacznie nisza ni podobnej wersji angielskiej). Naley si liczy z moliwoci, i w krtkim czasie wypr one system tworzenia tekstu poprzez skadanie go z liter, czy to rcznie, czy te z klawiatury.

Rys. 3.3. Oficjalna demonstracja podsystemu rozpoznawania mowy w Google: youtu.be/o3yT0J-TbEI.

3.3. Specyfika urzdze mobilnych - prezentacje

Nader czsto traktujemy prezentacje (np. Power Point) jako ubarwion i ruchom odmian dokumentw tekstowych. Czsto nazywamy je multimedialnymi, chocia nie s multimedialne - skadaj si z tekstu, ozdobnikw graficznych, czasem ilustracji, niekiedy urozmaiconych wizualnie tzw. efektami przej. Tymczasem prezentacje, formy przekazu ogldane na ekranie, rzdz si zupenie odrbnymi prawami.[9] Inaczej nie speniaj dobrze przypisywanej im roli. Dotyczy to zwaszcza dwch sytuacji pozornie bardzo rnych:

prezentacji odtwarzanej za pomoc projektora w duej Sali (dua rozdzielczo obrazu, dua odlego obserwacji, zwykle wielu widzw);

prezentacji odtwarzanej za pomoc maego ekranu urzdzenia mobilneg (maa rozdzielczo obrazu, maa odlego obserwacji, zwykle tylko jeden widz).

Te tak bardzo rne od siebie sytuacje prezentacyjne maj pewne cechy wsplne wane, ale bardzo powszechnie lekcewaone przez autorw prezentacji. Przenosimy do prezentacji nieadekwatne przyzwyczajenia i wraenia wzite z:

ksiki - ktr cechuje atwo kartkowania, wpatrywania si w rzdy drobnych liter i szczegy obrazu - z odlegoci dobrego widzenia;

50

monitora - przy ktrym zwykle tworzymy prezentacj (ktry pozwala na wygodne przewijanie treci, wysoki kontrast obrazu i dobre oddanie szczegw na wysokorozdzielczej powierzchni - tu take z odlegoci dobrego widzenia.

Oto kilka podpowiedzi na temat tworzenia prezentacji na (mniejsze lub wiksze) mobilne urzdzenia:

Rys. 3.4. Naley pamita, e prezentacje na urzdzeniach mobilnych uczniowie bd oglda na bardzo maym ekranie i z bardzo bliskiej

odlegoci (zawiera tyle szczegw, ile ekran smartfonu o standardowej rozdzielczoci).

51

Rys. 3.5. Powiedz do widzenia wymylnym kolorom. To, e ty widzisz tekst na wasnym ekranie, niczego nie dowodzi! Pamitaj, e mobilne

urzdzenia miewaj uproszczone interpretacje formatowania, przede wszystkim s czsto ogldane w niekorzystnie silnym wietle. Czarno

na biaym - to dobra zasada. Na biaym tle bd czytelne take czcionki w ciemnych, nasyconych i zdecydowanych kolorach - potrzebne do

podkrelenia szczeglnych partii tekstu.

52

Rys. 3.6. Nie uywaj wymylnych ksztatw czcionek. S nieczytelne, za w wielu komputerach po prostu nie zostan wywietlone waciwie.

Nie uywaj te kapitalikw, s wprawdzie wiksze, ale mao czytelne. Zalecana jest standardowa czcionka bezszeryfowa (Arial, SansSerif,

Verdana).

53

Rys. 3.7. Wybieraj duy rozmiar czcionki. Nie stosuj dugich linii tekstu (na maym ekranie, w ruchu lub z daleka utrzymywanie wzroku w linii

jest utrudnione). Nie powikszaj czcionek kosztem odstpu midzy wierszami - to te obnia czytelno.

54

Rys. 3.8. Mobilny ekran jest zbyt may, by zostawi na nim niewykorzystane obszary. Zagospodaruj koniecznie ca powierzchni ekranu

ale nie dokadaj zbyt wiele treci; lepiej powiksz litery i obrazki do maksimum.

55

Rys. 3.9. Stosuj podzia ekranu na okna o staych przeznaczeniach. Np. niniejsza prezentacja ma cztery stae okna (numeru, tytuu,

podtytuu i treci).

56

Rys. 3.10. Stosuj zasad Less is more. Twj czytelnik/widz zapamita wicej, jeeli otrzyma krtszy tekst.

57

Rys. 3.11. Due litery, wiele wiata w tekcie, punktowanie, krtkie zdania, rwnowaniki, hasowe sformuowanie

W efekcie tych wszystkich wymaga - sze linijek tekstu po 6 wyrazw naley uzna za wartoci bliskie grnej granicy iloci tekstu

Jeszcze lepiej stosuj si do zasady 3 x 3 (maksimum trzy punkty po trzy wyrazy).

58

Rys. 3.12. Ten slajd jest zdecydowanie przegadany. Nie licz, e wielu przeczyta jego tre. Jeszcze bardziej nieliczni j zrozumiej.

Zdecydowana wikszo czytelnikw analizujcych powyszy slajd przeczyta tytu, nastpnie dokadniej podtytu (bo jest wyrniony),

opuci (cay lub wikszo) tekst w gwnym oknie i przeczyta dopiero jego ostatni linijk w brzmieniu osiem sekund do puenty.

59

Rys. 3.13. Prezentacje powinny mie jednolite to o zdecydowanej jasnoci (bardzo jasne lub bardzo ciemne). Lepiej zapomnij o jasnych

literach. Moe si zdarzy, e obrazek ta nie zostanie wywietlony i biae litery zostan pokazane na biaym tle

(a tego nie chcemy, prawda?).

60

Rys. 3.14. Grafika (zdjcie) uyta w prezentacji musi zosta uwanie dobrana. Powyej wida przykad zej grafiki. Da si odcyfrowa,

e ma co wsplnego z Bitw pod Grunwaldem Matejki, ale ju trudno nawet stwierdzi, e to fotografia obrazu dziea w sali wystawowej.

W podobnej sytuacji - operuj detalami (patrz nastpny slajd).

61

Rys. 3.15. Detal obrazu z poprzedniego rysunku. Optymalne zblienie zaley od celu prezentacji. Tu - wida tre, herb, wyraz twarzy,

jednak nadal nie wida, e to nie oryginalny obraz olejny Matejki, ale haftowany arras (dla pokazania widocznego w oryginale tego zdjcia

haftu byby potrzebny detal o jeszcze wikszym zblieniu).

62

Rys. 3.16. Miniaturowy obraz nie wyklucza pocze przekazu graficznego i tekstowego. Uywaj grafiki skojarzeniowe

(tu - graficznie podkrelono szans).

63

Rys. 3.17. Na powyszym slajdzie widzisz po prostu kolejne palce prawej rki autora niniejszego tekstu. Czy na pewno tylko tyle?

Grafika skojarzeniowa jest jednym z lepszych rodkw zwikszania skutecznoci przekazu, ale upewnij si, e uczniowie maj takie same

skojarzenia, jak ty. Kada z czterech fotografii ma inn wymow. wiczenie: z czym ci si kojarz poszczeglne zdjcia?

Czy i jak zmieni si wymowa, kiedy je obrcimy o 90 stopni, a jak w przypadku obrotu o 180 stopni?

64

Rys. 3.18. Efekty przej slajdw i ich elementw, filmiki i dwiki osadzone w prezentacji w urzdzeniach mobilnych prawie na pewno

nie zostan odtworzone. Jeeli s koniecznie potrzebne, zainteresuj si moliwoci konwersji prezentacji na filmik.

65

Rys. 3.19. Trzymaj si zasady: na jednym slajdzie jedna grafika (z ew. podpisem lub tytuem) albo trzy punkty tekstu. Numeruj slajdy

(a jeszcze lepiej am numer slajdu przez ogln liczb slajdw).

66

Rys. 3.20. Prezentacje w formacie PPT lub podobnych nie zostay stworzone dla urzdze mobilnych. Znacznie lepiej uy serii obrazkw.

Prezentacj Power Point mona wyeksportowa do serii obrazkw (np. .JPG).

67

Rys. 3.21. Ostatni slajd prezentacji powinien jednoznacznie mwi, e to ju jej koniec.

3.4. Tablet i smartfon zamiast komputera osobistego

Nowoczesne smartfony i tablety maj podobne moliwoci, co zwyke desktopowe komputery. Bardzo dobrze radz sobie z obsug wielu popularnych formatw plikw. Dodatkowo ich wysoka mobilno sprawia, e praca na nich jest moliwa w dowolnym miejscu i czasie. Korzystajc z odpowiednich aplikacji,[10] mona dziki nim m. in.:

korzysta z oprogramowania biurowego (edytora tekstu, arkusza kalkulacyjnego, edytora prezentacji) oraz programw do tworzenia notatek (take audio-wiz

Mobilna edukacja (r)ewolucja w nauczaniu poradnik dla edukatorów

Documents

Transcript of Mobilna edukacja (r)ewolucja w nauczaniu poradnik dla edukatorów