Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2www.medycyna-metaboliczna.pl

35

MAGORZATA KOSTECKA

SPONTANICZNE PREFERENCJE YWIENIOWE U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

JAKO CZYNNIK RYZYKA NADWAGI LUB OTYOCI

SPONTANEOUS NUTRITIONAL PREFERENCES IN CHILDREN BEFORE SCHOOL AGE AS THE RISK FOR OVERWEIGHT OR OBESITY

Katedra Chemii, Wydzia Nauk o ywnoci i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

STRESZCZENIE. Masa ciaa jest jednym z gwnych czynnikw warunkujcych zdrowie i prawidowy rozwj dzieci w rnych okresach ycia. Aby utrzyma nalen mas ciaa i zapobiega nadwadze lub otyoci konieczna jest prawidowo zbilansowana i dostosowana do wieku oraz zapotrzebowania dieta i aktywno fizyczna.Naturalna preferencja smaku sodkiego od najmodszych lat wpywa na wybr sodyczy i sodkich produktw przez dzieci. Dodatkowo nawy-ki i przyzwyczajenia ywieniowe rodziny ksztatuj spoywanie posikw wysoko tuszczowych i nisko bonnikowych. Taka tendencja moe prowadzi do nadmiernego gromadzenia tkanki tuszczowej w okresie dziecistwa, co bdzie skutkowao rozwojem chorb dietozalenych w okresie dorosoci.Poznanie preferencji dzieci moe by bardzo pomocne w korygowaniu bdw ywieniowych oraz prawidowym komponowaniu jadospisw w domu rodzinnym i przedszkolu.

Sowa kluczowe dzieci, preferencje ywieniowe, smak sodki, nadmierna masa ciaa.

SUMMARY. Body weight is one of the main determinants of health and proper development of children at different ages. To maintain due weight and prevent overweight or obesity properly balanced and tailored to the age physiological diet and physical activity are needed.Natural preference for sweet taste from an early age affects the choice of sweets and sugary products by children. In addition, dietary habits are formed by family - eating high-fat and low of fiber diet. These circumstomces may lead to excessive accumulation of fat tissue in childhood, which contributes to the dietary-dependent diseases in adulthood.Knowing the nutritional preferences of children could be very helpful in correcting errors in nutritional education and practice.

Key words children, food preferences, sweet taste, excessive weight.

WPROWADZENIE

Problem nadmiernej masy ciaa u dzieci narasta od kilkunastu lat. Jest on trudny do zdefiniowania i profilak-tyki, gdy otyo przez wielu rodzicw nie jest uwaana za chorob, nie dostrzegaj oni wagi problemu, uwaa-jc nawet, e jeli dziecko jest pulchne, to z pewnoci jest zdrowe. Tymczasem jak pokazuj badania, nadwa-ga i otyo znacznego stopnia stanowi zagroenie dla zdrowia dziecka i jego prawidowego rozwoju w latach nastpnych.

Niepokojce s oglnowiatowe dane dotyczce ma-ych dzieci szacuje si, e ponad 22 miliony dzieci poni-ej 5 roku ycia jest otyych (1), z kolei w Europie okoo 20% dzieci ma nadmiar masy ciaa, z czego u okoo 5% stwierdza si otyo (2).

Z reprezentatywnego badania Instytutu ywnoci i ywienia (I) przeprowadzonego w 2010 roku wynika, e nadwaga i otyo cznie wystpowaa u 23,7% chop-cw i 22,8% dziewczt w wieku 9 lat. Najnowsze badania I prowadzone w ramach projektu KIK/34 wiosn 2013 roku s jeszcze bardziej alarmujce i wynika z nich, e

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2www.medycyna-metaboliczna.pl

36

28% chopcw i 22% dziewczt we wszystkich grupach wiekowych ma problem z nadmiern mas ciaa (3).

Gwnym czynnikiem ywieniowym sprzyjajcym rozwojowi nadmiernej masy ciaa jest nieprawidowy skad posikw oraz spoywanie zbyt duej iloci kalorii w stosunku do zapotrzebowania. W grupie dzieci jest to rwnie preferencja smaku sodkiego, niech do wpro-wadzania nowych produktw, gwnie z grupy warzyw i owocw oraz wybr gotowych produktw reklamowa-nych w rodkach masowego przekazu (4).

Celem zaprezentowanej pracy byo zapoznanie si z preferencjami dzieci przedszkolnych w wyborze pro-duktw i potraw oraz analiza czstoci wystpowania w diecie dzieci produktw sprzyjajcych rozwojowi nad-miernej masy ciaa i otyoci.

MATERIA I METODY

Materia do bada zebrano metod sondau diagno-stycznego. Wykorzystano do tego celu anonimow ankie-t skierowan do dzieci w wieku 4-6 lat. Ankieta skadaa si z dwch czci. Pierwsza to metryczka skierowana do rodzicw lub opiekunw, ktra pozwolia zgromadzi dane antropometryczne przedszkolakw, druga to cz obrazkowa przeznaczona do wypenienia przez dzieci.

Na podstawie uzyskanych wynikw wyliczano wsp-czynnik masy ciaa BMI, ktry odnoszono do norm w za-lenoci od pci i wieku wyznaczonych na siatkach cen-tylowych (WHO).

W dalszych badaniach dla kadego dziecka obliczono wkanik Colea (CI), umoliwiajcy procentow ocen nadwagi w stosunku do BMI (Body Mass Index) standar-dowego rwnego 50 centylowi, okrelany rwnie jako RBMI (Relative Body Mass Index) obliczany wedug wzoru:

Wartoci wskanika Colea wyraone w procentach su do okrelania stanu odywienia dzieci i modziey (5). Przedstawiono je w tab. 1.

Ustalenie wskanika Cole`a umoliwio obliczenie odsetka dziewczt i chopcw zagroonych nieprawido-w mas ciaa.

Do oceny spontanicznych preferencji ywieniowych dzieci otrzymyway graficzn ankiet przedstawiajc 80 produktw i potraw uywanych popularnie do kompono-wania diety w przedszkolach i domach rodzinnych. Swoje preferencje zaznaczay za pomoc emotikonw lubi, nie lubi, obojtne. W przeprowadzeniu bada i wy-penianiu ankiet pomagali przeszkoleni ankieterzy oraz studenci, czonkowie SKN Dietetykw Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.

Analiz statystyczn uzyskanych wynikw empirycz-nych przeprowadzono z uyciem programu Statistica 10.

Badania zostay przeprowadzone w okresie od stycz-nia do maja 2013 roku. Udzia w nich wzio 270 osb. Ankieta zostaa przeprowadzona w wybranych przed-szkolach w wojewdztwie lubelskim.

WYNIKI

Wszystkie badane dzieci uczszczay do publicznych przedszkoli i byy w wieku 4-6 lat (redni wiek dzieci 5,1 0,9 lat), dziewczynki stanowiy 57% badanej populacji. Najwicej dzieci byo w wieku 5 lat. Dzieci modszych, 3 letnich nie wczono do przeprowadzonego badania gdy nie byy w stanie skoncentrowa dugo uwagi na wype-nianiu ankiety. Uzyskane wyniki od 43 trzylatkw nie byy wiarygodne i zostay odrzucone.

Analizowano kolejno wag i wzrost dzieci biorcych udzia w badaniu (wykres 1 i 2). rednia masa dziew-czynek bya nieznacznie wysza ni chopcw, podobnie dziewczta byy statystycznie wysze ni ich rwienicy pci mskiej (ryc. 1).

Z przeprowadzonych bada antropometrycznych wy-nikao, e 13,7% wszystkich dzieci (n=37) miao nad-miern mas ciaa. W zdecydowanej wikszoci byy to dziewczynki, gwnie 5 i 6 letnie. Dla dziewczynek red-nie RBMI wynosio 107,9% , wrd chopcw rednia warto (RBMI-103,9%) bya nisza. Analizujc otrzy-mane wyniki stwierdzono, e pomimo i rednia warto RBMI w adnej grupie wiekowej nie przekraczaa normy, jednak zdecydowanie bya zbliona do jej grnego progu (tab. 2).

Preferencje ywieniowe dzieci nie byy zrnicowa-ne ze wzgldu na pe, natomiast w starszych grupach wiekowych zauwaono lepsz znajomo produktw, wiksz rnorodno lubianych warzyw i owocw, na-tomiast zdecydowanie nisz ch do spoywania mleka. Najmodsze dzieci, 4-latki nie znay lub nie jady niekt-rych uytych w badaniu produktw co zostao odnotowa-ne jako stosunek obojtny. Produkty zboowe wedug zalece ywieniowych

dla dzieci przedszkolnych powinny wystpowa

RBMI =BMI pacjenta

X 100%BMI dla 50 cantyla - standard

Przedzia Wartoci RBMI Stan odywienia

< 75% wyniszczenie

7589% niedoywienie

90109% norma

110119% nadwaga

>120% otyo

Tab. 1. Klasyfikacja nadwagi i otyoci dzieci i modziey wg wskanika Colea (CI).

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2www.medycyna-metaboliczna.pl

37

Ryc. 1. Ocena masy ciaa i wzrostu w badanej populacji wykres 1 i 2.

Wykres 1. Rozkad wielkoci masy ciaa. Wykres 2. Rozkad wielkoci wzrostu.

Ryc. 1. Ocena masy ciaa i wzrostu w badanej populacji wykres 1 i 2.

Pe wiek Liczba dzieci ogemdziewczynki(ilo dzieci)

4 lata 5 lat 6 lat36 76 42 154

RBMI rednie 106% 109,3% 108,5%Ilo dziewczynek z nadmiern mas ciaa

4 11 9 24

chopcy(ilo dzieci)

4 lata 5 lat 6 lat21 57 38 116

RBMI rednie

98,4% 106% 107,5%

Ilo chopcw z nadmiern mas ciaa

2 4 7 13

Tab. 2. Struktura wiekowa badanej grupy oraz rednie RBMI.

w codziennej diecie w postaci 3-4 porcji, gwnie jako produkty z mki penoziarnistej, kasze, ry czy makaro-ny. W badanej populacji 96% dzieci preferowao jedze-nie buek pszennych, 74% pszennego chleba, a tylko 49% pieczywa razowego lub penoziarnistego. Jako II niadanie lub podwieczorek 90% dzieci chciaoby spo-ywa pczki, a 79% drodwk.

Z dodatkw zboowych do obiadu dzieci deklaroway, e lubi ry (64% badanych) lub kasz gryczan (58% dzieci). Najbardziej lubianym produktem by makaron (78% badanych) a najmniej kasza jczmienna, tylko co drugi respondent zaznaczy ten produkt jako lubiany, dodatkowo a 6% dzieci nie znao tego produktu.

Niepokojce jest zbyt mae spoycie produktw z pe-nego ziarna, ktre raczej nie s lubiane przez dzieci. Spoywanie pieczywa z wysokooczyszczonej mki oraz sodkich produktw piekarniczych ogranicza ilo bonnika w diecie oraz dostarcza kalorii, przy niskiej gstoci odywczej produktw. Podobne wyniki uzy-skaa w swoich badaniach Roszko-Kirpsza, gdzie tylko

57,1% dzieci 3-letnich, wedug deklaracji rodzicw, spoywao produkty z penego ziarna (6), natomiast nie wiadomo jaki odsetek dzieci lubi takie pieczywo lub makaron. Z kolei w badaniach dzieci przedszkolnych prowadzonych przez Ligenz stwierdzono, e 24,6% dzieci zjada ciemne, razowe pieczywo (7).

Nabia i produkty mleczne w diecie dzieci w wieku 3-6 lat powinny znale si w 3 posikach. Najlepszym rdem wapnia oraz atwo przyswajalnego biaka jest mleko. W badanej grupie respondentw lubio mle-ko, przy czym odsetek ten by najwyszy w grupie 4 latkw, a najniszy dla 6-latkw, bez wzgldu na pe. Dzieci preferoway kakao na mleku i dla 86% badanych by to ulubiony produkt mleczny.

Z produktw nabiaowych najbardziej lubianym okaza si ser ty oraz serki homogenizowane typu Danio, ponad 73% dzieci preferowao je w porwnaniu do sera biaego, ktrego nie lubia prawie poowa badanych. Takie preferencje nie s prawidowe, gdy ser ty jest produktem wysoko kalorycznym, o duej zawartoci

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2www.medycyna-metaboliczna.pl

38

tuszczu i spoywany w nadmiarze moe powodowa nadmiern kaloryczno diety. Spoycie jogurtw w badanej grupie pozostawao na wysokim poziomie, zdecydowana wikszo dzieci (82%) deklarowaa, e lubi jogurty pitne i owocowe, najmniej chtnie kon-sumowane byy jogurty z ziarnami zb (preferencja tylko u 47% badanych) oraz jogurty naturalne, 27% respondentw wskazao, e lubi ten produkt. Dzieci w swoich wyborach kieroway si gwnie sodkim smakiem, serki homogenizowane czy owocowe jogurty dostarczaj rednio 15 g cukru w 100g produktu. Co-dzienna konsumpcja tych produktw moe prowadzi do nadmiernej poday cukrw prostych.

Miso i wdliny musz by obecne w prawidowo skom-ponowanym jadospisie przedszkolaka w 1-2 porcjach. 61% badanych dzieci wskazywao na wdlin drobio-w lub chud szynk wieprzow. 87% wszystkich dzie-ci bez wzgldu na pe, wiek i mas ciaa najbardziej lubio parwki i serdelki, wyroby o wysokiej gstoci energetycznej, a niskiej odywczej. Zaobserwowano, e dzieci o masie ciaa wyszej ni prawidowa czciej wskazyway, e lubi wdliny wieprzowe, np. baleron, kiebasy i kabanosy ni dzieci normosteniczne. Podob-ne wyniki uzyskali Bawa i wsppr. (8) oraz Weker (9) badajc dzieci w wieku przedszkolnym. Analizujc rednie wartoci zmiennych z trzech dni oraz wartoci z dnia weekendowego stwierdzili i dzieci otye spo-yway istotnie statystycznie wicej tuszczu ogem, tuszczw nasyconych i jednonienasyconych pocho-dzcych z misa i jego przetworw.

Analizujc potrawy obiadowe zauwaono preferencj produktw jarskich, typu pyzy, naleniki czy pierogi (66-82% respondentw) w stosunku do potraw misnych takich jak pulpety, gulasz, kotlety (41-68%). Ryby b-dce wartociowym rdem soli mineralnych i kwasw tuszczowych omega 3, wg American Heart Association (10) naley spoywa 2 razy w tygodniu. W badanej gru-pie 69% dzieci deklarowao, e nie lubi ryb, a tylko co 3 dziecko chtnie zjadao jedn porcj ryby w tygodniu. Bardzo niskie spoycie ryb przez dzieci odnotowano rwnie w badaniu Kozio-Kozakowskiej (11).

Warzywa i owoce to produkty ktrych spoycie w po-pulacji polskiej jest zbyt mae, a powinny si znajdowa w jadospisach w postaci 4-5 porcji dziennie z uwagi na wysok zawarto antyoksydantw, kwasu foliowego i skadnikw mineralnych (12, 13,14).

Jak pokazay badania dzieci preferoway owoce, wrd warzyw wicej byo tych, ktrych dzieci nie lubiy lub nie znay. Warzywa o sodkim smaku, np. marchewka czy pomidor byy bardziej lubiane ni te o smaku wyra-zistym lub piekcym np. cebula czy kalafior. Zauwao-no, e 6-latki znay wszystkie uyte w badaniu warzy-wa, podczas gdy dzieci modsze czsto pokazywanych produktw nigdy nie jady (tab. 3).

Wrd owocw najbardziej lubiane okazay si jabka i banany, w grupie 4 latkw stwierdzono czstsz nie-ch do owocw o charakterystycznym smaku, gw-nie kiwi i brzoskwi. W badanej populacji stwierdzono, e dzieci o wyszej masie ciaa statystycznie czciej i chtniej wybieray owoce, ni ich rwienicy z BMI w granicach normy. Podobne wyniki wyszej preferen-cji owocw przez dzieci z nadwag wykazaa Kolarzyk i wsp (15).

Kolejn grup produktw byy napoje, wrd ktrych najwysz akceptacj uzyskay soki owocowe. 85% dzieci deklarowao, e lubi soki przecierowe, owoco-we napoje lub sodzon herbat, 71% badanych wska-zywao, e lubi wod mineraln, co drugi ankietowany wybiera wod smakow. Najmniej lubianym napojem okazaa si Coca-cola i gazowane napoje smakowe.

Soki owocowe i warzywne maj wysok warto od-ywcz, jednak niektre zawieraj znaczn ilo cu-krw, co zwiksza poda energii i moe prowadzi do nadmiernej masy ciaa (16,17). Ponadto, obecnie ze wzgldu na niskie koszty produkcji, do ich sodzenia powszechnie uywa si syropw fruktozowych. Sia sodzca fruktozy jest o 40% wysza w porwnaniu z sacharoz. Jak pokazuj badania istnieje cisa korela-cja midzy iloci wypijanych napojw, a wskanikiem masy ciaa. Szczeglnie niepokoi wystpowanie tego zwizku w grupie dzieci i modziey. Badania przepro-wadzone wrd nastolatek amerykaskich wykazay, e a 32,4% spoywanej energii pochodzio z doda-wanego cukru (800 kcal), z czego poowa pochodzia z fruktozy. Fruktoza powoduje w organizmie czowie-ka szereg niekorzystnych dziaa. Zalicza si do nich wzrost poziomu triglicerydw w surowicy, na skutek wzmoonej ich syntezy i opnionej eliminacji, dzia-anie adypogenne, wzrost cinienia krwi, a take brak hamujcego wpywu na wydzielanie greliny (18,19).

Dzieci i modzie stanowi grup populacyjn o nad-miernej konsumpcji sodyczy i wyrobw cukierni-czych oraz produktw Fast Food, ywnoci o ni-skiej gstoci odywczej, a wysokiej energetycznej (20). Przeprowadzone badania potwierdziy fakt, e dzieci ze wszystkich produktw spoywczych i po-traw najbardziej lubiy sodycze. Jako produkty bar-dzo lubiane 92 % badanych wskazywao czekolad, batony, cukierki czekoladowe i lizaki, a 94% rwnie elki i witaminizowane cukierki. Najmniej chtnie an-kietowani wybierali chipsy, ale zauwaono znaczne zrnicowanie preferencji ze wzgldu na wiek. Wrd 6-latkw 88% lubio chipsy, podczas gdy w grupie dzieci 4 letnich tylko 54%, a co dwudzieste dziecko nigdy ich nie jado.

Pizza i frytki byy najbardziej lubiane z grupy Fast--Foodw, tylko 4% badanych nie lubio lub nie znao tych produktw.

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2www.medycyna-metaboliczna.pl

39

Produkt Lubi % Nie lubi % Obojtne %Warzywa

Marchewka 64 30 6

Rzodkiewka 53 42 5

Saata 49 41 10

Szczypior 43 50 7

Papryka 46 48 6

Ogrek zielony 59 36 5

Pomidor 75 21 4

Cebula 28 66 6

Kalafior 47 44 9

Broku 53 42 5OwoceJabka 94 4 2Gruszki 82 16 2Truskawki 74 24 2Brzoskwinie 68 27 5Winogrona 77 22 1Pomaracze 71 23 6Mandarynki 73 24 3Kiwi 66 28 6Banany 90 8 2

Tab. 3. Preferencje dotyczce warzyw i owocw w badanej grupie dzieci, wyraone w odsetkach

DYSKUSJA

Sposb ywienia dzieci nie tylko ksztatuje i uczy prawidowych nawykw ywieniowych, ale rwnie wpywa na ich zdrowie i rozwj. Spoywanie zbyt du-ych porcji, nieregularno posikw, a przede wszystkim przekraczanie zapotrzebowania na tuszcze i cukry, w tym cukry proste, mog w duszej perspektywie prowadzi do nadmiernej masy ciaa oraz rozwoju chorb zwiza-nych z nadwag i otyoci.

Jak pokazuj liczne badania, tuszcz w porwnaniu do biaek i wglowodanw, powoduje nisz termogene-z indukowan poywieniem (25%), co sprzyja groma-dzeniu si tkanki tuszczowej. W zwizku z tym wysokie spoycie produktw bogatych w tuszcze - przede wszyst-kim misa i produktw misnych, tustego nabiau oraz wyrobw piekarniczych - i duy procent energii z tusz-czu w diecie mog prowadzi do zwikszenia masy ciaa w postaci tkanki tuszczowej, a co za tym idzie powstania otyoci (21,22).

W badanej populacji wystpowaa zauwaalna ten-dencja do konsumpcji produktw wysokotuszczowych i bogatych w cukry proste. Wglowodany atwo przyswa-jalne obecne w sodyczach, sokach owocowych i napo-jach, obecne s rwnie w duych ilociach w owocach,

ktre dzieci zjaday chtniej ni warzywa. Wyniki te zo-stay potwierdzone take przez innych autorw (23,24). Jak wynika z bada wasnych wszystkie badane dzieci w wieku przedszkolnym podjadaj midzy posikami i najbardziej lubi produkty sodkie, preferuj sodycze, owoce i soki owocowe (25).

Badania populacyjne pokazuj, e spoycie wapnia koreluje z BMI. Im mniej wapnia w diecie, tym wiksza szansa na wystpowanie nadwagi. Major i inni wykazali, e odpowiednia poda wapnia kojarzy si ze zmniejszo-nym wystpowaniem opornoci tkanek na insulin, jed-noczenie wzrost spoycia wapnia od 400 do 1000 mg/d, przy jednoczesnej redukcji spoycia energii przyspiesza utrat masy ciaa, gwnie kosztem tkanki tuszczowej (26,27). Spoycie mleka i przetworw mlecznych pokry-wajce zapotrzebowanie na wap moe by czynnikiem ograniczajcym rozwj otyoci brzusznej w tej grupie wiekowej ( 6 - 11 -letnich dzieci). W badaniu obserwa-cyjnym przedstawiono korelacj midzy spoyciem pro-duktw mlecznych a otyoci u dzieci, co wskazuje na rol biaka mlecznego w regulacji masy ciaa (28). Dzie-ci objte badaniem nie spoyway wystarczajcej iloci produktw dostarczajcych wap, co moe prowadzi do jego obnionego poziomu w surowicy krwi.

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2www.medycyna-metaboliczna.pl

40

WNIOSKI

1 Ze wzgldu na preferencj smaku sodkiego dzieci cha-rakteryzuje naturalna skonno do spoywania sodyczy.

2 Mleko, nabia, warzywa, owoce i produkty penoziar-niste powinny by skadnikami 3-4 posikw w cigu dnia

3 W wieku przedszkolnym niech do wprowadzania nowych produktw i poznawania nieznanych smakw utrudnia urozmaicenie jadospisw.

4 Nieprawidowo zbilansowana dieta, bogata w tuszcze i atwo przyswajalne wglowodany moe wpywa na powstawanie nadmiernej masy ciaa.

5 Poznanie preferencji dzieci moe by bardzo pomocne w korygowaniu bdw ywieniowych oraz prawido-wym komponowaniu jadospisw w domu rodzinnym i przedszkolu.

PIMIENNICTWO

1 Kosti RI, Panagiotakos DB.: The epidemic of obesity in children and adolescents in the world, Cent Eur J Public Health, 2006, 14, 151-159

2 International Obesity Task Force, European Union Platform Briefing Paper, Brussels, 15 March 2005.

3 Oglnopolskie dziaania w zakresie zwalczania nad-wagi i otyoci ze szczeglnym uwzgldnieniem dzie-ci i modziey, Opracowanie pod kierunkiem M. Jaro-sza, I Warszawa 2013.

4 Mazur A, Klimek K, Maecka-Tendera E.: Czynni-ki ryzyka wystpowania otyoci u dzieci szkolnych w wojewdztwie podkarpackim, Endokrynologia, Otyo i Zaburzenia Przemiany Materii, 2011, 7(3), 157-166

5 NCHS Health E-Stat: Prevalence of overweight, obesity and extreme obesity among adults: United States, trends 1960-62 through 2005-2006, http://www.cdc.gov/nchs/ data/hestat/overweight/overweight_adult.html.

6 Roszko-Kirpsza I, Olejnik BJ, Kulesza M, i wsp.: y-wienie dzieci wiejskich w 2 i 3 roku ycia, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2012, 93(3), 605-612.

7 Ligenza I, Jakubowska-Pietkiewicz E, upiska A.: Ocena wpywu niektrych czynnikw rodowisko-wych na wystpowanie nadmiaru masy ciaa u dzieci w wieku przedszkolnym, Endokrynol Pediatr, 2011, 10, 25-31

8 Bawa S, Weker H, Vukowi A.: Preferencje pokarmo-we i nawyki ywieniowe dzieci z nadwag i otyoci prost w wieku 2-7 lat, Annales Universitatis Mariae Curie-Skodowska, 2003, LVIII, Suppl. XIII, 69-73.

9 Weker H, Wich M.: Potrzeba wczesnej interwencji ywieniowej u dzieci z otyoci prost w: Fizjolo-giczne uwarunkowania postpowania dietetycznego, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, 2004, 424-429.

10 American Heart Association: Zasady ywienia dzie-ci i modziey - stanowisko poparte przez American Academy of Pediatrics 2005

11 Kozio-Kozakowska A, Pirecka B, wirska J, i wsp.: Ocena sposobu ywienia dzieci w wieku przedszkol-nym z regionu Krakowa z uwzgldnieniem charakte-rystyki socjoekonomicznej, Problemy Higieny i Epi-demiologii, 2007, 88, 422-427

12 Havermans R., Jansen A.: Increasing childrens liking of vegetables trough flavour - flavour learning, Apeti-te, 2007, 48, 259-262

13 Sweitzer SJ, Briley ME, Roberts-Gray C. i wsp.: Lunch is in the bag: increasing fruits, vegetables, and whole grains in sack lunches of preschool-aged chil-dren, J Am Diet Assoc, 2010, 110(7), 1058-1064.

14 Tuszkiewicz-Misztal E, Opoka-Winiarska V, Postp-ski J.: Znaczenie antyutleniaczy zawartych w diecie dla prawidowego rozwoju i zdrowia dziecka, Pediatr Pol, 2000, 75, 359-366

15 Kolarzyk E, Janik A, Kwiatkowski J.: Zwyczaje y-wieniowe dzieci w wieku przedszkolnym, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2008, 89(4), 527-532.

16 Guthrie J, Morton J.: Food sources of added sweeteners in the diets of Americans, J Am Diet Assoc, 2000, 100, 43-51

17 Ludwig D, Peterson K, Gortmaker S.: Relacja pomi-dzy spoyciem napojw sodzonych cukrem i otyoci u dzieci, Lancet, 2001, 8, 457-505.

18 Klurfeld DM, Foreyt J, Angelopoulos TJ, Rippe JM.: Lack of evidence for high fructose corn syrup as the cause of the obesity epidemic, International Journal of Obesity, 2013, 37, 771773

19 Lakhan SE, Kirchgessner A.: The emerging role of dietary fructose in obesity and cognitive decline, Nu-trition Journal, 2013, 12,114, doi:10.1186/1475-2891-12-114

20 Bowman S, Gortmaker S, Ebbeling C. i wsp.: Ef-fects of fast- food consumption on energy intake and diet quality among children in a National Household Survey, Pediatrics, 2004, 1, 112-118

21 Rodriguez G, Moreno L.: Is dietary intake able to ex-plain differences in body fatness in children and ad-olescents?, Nutrition and Metabolism & Cardiovascu-lar Diseases, 2006, 16, 294-301

22 Robertson S, Cullen K, Baranowski J i wsp: Factors related to adiposity among children aged 3 to 7 years, Journal of the American- Dietetic Association, 1999, 99(8), 938-943.

23 Chalcarz W, Merkiel S, Hodyr Z.: Food behavior in preschool children from Pabianice, New Medicine, 2009, 13(1), 7-12.

24 Stankiewicz M, Pegiel-Kamrat J, Zarzeczna-Baran M. i wsp.: w Styl ywienia dzieci przedszkolnych w opi-nii ich rodzicw, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2006, 84, 273-277

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2www.medycyna-metaboliczna.pl

41

25 Kostecka M: Eating habits of preschool children and the risk of obesity, insulin resistance and metabolic syndrome in adults, Pak J Med Sci, 2014,30(6),1299-1303

26 Major GC, Chaput Jp, Ledon M.: Recent deve-lopments in calcium related obesity research, Obes Rev, 2008, 9, 428-445

27 Nguyen S, Choi HK, Lustig RH: Sugar Sweetened beverages, serum uric acid, and blood pressure in ad-olescents, J Pediatr, 2009, 154, 807-813

28 Anderson GH, Moore SE.: Dietary proteins in the re-gulation of food intake and body weight in humans, J Nutr, 2004,134, 974S979S

Adres do korespondencji:Magorzata Kostecka

Katedra ChemiiUniwersytet Przyrodniczy

ul Akademicka 15 20-950 Lublin e-mail: julka-portal@wppl81/445-68-46,

Energia liczba kalorii: metabolizm podstawowy energia na wysiki fizyczne, prac, inne dodatkowe wydatki

energetyczne Redukcja nadmiernej masy ciaa nawet czciowa zmniejsza insulino-oporno, uatwia uzyskanie lepszej kontroli glikemii dy si do normalizacji BMI i W (obwd talii)

deficyt energetyczny wprowadza si okresowo; nie powinien by wikszy od 300-400 Kcal/24 godz.

Skadniki dietyWglowodany:

zoone (skrobia) sacharoza

inne oligocukrycukry proste

sodziki nie-kaloryczne:

40-50% energii dietymniej ni 5% energii diety,. preferuje si stosowanie w produktach zoonych i potrawach

wskazane, w dawkach oglnie dopuszczalnych

Wkno pokarmowe: wicej ni 25g na dob, jarzyny zielone, korzeniowe, wiee owoce, mka razowa

Tuszcze, 30-35% energii diety: nasycone kwasy tuszczowe oraz kwasy

tuszczowe nienasycone trans wielonienasycone kwasy tuszczowe - wska-

zane nienasycone kwasy tuszczowe omega-3 i omega-6

jednonienasycone kwasy tuszczowe cis

< 10% energii diety, jeeli LDL-Chol > 100 mg/dl ilo tuszczw nasyconych naley zmniejszy

< 10% energii diety, np. tuste ryby 1-2 razy w tygodniu, olej sojowy, olej sonecznikowy, margaryny mikkie,

10-15% energii diety, preferuje si tuszcze pochodzenia rolinnego (oliwa z oliwek, olej rzepako-wy, olej arachidonowy).

Cholesterol: w produktach spoywczych: < 300 mg/dob, jeeli LDL-Chol >100 mg/dl wskazane jest zmniejszenie spoywania cholesterolu

Biako: 12-20% energii, wskazane jest spoycie 0,8-1,0 g/1 kg nalenej masy ciaa, w tym 50% biaka pochodzenia zwierzcego (miso, biako jaj, nabia) i 50% pochodzenia rolinnego.

Alkohol: naley wykluczy z diety zupenie zwaszcza u osb leczonych metformin; dopuszczalne jest spoycie w iloci do 20g/dob, np. w postaci wina. Unika naley wysokoprocentowych produktw (wdki) oraz napojw zawierajcych obok alkoholu wglowodany (piwo).

Sd: < 3,0 g/dob czyli ok. 5,0 g soli kuchennej (NaCl)/dob

Woda: przecitne spoycie w formie wody znajdujcej si w produktach spoywczych oraz napojw wynosi 2,5-3,0 l/dob. Unika naley napojw zawierajcych substancje pobudzajce i glukoz.

Na zasadzie indywidualnych decyzji wskazana bywa suplementacja diety wit. D3, zestawem witamin z grupy B a take preparatami elaza i pierwiast-kw ladowych (chrom, selen).

Rekomendacja dotyczca prozdrowotnego ywienia w cukrzycy (PTD, ADA, EASD)