Ministerstwo Edukacji i Nauki

31 1[50]IT- 4, TU, SPIMEiN12006.03.15

PROGRAM NAUCZANIA

TECHNIK MECHATRONIK 31 1[50]

Zatwierdzam

Minister Edukacji i Nauki

Warszawa 2006

Autorzy:

mgr ini. Urszula Kaczorkiewicz

mgr ini. Marek Szymanski

mgr ini. Michat Chmielewski

mgr in?. Marek Zalewski

mgr ini. Janina Dretkiewicz-Wigch

mgr Piotr Bartosiak (Jgzyk obey zawodowy)

Recenzenci:

mgr ini. Bogdan Chmielinski

mgr ini. Andrzej Rodak

Opracowanie redakcyjne:

mgr ini. Jan Bogdan

Spis tresci

I . Plany nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

II . Programy nauczania przedmiotow zawodowych . . . . . . . . . . . 7

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 . Podstawy rnechatroniki 7

2 . Technologie i konstrukcje rnechaniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

3 . Urrqdzenia i systemy rnechatroniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

4 . Pracownia urzqdzeli rnechatronicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

5 . J~zykobcyzawodo wy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

6 . Zajqcia specjalizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

7 . Praktyka zawodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

I . PLANY NAUCZANIA

PLAN NAUCZANlA

Czteroletnie technikum

Zawod: technik mechatronik 31 1[50]

Podbuddwa programowa: gimnazjum

Przedmioty nauczania

Dla mlodzieiyl Dla doroslych Liczba I Liczba / Liczba godzin godzin godzin

tygodniowo tygodniowo WCZterO w cztero- w cztero letnim

letnirn letnim okresie / okresie I okresie I nauczania I

nauczania I nauczania I Semestry I - ViII

Klasy I - IV Fonna I Fonna

PLAN NAUCZANIA

Technikum uzupelniajqce

Zaw6d: technik rnechatronik 31 1[50]

Podbudowa prograrnowa: zasadnicza szkda zawodowa

Przedmioty nauczania

PLAN NAUCZANIA

Szkota policealna

Zaw6d: technik rnechatronik 31 1[50]

Podbudowa prograrnowa: szkda dajqca wyksztatcenie Srednie

Dla mtodzieiyl Dla domslych Liczba I Liczba I Liczba

nauczania I nauczania 1 nauczania Semestry Semestry I - IV

I - IV Forma I Forma

LP. Przedmioty nauczania

godzin tygodniowo w dwuletnim

okresie

godzin tygodniowo w dwuletnim

okresie

godzin w

dwuletnim okresie

11. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH

PODSTAWY MECHATRONIKI

~zczeg6towe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczeri I sluchacz powinien urnieC: - wyjaSniC pojgcie .rnechatronikan, - rozpoznaf, zagroienia dla zdrowia lub iycia zwiqzane z wykonywanq

pracq i wskaza~ sposoby ich usunigcia, - dobra6 srodki ochrony indywidualnej do prowadzonych prac, - zastosowaf, zasady bez~iecznej pracy przy urzqdzeniach

elektrycznych, pneurnatycznych i hydraulicznych. - ustali6 sposob postgpowania, zgodnie z instrukcjq ochrony

przeciwpoiarowej, w przypadku zagroienia poiarern, - zastosowak podrgczny sprzgt oraz Srodki gaSnicze zgodnie z

zasadarni ochrony przeciwpoiarowej. - zastosowac obowiqzujqce zasady ochrony Srodowiska, - udzielit pierwszej pornocy w stanach zagroienia zdrowia lub iycia, - rozroinit elernenty obwod6w elektrycznych oraz uktad6w

eiektronicznych, pneurnatycznych i hydraulicznych, - wyjaSnic podstawowe pojgcia dotyczqce obwod6w elektrycznych oraz

uklad6w elektronicznych, pneurnatycznych i hydraulicznych, - odczytae i narysowaC schernaty prostych obwod6w elektrycznych

oraz ukladow elektronicznych, pneurnatycznych i hydraulicznych, - zinterpretowaf, podstawowe prawa fizyczne i zaleznoSci

rnaternatyczne wykorzystywane w obwodach elektrycznych oraz ukladach pneurnatycznych i hydraulicznych,

- obliczyt pararnetry prostych obwod6w elektrycznych, - przeanalizowaf, podstawowe zjawiska zachodzqce w obwodach

elektrycznych i wskazaC ich praktyczne wykorzystanie, - rozpoznat konstrukcje obwodow rnagnetycznych, - obliczye proste obwody magnetyczne o roinej konfiguracji, - wyrnaczyC zaletnosci pornigdzy wielkoSciami fazowyrni i

przewodowyrni w obwodach elektrycznych prqdu trbjfazowego, - rozpoznae syrnbole graficzne podstawowych przyrzqdow

pMprzewodnikowych i ich elernentow sktadowych, - narysowac charakterystyki: prqdowo-napigciowq diod, tyrystora i

fotoelernent6w oraz wejSciowq i wyjSciowq tranzystora bipolarnego, - scharakteryrowaC podstawowe pararnetry przyrzqdow

pMprzewodnikowych,

- przeanalizowaC dziatanie podstawowych przyrzqdow p6tprzewodnikowych na podstawie ich charakterystyk,

- wskazaC zastosowanie podstawowych przyrzqd6w p6tprzewodnikowych.

- wyjaSniC dziatanie prostych uktadow analogowych, - rozroinit podstawowe funktory logiczne, - przeanalizowaC dzialanie prostych uktadow kornbinacyjnych, - zaprojektowaC proste uktady kombinacyjne, - porownad uktady cyfrowe wykonywane w roinych technologiach, - przeanalizowaC dziatanie prostych uktad6w sekwencyjnych, - scharakteryzowaC strukturq typowych mikroprocesorow, - sklasyfikowac rnikroprocesory ze wzglgdu na budowg i zastosowanie, - sklasyfikowaC elernenty uktadow pneurnatycznych i hydraulicznych

ze wzglgdu na budowq i przeznaczenie, - wyznaczyC parametry uktadow pneumatycznych i hydraulicznych na

podstawie obliczeri, - wyjaSniC zasadg dziatania silownikow i silnikow pneurnatycznych

i hydraulicznych, - dobra6 typowe elementy uktadow pneurnatycznych i hydraulicznych.

Material nauczania 1. lstota mechatroniki Definicje pojqcia .rnechatronikaS. Przyktady praktycznych rozwiqzari ukazujqcych integracjq roinych obszarow wiedzy w urzqdzeniach i systemach rnechatronicznych. Znaczenie rnechatroniki dla rozwoju ekonornicznego kraju.

ewiczenia: Definiowanie pojqcia ,,rnechatronika" i wskazywanie obszarow zastosowania urzqdzeri i systemow mechatronicznych. . Przygotowywanie i przeprowadzanie prezentacji dotyczqcej integracji zjawisk fizycznych w pracy urzqdzeh i systemow mechatronicznych.

2. Bezpieczenstwo i higiena pracy, ochrona przeciwpoiarowa i ochrona srodowiska

Prawna ochrona pracy. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciqiliwe i niebezpieczne wystqpujqce w procesach pracy. Zasady ksztaltowania bezpiecznych i higienicznych warunkbw pracy. Przepisy bezpieczeristwa i higieny pracy, ochrony ppoi. i ochrony Srodowiska obowiqzujqce podczas pracy z urzqdzeniami elektrycznymi, pneurnatycznymi, hydraulicznymi. Srodki ochrony indywidualnej i zbiorowej. Zagroienia poiarowe oraz zasady ochrony przeciwpoiarowej. Zasady ochrony

Srodowiska na stanowisku pracy. Zasady postgpowania w razie wypadku, awarii urzqdzenia lub zagrozenia poiarem. Organizacja pierwszej pomocy podczas wypadkow przy pracy.

~wiczenia: Dobieranie Srodkow ochrony indywidualnej do rodzaju pracy. Udzielanie pierwszej pomocy osobie poszkodowanej - symulacja. . Przywolanie pogotowia ratunkowego do poszkodowanego zgodnie z procedurq- symulacja. Przeprowadzanie sztucznego oddychania na fantomie treningowym. Powiadamianie straiy poiarnej zgodnie z procedurq- symulacja.

r Dobieranie sprzgtu i Srodkow gasniczych w zaletnosci od rodzaju poiaru. . Stosowanie podrgcznego sprzgtu i Srodkow gasniczych do gaszenia zarzewia poiaru (Cwiczenia pozorowane).

3. Obwody elektryczne Podstawowe pojgcia i prawa obwodow elektrycznych prqdu stalego. Elementy i struktura obwod6w elektrycznych. Sposoby oznaczania zwrotu prqdu i napigcia. Szeregowe polqczenie rezystorow i irodel napigcia. Rownolegle pdqczenie rezystorow i irodel napigcia. Metody obliczania obwodow elektrycznych z jednym i kiikoma ir6dlami napigcia. Obwody nieliniowe prqdu stalego. Pole magnetyczne i elektromagnetyzm. Prawa obwodow magnetycznych. Obliczanie prostych obwodow magnetycznych nierozgalgzionych i rozgalgzionych. Projektowanie prostych obwodbw magnetycznych. Podstawowe pojgcia dotyczqce obwodow prqdu przemiennego. Elementy pasywne R, L, C w obwodzie prqdu sinusoidalnego. Obwody szeregowe i rownolegle RLC. Obliczanie parametrow obwodow prqdu przemiennego jednofazowego. Zjawisko rezonansu elektrycznego i jego wykorzystanie. Pdqczenie odbiornika trojfazowego w gwiazdg i w trojkqt. Obwody trojfazowe symetryczne i niesymetryczne. Wieikosci charakteryzujqce obwody trojfazowe i zaleznosci migdzy nimi. Obliczanie parametrow obwodow trojfazowych.

Cwiczenia: Rozroinianie elementow obwodow elektrycznych prqdu staiego, opisywanie ich funkcji w obwodzie i przyporzqdkowywanie im symboli graficznych. Odczytywanie i rysowanie schematow prostych obwodow elektrycznych prqdu staiego.

Obliczanie napigl., prqdow, rezystancji i rnocy w prostych obwodach prqdu stalego. Analizowanie zjawisk fizycznych w prostych obwodach elektrycznych prqdu stalego na podstawie obliczeh oraz wskazan miernikow. Analizowanie elektrodynarnicznego oddzialywania przewodow z prqdem - okreSlanie wartoSci sily elektrodynarnicznej i jej zwrotu. Analizowanie zjawiska indukcji elektrornagnetycznej i wskazywanie przykladow jego wykorzystania. Projektowanie prostych obwodow rnagnetycznych dla zaloionych wyrnagan. Odczytywanie i rysowanie schematow prostych obwodbw elektrycznych prqdu przerniennego jedno- i trojfazowego. Obiiczanie pararnetrow prostych obwod6w elektrycznych prqdu przerniennego jednofazowego (napigcia, prqdu, rezystancji, reaktancji, impedancji i rnocy). Obliczanie napigt, prqdow i mocy w prostych obwodach trojfazowych. Analizowanie zjawisk fizycznych w prostych obwodach elektrycznych prqdu przemiennego jedno- i trojfazowego na podstawie wartoSci pararnetrow uzyskanych z obliczeh.

4. Uklady elektroniczne Podstawowe pojgcia: element bierny, element czynny, uktad elektroniczny, urzqdzenie elektroniczne, uklad analogowy, uklad cyfrowy, p6iprzewodnik. P6iprzewodniki typu n i typu p, zlqcze p-n, zlqcze rn-s. Analiza dziatania podstawowych przyrzqdow p6iprzewodnikowych: diod pdprzewodnikowych, tranzystorow bipolarnych i unipolarnych, tyrystorow, fotoelementbw. Uklady prostownicze. Wzrnacniacze elektroniczne. Elernenty uklad6w kornbinacyjnych: brarnki, surnatory, dekodery, parnigci statyczne RAM i ich zastosowanie. Kornbinacyjne uklady cyfrowe. Scalone kornbinacyjne uklady funkcjonalne. Sekwencyjne uklady cyfrowe. Przerzutniki, rejestry, liczniki asynchroniczne i synchroniczne. Zastosowanie licznikow. Budowa i rasada dzialania podstawowych rnikroprocesor6w. Prograrnowanie mikroprocesor6w. Wsp6ipraca rnikroprocesor6w z typowyrni urzqdzeniarni peryferyjnyrni. Zastosowanie typowych rnikroprocesorow.

~wiczenia: Rysowanie i interpretowanie charakterystyk przyrzqdow p6iprzewodnikowych (charakterystyki prqdowo-napigciowej diod, tyrystorow oraz fotoelernentow oraz charakterystyki wejSciowej i

wyjhciowej tranzystora bipolarnego). . Anaiizowanie dziatania wybranego uktadu prostowniczego na podstawie jego schernatu i przebiegu napigcia wyjSciowego. Anaiizowanie dzialania wybranego wzrnacniacza tranzystorowego na podstawie jego schernatu i przebiegow napigC. Anaiizowanie dziatania prostych uktadow kornbinacyjnych. Projektowanie prostych ukladow kornbinacyjnych. . Projektowanie prostych ukladow sekwencyjnych, jak licznik lub rejestr i syrnulacja ich dzialania. Klasyfikowanie rnikroprocesorow ze wzglgdu na ich budowg i zastosowanie. Prograrnowanie podstawowych operacji rnaternatycznych w wybranyrn jgzyku prograrnowania.

5. Uklady pneumatyczne Podstawowe pojgcia stosowane w pneurnatyce. Prawa fizyczne i zaleinoSci rnaternatyczne wykorzystywane w uktadach pneurnatycznych. Schernaty ukladow pneurnatycznych. Budowa i zasada dziatania silownik6w pneurnatycznych i typowych zawor6w pneurnatycznych. Zasady doboru i obliczania elernentow uklad6w pneurnatycznych.

Cwiczenia: Rozpoznawanie elernentow ukladu pneurnatycznego na schernacie oraz okreklanie ich przeznaczenia. ldentyfikowanie struktury ukladu pneurnatycznego. OkreSlanie parametrow element6w uktadu pneurnatycznego na podstawie obliczeri oraz danych zarnieszczonych w katalogach. Dobieranie elernentow do okreslonych zastosowali na podstawie obliczeli oraz z katalogow. Projektowanie podstawowych ukladow pneurnatycznych.

6. Uklady hydrauliczne Podstawowe pojqcia stosowane w hydraulice. Prawa fizyczne i zaleznoSci rnaternatyczne wykorzystywane w ukladach hydraulicznych. Schernaty ukladow hydraulicznych. Budowa i zasada dzialania sitownikow hydraulicznych i typowych zaworow hydraulicznych. Urzqdzenia pornocnicze. Zasady doboru i obliczania elernentow ukladow hydraulicznych.

Cwiczenia:

Rozpoznawanie elernent6w uktadu hydraulicznego na schernacie oraz okreSlanie ich przeznaczenia. ldentyfikowanie struktury ukladu hydraulicznego. OkreSlanie parametr6w element6w ukladu hydraulicznego na podstawie obliczeri oraz danych zarnieszczonych w katalogach. Dobieranie elernentbw do okreSlonych zastosowah na podstawie obliczen oraz z katalog6w. Projektowanie podstawowych uklad6w hydraulicznych.

~ r o d k i dydaktyczne Przykladowe urzqdzenia i systerny rnechatroniczne. Wyposatenie do nauki udzielania pierwszej pornocy w stanach zagroienia zdrowia i iycia (fantorn, niezbgdne Srodki rnedyczne). Typowy sprzgt gaSniczy. Odziet ochronna i sprzgt ochrony osobistej. Kodeks pracy. Polskie Normy i akty prawne dotyczqce bhp, ergonornii i ochrony Srodowiska. Regularniny i instrukcje obslugi urzqdzeri stwarzajqcych zagroienia. Ilustracje, fotografie, foliograrny dotyczqce zagroteri na stanowisku pracy. Zestawy do Cwiczen i pokaz6w umoiliwiajqce budowanie obwod6w elektrycznych i eiektronicznych oraz analizg zjawisk wystgpujqcych w tych obwodach. Podstawowe ir6dta energii elektrycznej. Rezystory, cewki i kondensatory. Modeie prqdnic. Magnesy i elektrornagnesy (przyktadowe). Modele ukladow pneurnatycznych i hydraulicznych. Foliogramy, fazograrny, plansze, przeirocza prezentujqce: jednostki ukladu SI, polqczenia ir6deI napigcia i rezystorow, elektrodynarniczne oddzialywanie dw6ch przewod6w z prqdern, wytwarzanie prqdu przemiennego, pdqczenia elernentdw RLC, zjawisko rezonansu w obwodach prqdu przemiennego, schernaty uklad6w analogowych - przebiegi czasowe i charakterystyki, tablice podstawowych operacji logicznych, tablice kod6w, syrnbole element6w logicznych, schematy uklad6w cyfrowych, przebiegi czasowe i charakterystyki uklad6w cyfrowych. Katalogi przyrzqdow p6+przewodnikowych, uklad6w scalonych, elernent6w pneurnatycznych i hydraulicznych. Filmy dydaktyczne z zakresu bhp, ochrony ppoi. i ochrony Sroduwiska. Prograrny kornputerowe do syrnulacji zjawisk zachodzqcych w obwodach elektrycznych, magnetycznych i p6lprzewodnikach oraz dzialania uktad6w analogowych, cyfrowych i prostych uklad6w pneurnatycznych i

12

hydraulicznych. lnstrukcje lub przewodnie teksty do dwiczeri

Uwagi o realizacji Przedrniot Podstawy mechatroniki obejrnuje szeroki zakres wiedzy,

gdyi integruje tresci z wielu dziedz~n nauki i techniki. Powinien by6 realizowany jako pierwszy w cyklu ksztatcenia w zawodzie, poniewai zawiera podstawowq wiedzg, niezbgdnq do zrozurnienia dziatania i rnoiliwosci wykorzystania urzqdzen i systern6w rnechatronicznych. Opanowanie urniejgtnosci zawartych w szczegdowych celach tego przedmiotu ma zasadnicze znaczenie dla dalszego ksztatcenia technika rnechatronika.

Przed rozpoczgciem reaiizacji prograrnu, nauczyciel powinien dokonac analizy szczegdowych celow ksztatcenia i przeprowadziC ich hierarchizacjg, a nastgpnie starannie dobra6 szczegdowy material nauczania. Jest to waine ze wzglgdu na bardzo szeroki zakres tresci rnoziiwych do realizacji w poszczeg6lnych dzialach prograrnowych. Aby uzyskaC oczekiwane efekty ksztatcenia, naleiy skupid sig na zagadnieniach najwainiejszych, praktycznie utytecznych i niezbgdnych do dalszego ksztalcenia w zawodzie. Opanowaniu urniejgtnosci powinno sprzyjaC pveprowadzanie licznych pokaz6w oraz wykonywanie Cwiczeri przez uczniow. Podane w prograrnie Cwiczenia naleiy traktowaC jako propozycje. Nauczyciel powinien zaplanowad t a k e szereg innych Cwiczen o zroinicowanym stopniu trudnosci, ktorych wykonywanie uzrnyslowi uczniorn rnoiliwosci praktycznego zastosowania poznawanej wiedzy.

Przedrniot podzielony jest na szeSC dzial6w prograrnowych. Piefwszy z nich - lstota mechatroniki - ma za zadanie uSwiadorniC uczniom interdyscyplinarnoSC dziedziny wiedzy, w kt6rej zarnierrajq sig ksztatciC. Niezwykle waine jest, by nauczyciel wzbudzit zainteresowanie podejmowanq ternatykq poprzez przedstawienie praktycznych rozwiqzan rnechatroniki, bowiern od skutecznego zrnotywowania uczni6w do pogtgbiania wiadornosci i rozwijania urniejgtnosci, bgdzie w duiej rnierze zalezeC sukces procesu dydaktycznego.

W celu uswiadomienia znaczenia zjawisk i praw w rnechatronice poleca sig zastosowanie metod eksponujqcych: pokazu dotyczqcego roinych zastosowan urzqdzen i systernow rnechatronicznych oraz projekcji tilrn6w dydaktycznych. Wskazane jest rowniei zorganizowanie

wycieczki dydaktycznej do: Centrurn Ksztatcenia Praktycznego, zaktad6w pracy lub wyiszej uczelni.

Rozwijaniu zainteresowan technicznych w zakresie rnechatroniki powinny stuiyC metody wyzwalajqce aktywnoSC uczni6w: dyskusja dydaktyczna na temat zjawisk fizycznych wystgpujqcych w mechatronice oraz rnetoda projektow, polecana przyktadowo do przygotowania prezentacji na temat integracji zjawisk fizycznych w pracy urzqdzen i systernow rnechatronicznych.

Kolejny obszar ksztatcenia dotyczy zagadnien z zakresu bezpieczenstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoiarowej oraz ochrony Srodowiska. Przed przyst~ ien iem do realizacji programu wskazane jest, aby nauczyciel uswiadomil uczniom, t e ochrona cztowieka w Srodowisku pracy rnusi by6 priolytetem dla pracodawcy i pracownika.

W procesie nauczania-uczenia sig, naleiy zwr6ciC uwagg na: obowiqzki pracodawcy i pracownika w zakresie bhp, ochrong zdrowia w pracy zawodowej, nieprawidtowoSci w zakresie bhp, ochrong przeciwpoiarowq i ochrong Srodowiska w procesie pracy, zagroienia zdrowia i iycia zwiqzane z prqdern eiektrycznyrn, zagroienia w pracy z chemikaliarni (np. przy wykonywaniu ptytek drukowanych), udzielanie pierwszej pomocy.

Do osiqgnigcia zatoionych cel6w ksztatcenia polecane jest zastosowanie rnetod aktywizujqcych: inscenizacji, metody przypadkbw, sytuacyjnej oraz metody przewodniego tekstu i Cwiczeli praktycznych dotyczqcych stosowania Srodk6w ochrony indywidualnej i sprzgtu.

Zajqcia powinny odbywaC sig w zespdach do 3 os6b lub indywidualnie. cwiczenia praktyczne, dotyczqce ksztattowania umiejgtnokci wykonywania sztucznego oddychania oraz Cwiczenia z uiyciem sprzgtu gaSniczego podczas pozorowanego poiaru, naleiy prowadziC w grupach 8 osobowych podzielonych na 2 osobowe zespoty. Poleca sig rowniei wykorzystanie projekcji wideo zwiqzanej z tematykq bhp.

Program dziatu Obwody elekt/yczne obejmuje treSci dotyczqce obwodow elektrycznych prqdu statego i przemiennego, poia magnetycznego i elektromagnetyzmu oraz obwodow rnagnetycznych. Zasadnicze znaczenie dla opanowania treSci tego dzialu ma zrozumienie zagadnieh z zakresu obwodbw prqdu statego. Dlatego t e i podczas zajgC szczegolnq uwagg naleiy zwracaC na ksztattowanie umiejgtnoSci rozrCliniania wieikoSci elektrycznych i ich jednostek, poprawnego postugiwania sig terminologiq technicznq, rozroiniania elementow obwodow, wykorzystywania praw fizycznych i zaleinoSci matematycznych do obliczania parametrow obwod6w oraz analizowania podstawowych zjawisk

wystgpujqcych w obwodach. PodkreSliC nalety praktyczne wykorzystanie zjawisk fizycznych w mechatronice.

Z uwagi na mo2liwoS.C wyst~ ienia trudnosci ze zrozumieniem zjawiska indukcji eiektromagnetycznej, przedstawianiem wielkosci charakteryzujqcych obwody RLC przy pornocy wykresow wektorowych, poprawnym stosowaniem terminologii, wykonywaniem obliczeri oraz interpretacjq zjawisk w obwodach prqdu trojfazowego, wskazana jest wnikliwa analiza realizowanych zagadnieri, a w toku dalszego ksztalcenia niezbgdne jest takte ich utwalanie.

Zakres dziatu tematycznego Uktady elektroniczne obejmuje zagadnienia dotyczqce podstawowych przylzqdow polplzewodnikowych, wybranych ukladow analogowych i cyfrowych oraz mikroprocesorow. NaleZy zwrociC szczegolnq uwagg na interpretowanie parametrow i charaktery~t~k p ~ r z q d 6 w ~&przewodnikowych, analizowanie dziatania uklad6w elektronicznych, okreslanie funkcji poszczeg6lnych ich elementow oraz interpretowanie charakterystyk ukladow elektronicznych. lstotne jest wskazywanie praktycznego zastosowania tych ukladow. Nauczyciel powinien wdrazaC uczniow do projektowania prostych ukladow elektronicznych, w tym r6wniei ukladow rnikroprocesorowych, zlecajqc do wykonania w domu proste projekty uktadow realizujqcych zatozone funkcje.

Podczas realizacji programu kolejnych dzialow - Uktady pneumatyczne i Uklady hydrauliczne, nalezy zwrociC uwagg na analizowanie dzialania ukladow pneumatycznych i hydraulicznych, okresianie funkcji, jakie petniqposzczeg6lne ich elementy, a taMe na ich praktyczne zastosowanie. W ramach Cwiczeri uczniowie powinni projektowak proste uklady pneumatyczne i hydrauliczne.

Do osiqgnigcia zamierzonych cel6w ksztalcenia w dzialach: Obwody elektyczne, Uktady elektroniczne, Uktady pneumatyczne i Uklady hydrauliczne poleca sig stosowaC rnetody: przypadkow, sytuacyjnq, przewodniego tekstu, projektow i pokazu z objasnieniem oraz wykorzystywaC filmy dydaktyczne. Zaleca sig rowniez wykonywanie Cwiczeri obliczeniowych o odpowiednio dobranej tresci oraz zroinicowanyrn stopniu trudnokci, ktore nalety wykonywaC indywidualnie lub w zespdach 2 - 4 osobowych.

Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na realizacjg poszczegoinych dzialow tematycznych:

LP. Dzialy tematyczne Orientacyjna liczba godzin

1. I lstota mechatroniki 9

1 2. I Bezpieczeristwo i higiena pracy, ochrona

Podane w tabeli liczby godzin na realizacje poszczegblnych dziaMw majq charakter orientacyjny. Nauczyciel mote wprowadzit pewne zmiany, rnajqce na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoty .

3. 4. 5. 6.

Propozycje rnetod sprawdzania i oceny osiqgnigt edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqjnigC uczniow naleiy przeprowadzaC systematycznie przez caly czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie kryteriow przedstawionych na poczqtku zajeC. Kryteria oceniania powinny uwzglqdniaC poziom wiadomoSci oraz zakres opanowania przez uczniow umiejgtnosci przewidzianych w szczeg6lowych celach ksztatcenia.

Osiqjnigcia uczni6w moina oceniaC na podstawie: - ustnych i pisemnych sprawdzianow, - testow osiqgnig6 szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania Cwiczen, - wykonanych projektbw.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w fomlie ustnej, naleiy zwracaC uwagq na operowanie zdobytq wiedzq, merytorycznq jakoBC wypowiedzi, wla6ciwe stosowanie pojqC technicznych, poprawnoSC wnioskowania.

Podczas sprawdzania i oceniania projektow proponuje sig zwrociC uwagg na: - trafnoSC koncepcji i przejrzystoSC jej przedstawienia, - poprawnoSC i czytelnosc wykonanych obliczen, - poprawno66 doboru elementow, - poprawno6C i starannose wykonanych schematow i rysunkt~w, - umiejetnoSC poslugiwania sig katalogami i literaturq techniczna

przeciwpoiarowa i ochrona Srodowiska Obwody elektryczne Uklady elektroniczne Uklady pneumatyczne

-Uktady hydrauliczne

- systematyczno6C w pracy ucznia oraz terminowoSC. Po zakonczeniu realizacji programu, w celu zbadania poziomu

54 I

90 72 54 45

Razem 324

osiagnigC uczniow, proponuje sig zastosowanie testu osiagnigC szkolnych z zakresu poszczegolnych dzialow przedrniotowych.

W ocenie koricowej naleiy uwzglgdniC wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela, rnetod sprawdzania osiagnigC uczniow.

Literatura Boikowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2000 Goiliriska E.: Maszyny elektryczne. WSiP, Warszawa 2002 Hansen A.: Bezpieczetistwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 Heirnann B. (pod kier.): Mechatronika. PWN, Warszawa 2001 Hornemann E., Hijbscher H., Kiause J., Schierack K., Stolzenburg R.: Elektmtechnika. lnstalacje elektryczne i elektronika przernyslowa. WSiP, Warszawa 1998 Horowitz P., Hill W.: Sztuka elektroniki. CzgSC 1 i 2. Wydawnictwo Kornunikacji i LqcznoSci, Warszawa 1995 Katalog ,,Autornatyzacja Srodkarni pneurnatyki" - FESTO Kordowicz-Sot A,: Autornatyka i robotyka. Robotyka. WSiP, Warszawa 1999 Kostro J.: Elementy, urzqdzenia i uklady automatyki. WSiP, Warszawa 1994 Markiewicz H.: Zagrotenia i ochrona od porateri w instalacjach elektrycznych. WNT, Warszawa 2000 Praca zbiorowa pod kierunkiern D. Schrnida: Mechatronika. Wydawnictwo REA, Warszawa 2002 Praca zbiorowa: Praktyczne zastosowania elektrotechniki. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Szenajch W.: Napgd i sterowanie pneurnatyczne. WNT, Warszawa 1997 Tunia H., Winiarski B.: 'Energoelektronika w pytaniach i odpowiedziach. WNT, Warszawa 1996

Wykaz literafury nale2y aktualizowaC w miare ukazywania si? nowych pozycji wydawniczych.

TECHNOLOGIE I KONSTRUKCJE. MECHANICZNE

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczeri I sluchacz powinien umieC: - skorzystaC z norm dotyczqcych rysunku technicznego, - wykonaC rysunek przedmiotu w rzutach prostokqtnych i w rzucie

aksonometrycznym, - wykonaC rysunek zarysow wewngtrznych przedrniotu w rzutach

prostokqtnych i w rzucie aksonometrycznyrn, - zwymiarowaC rysunek, - oznaczyC na rysunku tolerancjg ksztaRu, poloienia, chropowatoSci

powierzchni, obrobkg cieplnq i powloki ochronne, - odczytaC dokurnentacjg techniczno-ruchowq, konstrukcyjnq,

technologicznq oraz zinterpretowaC zamieszczone w nich oznaczenia, - wykonaC dokumentacjg technicznq z wykorzystaniem

oprogramowania kornputerowego, - scharakteryzowaC wla5ciwoSci metali i ich stop6w oraz wskazaC ich

wykorzystanie w technice, - rozrozniC gatunki stopow Fe-C i metali nietelaznych wykorzystywane

w mechatronice, - rozr6iniC materialy przewodzqce, izolatory i potprzewodniki, - scharakteryzowaC rodzaje obrobki cieplnej i cieplno-chemicznej, - okreSliC wlaSciwoSci i przeznaczenie materiatow niemetalowych, - rozpoznaC zjawiska korozyjne i ich skutki oraz wskazaC sposoby

zapobiegania korozji, - wykonaC podstawowe dzialania na wektorach, - rozr6zniC rodzaje wigzow, wskazaC w nich kierunki reakcji oraz

okreSliC warunki r6wnowagi ciata sztywnego, - obliczyc prgdkoSC obrotowa, pracg mechanicznq, rnoc, energig

i sprawnoSC, - rozroiniC rodzaje odksztatceti i naprgieri oraz wyjasniC pojgcie

naprgienia dopuszczalnego, - wyznaczyC silg tarcia tocznego i Slizgowego, - scharakteryzowaC silg bezwtadnokci, - rozroinie wywaianie statyczne i dynamiczne. - rozr6iniC proste przypadki obciqien elernentow konstrukcyjnych, - obliczyC naprgienia w elernentach Sciskanych i rozciqganych

(dla prostych przypadkow), - obliczyC naprgienia gnqce i skrgcajqce dla prostych prrypadkow

obciqzenia walu, - sklasyfikowaC rnaszyny i urzqdzenia,

- rozroinic konstrukcje pdqczeri, osi, walow, loiysk, sprzggiel, przekladni rnechanicznych i rnechanizmow (diwigniowe, krzywkowe, Qrubowe) oraz wskazaC ich zastosowanie w rnaszynach i urzqdzeniach.

- okreSliC na podstawie dokurnentacji technicznej elernenty sktadowe rnaszyny lub urzqdzenia,

- pozyskac z lnternetu inforrnacje techniczne i handlowe dotyczqce urzqdzeri rnechatronicznych.

- zastosowaC przepisy bhp, ochrony ppoi. i ochrony Srodowiska podczas obrobki materialow,

- przygotowac stanowisko do wykonywanej pracy, - dobra6 narzgdzia, przyrzqdy i rnaterialy do wykonywanych zadari, - obsluiyC obrabiarki skrawajqce: tokarki, frezarki, wiertarki i szlifierki, - wykonaC operacje trasowania na plaszczyinie, - wykonac podstawowe operacje obrobki rgcznej (cigcie, prostowanie,

gigcie, pilowanie, wiercenie, rozwiercanie, gwintowanie), - wykonaC podstawowe operacje z zakresu maszynowej obrobki

wiorowej, - wykonak zlqcza spajane, zgodnie z dokurnentacjq technicznq, - sprawdzie jakoSC wykonanej pracy, - posluiyC sig dokumentacjq technicznq, PN, ISO.

Material nauczania 1. Rysunek techniczny Normalizacja w rysunku technicznyrn. Rzuty prostokqtne figur plaskich, bryl geornetrycznych i czgici rnaszyn. Rzuty aksonornetryczne dirnetrii ukoSnej bryl geornetrycznych lub czgSci rnaszyn. Odwzorowywanie ksztanow wewngtrznych czgsci rnaszyn. Rodzaje przekrojow, ich oznaczanie i usytuowanie na szkicu. Elernenty wyrniarowania. Zasady wyrniarowania. Zapis: wyrniar6w tolerowanych, pasowari, tolerancji ksztaltu ipdozenia powierzchni. Oznaczanie chropowatoSci i kierunkowoSci struktury powierzchni, obrobki cieplnej, cieplno- chernicznej i galwanicznej. Rysunki i uproszczenia czgsci maszynowych. Rysunki zloteniowe, wykonawcze i montatowe. Rysunki schernatyczne. Wprowadzenie do kornputerowego wspornagania projektowania. Program typu CAD - tworzenie rysunkow plaskich, edycja rysunkow ptaskich, wymiarowanie, konfigurowanie urzqdzeri kreSlqcych, wydruk opracowanych rysunkow.

Szkicowanie plaskich figur geornetrycznych z uwzglgdnieniem poprawnosci ksztattow, proporcji i wyrniarow.

Wykonywanie szkicu bryty geornetrycznej lub czgSci maszyny w rzutach aksonometrycznych dimetrii ukoSnej. Szkicowanie i oznaczanie przekroj6w niezbgdnych do odwzorowania ksztattow wewngtrznych czgSci maszyny. Wyrniarowanie szkic6w czgsci maszyn z oznaczeniem tolerancji, pasowan, chropowatoici powierzchni i rodzaju obr6bki. Wykonywanie szkicow pdqczeri nitowych, spawanych, zgrzewanych, gwintowych i ksztattowych w r6inym stopniu uproszczenia. Czytanie rysunk6w ztoieniowych prostych urzqdzeh. Czytanie rysunkow wykonawczych czgici maszyn. Opracowywanie wykazu czgkci do rysunku podzespdu. Wykonywanie rysunk6w technicznych z wykorzystaniem oprogramowania komputerowego.

2. Mechanika techniczna Stopnie swobody, wigzy i ich reakcje. Sita i jej wtaSciwoSci. Uktady sit. Warunek r6wnowagi plaskiego uktadu sil zbieinych. Redukcja plaskiego uktadu sit. Warunki rbwnowagi plaskiego ukladu sit dowolnych. Tarcie. Warunki r6wnowagi przestrzennego uktadu sit. Kinematyka punktu rnaterialnego. Kinematyka ciala sztywnego. Schematy strukturalne mechanizmbw. Kinematyka uktadu cia1 sztywnych. Dynarnika punktu rnaterialnego. Uderzenie.

Cwiczenia: Rozroznianie na schematach ukladow sit. . Wyznaczanie metodq wykreSlnq i analitycznq warunkow rownowagi ciala sztywnego pod dziataniem plaskiego uktadu sil zbieinych. Wyznaczanie rnetodq analitycznq reakcji w podporach dowolnie obciqzonej belki dwupodporowej (wspornikowej). . Wyznaczanie warunkow rownowagi przestrzennego uktadu sit. . Rozkladanie ruchu ptaskiego ciala sztywnego na ruch postgpowy i obrotowy. Wyznaczanie Srodka chwilowego obrotu. . Wykonywanie plan6w prgdkoici i przySpieszeti. Wyznaczanie rbwnowagi ciala sztywnego z uwzglgdnieniem sil bezwiadnosci. Wyznaczanie reakcji dynamicznych.

3. WytrzymalosC materialow Odksztatcenia. Naprgienia normalne i styczne. Prawo Hooke'a. Statyczna proba rozciqgania metali. Naprgzenie dopuszczalne. Podstawowe przypadki obciqteri elementow konstrukcyjnych:

rozciqganie i sciskanie, icinanie, zginanie, skrgcanie. Rozciqganie i sciskanie nieosiowe. Wyboczenie prgtow sciskanych. Obliczanie na wyboczenie prgt6w sciskanych. WytrzyrnalosC zmgczeniowa.

Cwiczenia: . Obliczanie odksztalcenia przy rozciaganiu. Obliczanie rzeczywistych naprgieri rozciqgajqcych (tnqcych) oraz porownywanie ich z naprgieniarni dopuszczalnyrni dla danego rnaterialu. Obliczanie naprgieri termicznych. . Obliczanie naprgieri gnqcych i skrgcajqcych oraz porownywanie ich z naprgieniarni dopuszczalnyrni dla danego rnateriatu.

4. CzgSci maszyn Klasyfikacja i cechy uiytkowe czgsci rnaszyn. Normalizacja czgSci rnaszyn. Polqczenia spajane. Pdqczenia wciskowe. Pdqczenia ksztakowe. Pdqczenia gwintowe. Elernenty podatne. Pdqczenia rurowe i zawory. Osie i waly. Coiyska slizgowe. Loiyska toczne. Przekladnie rnechaniczne: rodzaje, cechy uiytkowe, przeloienie, moment obrotowy, rnoc i sprawnosC. Przekladnie zgbate. Rodzaje k61 i przekladni zgbatych. Przekladnie cierne. Przekladnie ciggnowe. Sprzggla. Harnulce. Mechanizmy funkcjonalne. Szkielety i obudowy.

Cwiczenia: . ldentyfikowanie pdqczeri rozlqcznych i nierozicznych. . ldentyfikowanie elernentow i podzespdow maszyn i urzqdzeri. Rozpoznawanie czgsci maszyn na rysunkach. Wyznaczanie przelozenia przekladni zgbatej.

5. Materiafoznawstwo WiasciwoSci rnetali i ich stopow: fizyczne, chemiczne, mechaniczne

i technologiczne. Stopy techniczne. Podzial stopow ielaza, okreslenie i zastosowanie (surbwka, ieliwo, staliwo, stal). Stale niestopowe (wgglowe): podzial, znakowanie, wplyw domieszek, stale niestopowe podstawowe, stale niestopowe iakosciowe, stale niestopowe specialne. stale stopowe: wplyw skladnjktrw stopowych na wlasciwokci -stali, podzial i znakowanie, stale stopowe jakosciowe, stale stopowe specjalne. Staliwo wgglowe i stopowe. ieliwo: skladniki strukturalne, podzial i zastosowanie.

Metale nieielazne i ich stopy. Klasyfikacja stopow rnetali nieielaznych. Aluminium i jego stopy. Miedi i jej stopy. Cynk, cyna, d6w

- wlaSciwosci, zastosowanie. Kompozyty. Supertwarde materialy narzgdziowe.

Materiaty z proszkow spiekanych: konstrukcyjne, loiyskowe i Slizgowe, cierne, narzgdziowe.

Klasyfikacja procesow obrobki cieplnej stali. Przemiany zachodzqce w stali podczas nagrzewania, wygrzewania i chlodzenia. Wylarzanie: rodzaje, cele, przeprowadzanie, zastosowanie. Hartowanie (na wskros i powierzchniowe): cele, przeprowadzanie, zastosowanie, naprgzenia hartownicze. Odpuszczanie. Ulepszanie cieplne.

Obrobka cieplno-chemiczna: nawgglanie. azotowanie, wggloazotowanie, metalizowanie dyfuzyjne: chromem, aluminium. Bhp podczas obr6bki cieplnej i cieplno-chemicznej.

Rodzaje korozji i zniszczen korozyjnych. Ochrona przed korozjq. Rodzaje powlok ochronnych i technika ich nanoszenia.

Materiaty niemetalowe. Tworzywa sztuczne: wlaSciwoQci, sklad i klasyfikacja, przerobka tworzyw sztucznych i zastosowanie. Farby, lakiery i emalie: wlasciwoSci, rodzaje, przeznaczenie, zasady przechowywania. Guma: wlaSciwoSci, sklad i podzial wedlug PN. Materiaty uszczelniajqce i izolacyjne. Materiaty ceramiczne: surowce, podzial, zastosowanie. Szklo: wlaSciwoSci, podstawowe rodzaje szkla o znaczeniu technicznym.

cwiczenia: Okreslanie gatunku stali, staliwa i ieliwa na podstawie podanego oznaczenia. Dobieranie z katalogu obowiqzujqcych norm stali przeznaczonej na okreSlone elementy maszyn i urzqdzeri.

+ Dobieranie z katalogu obowiqzujqcych norm stopbw metali niezelaznych na okreslone eiementy maszyn i urzqdzeri. . ldentyfikowanie czgSci rnechanizmbw wykonanych z proszkow spiekanych oraz z tworzyw sztucznych. . Okreslanie skladnikow strukturalnych stali podeutektoidalnej, eutektoidalnej i nadeutektoidalnej z wykresu Fe-C w czasie powolnego ogrzewania i chlodzenia. . Dobieranie rodzaju obrobki cieplnej do zqdanych wlaQciwoSci po obrobce, temperatury zabiegtrw cieplnych na podstawie wykresu Fe-C i sposobu chlodzenia. Dobieranie rodzaju obrobki cieplno-chemicznej do iqdanych wlaSciwoSci po obrtrbce. Dobieranie temperatury hartowania i odpuszczania stali niestopowej

(wgglowej) o roznej zawartosci wggla. Dobieranie rodzaju powloki antykorozyjnej dla okreslonych czgsci maszyn i urzqdzeri. . Planowanie sposobu zabezpieczenia elementow maszyn przed korozjq.

6. Wytwarzanie czqsci maszyn Obrobka rgczna. Stanowisko slusarskie. Cigcie pilkq, Gigcie. Prostowanie. Pilowanie. Wiercenie. Rozwiercanie. Pogtgbianie. Rgczne nacinanie gwintow. Ostrzenie narzgdzi. Konserwacja narzgdzi. Maszynowa obrobka wiorowa. Podstawy obrobki skrawaniem: sposoby maszynowej obrobki wiorowej, geometria ostrza skrawajqcego, powstawanie wiora, zjawiska cieplne, parametry skrawania, sity i moc skrawania. Materiaty narzgdziowe. Napgdy i zespdy robocze obrabiarki. Toczenie i tokarki. Wiercenie i wiertarki. Frezowanie i frezarki. Sziifowanie i szlitierki. Spajanie metaii. Spawanie: rodzaje spoin, przygotowanie czgSci do spawania, spawanie gazowe, spawanie lukowe, specjalne metody spawania. Zgrzewanie: doczdowe, punktowe, garbowe, liniowe, specjalne metody zgrzewania. Lutowanie: lutowanie migkkie, lutowanie twarde. Klejenie: przebieg procesu, kleje do metali. Bhp i ochrona srodowiska podczas obrobki rgcznej, maszynowej obrobki wiorowej oraz spajania metali.

kwiczenia: . Dobieranie narzgdzi do wykonania planowanej operacji. . Trasowanie elementu zgodnie z dokumentacjq. Wykonywanie podstawowych operacji obrobki rgcznej (cigcie, prostowanie, gigcie, pilowanie, wiercenie, rozwiercanie, gwintowanie). Toczenie powierzchni zewngtrznych. Toczenie powierzchni wewngtrznych. Frezowanie ptaszczym, frezowanie rowkow. Wykonywanie operacji szlifowania. Dobieranie metody lutowania, lutu i topnika do lqczenia okreslonych element6w. Wykonywanie potqczeti elementow lutem migkkim i lutem twardym. Wykonywanie potqczeti eiementow z tworzyw sztucznych poprzez klejenie. Wykonywanie pdqczenia klejonego elementu wykonanego ze stali z materiatem niemetalowym.

~ r o d k i dydaktyczne Komplet materialow rysunkowych. Komplet przyborow kreslarskich. Wzory pisma znormalizowanego. Rysunki: zloieniowe, wykonawcze, montazowe, schematyczne. Modeie i eksponaty:

model rzutni prostokqtnej, modele bryl geometrycznych, modele czgsci maszyn z przekrojami, eksponaty polqczeti nierozlqcznych, modele i eksponaty czgsci maszyn z pdqczeniami ksztaltowymi, modele i eksponaty walow i osi z lozyskami tocznymi i Siizgowymi, . modele i eksponaty sprgkyn i innych element6w podatnych, modele zaworow z przekrojami, . modele sprzggiet, . modele hamulc6w. modele k& zgbatych, modele przekladni mechanicznych, modele rnechanizmow, modele maszyn, urzqdzeti.

Eksponaty: zestawy tworzyw sztucznych, materialow ceramicznych, szkla, gumy, zlqcz spajanych. Pr6bki: metaii i stopow, metaii i stop6w z objawami rotnych zniszczeti korozyjnych, metaii i stopow z powlokami ochronnymi. Modele maszyn i urzqdzeti. Narzgdzia do obr6bki rqcznej. Narzgdzia do obr6bki mechanicznej skrawaniem. Przyrzqdy, narzgdzia i materialy do spajania. Foliogramy i fazograrny. Filmy dydaktyczne. PN, PN-EN10020. BN, ISO. Dokumentacja technologiczna. Literatura techniczna. Programy komputerowe do symulacji procesow technologicznych. Stanowiska komputerowe z programem komputerowym (edytor CAD).

Uwagi o realizacji Program nauczania przedmiotu Technologic i konstrukcje

rnechaniczne obejmuje zintegrowane treSci z zakresu: rysunku technicznego, mechaniki, wyttzymalo~ci, czg6ci maszyn oraz wytwarzania elementow

maszyn. Podczas realizacji programu naleiy IqczyC teorig z praktykq poprzez odpowiedni dob6r Cwiczeti, wykorzystywac wiadomo6ci i umiejgtnosci uczniow z innych przedmiotow oraz rozwijaC umiejqtnosci samoksztalcenia i korzystania z innych niz podrgcznikowe irodel informacji.

SkutecznosC nauczania przedmiotu Technologic i konstrukcje mechaniczne zaleiy w duiym stopniu od wlasciwego doboru tresci i metod nauczania. Dokonujqc wyboru metod nauczania naleiy preferowat takie, ktore zapewniajq: - wdroienie ucznia do samodzielnego i logicznego myslenia, - aktywny udzial w rozwiqzywaniu okreslonych zadati i problemow, - zastosowanie zdobytej przez ucznia wiedzy w praktyce. - wyrobienie u ucznia okreilonych umiej@nosci i nawykbw.

Material teoretyczny naleiy wyselekcjonowaC i ograniczyC do niezbqdnego minimum. ewiczenia podane w poszczegolnych dzialach tematycznych stanowiq propozycjq, ktora moie by6 wykorzystana w czasie zajgC. Nauczyciel powinien przygotowaC Cwiczenia o r6znym stopniu trudnosci, mozliwe do zrealizowania w warunkach swojej szkdy.

Program nauczania proponuje sig realizowaC metodami: pokazu z objasnieniem, dyskusji dydaktycznej, projektow, Cwiczen praktycznych oraz metodami aktywizujqcymi. Zaleca siq stosowaC odpowiednie filmy, ktorych wykorzystanie podczas zajgC wplywa w duiym stopniu na rozw6j samodzielnego myslenia i przyswajanie nowych informacji przez uczniow oraz na ksztaltowanie poglqdow i przekonari. Wskazane jest rciwniei organizowanie wycieczek do roinych zakladow produkcyjnych. Wycieczka moze bye elementem wprowadzajqcym w zagadnienie, uzupetniajqcym zgromadzonq wiedzg lub podsumowujqcym zdobyte wiadomosci.

W zaleznosci od tresci nauczania, nalezy stosowaC pracg zbiorowq, grupowq oraz indywidualnq. Szczegolnie polecana jest praca grupowa w zespdach 2 - 5 osobowych, pozwalajqca na zdobywanie przez uczniow umiejgtnosci ponadzawodowych, jak: komunikowanie sig, zespolowe podejmowanie decyzji, prezentowanie wynikow.

Dla prawidlowej realizacji programu nauczania, konieczne jest posiadanie wlaSciwie zorganizowanej i wyposaionej w odpowiednie srodki dydaktyczne pracowni. Pomoce te powinny skladac siq z kompletu technicznych Srodkow nauczania oraz z zestawu foliogramow, narzgdzi, przyrzqdow, modeli, eksponatow i filmow dydaktycznych. Na potrzeby wlasne i uczniow, nauczyciel powinien posiadaC podrqcznq bibliotekg wyposatonq w literature naukowq i popularnonaukowa, PN, ISO, EN oraz w czasopisma techniczne.

Na realizacjq poszczeg6lnych dzialow tematycznych proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin:

szyn I 45 iawstwo 42

LP.

1. 2. 3.

Podane w tabeii liczby godzin na reaiizacjq poszczeg6lnych dzial6w majq charakter orientacyjny. Nauczyciel mole wprowadziC pewne zmiany, majqce na celu lepsze dostosowanie programu do specyfiki szkoly.

Rysunek techniczny - reaiizacjq treSci nauczania naleiy rozpoczqC od zapoznania uczniow z organizacjq miejsca pracy oraz zwr6ciC uwagq na wlakciwe oSwietienie i rozmieszczenie materialbw, przybor6w rysunkowych oraz na postawe ucznia podczas pracy. Program nauczania z tego zakresu ma na celu uksztaltowanie umiejetnoSci wykonywania szkic6w czqSci maszyn oraz interpretowania informacji zawartych w dokumentacji technicznej. Uczniowie powinni samodzielnie wykonywat szkice (rysunki) czgsci maszyn, zgodnie z zasadami rysunku technicznego, wymiarowaC wykonane szkice (rysunki), oznaczaC tolerancjq wymiaru, ksztaltu i chropowatoSC powierzchni. Nauczyciel powinien przygotowaC i przeprowadziC z uczniami odpowiednio d u i q liczbg Cwiczeti z zakresu szkicowania i wymiarowania czgkci maszyn oraz czytania rysunk6w. Podczas Cwiczeli w zakresie komputerowego wspomagania kreklenia technicznego (edytor graficzny typu CAD), naleiy zwr6ciC uwage na edycjq i reedycjq wygenerowanego pliku rysunkowego, odczytanie potrzebnych informacji zamieszczonych na rysunku (np. wsp6lrzqdne punktu) oraz wydruk pliku rysunkowego przy utyciu plotera iub drukarki.

Zajecia powinny odbywaC sig w pracowni wyposaionej w stanowiska kreklarskie oraz materialy i przybory kreSlarskie. Komputerowe wspomaganie kreSlenia technicznego (edytor graficzny typu CAD), wymaga prowadzenia zajqC w pracowni komputerowej wyposaionej w 10 do 15 stanowisk z oprogramowaniem typu CAD.

Dzialy tematyczne

Rysunek techniczny Mechanika techniczna WytrzymaloSC materialow

Mechanika techniczna - realizacja treSci ksztalcenia powinna mieC na ceiu uksztaltowanie u uczni6w umiejqtnoSci okreklania sil dzialajqcych

Orientacyjna liczba godzin

85 68 30

w ukladach mechanicznych, co jest niezbqdne do opanowania umiejetnosci dotyczqcych projektowania, montaiu oraz eksploatacji urzqdzen mechatronicznych. Szczegolnie waine jest uksztaltowanie umiejqtnosci okreslania sil i reakcji dzialajqcych w roinego rodzaju mechanizmach oraz elementach maszyn i urzqdzeri. Uczniowie powinni dobrze opanowaC umiejqtnoSci: rozroiniania uktadow odniesienia, analizowania ~ c h u piaskiego ciala sztywnego, opracowywania planow prqdkosci i przyspieszeri. Naleiy zwr6ciC uwage na wyrobienie umiejetnosci wyrnaczania przyspieszeri, gdyi stanowi to podstawe do analizy dynamicznej (wyznaczanie r6wnari ruchu, sit bezwladnosci, okreslanie zredukowanego momentu bezwladnosci oraz masy zredukowanej. Podstawowq metodq nauczania powinny by6 Cwiczenia pdqczone z pokazem i objasnieniem. Polecane sq Cwiczenia obliczeniowe o odpowiednio dobranej treSci oraz zroinicowanym stopniu trudnoSci, ktore naleiy wykonywaC indywidualnie.

Wytrzymalost materiatow - podczas procesu nauczania naleiy zwracaC szczeg6lnq uwagq na umiejqtnosci: stosowania podstawowych wzorow wytrzymaiosciowych do wykonywania obliczeri napr~ier i wystqpuj~cych w elementach maszyn, przewidywania charakteru tych naprqien oraz wykorzystywania wynikow obliczeri w projektowaniu. Polecane sq Cwiczenia obliczeniowe o odpowiednio dobranej tresci oraz zroinicowanym stopniu trudnosci, ktore naleiy wykonywac indywidualnie.

Czgsci maszyn - podczas realizacji tresci dotyczqcych konstrukcji mechanicznych stosowanych w u~qdzeniach mechatronicznych, naleiy skoncentrowaC sig na ich budowie, charakterystycznych cechach i zastosowaniu. Bardzo waine jest ksztaltowanie umiejqtnosci identyfikowania rysunku z obiektem rzeczywistym.

Materialoznawstwo - podczas realizacji programu, szczeg6lnq uwagq naleiy zwr6ciC na podstawowe wiaSciwoSci materialbw stosowanych w mechatronice. Kaidy uczeh powinien mieC moiliwosC bezposredniej idehtyfikacji materiatow. Naleiy ksztaltowaC umiejgtnoSC trafnego doboru materialow z uwzglgdnieniem ich jakosci, tlwatosci, moiliwosci zastosowania, ochrony srodowiska oraz czynnika ekonomicznego. Przed przystqpieniem do realizacji tresci z zakresu obr6bki cieplnej i cieplno- chemicznej, naleiy zapoznaC uczniow z wykresem Fe-C oraz jego interpretacjq. Podczas Cwiczeri, uczniowie powinni poslugiwaC sig katalogami, PN oraz poradnikami. Wskazane jest korzystanie z lnternetu w celu pozyskiwania informacji na temat materialbw, zamieszczonych przez ich

producentow lub firmy zajmujqce sig ich dystrybucjq. Proces dydaktyczny naleiy wspomagaC filmami i wycieczkami dydaktycznymi.

Wytwarzanie czesci maszyn - treSci dziatu tematycznego majq za zadanie ksztattowanie umiejgtno5ci z zakresu wytwarzania element6w rnaszyn w procesach obrobki rgcznej, maszynowej obr6bki wi6rowej oraz spajania. W procesie ksztatcenia szczeg6lnie istotne s q umiejgtno6ci: planowania pracy, przygotowania stanowiska oraz wykonywania okreSlonych wyrobow. Przed przystwieniem do wykonania kaidego zadania nalezy szczegotowo zapoznaC uczni6w z zasadami bezpieczehstwa na danym stanowisku Cwiczeniowym oraz z instrukcjq ochrony przeciwpotarowej. Zajgcia powinny byC realizowane w warsztatach szkolnych, Centrach Ksztatcenia Praktycznego lub Centrach Ksztatcenia Ustawicznego, na stanowiskach Cwiczeniowych do obr6bki rgcznej, maszynowej obrobki wi6rowej oraz spajania. Stanowiska Cwiczeniowe powinny by(: wyposaione w niezbgdny sprzgt, narzgdzia i pomoce dydaktyczne. Uczniowie powinni mieC moiliwoSC korzystania z roinych trodel informacji, takich jak: normy, instrukcje, poradniki, dokumentacja konstrukcyjna i technologiczna. Zajgcia powinny by6 prowadzone metodq Cwiczeti praktycznych i przewodniego tekstu, w grupach do 15 os6b. Bardzo waine jest zwracanie uwagi na starannoSC wykonania Cwiczen i jakoSC wykonanych prac.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigC edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie powinno by6 przeprowadzane systematycznie w trakcie procesu nauczania-uczenia sig, co pozwoli na uzyskanie informacji o postgpach ucznia w nauce oraz rozpoznawanie i korygowanie trudnoSci dydaktycznych, w miarg jak sig pojawiajq. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie mobilizuje ucznia do nauki, motywuje do zdobywania wiedzy, wplywa na ksztattowanie dyscypiiny, pracowitoSci, doktadnoSci isumiennoSci oraz odpowiedzialnoSci za wyniki pracy. Ocenianie powinno by6 przeprowadzone wedtug sprecyzowanych kryteri6w i wymagan.

Podczas realizacji programu nauczania, osiqgnigcia ucznia moina sprawdzaC na podstawie: ustnych i pisemnych sprawdzianow, testbw osiagnigC szkolnych oraz obsenvacji pracy ucznia podczas wykonywania zadali.

Dokonujqc kontroli i oceny w formie ustnej, naleiy zwracaC uwagg na operowanie zdobytq wiedza merytorycznq jakoSC wypowiedzi, wtaSciwe stosowanie pojgC technicznych, poprawno56 wnioskowania.

Umiejgtnosci praktyczne uczniow proponuje sig sprawdzac przez obserwacje czynnosci wykonywanych podczas realizacji Cwicieri.

Podczas oceniania wykonanych rysunkow, naleiy zwracad uwagg na zgodnoSC zastosowanych oznaczeri i symboli z Polskimi Normami. zastosowanie linii o odpowiedniej gruboSci, estetykg wykonania.

Podczas oceniania umiejgtnoSci praktycznych w zakresie obrobki rgcznej, maszynowej obrobki wiorowej i spajania, kryteria oceny powinny uwzglgdniaC: - przestrzeganie przepisow bhp i ochrony ppoi. podczas wykonywania -

zadan, - dobor odpowiednich narzgdzi, przyrzqdow, urzqdzen i materiatow do

wykonywanych zadari, - zachowanie porzqdku na stanowisku Cwiczeniowym, - poslugiwanie sig dokumentacjqtechnologiczn~ - dob6r parametrow technologicznych, - prawidtowe mocowanie materialow i narzgdzi, - zachowanie kolejnosci wykonywania czynnosci wedtug obowiqzujqcej

technologii, - oszczgdnoSC materialow, - estetykg i jakoSCwykonania,

Po zakoriczeniu realizacji programu nauczania przedmiotu, ocena koricowa powinna uwzglgdniaC wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobow sprawdzania osia.gnigC ucznia.

Literatura BuksihskiT., Szpecht A,: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1998 Dretkiewicz-Wigch J.: Technologia mechaniczna. Techniki wytwarzania. WSiP, Warszawa 2000 Gorecki A,: Technologia og6lna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa 2000 Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechanikow. WSiP, Warszawa 1999 Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995 Paprocki K.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1999 Potyriski A,: Podstawy technologii i konstrukcji mechanicznych. WSiP, Warszawa 1999 Rutkowski A,: CzgSci maszyn. WSiP, Warszawa 1996 Siuta W.: Mechanika techniczna. WSiP, Warszawa 1997 Skubala W.. Rakowska T.: Materialy niemetalowe. WSI, Koszalin 1995 Wojtkun F., Bukata W.: Materialoznawstwo. CzgSC 1 i 2. WSiP, Warszawa 1999 Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001

Wykaz literatury naleiy aktualizowad w miare ukazywania sic nowych pozycji wydawniczych.

URZqDZENlA I SYSTEMY MECHATRONICZNE

Szczegolowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczeri I sluchacz powinien urniec: - przeanalizowae dziatanie napedow elektrycznych w urzqdzeniach

i systemach rnechatronicznych, - przeanaiizowak dziatanie elernentow zasifajqcych, sterujqcych

i zabezpieczajqcych w ukladach elektrycznych urzqdzen i systemow rnechatronicznych,

- wyjaSniC dzialanie sensorow stosowanych w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych,

- dobrat, na podstawie obliczeh oraz danych zamieszczonych w dokumentacji technicznej i katalogach, napedy elektryczne do urzqdzen i systernow rnechatronicznych,

- dobra6 na podstawie katalogow i dokurnentacji technicznej aparaturq zabezpieczajqcq i lqczeniowq do naped6w elektrycznych stosowanych w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych,

- dobra6 elektryczne uklady zasilajqce w urzqdzeniach i systemach rnechatronicznych,

- zaprojektowac uklady elektryczne urzqdzen i systemow rnechatronicznych,

- scharakteryrowac sposoby wytwarzania i przygotowania sprgzonego powietrza,

- przeanalizowae dziatanie napedow pneurnatycznych w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych,

- przeanalizowac dziatanie pneurnatycznych elernentow sterujqcych, logicznych i zasilajqcych w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych,

- dobrae, na podstawie obliczen oraz danych zarnieszczonych w katalogach, n a p ~ d y pneurnatyczne do urzqdzen i systernow mechatronicznych,

- dobrat na podstawie katalogow i dokurnentacji technicznej elektrozawory pneurnatyczne i zawory pneurnatyczne stosowane w urzqdzeniach i systemach rnechatronicznych,

- dobra6 pneurnatyczne uktady zasilajace w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych,

- zaprojektowac uktady elektropneurnatyczne urzqdzen i systernow mechatronicznych,

- posluiyc sie technologiq inforrnacyjnq przy projektowaniu urzqdzeri I systernow rnechatronicznych,

- okre$lit. parametry techniczne sterownika PLC, - zidentyfikowae elernenty sterownika PLC,

- dobra6 sterownik do okreklonego zastosowania, - zaprojektowa6 graficzny schemat rozwiqzania zadania sterowniczego, - utworzy6 program do sterownika w wybranym jqzyku programowania, - scharakteryzowaC metody regulacji parametrow urzqdzeri i systemow

mechatronicznych, - rozr6iniC podstawowe cztony uktad6w regulacji i rodzaje regulatorow, - okreSliC zadania i funkcje uklad6w komunikacyjnych w urzqdzeniach

i systemach mechatronicznych, - dobra6 elementy typowych uktad6w komunikacyjnych.

Material nauczania 1. Uklady sterowania elektrycznego Struktura ukladbw sterowania elektrycznego urzqdzeri i systemow mechatronicznych. Budowa silnik6w stosowanych w ukladach napqdowych. Budowa napqdow elektrycznych liniowych. Aparatura tqczeniowa, sterownicza i zabezpieczajqca w ukladach napqdowych. Czujniki i przetworniki w uktadach elektrycznych. Uklady sterowania napqdami elektrycznymi - stycznikowo-przekainikowe oraz energoelektroniczne. Zasady projektowania ukladow sterowania elektrycznego.

~wiczenia: Analizowanie struktury elektrycznego ukladu napqdowego na schemacie - okreklanie elementow skladowych. Por6wnywanie wlaSciwoSci rbinych rodzajow silnik6w elektrycznych. lnterpretowanie parametrow podawanych na tabliczce znamionowej silnika. Rozpoznawanie aparatury zabezpieczajqcej, tqczeniowej i sterowniczej na podstawie wyglqdu zewnqtrznego i symboli graficznych. lnterpretowanie parametrow i charakterystyk czasowo-prqdowych aparatury zabezpieczajqcej. Analizowanie dzialania stycznikowo-przekainikowych uktad6w sterowania napqdem elektrycznym na podstawie schematow. . Analizowanie dziatania energoelektronicznego ukladu napedowego na podstawie schematu. . Dobieranie napqi6w elektrycznych do okreklonego zastosowania w urzqdzeniach i systemach mechatronicznych. Dobieranie ukladu zasilania dla okreklonego silnika elektrycznego. . Dobieranie aparatury zabezpieczajqcej i lqczeniowej w ukladach elektrycznych urzqdzeri i systemow mechatronicznych. . Projektowanie prostych uklad6w sterowania napqdami elektrycznymi

urzqdzeri i systernow rnechatronicznych.

2. Uktady sterowania pneumatycznego i elektropneumatycznego Struktura ukladow pneurnatycznych i elektropneurnatycznych urzqdzeh isysternow rnechatronicznych. Budowa i pararnetry napqdow pneurnatycznych. Budowa, zasada dzialania, pararnetry i zastosowanie zaworow pneurnatycznych i elektropneurnatycznych. Metody wytwarzania i przygotowywania sprgionego powietrza. Czujniki i przetworniki w obwodach pneurnatycznych. Zasady obliczania i dobierania eiernentow pneurnatycznych i elektropneurnatycznych. Metody regulacji pararnetrow ukladow pneurnatycznych. Zasady projektowania ukladow sterowania elektropneurnatycznego.

Cwiczenia: . Dobieranie napqdow pneurnatycznych do okreslonego zastosowania w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych. Dobieranie elernentow i podzespot6w ukladow pneurnatycznych. Dobieranie elernentow i podzespdow ukladow elektropneurnatycznych Projektowanie podstawowych ukladow sterowania elektropneurnatycznego. Projektowanie sekwencyjnych ukladow pneurnatycznych i elektropneurnatycznych. Projektowanie uklad6w pneurnatycznych z rnotliwoSciq regulacji pararnetrdw ukladu.

3. Uklady sterowania hydraulicznego i elektrohydraulicznego Struktura ukladow hydraulicznych i elektrohydraulicznych urzqdzen i systernow rnechatronicznych. Budowa i pararnetry napqdow hydraulicznych. Budowa i zastosowanie zaworow hydraulicznych i elektrohydraulicznych. Czujniki i przetworniki w ukladach hydraulicznych. Zasady obliczania 'i dobierania elernentow hydraulicznych. Metody regulacji pararnetrow ukladow hydraulicznych. Zasady projektowania ukladow sterowania elektrohydraulicznego.

Cwiczenia: Dobieranie napqdow hydraulicznych do okreslonego zastosowania w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych. Dobieranie elernentow i podzespdow ukladow hydraulicznych i elektrohydraulicznych. Projektowanie podstawowych ukladow sterowania elektrohydraulicznego.

Projektowanie sekwencyjnych ukladow hydraulicznych i elektrohydrauiicznych. Projektowanie ukladow hydraulicznych z rnoiliwo5ciq regulacji pararnetrow uktadu.

4. Sterowniki PLC Klasyfikacja, budowa i zasada dzialania sterownikow PLC. Zasady graficznego rozwiqzywania zadan sterowniczych (diagrarny droga-krok, rnetoda GFWFCET). Jgzyki prograrnowania (struktura, instrukcje, adresowanie) - STL, FBD, LAD. Zasady prograrnowania sterowniktrw PLC. Obstuga oprogramowania do sterowniktrw PLC.

Cwiczenia: Graficzne rozwiqzywanie zadai, sterowniczych. Opracowywanie rozwiqzan zadai, sterowniczych z wykorzystaniern sterownikbw PLC. Tworzenie programow dla sterownikow PLC w rtrinych jgzykach prograrnowania.

5. Sensoryka Zasada dziatania i budowa sensorow potoienia, odlegtosci i grubosci, prgdkosci, cisnienia, przyspieszenia, sily, ternperatury. Zasada dzialania i budowa sensorow binarnych i cyfrowych. Przyklady zastosowania sensorow. Zasady dobierania sensorow. Przehvorniki porniarowe. Zasady przetwarzania wielkoici nieelektrycznych na sygnaly elektryczne.

~wiczenia: Analizowanie informacji zawartych w katalogach dotyczqcych wybranych rodzaj6w sensorow. Dobieranie sensortrw do okreslonych, typowych zastosowafi.

6. Uklady manipulacyjne Podzial maszyn rnanipuiacyjnych. Budowa i zastosowanie robotow i rnanipulator6w. Metody prograrnowania rnaszyn rnanipulacyjnych. Bezpieczenstwo pracy w uktadach rnanipulacyjnych.

Cwiczenia: ldentyfikowanie rnaszyn rnanipulacyjnych. . Dobieranie przykladowych rnaszyn rnanipulacyjnych do okreslonych zastosowan. Syrnulacja prograrnowania (w trybie TEACH - IN) wybranego uktadu

rnanipuiacyjnego.

7. Technika regulacji Rodzaje reguiacji. Dzialanie podstawowych czlonow regulacji (P, I, 0, PID, PT). Zasada dzialania regulatorow ciiiglych, nieciqglych, cyfrowych. Przyklady zastosowan reguiatorow.

~wiczenia: Analizowanie dzialania czlonow regulacji oraz regulatorow. Porownywanie wlaSciwoSci roinych rodzajow regulatorow. Wskazywanie typowych zastosowan ukladow regulacyjnych.

8. Uktady komunikacyjne Rodzaje i funkcje ukladow komunikacyjnych w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych. Struktura typowych uktad6w kornunikacyjnych. Budowa i zasada dzialania elernentow i podzespdow ukladciw kornunikacyjnych. Struktura sieci Feldbus, Profibus, Asi.

Cwiczenia: . Opisywanie struktury i zasady dzialania wybranych ukladow komunikacyjnych w ukladach i systernach mechatronicznych. Dobieranie elementow i podzespd6w ukladow komunikacyjnych w urzqdzeniach i systernach mechatronicznych.

9. Projektowanie urzqdzeeti i systemow mechatronicznych Struktura urzqdzen i systemow rnechatronicznych. Rodzaje i zastosowanie sygnatow w urzqdzeniach i systernach mechatronicznych. Rodzaje, funkcje i parametry sterownikow w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych. Rodzaje, funkcje i pararnetry reguiatorow w urzqdzeniach i systernach rnechatronicznych. Zasady projektowania urzqdzen i systemow mechatronicznych.

Cwiczenia: Projektowanie urzqdzen lub systernow mechatronicznych

~ r o d k i dydaktyczne Plansze i foliograrny ilustrujqce: budowg i dzialanie stycznikow, przekainikbw, silnikbw eiektrycznych; strukture ukladu sterowania stycznikowo-przekainikokgo, strukturg ukladow elektropneumatycznych i eiektrohydraulicznych, budowg i dzialanie silownik6w pneurnatycznych jedno- i dwustronnego dzialania, siinikow

pneurnatycznych i napqdow liniowych, silownikow oraz silnik6w hydraulicznych, elektropneurnatycznych i elektrohydraulicznych zaworow rozdzieiajqcych, podstawowych sensorow, regulatorow, rnanipulatorow i robotow, sposoby podlqczania elernentow zewnqtrznych do sterownika PLC, typowe sieci kornunikacyjne (Asi, Profibus, Feldbus). Modele i przekroje silnikow elektrycznych prqdu stalego i przerniennego. Modele i rzeczywiste elernenty elektropneumatyczne i elektrohydrauliczne, sterowniki PLC, sensory. Prograrny kornputerowe do: projektowania i syrnulacji dzialania uklad6w elektrycznych, elektropneurnatycznych i elektrohydraulicznych. ukiadow rnanipuiacyjnych i robotow, Prograrny kornputerowe do dernonstracji dzialania sterownikbw PLC oraz rnetod ich prograrnowania, Prograrny komputerowe do dernonstracji przebiegow w ukladach automatycznej regulacji. Norrny, katalogi i poradniki z zakresu elernentow ukladow elektrycznych, elektropneurnatycznych i elektrohydraulicznych urzqdzeli i systemow rnechatronicznych oraz element6w i podzespdow sieci kornunikacyjnych w systernach rnechatronicznych.

Uwagi o realizacji programu Zajecia z przedrniotu Urzqdzenia i systemy mechatroniczne rnajq za

zadanie urnoiliwiC uczniorn uzyskanie wiadornosci i uksztakowanie urniejqtnoSci potrzebnych do projektowania, badania i eksploatacji urzqdzeh i systemow rnechatronicznych. W procesie nauczania-uczenia sie nalezy wykorzystaC wiadornosci i urniejqtnoici uczniow z zakresu przedrniotu Podstawy mechatroniki. Podczas realizacji prograrnu, naleiy IqczyC teorig z praktykq poprzez odpowiedni dob6r Cwiczeh, wykorzystywac wiadornogci i umiejetnoSci uczniow z innych przedmiotow oraz rozwijaC umiejqtnosci sarnoksztalcenia i korzystania z innych n i i podrqcznikowe irodel inforrnacji.

SkutecznosC nauczania przedmiotu Urzqdzenia i systemy mechatroniczne zaleiy w duiyrn stopniu od wlasciwego doboru tresci i rnetod nauczania. Dokonujqc wyboru metod nauczania nalely preferowac takie, ktore zapewniajq - wdroienie ucznia do sarnodzielnego i logicznego rnyslenia, - aktywny udzial w rozwiqzywaniu okreslonych zadah i problem6w. - zastosowanie zdobytej przez ucznia wiedzy w praktyce. - wyrobienie u ucznia okreslonych urniejqtnosci i nawykow.

Z uwagi na fakt, i i mechatronika stanowi synergicznq integracje wielu obszar6w wiedzy: mechaniki, elektroniki, autornatyki i inforrnatyki,

zajgcia z przedmiotu Urzqdzenia i systemy mechatroniczne naleiy prowadzii: w pracowni interdyscyplinarnej, przystosowanej zarowno do pracy grupowej, jak i indywidualnej. Pracownia powinna by6 wyposaiona w sprzgt niezbgdny do wizualizacji przekazywanych tresci programowych. CzgsC zajgi: powinna odbywaC sig w pracowni komputerowej, wyposaionej w specjalistyczne oprogramowanie potrzebne do wizualizacji i symulacji dzialania urzqdzeri i systemow mechatronicznych.

Proponuje sie nastgpujqcy podzial godzin na rea1izacj.q poszczeg6lnych dziaibw tematycznych:

LP.

1. 2.

1 elektropneumatycznego

Dzialy tematyczne

Uklady sterowania elektrycznego Uklady sterowania pneumatycznego i

36

4. 5. 6. 7. 8.

9.

Uklady sterowania elektrycznego, Uktady sterowania pneumatycznego i elektropneumatycznego, Uklady sterowania hydraulicznego i elektrohydraulicznego - realizowane w prograrnie nauczania treici dotyczq poszczegolnych ukladow urzqdzei, i systemow mechatronicznych. Proces ksztalcenia w kaidym z wymienionych dzialbw tematycznych nalezy rozpoczqi: od zapoznania uczniow ze strukturq omawianych ukladow, z zasadq ich dziaiania oraz z zasadami doboru ich element6w. Szczeg6lnq uwagg nalezy poswigcic zagadnieniom wiqzqcyrn sig z projektowaniem uklad6w sterowania. Wskazane jest aby uczniowie, korzystajqc z norm, poradnikow i katalogow, dobierali elementy i podzespdy elektryczne, pneumatyczne,

Orientacyjna liczba godzin

54

3. IUktady sterowania hydraulicznego i I

1 mechatronicznych

elektrohydraulicznego -

Sterowniki PLC Sensoryka Uktady manipulacyjne Technika regulacji Uklady komunikacyjne

Projektowanie urzqdzefi i systemow 66

30 42 32 36 40 24

Razem 1 360

elektropneumatyczne, hydrauiiczne, elektrohydrauiiczne, na podstawie technologicznego opisu dzialania urzqdzen i systemow mechatronicznych. Zaleca sig korzystanie z materialow zr6dlowych napisanych zarowno w jqzyku polskim, jak i w jgzykach obcych, szczegolnie w jgzyku angieiskim. W wyniku procesu nauczania-uczenia sig, uczniowie powinni biegie czytad i interpretowat informacje zawarte na schematach urzqdzen i systemow mechatronicznych oraz poprawnie dobierad ich eiementy i podzespdy. W osiqgnigciu tych celbw pomocne bgdzie zastosowanie metod eksponujqcych oraz aktywizujqcych, ze szczegoinym uwzgiednieniem metody przewodniego tekstu i metody projektow.

Sterowniki PLC - reaiizacja programu nauczania obejmuje czynnoQci uczni6w zwiqzane z rozwiqzywaniem zadan sterowniczych przy uzyciu sterownikow swobodnie programowalnych. Uczniowie powinni poznad strukture i zasady dzialania sterownikow PLC. Szczeg6lnq uwagg naiezy zwrocit na uksztaNowanie umiejgtnoSci graficznego rozwiqzywania zadan sterowniczych (diagram droga-krok, metoda GRAFCET), jak r6wniei na wspolpracg sterownika z urzqdzeniami zewngtrznymi, w tym z sensorami. Przed przystqpieniem do tworzenia programow dla sterownikow PLC, nalezy przedstawic uczniom metody i rodzaje jqzykow programowania. Zajqcia powinny by6 realizowane w pracowni komputerowej. Do osiagniqcia zaloionych ceiow ksztaicenia polecane jest zastosowanie metod problemowych, ze szczeg6lnym uwglgdnieniem metody przypadkow.

Uklady manipulacyjne - zadaniem tresci dzialu tematycznego jest dostarczenie uczniom wiedzy z zakresu podstaw robotyki, zapoznanie ich ze znaczeniem robotyki w prremyQle, z podstawowymi typami robotow, ich konstrukcjq oraz z rozwiqzaniami technicznymi stosowanymi w ukladach manipuiacyjnych i robotach. Po zapoznaniu z podstawowymi metodami programowania robotow, w ramach twiczen uczniowie powinni zaprogramowad przyktadowego robota edukacyjnego w trybie symulacji komputerowej. Zajqcia naleiy realizowat w pracowni komputerowej ze specjaiistycznym oprogramowaniem. Podstawowymi metodami nauczania powinny by6 Cwiczenia pdqczone z pokazem i objasnieniem.

Projektowanie urzqdzen i systemow mechatronicznych - realizacja tresci ksztaicenia powinna miec na ceiu uksztakowanie u uczniow umiejetnosci projektowania urzqdzeh i systemow mechatronicznych. Dzialania zwiqzane z projektowaniem powinny by6 wspierane przez wykonystanie odpowiedniego oprogramowania. Do osiqgnigcia

zaloionych cel6w ksztalcenia proponuje sig zastosowanie metod przewodniego tekstu i proiektbw. Zajecia zwiazane z kom~uterowo wspomaqanym . . projekiowaniem syitem6w mkchatr~niczn~ch' wyrnagajq podzialu klasy na 2- osobowe zespoly iub zorganizowania indywidualnej pracy.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnieC edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqgnigC uczni6w powinno odbywaC sig systematycznie przez caty czas realizacji tresci programowych przedmiotu, na podstawie kryteribw przedstawionych na poczqtku zajgC. Kryteria oceniania powinny dotyczye poziomu opanowania przez uczni6w wiadornoSci i umiejgtnosci wynikajqcych ze szczegtrlowych cel6w ksztafcenia.

Osiqgniecia uczni6w naleiy oceniae na podstawie: - ustnych i pisemnych sprawdzianow, - testow os i~n ig i : szkolnych, - obserwacji indywidualnej i zespolowej pracy ucznia podczas

wykonywania Cwiczeh. Proces oceniania powinien obejmowaC:

- diagnozg stanu wiedzy uczniow na wejiciu pod kqtem zaloionych cel6w ksztalcenia,

- ocenianie ksztaltujqce, czyli identyfikowanie postgp6w uczni6w w trakcie realizacji programu oraz rozpoznawanie trudnosci w osiqganiu zaloionych cel6w ksztalcenia,

- ocenianie sumatywne, czyli sprawdzanie wiadornosci i umiejc$no$ci uczniow PO zrealizowaniu programu. Podczas obserwacji pracy uczni6w naleiy zwr6ciC uwage na nastepujqce umiejetnosci:

- projektowania urzqdzeri systemow mechatronicznych, - dobierania element6w i podzespolow urzqdzen i systemow

mechatronicznych, - poslugiwania sig r6inorodnymi ir6dlami informacji, - czytania i interpretowania informacji technicznych dotyczqcych

urzqdzeli i systemow mechatronicznych, - wyjasniania zasady dzialania elementow i podzespolow urzqdzen

i systemow mechatronicznych. Najwyiej punktowane powinny by6 umiejgtnoici zwiqzane

z projektowaniem urzqdzeii i systemow rnechatronicznych.

Ocena kohcowa powinna uwzglgdnit wyniki wszystkich metod sprawdzania osiqgnigt uczniow stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Goilinska E.: Maszyny elektryczne. WSiP, Warszawa 2002 Heimann B. (pod kier.): Mechatronika. PWN, Warszawa 2001 Hornemann E., Hubscher H., Klause J., Schierack K., Stolzenburg R.: Elektrotechnika. lnstalacje elektryczne i elektronika przemyslowa. WSiP, Warszawa 1998 Katalog ,,Automatyzacja srodkami pneumatyki" - FESTO Kordowicz-Sot A,: Automatyka i robotyka. Robotyka. WSiP, Warszawa 1999 Kostro J.: Elementy, urzqdzenia i uktady automatyki. WSiP, Warszawa 1994 Latek W.: Maszyny elektryczne w pytaniach i odpowiedziach. WNT, Warszawa 1987 Markiewicz H.: Zagrozenia i ochrona od poraien w instalacjach elektrycznych. WNT. Warszawa 2000 Praca zbiorowa pod kierunkiem D. Schmida: Mechatronika. Wydawnictwo REA, Warszawa 2002 Praca zbiorowa: Poradnik montera elektryka. WNT, Warszawa 1986 Praca zbiorowa: Praktyczne zastosowania elektrotechniki. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Szenajch W.: Napqd i sterowanie pneurnatyczne. WNT, Warszawa 1997 Tunia H., Winiarski B.: Energoelektronika w pytaniach i odpowiedziach. WNT, Warszawa 1996

Wykaz literatufy nalezy aktualizowac w miare ukazywania si? nowych pozycji wydawniczych.

PRACOWNIA URZ~DZEN MECHATRONICZNYCH

Szczegolowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczeri I sluchacz powinien urnieC: - rozr6lniC przyrzqdy porniarowe i okreSliC ich przeznaczenie, - scharakteryzowat metody porniaru wielkoici geornetrycznych

i cisnienia, - scharakteryzowaC rnetody porniaru wielkoici elektrycznych, - dobra6 rnetodg i przyrzqdy do porniaru wielkoici fizycznych w

ukladach rnechatronicznych, - zorganizowaC stanowisko pracy zgodnie z wyrnaganiarni ergonornii.

bezpieczeristwa i ochrony srodowiska, - wykonaC porniary wielkoici fizycznych w ukladach rnechatronicznych, - oceni6 doktadnoiC porniarow, - odczytaC dokurnentacjg technicznq urzqdzei, i systemow

rnechatronicznych, - dobra6 elernenty i podzespdy urzqdzeri i systernow rnechatronicznych, - oceniC stan techniczny elernentow i podzespdow urzqdzeri i

systemow rnechatronicznych. - przygotowat do rnontaiu elernenty konstrukcyjne podzespd6w

urzqdzeri i systernow rnechatronicznych, - przygotowaC do rnontazu elektrycznego i mechanicznego elernenty

oraz podzespdy urzqdzeh i systemow rnechatronicznych, - zaplanowaC rozrnieszczenie elernentow i podzespolow urzqdzen

i systemow rnechatronicznych, - zaplanowa6 kolejnoSC rnontazu elernentow i podzespd6w urzqdzeri

i systernow rnechatronicznych. - dobra6 narzgdzia do rnontazu elernentow i podzespdow urzqdzeri

i systemow rnechatronicznych, - wykonaC rnontai rnechaniczny oraz elektryczny elementow i

podzespd6w urzqdzeri i systemow rnechatronicznych, - okreSliC rodzaj i zakres porniarow diagnostycznych elernentow

i podzespol6w urzqdzenia lub systernu rnechatronicznego na podstawie dokumentacji techniczno-ruchowej,

- wykonaC porniary diagnostyczne elernentow i podzespdow urzqdzenia (systernu) rnechatronicznego,

- przeanalizowaC wyniki porniarow diagnostycznych, - sporzqdziC protok& z porniarow diagnostycznych, - zastosowaC technikg kornputerowq do opracowania i analizy wynikow

porniarow, - oceniC poprawnosC wykonanego rnontaiu na podstawie oglgdzin

i porniarow,

- dokonaC rozruchu pneumatycznych, hydraulicznych i elektrycznych elementow wykonawczych urzqdzeri i systemow mechatronicznych,

- przetestowaC dzialanie czujnikow i przetwornikow w urzqdzeniach i systemach mechatronicznych,

- sprawdzit poprawnoSC przesylania sygnalow pomigdzy uktadem sterujqcym i wykonawczym,

- obsluiyC wybrany programator, - posluiyt sig oprogramowaniem specjalistycznyrn do programowania

sterownikow PLC, - zaprogramowaC operacje matematyczne i logiczne w

mikroprocesorze, - przeslaC program do sterownika PLC, - uruchomiC i przetestowaC dziatanie sterownika PLC, - dokonaC regulacji parametrow urzqdzeri i systembw mechatronicznych, - dokonaC monitorowania pracy urzqdzen i systemow

mechatronicznych na podstawie obserwacji dziatania programu do wizualizacji procesow,

- zlokalizowac uszkodzenia w urzqdzeniach i systemach mechatronicznych,

- okreSliC zakres napraw na podstawie dokumentacji technicznej, - dobra6 narzgdzia do demontaiu uszkodzonych elementow i

podzespdow urzqdzeri i systemow mechatronicznych, - zdemontowaC uszkodzone elementy i podzespoly urzqdzeri i

systemow mechatronicznych, - wymieniC uszkodzone elementy i podzespoly urzqdzen i systemow

mechatronicznych, - naprawik wybrane elementy i podzespdy urzqdzeti i systemow

mechatronicznych. - zastosowat zasady bhp, ochrony ppoi. i ochrony irodowiska przy

montalu i eksploatacji urzqdzeri i systemow mechatronicznych,

Material nauczania 1. Podstawy miernictwa Wzorce jednostek wielkosci fizycznych wystgpujqcych w mechatronice. Systemy i metody pomiarowe. Przyrzqdy pomiarowe. WlaSciwosci metrologiczne przyrzqdow pomiarowych. Klasyfikacja przyrzqdow pomiarowych. Oznaczanie przyrzqdow pomiarowych. Blgdy pmyrzqdow pomiarowych. Niepewnosd pomiaru.

cwiczenig: Dobieranie metody do porniaru okreslonych wielkosci fizycznych.

. Dobieranie przyrzqd6w do wykonywania pomiar6w z wymaganq dokladnoSciq. Odczytywanie oznaczeri przyrzqdow pomiarowych.

2. Pomiary wielkosci geometrycznych ZamiennoSC czgSci w budowie maszyn. Wymlary graniczne, wymiar nominalny, odchylki graniczne. Tolerancja wymiaru. Pasowanie. Zasada stalego otworu i waika. Luz i wcisk. Uktad tolerancji. Uktad pasowari. ChropowatoSC powierzchni. Parametry chropowatoSci, wzorce chropowatoSci. Mierzenie i sprawdzanie. Klasyfikacja przyrzqddw pomiarowych do pomiaru wieikoSci geometrycznych. Wzorce miar. Sprawdziany. Przyrzqdy suwmiarkowe. Przycqdy mikrometryczne. Czujniki. Przyrzqdy do porniaru kqt6w. Mikroskop warsztatowy. Dobor przyrzqdow pomiarowych. Pomiar wielkoSci geometrycznych. Zasady bhp podczas wykonywania pomiar6w. Postgp w metrologii. Utytkowanie i konselwacja przyrzqd6w pomiarowych.

Cwiczenia: . Obliczanie wymiarow granicznych, odchylek, tolerancji. Obliczanie luz6w i wciskow. Wybieranie z PN odchylek dla zadanych pasowari i obliczanie luzow oraz tolerancji pasowania. Odczytywanie z PN odchylek dla zadanych pasowari. Sprawdzanie chropowatoSci powierzchni. Wykonywanie pomiar6w czqSci maszyn o rbinych ksztaltach za pomocqprzyrzqdbw suwmiarkowych i mikrometrycznych. Sprawdzanie otwor6w i watkow za pomocq sprawdzianbw. Wykonywanie pomiar6w odchylek za pomocqczujnika zegarowego. Wykonywanie pomiarbw kqt6w.

3. Pomiary ciinienia Przyrzqdy do pomiaru ciSnienia (ciknieniomierze). Dob6r przyrzqdow. Przygotowanie ukladu do pomiaru cisnienia. Wykonywanie pomiarow. Zasady bhp podczas wykonywania pomiar6w.

Cwiczenia: Wykonywanie pomiarow cisnienia wedlug dokumentacji technicznej.

4. Pomiary wielkokci elektrycznych Przyrzqdy do pomiaru wielkoSci elektrycznych - budowa, podziat i

przeznaczenie. WlaSciwosci metrologiczne przyrzqdow pomiarowych. Symbole i oznaczenia przyrzqdow pomiarowych. Przyrzqdy analogowe i cyfrowe. Pomiary prqdu i napigcia statego oraz przemiennego. Metody pomiaru rezystancji. Metody pomiaru mocy w obwodach prqdu statego oraz przemiennego jedno- i trojfazowego. Metody pomiaru indukcyjnoSci i pojemnosci. Pomiary za pomocq oscyloskopu. Dobor metody pomiarowej i przyrzqdow do pomiaru wieikoSci elektrycznych. Zasady montazu uktadow pomiarowych. Wykonywanie pomiarow. Zasady bhp podczas wykonywania pomiarow. Analiza wynik6w pomiarow. OkreSlanie btgd6w pomiarow. Uzytkowanie i konserwacja przyrzqdow pomiarowych.

Cwiczenia: lnterpretowanie oznaczeh podawanych na podzielni eiektrycznych przyrzqdow pomiarowych. Obliczanie statej podziatki przyrzqdu pomiarowego oraz jego wskazania dla zadanego odchylenia wskazowki. Obiiczanie btgdu bezwglgdnego i Mgdu wzglgdnego pomiaru wskazanym miernikiem dla zadanego odchylenia wskazowki. Dobieranie rodzaju przyrzqdu pomiarowego i jego zakresu do pomiaru wybranych wielkosci elektrycznych. Wykonywanie pomiarow napigcia oraz prqdu eelktrycznego w obwodach o roinej konfiguracji. Wykonywanie pomiarow rezystancji (omomierzem oraz rnetodq technicznd pojedynczych elementow oraz uktadow o roinej konfiguracji. . Wykonywanie pomiarow mocy odbiornika prqdu stalego oraz ukladow odbiornikow. . Wykonywanie pomiarow indukcyjnosci z uiyciem mostka. Wykonywanie pomiarow mocy czynnej, biernej i pozornej pobieranej przez r6ine odbiomiki jednofazowe. . Wykonywanie pomiarow mocy czynnej i biernej w ukladach trojfazowych symetrycznych oraz niesymetrycznych. Wykonywanie pomiarow z wykorzystaniem oscyloskopu.

5. Montai urzqdzen mechatronicznych Zasady montazu urzqdzen rnechatronicznych. Narzgdzia i przyrzqdy do montaiu elementow i podzespd6w urzqdzeli mechatronicznych. Planowanie pomiarow diagnozujqcych pracg urzqdzenia mechatronicznego. Montai elementow i podzespdow urzqdzeh mechatronicznych. Pomiary diagnozujqce pracg urzqdzenia rnechatronicznego. Zasady oceny jakosci montaiu elementow i

podzespolbw urzqdzeri mechatronicznych. Bezpieczeristwo i higiena pracy, ochrona przeciwpoiarowa i ochrona Srodowiska podczas montaiu urzqdzeh mechatronicznych.

~wiczenia: Dobieranie metod i przyrzqdow do porniaru wielkoici elektrycznych. Dobieranie metod i przyrzqd6w do porniaru wielkosci geometrycznych. Dobieranie metod i przyrzqdow do pomiaru ciknienia. Cqczenie ukladow do pomiaru wielkoici elektrycznych, wieikosci geometrycznych i cisnienia. Wykonywanie porniarow wielkoSci elektrycznych: napigcia, prqdu, rezystancji, pojemnoSci, indukcyjnoSci, mocy w urzqdzeniach mechatronicznych. Wykonywanie porniarow wielkoSci geometrycznych. Wykonywanie pomiarow parametrow pracy silnika eiektrycznego. Wykonywanie pomiartrw parametrow uklad6w elektronicznych. Analizowanie wynik6w porniarow. Okreslanie niepewnokci pomiarow. Przygotowywanie wybranych elementow i podzespol6w urzqdzeh i systemow mechatronicznych do rnontaiu. Montowanie urzqdzeh i systemow mechatronicznych na podstawie dokurnentacji technicznej. Sprawdzanie poprawnosci dziaiania poszczeg6lnych ukladow w urzqdzeniach i systemach mechatronicznych.

6. Programowanie sterownik6w PLC Zasady programowania sterownikow PLC. Programowanie mikroprocesorowe. Prograrnowanie i obsluga sterownikow PLC. Uruchamianie i testowanie sterowniktrw PLC. Wykorzystywanie sterownikow PLC w urzqdzeniach rnechatronicznych.

Cwiczenia: Graficzne rozwiqzywanie zadan sterowniczych. Programowanie podstawowych operacji matematycznych i logicznych w wybranym jezyku prograrnowania. Programowanie i testowanie sterownikow PLC.

7. Uruchamianie urzqdzeri mechatronicznych Zasady rozruchu urzqdzeri i systemow mechatronicznych. lnstalacja i uruchamianie oprogramowania do wizualizacji proces6w. Zasady poslugiwania sig oprogramowaniem specjalistycznym do wizualizacji

45

sterowania oraz regulacji procesow. Przepisy bhp podczas uruchamiania urzqdzeri i systemow mechatronicznych.

Cwiczenia: Uruchamianie urzqdzen i systemow mechatronicznych. . Uruchamianie i obsluga oprogramowania do wizualizacji procesow.

8. Regulacje parametrow w urzqdzeniach rnechatronicznych Kalibracja pdoienia elementow i podzespdow urzqdzeh mechatronicznych. Regulacja prqdkoSci dzialania napqd6w w urzqdzeniach mechatronicznych. Reguiacja czasow opoinieri, iicznikow itp. Regulacja parametrow ukladow zasilajqcych urzqdzen i systemow mechatronicznych. Kalibracja czujnikow i przetwornik6w w urzqdzeniach i systemach mechatronicznych. Zmiana wartoSci nastaw parametrow w sterownikach PLC, regulatorach i falownikach.

Cwiczenia: Wykonywanie regulacji parametrow urzqdzenia lub systemu mechatronicznego z wykorzystaniem elementow dyskretnych (czujniki, przetworniki, zawory dlawiqce). Wykonywanie regulacji parametrow urzqdzenia lub systemu mechatronicznego z wykorzystaniem urzqdzei, programowanych.

9. Naprawy urzqdzeri mechatronicznych Demontat elementow i podzespd6w urzqdzeri i systemow mechatronicznych. Naprawy elementow i podzespdow elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych urzqdzeti i systemow mechatronicznych. Dokumentacja techniczna sporzqdzanych napraw urzqdzeri mechatronicznych. Przepisy bhp, ochrony przeciwpoiarowej i ochrony Srodowiska podczas naprawy urzqdzeh mechatronicznych.

Cwiczenia: Lokalizowanie nieprawidtowo dzialajqcych eiementow i podzespotow urzqdzen i systemow mechatronicznych. Dokonanie wymiany uszkodzonych elementow i podzespolow urzqdzen i systemow mechatronicznych. . Dokonanie naprawy wybranych eiementow i podzespdow urzqdzeri i systemow mechatronicznych.

Sporzqdzanie dokumentacji technicznej wykonanych napraw.

~ r o d k i dydaktyczne Elementy i podzespoly urzqdzeii i systemow mechatronicznych przeznaczone do montaiu. Zestawy narzgdzi do montazu i serwisu elektronicznego i elektromechanicznego. Dydaktyczne urzqdzenia i systemy mechatroniczne. Przyrzqdy do pomiaru wielkosci geometrycznych. Przyrzqdy do pomiaru cihienia. Przyrzqdy do pomiaru wielkosci elektrycznych. Oscyloskopy, czujniki i przetworniki pomiarowe. Zestawy elementow elektrycznych i elektronicznych. Zestawy do programowania i obstugi sterownikow PLC. Programy komputerowe do rejestracji i opracowania wynikow pomiarow. Programy komputerowe do opracowywania sprawozdari z wykonanych Cwiczeri. Dokumentacja techniczna. DTR. Normy, katalogi, poradniki. lnstrukcje i przewodnie teksty do Cwiczen.

Uwagi o realizacji programu Program nauczania przedmiotu ,,Pracownia urzqdzeli

rnechatronicznych" sklada sig z dw6ch czgSci. Pierwsza z nich obejmuje treSci z zakresu miernictwa, druga z zakresu montaiu, programowania, uruchamiania, regulacji i napraw urzqdzeri mechatronicznych. Realizacja treSci czgsci pierwszej powinna b y t skorelowana z ksztatceniem w ramach przedmiotu ,,Podstawy mechatroniki". Pozwoli to na wykorzystanie wiedzy uczni6w z zakresu obwodow elektrycznych podczas wykonywania pomiarow wielkosci elektrycznych. W procesie nauczania-uczenia sig naleiy stosowaC metodg Cwiczeti praktycznych, przewodniego tekstu, a takie metodg projektbw. Podczas wprowadzania nowych treSci oprbcz metod aktywizujqcych wskazany jest opis i pokaz z wyjasnieniem. W czasie zajgt szczeg6lnq uwagg naleiy zwracat na przestrzeganie przez uczniow przepisow bhp, korzystanie z dokumentacji technicznej, katalogbw, norm oraz na umiejgtnoSC pracy w zespole.

Zajgcia powinny odbywaC sig w grupie do 16 osob, z podziatem na zespdy 2 -3 osobowe tub indywidualnie.

TreSci programowe czgsci pierwszej naleiy realizowat w pracowni wyposaionej w stanowiska do pomiarow wielkoici geometrycznych, cisnienia i wielkosci eiektrycznych. Pomiary elektryczne naleiy

wykonywaC wpracowni wyposazonej w stanowiska zasilane regulowanym napigciem przemiennym jednofazowym i trojfazowym oraz stabilizowanym napigciem stalym, a takie w elektryczne i elektroniczne przyrzqdy porniarowe, generatory wielofunkcyjne, oscyloskopy, zestawy elementow elektrycznych i elektronicznych oraz w programy komputerowe.

Realizacja programu czgkci drugiej wymaga wyposaienia pracowni w stanowiska zasilane: napigciem przemiennym jednofazowym i tr6jfazowym, stabilizowanym napigciem staiym, sprgzonym powietrzem o regulowanym ciknieniu, a take w zestawy elementow wykonawczych: elektrycznych, pneumatycznych i hydraulicznych, czujniki i przetworniki, elementy i urzqdzenia sterujqce, regulatory, przyrzqdy pomiarowe, programy komputerowe.

Majqc na ceiu samodzielne wykonywanie Cwiczen przez uczniow, naleiy przygotowat odpowiedniq instrukcjq lub przewodni tekst. lnstrukcja powinna zawieraC: wiadomoSci teoretyczne niezbgdne do wykonania Cwiczenia, jego przebieg oraz wskazbwki do wykonania. Uczeh powinien zapoznaC sig z instrukcjq przed przystqpieniem do Cwiczen. Cwiczenia podane w poszczegolnych dzialach tematycznych stanowiq propozycjg, ktora mote byc wykorzystana w czasie zajgC. Wskazane jest, aby nauczyciel przygotowat wtasne Cwiczenia o rotnym stopniu trudnosci, kt6re moze realizowaC w warunkach swojej szkoty.

Na piewszych zajgciach nauczyciel powinien przedstawik organizacjg zajqC, omowiC regulamin i instrukcjg bhp obowiqzujqcq w pracowni, uSwiadomiC uczniom zagrozenia zwiqzane z prqdem elektrycznym, wskazaC zastosowane w pracowni krodki ochrony przeciwpozarowej i sprzqt ochrony przeciwpozarowej oraz zademonstrowaC awaryjne wylqczanie zasilania.

Przed dopuszczeniem uczniow do wykonywania Cwiczeri praktycznych naleiy zapoznaC ich z przepisami bhp obowiqzujqcymi na danym stanowisku Cwiczeniowym.

Na realizacjg poszczeg6lnych dzial6w tematycznych proponuje sig nastepujacy podzial godzin:

Pomiary wielkosci geometrycznych - pomiary powinny by6 poprzedzone realizacjq treSci z zakresu tolerancji i pasowah. Poniewai ich zrozumienie moie sprawiC uczniom trudnoSci naleiy podczas wprowadzania i utrwalania pojgC z tego zakresu przeprowadziC znacznq iloSC Cwiczeri obliczeniowych. Podczas pomiarow wskazane jest ksztaltowanie umiejgtnoSci dokonywania pomiar6w powszechnie stosowanymi przyrzqdami, szacowanie wielkoici popelnianych podczas pomiar6w blgd6w oraz doboru przyrzqdow pomiarowych.

8.

Pomiary wielkosci elektrycznych -pierwsze Cwiczenia powinny by6 proste i starannie zaplanowane, poniewai uczniowie nie posiadajq dogwiadczenia w wykonywaniu pomiar6w. Uczniowie, nie majqc duiej sprawnoSci manualnej w lqczeniu uklad6w oraz w poslugiwaniu sig przyrzqdami pomiarowymi, muszq mieC odpowiednio du io czasu na wykonanie wszystkich czynnoSci oraz na analizg wynik6w pomiar6w i wyciqgnigcie wniosk6w. W miarg nabywania doSwiadczenia i ksztaltowania sig nawyk6w moina wprowadzaC stopniowo metodg przewodniego tekstu, wymagajqcq od uczni6w wigkszej samodzielnoSci.

Podczas wykonywania Cwiczeri naleiy pdoiyC nacisk na wlaSciwe dobieranie metod pomiarowych, poprawne przeprowadzanie pomiar6w, analizowanie ich wynikow oraz okreSlanie dokladnoSci pomiar6w. Szczeg6lnq uwagg naleiy zwracac na przestrzeganie zasad bhp podczas wykonywania pomiarow.

Montaz urzqdzen mechatronicznych - Cwiczenia z tego zakresu powinny obejmowaC; planowanie pacy, przygotowanie stanowiska pracy, przygotowanie czgSci i materiatow, wykonanie praktyczne montaiu, samooceng wykonanej pracy oraz prezentacjg. Cwiczenia dotyczqce montaiu napgd6w i sterowania elektrycznego powinny odbywaC sig pod bezpoSrednim nadzorem nauczyciela.

Regulacje parametrow w urzqdzeniach mechatronicznych

Programowanie urzqdzen mechatronicznych - waine jest, aby uczniowie rozwiqzywali rzeczywiste problemy zwiqzane ze sterowaniem procesami i aby ich rozwiqzania byly moiliwie kompleksowe. Powinni oni mieC moiliwoSC programowania sterownikow we wszystkich jezykach programowania przewidzianych normq. Zaklada sig, i e uczniowie bgdq programowaii rowniet falowniki i regulatory. Zajgcia powinny umoiliwid indywidualnq pracg uczni6w.

40 9. I Naprawy urzqdzeh mechatronicznych

Razem 60 372

Naprawy urzqdzen mechatronicznych - naleiy zwrociC uwagq na typowe zakresy napraw urzqdzen lub systemow mechatronicznych - glownie poprzez wymiang uszkodzonych elementow. Uczniowie powinni ocenic rodzaj uszkodzenia i wymienic uszkodzony element. W ramach Cwiczeh moina rowniei wykonaC naprawq elementow i podzespdow utzqdzen mechatronicznych. W tym dziale programowym uczniowie wykonujq zadania kompleksowo, to znaczy, i e naprawa ma by6 wykonana od okreslenia przyczyn awarii, poprzez wymiang uszkodzonych elementow, a i po rozruch i kalibracjq urzqdzenia lub systemu mechatronicznego. W niektorych przypadkach posluiyk sig moina instrukcjqserwisowq(w jgzyku polskim lub obcym).

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigc edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osittgniqC uczni6w naleiy przeprowadzaC systematycznie w trakcie realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie kryteri6w przedstawionych na poczqtku zajqC. Kryteria oceniania powinny dotyczyC poziomu oraz zakresu opanowania umiejgtnoSci i wiadomosci wynikajqcych ze szczeg6lowych cel6w ksztalcenia.

Proces oceniania powinien obejmowad: - diagnozq stanu wiedzy uczniow przed przystapieniem do

wykonywania Cwiczeh, - ocenianie ksztaltujqce, czyli identyfikowanie postqpow uczniow

w trakcie realizacji programu, - ocenianie sumatywne, czyli sprawdzanie wiadomosci i urniejqtnokci

uczni6w po zrealizowaniu programu. Przed dopuszczeniem uczniow do wykonywania Cwiczen

praktycznych naleiy sprawdziC ich przygotowanie z zakresu przestrzegania zasad bhp oraz znajomosci zagadnieh objqtych Cwiczeniem.

Ocenianie ksztaltujqce powinno polegab na: - obserwacji i ocenie czynnosci uczniow podczas wykonywania

Cwiczenia, - ocenie opracowanego przez uczniow sprawozdania z Cwiczenia. - ocenie opracowanych projektow.

Umiejqtnosci praktyczne proponuje sig sprawdraC przez obserwacjq czynnosci wykonywanych podczas realizacji Cwiczen. Przy ocenie naleiy uwzglgdnid przede wszystkim nastgpujqce umiejqtnosci: - organizowania stanowiska pracy,

- dobierania metod i przyrzqd6w pomiarowych, - wykonywania pomiarow wielkosci fizycznych, - montaiu i demontaiu urzqdzeri mechatronicznych, - wykonywania prostych napraw urzqdzeti mechatronicznych, - przestrzegania zasad bhp na stanowisku pracy.

Po zakonczeniu realizacji programu dziatu tematycznego proponuje sig zastosowanie testu praktycznego z zadaniami typu pr6ba pracy, zadaniami nisko lub wysoko symulowanymi. Do zadari naleiy opracowaC kryteria oceny i schemat punktowania.

W ocenie osiagnigC ucznia po zakonczeniu realizacji programu nauczania naleiy uwzglgdniC wyniki wszystkich, stosowanych przez nauczyciela, sposobow sprawdzania osiagnigk ucznia.

Dla ucznibw, kt6rzy bezbtgdnie wykonali wszystkie Cwiczenia z zakresu montaiu, eksploatacji i napraw urzqdzeri mechatronicznych (Cwiczenia z pomiarow wielkoSci fizycznych charakterystycznych dla mechatroniki moina traktowaC jako wprowadzajqce) proponuje sig wydanie na zakonczenie zajqC certyfikat6w potwierdzajqcych uksztanowanie umiejgtnosci.

Literatura Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2000 Chwaleba A,, Ponitiski M., Siedlecki A,: Metrologia elektryczna. WNT, Warszawa 2000 Goiliriska E.: Maszyny elektryczne. WSiP, Warszawa 2002 G6recki A,, Grzegbrski Z.: Montai, naprawa i eksploatacja maszyn i urzqdzeh przemystowych. WSiP, Warszawa 1998 Heimann B. (pod kier.): Mechatronika. PWN, Warszawa 2001 Hornemann E., Hiibscher H., Klause J., Schierack K., Stolzenburg R.: Elektrotechnika. lnstalacje elektryczne i elektronika przemyslowa. WSiP, Warszawa 1998 Horowitz P., Hill W.: Sztuka elektroniki. CzeSC I i II. Wydawnictwo Komunikacji i LqcznoSci, Warszawa 1995 Jakubiec W.: Metrologia wielkosci geometrycznych. WNT, Warszawa 1999 Kacejko L.: Pracownia elektryczna. Tom II. MCNEMT, Radom 1993 Karkowski 2.: Miernichvo elektroniczne. WSiP, Warszawa 1991 Katalog ,,Automatyzacja Srodkami pneumatyki" - FESTO Kordowicz-Sot A,: Automatyka i robotyka. Robotyka. WSiP, Warszawa 1999 Kostro J.: Elementy, urzqdzenia i uktady automatyki. WSiP, Warszawa 1994 Markiewicz H.: Zagroienia i ochrona od poraieri w instalacjach

elektrycznych. WNT, Warszawa 2000 Praca zbiorowa pod kierunkiem D. Schmida. Mechatronika. Wydawnictwo REA, Warszawa 2002 Praca zbiorowa. Poradnik montera elektryka. WNT, Warszawa 1986 Praca zbiorowa: Praktyczne zastosowania elektrotechniki. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Pilawski M.: Pracownia elektryczna. WSiP, Warszawa 2000 Struczyriski G., Swieriewski M.: Bezpieczna eksploatacja urzqdzeti elektroenergetycznych w pytaniach i odpowiedziach. WNT, Warszawa 1989 Szejnach W.: Napqd i sterowanie pneurnatyczne. WNT, Warszawa 1997 Tunia H., Winiarski 0.: Energoelektronika w pytaniach i odpowiedziach. WNT, Warszawa 1996 Zembrzuski J.: Uszkodzenia i naprawa silnik6w elektrycznych. WNT, Warszawa 1999

Wykaz literatury nalety aktualizowad w miarq ukazywania siq nowych pozyq7 wydawniczych.

JEZYK OBCY ZAWODOWY

Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczeri I sluchacz powinien umieC: - postuiyC sig jgzykiem obcym w zakresie wykonywanych zadah, - porozumieC sic z uczestnikami procesu pracy wykorzystujqc

stownictwo og6lnotechniczne, - wydac instwkcje i polecenia w jgzyku obcym, - skorzystaC z dwujqzycznych slownik6w: ogblnego, technicznego oraz

z obcojqzycznych slownik6w specjalistycznych, - przeczytak i przetlumaczyC obcojgzycznq korespondencjg, literature

i prasg z zakresu mechatroniki, - przeczytaC ze zrozumieniem i przetlumaczyC obcojqzycznq

dokumentacjq technicznq urzqdzeh i system6w mechatronicznych oraz ich element6w i podzespdow,

- uzyskaC, w drodze konwersacji telefonicznej, informacje dotyczqce serwisu urzqdzeri i system6w mechatronicznych,

- zredagowaC notatkg z tekstu stuchanego i czytanego, - zainstalowaC i wykorzystaC obcojgzyczne oprogramowanie niezbqdne

do pracy urzqdzeri i system6w mechatronicznych, - rozr6iniC komendy i polecenia przy dozorowaniu pracy urzqdzeh

i systemow mechatronicznych, - posluiyc sig liczebnikami gl6wnymi i porzqdkowymi przy nastawianiu

parametr6w system6w mechatronicznych, - skorzystaC z terminoiogii migdzynarodowej przy projektowaniu

i programowaniu urzqdzeri i system6w mechatronicznych, - skorzystaC z obcojqzycznej dokumentacji technicznej, norm,

katalog6w i poradnikbw, - wykorzystaC obcojgzyczne zasoby lnternetu zwiqzane z tematykq

zawodowq (poprawnie wpisaC do przeglqdarki, wyszukaC, odczytaC i przettumaczyC odpowiednie hasla dotyczqce mechatroniki),

- przeczytat ze zrozumieniem i przettumaczyk korespondencjq otrzymywanq w poczcie elektronicznej,

- przeprowadziC w jgzyku obcym korespondencjq z firmami, instytucjami i osobami prywatnymi, w sprawach zawodowych, przy uiyciu poczty tradycyjnej i elektronicznej.

- przettumaczyC, z zachowanlem zasad gramatyki i ortografii jgzyka obcego, teksty zawodowe napisane w jgzyku polskim.

- posluiyC sig slownictwem zwiqzanym z prowadzeniem dzialalnoSci gospodarczej,

- skorzystaC z obcojezycznych i r o d d informacji w celu doskonalenia sig i aktualizowania wiedzy zawodowej.

Material nauczania 1. Material gramatyczny na poziomie podstawowym i srednio

zaawansowanym Rodzajniki okreSlone i nieokreSlone. Przyimki. Zaimki osobowe, wskazujqce, dzieriawcze, wrglqdne, pytajqce, nieokreSlone. Przymiotniki, stopniowanie. PrzysWwki, stopniowanie. Powtbrzenie czasow i trybow. Zdania warunkowe i nastgpstwo czasow. Strona bierna czasownika. Mowa zaletna.

Cwiczenia: Wykonywanie testu kompetencji jgzykowych. Wykonywanie kwiczen gramatycznych.

2. Zagadnienia leksykalne: slownictwo og6lnotechniczne Zawody, kraje, narodowoSci. Wykonywanie czynnoSci i zadari zawodowych. OkreSlanie wieku i czasu. OkreSlanie miary, wagi, iloSci oraz innych danych liczbowych w kontekScie zawodowym. Zasady pisowni i wymowy liczebnik6w gidwnych i porzqdkowych. Podstawowy stowniczek komputerowy. Podstawowe komendy kornputerowe.

Cwiczenia: . Opisywanie zadan i czynnoSci zawodowych. . Opisywanie wtaSciwoSci technicznych przedmiotow. . OkreSlanie wieku ludzi i przedmiotow, Cwiczenia z czasem i zegarem. . Wykonywanie Cwiczen leksykainych z lukq i testow wielokrotnego wyboru.

3. Zagadnienia leksykalne: terminologia zawodowa Stownictwo zwiqzane z wykonywaniem zawodu technika mechatronika, zwiaszcza w zakresie projektowania, montazu, uiytkowania i napraw urzqdzeri i systernow rnechatronicznych (podstawy mechatroniki, modulowoSC urzqdzen i systernow mechatronicznych, technika cyfrowa i mikroprocesorowa, elernenty elektryczne i elektroniczne, elementy uktad6w pneumatycznych i hydraulicznych, elementy aparatury kontrolno-pomiamwej).

Cwiczenia: . Sporzqdzanie specyfikacji urzqdzeh mechatronicznych w jqzyku obcyrn (metoda projektow).

Wykonywanie plansz z obcojqzycznymi nazwami czqsci urzqdzen mechatronicznych (projekt). Wykonywanie testow slownikowych z zakresu znajomosci terminologii zawodowej.

4. Doskonalenie pracy z tekstern Dokumentacja techniczna urzqdzeri i systemow mechatronicznych. Obcojqzyczna prasa specjalistyczna, normy, katalogi, poradniki. Komendy i poiecenia uzywane w oprogramowaniu. Specjalistyczne materiaty audiowizualne. lnternetowe zasoby zawodowe. Korespondencja zawodowa.

Cwiczenia: Korzystanie z materialow pomocniczych: slownik6w, opracowari specjalistycznych, lnternetu. Wyszukiwanie artykulow o tematyce zawodowej w sieci Internet - praca indywidualna, rnetoda projektow. . Analizowanie struktury tekstu, identyfikowanie zagadnieri gl6wnych i drugorzqdnych. Wyciaganie wniosk6w z informacji podanych w tekscie. Postugiwanie sig kontekstern w zrozurnieniu dokumentu. . Formulowanie pytari dotyczqcych wysluchanego i przeczytanego tekstu. Sporzqdzanie notatki. Wysylanie i odbieranie obcojqzycznych wiadomosci pocztq elektronicznq- syrnulacja kornputerowa w parach. Tlumaczenie tekstow zawodowych z jqzyka polskiego na jqzyk obcy. Tworzenie wtasnego slowniczka terminologii zawodowej - praca indywidualna. Cwiczenia weryfikujqce rozurnienie tekstu z odsluchu.

5. Konwersacje zawodowe Ksztaltowanie stosunk6w interpersonalnych. Wyraianie iyczeri i iqdari w jezyku obcym. Uzycie form grzecznoSciowych w dzialalnoSci zawodowej. Prowadzenie rozmowy telefonicznej.

Cwiczenia: Zadawanie pytari i udzielanie odpowiedzi (praca w parach). Stosowanie zwrotow konwersacyjnych uiywanych do wyralania pozytywnej opinii, zglaszania wqtpliwo8ci, stawiania warunkow, argumentowania. Stosowanie zwrotow grzecznoSciowych uiywanych w rozmowach zawodowych (symulacja).

Uzyskiwanie i udzielanie informacji w konwersacji przez telefon (symulacja).

6. Jezyk obcy w dzialalnosci gospodarczej Podstawowe elementy iyciorysu i listu motywacyjnego. Zasady i rnetody komunikowania sic. Formalno-prawne podstawy dzialalnosci gospodarczej. DziatalnoSC marketingowa firmy.

ewiczenia: Sporzqdzanie dokumentow zwiqzanych z zatrudnieniem: iyciorysu i listu motywacyjnego (praca indywidualna). . Rozmowa kwalifikacyjna o przyjqcie do pracy (inscenizacja). Rozroinianie roznego typu form dzialalnosci i um6w o pracq. Sporzqdzanie reklamy ustug i urzqdzeri mechatronicznych.

~ r o d k i dydaktyczne Slowniki dwujqzyczne, techniczne, specjalistyczne i ogolne. Czasopisma specjalistyczne, normy, katalogi, poradniki. Podrqczniki zawodowe w jqzyku obcym. Filmy o ternatyce zawodowej w wersji obcojqzycznej (kasety wideo). Nagrania tekstow z zakresu jqzyka obcego ogolnego, technicznego i specjalistycznego (kasety audio). Wzory dokumentc'~~, CV, listow motywacyjnych. ~ e s t a w plansz z obcojqzycznq te rm in~ lo~ i~urzqdzen mechatronicznych. Sprzqt audiowizualny: telewizor, magnetowid, urzqdzenia audio.

Uwagi o realizacji programu Absolwent szkoty ksztalcqcej w zawodzie technik mechatronik bqdzie

w przyszioSci specjalistq w interdyscyplinarnej dziedzinie nauki i techniki, iqczacej w sobie zagadnienia mechaniki, elektroniki i informatyki. Zakres treSci programu nauczania przedmiotu Jqzyk obcy zawodowy ma na celu stworzenie podstaw do takiego wielokierunkowego wyksztalcenia. Przewidziane w nim zajqcia bazujq na umiejqtnoSciach jqzykowych w zakresie ogolnym oraz na umiejqtnosciach i wiadomosciach z zakresu mechatroniki. Wskazane jest, by byty one prowadzone w porozumieniu z nauczycielami innych przedmiotow zawodowych, w celu skorelowania materiatu nauczania i tematyki cwiczeri. Uczniowie powinni otrzymywaC do opracowania lub przettumaczenia materiaty wykorzystywane na zajqciach z przedmiotow zawodowych.

Zajqcia powinny odbywaC siq w laboratorium jqzykowym ze stanowiskami dydaktycznymi wyposazonymi w sprzqt audiowizualny. czqsc

56

zajgb naleiy prowadziC w pracowni komputerowej z dostgpem do lnternetu i poczty elektronicznej.

Program nauczania jgzyka zawodowego stanowi kontynuacjg jgzyka obcego nauczanego jako przedmiot ogolny, totei warunkiem przystapienia do nauki przedmiotu jest znajomoSC danego jgzyka przynajmniej na poziomie podstawowym. W miqzku z powyiszym, realizacjg programu naleiy rozpoczqC od zdiagnozowania umiejgtnoSci jgzykowych ucznia i zaplanowania na tej podstawie metod nauczania oraz organizacji zajgC tak, by w jak najwyiszym stopniu osiagnqC najwainiejszy cel przedrniotu, jakim jest swobodne poslugiwanie sig jgzykiem obcym w praktyce zawodowej. W tym celu wskazane jest przeprowadzenie testu kompetencji jgzykowych. Nie powinien on jednak by6 zbyt trudny, aby diagnozujqc obiektywnie umiejqtnoSci uczniow, zachgcil ich jednoczeSnie do nauki i uwierzenia we wlasne sily. Proponuje sig zastosowaC jeden z wielu testow dostgpnych w lnternecie lub inne testy sprawdzajqce poziom umiejgtnoSci wejSciowych. Naleiy r6wniei przeprowadzi6 diagnozg umiejgtnoSci uczni6w w zakresie wypowiedzi ustnej na wybrany temat.

Przyjqwszy za cel gi6wny umiejgtnoSC funkcjonalnego i pragmatycznego poslugiwania sig jgzykiem obcym, przy konstruowaniu programu wzigto pod uwagg wskazane w Podstawie programowej ogblne obszary, w ktorych winny mieSciC sig dziaiania ucznia, wykonywane zarowno pod kierunkiem nauczyciela, jak i samodzielnie. W programie ujqte s q one jako osiqgnigcia w zakresie czterech sprawnoSci jgzykowych: - rozumienia ze sluchu, - mowienia, - czytania ze zrozumieniem, - pisania i redagowania wypowiedzi.

Nauczyciel powinien pelnib rolg przewodnika w Swiecie zwiqzanym z obcojgzycznq tematykq zawodowq. Uczeri ma by6 przygotowany do samodzielnego zdobywania i wykorzystywania wiedzy, planowania i organizowania wtasnej pracy, tworczego rozwiqzywania problemow, rozwijania zainteresowari i sprawnoSci.

Od pierwszych zajgC ksztalciC naleiy umiejgtnoSC poslugiwania sig wsp6iczesnymi irodlami informacji, stownikami, prasq obcojgzycznq, a w tym umiejgtnoSC czytania ze zrozumieniem, problematyrowania, hierarchizowania, streszczania, sporzqdzania notatki. Naleiy poloiyC rbwniez nacisk na sprawne korzystanie z lnternetu. UmiejgtnoSC poslugiwania sig roinymi irodiami informacji oraz wzbogacania wiedzy mogq rozwijaC przygotowywane przez uczniow referaty - indywidualne

wystapienia na dany temat, streszczenia problematyki dokumentow i artykulow zawodowych.

Osiqgnigcie przez uczniow zaloionych w programie szczegolowych celow ksztalcenia wymaga stosowania roinorodnych metod nauczania: podajqcych oraz poszukujqcych, opartych na dziataniu i aktywnoSci uczniow podczas poznawania nowej wiedzy.

Zajqcia grupowe (w zespdach 4 - 6 osobowych) powinny by6 prowadzone metodami aktywizujqcymi, ze szczeg6lnym wykorzystaniem technik ,,burry rn6zg6wn, metaplanu, symulacji i inscenizacji. Ponadto proponuje sig prowadzenie Cwiczeh indywidualnych, dostosowanych do poziomu i tempa uczenia sig ucznia, zwiqzanych gl6wnie z tlumaczeniami i korzystaniem z lnternetu. Innq formq zajgC moie by6 wykonywanie projektow w zespdach 2 - 5 osobowych, zwiqzanych z przygotowaniem wigkszych opracowan, plansz, specyfikacji. Wskazane sq rowniei metody eksponujqce, szczegolnie prezentacja krotkich filmow o ternatyce zawodowej. Podstawowym zadaniem nagrah video jest wzmocnienie przekazu slownego, iywa demonstracja zawodowych kontekstow poprzez prezentacjg zagranicznych doSwiadczeh w dziedzinie mechatroniki, utlwalanie i przyspieszanie zdobywania wiedzy oraz emocjonalne zaangaiowanie odbiorcow w przekazywanq treSC.

Na poczqtku kaidych zajgC nauczyciel powinien przedstawic uczniom ich cele. Poszczeg6lne elementy zajgC oraz Cwiczenia powinny by6 zawsze podsumowane przez nauczyciela.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnicC edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiqjnigd uczniow powinno odbywaC sig systematycznie na podstawie ustalonych kryteriow.

Sprawdzanie wiadomoSci nalezy przeprowadzac przy pornocy testow gramatycznych i leksykainych (z luka wielokrotnego wyboru), natomiast umiejgtnoSci nalety sprawdzaC przy pomocy testow praktycznych typu proba pracy lub zadanych projektow. UmiejgtnoSC komunikowania sig moina weryfikowac w czasie dialogu ucznia z innymi uczniami lub z nauczycielem. W wypowiedziach ustnych naleiy oceniaC poprawnoSc leksykalnq i gramatycznq, poprawnoSC i piynnoSC wymowy, zgodnoSC wypowiedzi z ternatem. W celu uniknigcia zaktocenia toku wypowiedzi, nie jest wskazane poprawianie drobnych blgd6w i usterek jgzykowych. Wwypowiedziach pisemnych oceniaC naleiy poprawnoSC leksykalnq i gramatycznq, styl, zgodnoSC wypowiedzi z tematem oraz ortografig.

Uczeri powinien znaC kryteria oceniania wypowiedzi ustnych i pisemnych - wiedzieC kiedy otrzyma oceng negatywnq, a kiedy zasluiy

na ceiujqcq (kryteria te odpowiadad muszq obowiqzujqcemu w danej szkole wewnqtrzszkolnemu systemowi oceniania). Katdq diuzszq wypowiedi nauczyciel powinien zrecenzowad - wskazad jej zalety i niedociwnigcia. Recenzja ma uSwiadomid uczniowi jego osiqgnigcia, informowad o brakach i dawaC wskazowki do dalszej pracy. Ocena powinna zachqcad ucznia do sarnodzieinej i poprawnej jqzykowo wypowiedzi.

Waine jest, aby nauczyciel premiowal katdq sarnodzieinq pracg ucznia, jego inicjatywg w poszerzaniu wiedzy, dodatkowe wiadornoSci zwiqzane z obcojqzycznym stownictwem zawodowym. Konieczne jest czgste zadawanie pracy zwiqzanej z wyszukiwaniern informacji w roinych ir6dlach; sporzqdzane przez uczni6w notatki powinny by6 systernatycznie kontrolowane.

Ocena (bietqca, okresowa, roczna) ma bye rniernikiem umiejgtnoSci ucznia. W kohcowej ocenie osiwnigd uczniow naieiy uwzglgdnid wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

Literatura Jezyk angielski - stowniki Collin P.H., Stupski J.: Stownik biznesu angielsko-polski z indeksern polsko-angielskim. Wydawnictwo Wilga, Warszawa 1999 Corbeil J.-C.: Wieiojgzyczny siownik wizualny. Polski. Angielski. Niemiecki. Francuski. Leksykon tematyczny. Wydawnictwo Wilga, Warszawa 1996 France C., Mann P., Kolossa B.: Ekonomia. Angielsko-polski slownik ternatyczny. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002 Jastrzgbska-Okoh I.: Polsko-angielski slownik tematyczny. Harald G., Warszawa 1997 Kienzler I: Slownik terrninologii komputerowej angielsko-poiski i polsko- angielski. Ivax, Gdynia 2003 Lukszyn J.: Wielojezyczny siownik rnodutowy. Avans, Warszawa 2001 Putawski M., Kozierkiewicz R.: Siownik handlowy angielsko-polski. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1991 Mizgalski E.: Siownik techniczny polsko-angielski, angielsko-polski. Aneks, Watbrzych 1994 Rosenbaum 0.: Praktyczny stownik kornputerowy angielsko-poiski, polsko-angieiski. Wydawnictwo REA, Warszawa 2001 .$mid W.: Siownik terminow angielsko-polski. Placet. Warszawa 2000 Praca zbiorowa: Wielki slownik angielsko-polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002 Tittenbrun M.: Duiy slownik polsko-angielski i angielsko-poiski. Kastor, Warszawa 2001

Welfe A,, Brzeszczyliski J., Majsterek M.: Slownik terminow metod ilosciowych angielsko-polski, polsko-angielski. Polskie Wydawnictwo Ekonorniczne, Warszawa 2002

Jvzyk francuski Bloomfield, Tauzin: Affaires i suivre. Hachette, Paris 2002 Bruchet-Collins: Objectif enterprise. Hachette, Paris 2002 CD-Rom Franqais Professionnel: R la recherche d'un emploi. CLE Int., Paris 2002 CD-Rom Franqais Professionnel: Vivez les affaires. Hachette, Paris 2002 Corado, Macagno. Sanchez: Faire des affaires en franqais. Hachette, Paris 2002 Danilo M., Lincoln M.. Penfornis J.-L.: Le franqais de la communication professionnelle. CLE Int., Paris 2002 Danilo M., Tauzin B.: Le franqais de I'entreprise. CLE Int., Paris 2002 Dany, Geliot, Grand-Clement, Parizet: Le franqais du secretariat commercial. Hachette. Paris 2002 Dany, No&: Les employ6s: service, commerce, industrie. Hachette, Paris 2002 Eurin, Henao: Pratiques du franqais scientifique. Hachette, Paris 2002 G~neberg, Tauzin: Comment vont les affaires? Hachette, Paris 2002 Janik A,: Maty slownik informatyczny francusko-polski, WNT, Warszawa 1991 Janicka S., Szarski J.: Stownik naukowo-techniczny francusko-poiski i polsko-francuski. WNT, Warszawa 2002 Mitchell, Tauzin, Truscott: Le franqais i grande vitesse. Hachette. Paris 2002 Pierikos E., PiehkoS J.: Wielki stownik francusko-poiski i polsko- francuski, tom 1 i 2. Wiedza Powszechna, Warszawa 2001 Piotrowska M., red.: Stownik tematyczny francusko-polski. Philip Wilson. Warszawa 2000

Jqzyk niemiecki - stowniki Alisch i in.: Ekonomia. Niemiecko-polski stownik tematyczny. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999 Piprek J.: Wielki stownik niemiecko-polski i polsko-niemiecki, tom 1 i 2. Wiedza Powszechna, Warszawa 2002 Praca zbiorowa: Slownik biznesmena polsko-niemiecki. Kanion, Zielona G6ra 2001 Seidel K.-H.: Stownik techniczny niemiecko-polski, polsko-niemiecki. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Skibicki W.: Stownik terminologii prawniczej i ekonornicznej niemiecko- polski. Wiedza Powszechna, Warszawa 2000 Sokdowska M. i inni: Stownik naukowo-techniczny niemiecko-polski i polsko-niemiecki. WNT, Warszawa 1999 Wiqzek A,: Slownik techniczny niemiecko-polski, polsko-niemiecki. Aneks, Watbrzych 2003

W procesie nauczania nalety wykorzystac rowniet aktualnq obcojqzycznq prasg zawodowq. Proponuje sig korzystanie ze stron internetowych o tematyce zawodowej, np.:

Wykaz literatuty nalezy aktualizowac w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych.

PROGRAMOWANIE I OBSLUGA OBRABIAREK STEROWANYCH NUMERYCZNIE

(przyklad zajqC specjalizacyjnych)

Szczeg6lowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczeri I sluchacz powinien umiec: - scharakteryzowaC proces technologiczny, - opracowaC procesy technologiczne typowych czgSci maszyn, - porbwnat obrabiarki konwencjonalne z obrabiarkami sterowanymi

numerycznie, - rozro2niC cechy konstrukcyjne obrabiarek sterowanych numerycznie, - rozrozniC systemy narzgdziowe CNC do toczenia i frezowania, - dobra6 narzgdzia skrawajqce do toczenia i frezowania, - dobrat, ustali6 i obliczyC parametry technologiczne do obr6bki CNC, - zidentyfikowaC systerny mocowania narzgdzi, - zinterpretowak podstawy geornetryczne toczenia, frezowania, - urniejscowiC na rysunku charakterystyczne punkty obrabiarki CNC,

takie jak: punkt zerowy obrabiarki, punkt zerowy przedmiotu obrabianego, punkt wyjSciowy obrabiarki, punkt odniesienia narzgdzia, punkt wymiany narzgdzia,

- dokonaC konfiguracji syrnulatora na podstawie danych technicznych obrabiarki CNC,

- sporzqdzit arkusz przygotowawczy obrobki CNC, w tyrn: zdefiniowat surowkg, wybraC zarnocowanie przedrniotu obrabianego, dobrat narzgdzia, wprowadzit wartoSci korekcyjne do parnigci syrnulatora lub obrabiarki,

- wykorzystat funkcje wyrniarowania absolutnego i przyrostowego oraz przesunigcia punktu zerowego przedrniotu obrabianego,

- ustalit punkt zerowy przedmiotu obrabianego przez zarysowanie surbwki,

- wykorzystat funkcje pomocnicze (G) tzw. przygotowawcze do programowania bez uzycia cykli obr6bkowych (interpolacja prostoliniowa i kdowa: toczenie walka stopniowego z fazq i zaokragleniern, frezowanie konturu ze skosem i zaokragleniem),

- zastosowaC funkcje kompensacji promienia narzgdzia, - zastosowat odpowiednie cykle toczenia, frezowania stosownie

do zabiegu technologicznego, - sporzqdzit prograrny z wykorzystaniern ciqgow konturowych (WOP), - sporzqdzit proste programy z zastosowaniem programowania

maszynowego - CADICAM dla toczenia, frezowania, - zastosowat postprocesory do tlumaczenia program6w na r6ine jgzyki

sterowania.

- sprawdzid dzialanie opracowanego programu w symulatorze, - dokonaC tlumaczenia programu zapisanego w symulatorze

na jgzyk ukladu sterowania obrabiarki oraz sprawdzid jego dzialanie w symulatorze sterownika obrabiarki CNC,

- dokonac transmisji przettumaczonego programu do sterownika obrabiarki,

- dokonac niezbgdnych korekt programu w sterowniku obrabiarki CNC. - przygotowaC obrabiarkg CNC do realizacji programu, - wykonac zaprogramowany element konstrukcyjny w celu

przetestowania dzialania programu CNC oraz wprowadzic do programu konieczne korekty,

- wykonac element na tokarce, frezarce, - dokonac analizy wymiarowej wykonanego elementu, - posluzyC sig dokumentacjq technologicznq.

Materiat nauczania 1. Podstawy obrobki CNC Narzgdzia skrawajqce. Parametry technologiczne skrawania. Obrabiarki konwencionalne. Obrabiarki sterowane numerycznie. Proces produkcGny i proces technologiczny. ~ lementy procesu technologicznego. Dokumentacja techn~lo~iczna. ~ o d z a j e surowek. Naddatki na obr6bkg. Technologia typowych czgSci maszyn: klasyfikacja czgSci wedlug podobiehstwa technologicznego, zasady opracowywanja typowych procesow technologicznych. Projektowanie procesow technologicznych.

Cwiczenia: Dobieranie materiatu wyjSciowego do wykonania czgSci maszyny. Dobieranie wielkoSci naddatkow. Obliczanie parametrow technologicznych do obrobki CNC. Dobieranie narzgdzi, przyrzqdow i uchwytow. Opracowywanie procesu technologicznego typowej czgSci maszyny.

2. Programowanie CNC - toczenie Konfiguracja symulatora CNC. Przestrzeh robocza tokarki. Sporzadzanie karty-przygotowawczej. Przygotowanie narzgdzi i uchwytow. ~ Uklad absolutny i inkrementalny. Funkcja drogi. Funkcje pomocnicze. Cykle toczenia: wzdtuinego, poprzecznego, gwintowania i podcigc technologicznych. Programowanie zorientowane warsztatowo (WOP). Programowanie CADICAM. Postprocesor umoiliwiajqcy zamiang programu na jgzyk dowolnego sterownika. Obsluga tokarki CNC.

Cwiczenia: . Opracowywanie programu operacji toczenia na tokarkg CNC z zastosowaniem cyklu zgrubnego toczenia dowolnego konturu. Opracowywanie programu operacji toczenia na tokarkg CNC z zastosowaniem cyklu wiercenia. Opracowywanie programu operacji toczenia na tokarkg CNC z zastosowaniem cyklu toczenia podcigC pod gwint i szlifowanie. Opracowywanie programu operacji toczenia na tokarkg CNC z zastosowaniem cyklu gwintowania. Opracowywanie programu operacji toczenia na tokarkg CNC z zastosowaniem cyklu toczenia rowka. Wykonywanie element6w konstrukcyjnych na tokarce CNC.

3. Programowanie CNC - frezowanie Konfiguracja symulatora CNC. Przestrzeri robocza frezarkl. Sporzadzanie karty przygotowawczej. Przygotowanie narzgdzi i uchwyt6w. Ukiad absolutny i inkrementalny. Funkcja drogi. Funkcje pomocnicze. Cykle frezowania: wiercenie uktad6w otwor6w na okrggu i na prostej, prostokqtne i okrqjte zagtgbienia i wykonania czop6w, gwintowanie otwor6w, rozwiercanie otwor6w, roztaczanie otwor6w. Programowanie zorientowane warsztatowo (WOP). Programowanie CADICAM. Postprocesor umoiliwiajqcy zamiang programu na jezyk dowolnego sterownika. Obsiuga frezarki CNC.

Cwiczenia: Opracowywanie programu operacji frezowania na frezarkg z zastosowaniem cykli wiercenia uktad6w otwor6w na okrqgu i na prostej. Opracowywanie programu operacji frezowania na frezarkg z zastosowaniem cykli prostokqtnego i o k r ~ t e g o zagtgbienia i wykonania czop6w. Opracowywanie programu operacji frezowania na frezarkg z zastosowaniem cykli gwintowania, rozwiercania i wytaczania otwor6w. Wykonywanie element6w konstrukcyjnych na frezarce CNC.

~ r o d k i dydaktyczne lnstrukcje lub teksty przewodnie do Cwiczeli. Dokumentacja Techniczno-Ruchowa tokarki CNC. Dokumentacja Techniczno-Ruchowa frezarki CNC.

Tokarka konwencjonalna. Frezarka konwencjonalna. Tokarka CNC. Frezarka CNC. PN, poradniki, katalogi. lnstrukcje obstugi. Note tokarskie, frezy, wiertla, rozwiertaki, gwintowniki i wytaczadla. Przyrzqdy pomiarowe. Folioaramy, przeirocza. ~i lmfd~dak&czne. Programy komputerowe: program symulacji CNC, program CADICAM

Uwagi o realizacji programu Program nauczania zajqC specjalizacyjnych ma na celu ksztaltowanie

u uczniow umiejgtnoQci korzystania z programu wspomagajqcego i symulujqcego procesy obrobki skrawaniem z wykorzystaniem funkcji o zapisie alfanumerycznym. Realizacjq programu naleiy rozpoczqC od przygotowania uczniow do wykonania projektu procesu technologicznego typowego elementu maszyny. W tym celu konieczne jest ksztaitowanie umiejqtnosci doboru: materiatow wyjSciowych, rnaszyn, oprzyrzqdowania, narzqdzi, sprawdzianow, parametrow skrawania oraz obliczania wielkoSci naddatkow.

Podczas realizacji treSci z zakresu programowania CNC, szczegolnq uwagg naleiy poswigciC na zagadnienia dotyczqce: geometrycznych podstaw obrobki na obrabiarkach CNC, technologicznych podstaw obrobki, podstaw programowania CNC oraz obslugi obrabiarek CNC.

Do osiwniecia cel6w ksztalcenia poieca sig zastosowanie metody przewodniego tekstu, metody projektow oraz Cwiczeh praktycznych. W trakcie Cwiczen praktycznych, ktore powinny by6 poprzedzone wyjaknieniem i prezentacjq sposobu obslugi programu komputerowego, nalezy zwrocie uwagq na ksztaitowanie nastgpujqcych umiejetnosci: - wykorzystywania oprogramowania symulujqcego procesy obrobki

skrawaniem, jak rowniei programu wspomagajqcego projektowanie CADICAM,

- programowania zorientowanego warsztatowo (WOP), - korzystania z funkcji drogi oraz z funkcji pomocniczych i ich zapisu

alfanumerycznego w programie obrobki, - wykorzystania narzqdzi zgodnie z technologiq wykonania okreSlonego

wyrobu, - korzystania z cykli obrobkowych, - zamiany wykonanego programu na odpowiednie sterowanie z

wykorzystaniem postprocesora. W ramach Cwiczen katdy uczen powinien opracowaC program

obrobki CNC i uruchomiC opracowany program w celu wykonania obr6bki dowolnego elementu. Tworzone przez uczni6w programy m u s q zawieraC oprocz poprawnego zapisu alfanumerycznego takie poprawnq technologig wykonania danego elementu, co wymaga opanowania okreslonych umiejqtnosci z zakresu procesu obrbbki na obrabiarkach konwencjonalnych.

Zajqcia powinny odbywac sig w grupach do 16 osob w pracowni skladajqcej siq z dw6ch pomieszczen, jednego wyposaionego w szesnaScie stanowisk komputerowych z oprogramowaniem umotliwiajqcym symulacjg obr6bki ubytkowej toczeniem i frezowaniem, drugiego z tokarkq i frezarkq CNC. Do realizacji programu potrzebne bgdq takie narzgdzia do toczenia i frezowania, przyrzqdy pomiarowe oraz poradniki i normy pozwalajqce na odpowiedni dob6r parametrow technologicznych do obr6bki ubytkowej.

Uczniowie powinni pracowaC indywidualnie lub w zespotach 2 - 3 osobowych. Przed przystwieniem do Cwiczeh, naleiy zapoznaC uczni6w z zasadami bezpieczehstwa i higieny pracy oraz z instrukcjq ochrony przeciwpoiarowej.

Proponuje sig nastgpujqcy podziai godzin na realizacjq poszczeg6lnych dzial6w tematycznych:

Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigC edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osiagniqC uczni6w powinno odbywaC sig przez caly czas realizacji programu nauczania, na podstawie kryteribw przedstawionych na poczqtku zajgC.

Kryteria oceniania, ujgte w przedmiotowym systemie oceniania, powinny dotyczyC poziomu oraz zakresu opanowania przez uczni6w wiadomoSci i umiejgtnoSci wynikajqcych ze szczeg6lowych cel6w ksztalcenia. Na podstawie dokonanej analizy cel6w, nauczyciel powinien przeprowadziC ich hierarchizacjg oraz opracowaC wymagania edukacyjne na poszczeg6lne stopnie szkolne.

Podczas kontroli i oceny osiqgnigC uczniow naleZy zwracaC uwage na poprawne poslugiwanie sig terminologiq technicznq, umiejgtne operowanie zdobytq wiedzq i jej praktyczne wykorzystanie podczas

Lp.

1. 2. 3.

Dzialy tematyczne

Podstawy obrobki CNC Programowanie CNC - toczenie Prograrnowanie CNC - frezowanie

Orientacyjna liczba godzin

65 72 45

Razem 182

wykonywania zadari.

Osiqgnigcia uczniow naalty oceniaC na podstawie: - ustnych sprawdzianow poziomu wiadomosci i umiejgtnoici,

stosowanych przed dopuszczeniem uczniow do Cwiczeh lub w trakcie ich wykonywania,

- pisemnych sprawdzianow i testow osiqgnigC szkolnych, przed rozpoczgciem Cwiczen oraz po katdej serii Cwiczeh,

- obsetwacji pracy ucznia podczas wykonywania Cwiczen laboratoryjnych oraz Cwiczen kontrolnych,

- opracowanych przez ucznia kart technologicznych i programow obrobki. Przed przystwieniem ucznia do wykonywania Cwiczenia nalely

sprawdzic jego wiedzg stosujqc test osiqgnigC szkolnych. Warunkiem dopuszczenia do wykonywania Cwiczenia powinien bye pozytywny wynik testu pisernnego.

Umiejgtnosci praktyczne proponuje sig sprawdzad na bielqco podczas wykonywania Cwiczeh oraz w czasie wykonywania Cwiczenia kontrolnego po serii Cwiczen. Obserwujqc czynnosci ucznia podczas wykonywania Cwiczeh na obrabiarkach CNC i dokonujqc oceny jego pracy, naleiy zwracaC uwagg na: - prawidtowy dobbr operacji technologicznych, - prawidtowy dob6r narzgdzi i parametrow technologicznych dla

operacji toczenia i frezowania, - prawidtowo przeprowadzonq symulacjg obrobki, jak rowniez na

prawidtowosk wykonania programu obrobki, - czynnosci manualne podczas wprowadzania programu do sterownika

obrabiarki, - czynnosci manualne podczas mocowania narzgdzi, - prawidtowosci zapisu wartoSci korekcyjnych narzgdzi. - czynnoSci manualne podczas mocowania przedmiotow obrabianych, - czynnoSci manualne podczas sprawdzania gotowych elementow

przyrzqdami pomiarowymi, - przestrzeganie zasad bezpieczeristwa i higieny pracy.

Po zakohczeniu realizacji serii Cwiczeh, proponuje sig zastosowanie wielostopniowego testu dydaktycznego, jednakowego dla wszystkich uczni6w. Zadania w teScie mogq bye otwarte (krotkiej odpowiedzi, z luka,) lub zamknigte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie, typu prawda-falsz). Katdy uczeh w rarnach Cwiczenia kontrolnego powinien opracowaC program na podstawie rysunku wykonawczego, przeprowadzik symulacjg w programie komputerowym oraz wykonaC gotowy element na obrabiarce CNC.

Podczas oceny osiqgnigC szkolnych uczni6w naleiy zwracaC szczeg6lnq uwagg na opanowanie umiejgtnoSci prawidtowego opracowania programu, co oznacza bezkolizyjnq pracg wszystkich narzgdzi i prawidtowy dob6r technologii wykonania danego wyrobu.

W ocenie osiqgnigC uczni6w po zakoriczeniu realizacji programu nauczania przedmiotu, naleiy uwzglgdniC poziom wykonania Cwiczeti przewidzianych programem oraz wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposob6w sprawdzania wiadomoici i umiejqtnoSci.

Literatura Brodowicz W., Grzeg6rski Z.: Technologia budowy maszyn. WSiP, Warszawa 1998 Podstawy obr6bki CNC. MTS Mathematisch Technische Software- Entwicklung GmbH. Wydawnictwo REA, Warszawa 2000 Programowanie obrabiarek CNC - toczenie. MTS Mathematisch Technische Software-Entwicklung GmbH. Wydawnictwo REA, Warszawa 2000 Programowanie obrabiarek CNC - frezowanie. MTS Mathematisch Technische Software-Entwicklung GmbH. Wydawnictwo REA, Warszawa 2000

Wykaz literatury nalezy aktualizowaC w miare ukazywania si$ nowych pozycji wydawniczych.

PRAKTYKA ZAWODOWA

Szczegolowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczen I sluchacz powinien umied: - scharakteryzowaC dzialalnosC przedsigbiorstwa na rynku wytw6rczyrn

lub ustugowym, - opisaC funkcje urzqdzen i systemow mechatronicznych

przedsigbiorstwa w procesach technologicznych wytwarzanych produktow iub uslug z uwzglgdnieniem ochrony krodowiska, przestrzegania zasad bhp i ergonomii,

- scharakteryrowa6 strukturg organizacyjnq przedsigbiorstwa, w tym rowniei strukturg zatrudnienia,

- ustali6 listg wytwarzanych produktow, - przedstawit listg dostawcow material6w i odbiorcow wytwarzanych

produkt6w, - ustali6 listg konkurentow przedsigbiorstwa, - scharakteryzowaC dzialania marketingowe, kt6re majq na ceiu

utrzymanie pozycji na rynku, - zanalizowaC pracg urzqdzen i systemow mechatronicznych, - zmontowaC urzqdzenia i systemy mechatroniczne, - uruchomiC wybrane urzqdzenia i systemy mechatroniczne, - wykonaC pomiary parametrow urzqdzeti i systemow mechatronicznych, - zdiagnozowaC poprawnosC dzialania urzqdzen i systemow

rnechatronicznych, - dokonaC prostych napraw urzqdzei, i systemow mechatronicznych, - zastosowaC przepisy bhp, ochrony przeciwporaieniowej, ochrony

ppoi. oraz ochrony krodowiska na stanowisku pracy.

Material nauczania Zapoznanie ze strukturqfunkcjonowania przedsigbiorstwa. Zapoznanie z zasadami funkcjonowania przedsigbiorstwa w warunkach rynkowych. Projektowanie dzialalnosci marketingowej. Zapoznanie ze statusem pracownika, warunkami przyjgcia do pracy, oraz prawarni i obowiqzkarni. Wykorzystywanie dokumentacji techniczno-ruchowej i technologicznej w dzialalnosci przedsigbiorstwa.

Zapoznanie z organizacjq stanowiska pracy. Wykonywanie czynnosci eksploatacyjnych (konserwacja, regulacja, pomiary kontrolne, demontai i montai, uruchamianie) urzqdzeri i systemow mechatronicznych. Wykonywanie napraw urzqdzen i system6w mechatronicznych. Uwagi o realizacji prograrnu

Praktyka zawodowa stanowi jeden z ostatnich etapow ksztalcenia w zawodzie technik mechatronik. Powinna by6 realizowana pod koniec klasy trzeciej lub na poczqtku klasy czwartej, w wymiarze dw6ch tygodni. Zaleca sig, aby uczniowie odbyii j q w zakladach stanowiqcych potencjalnie ich przyszle miejsca pracy. lstotne jest, aby byla ona tak zorganizowana, by umoiliwiC uczniom kontakt z dobrze prosperujqcq firrnq produkcyjnq lub ustugow+ posiadajqcq nowoczesne systemy technologiczne - mechatroniczne.

Majqc na celu utrwalenie wiadomoSci oraz wdroienie umiejgtnoSci nabytych na zajgciach z przedmiotu Podstawy przedsiebiorczoj.ci, szczegblnie w zakresie przedstawienia wtasnej kandydatury na dane stanowisko pracy, wskazane jest, aby uczniowie sami dokonali wyboru miejsca odbywania praktyki zawodowej. W tym celu powinni nawiqza6 kontakt z kierownictwem wybranego zaktadu pracy, zaprezentowaC swoje umiejgtnosci i zainteresowania oraz ustali6 szczegdowy harmonogram praktyki. Rolg szkdy w tym przypadku naleiy ograniczyC do akceptacji wyboru zakladu, zawarcia umowy oraz akceptacji programu praktyki. Tylko w uzasadnionych przypadkach szkota powinna poAredniczy6 w pozyskiwaniu miejsca praktyk zawodowych dla uczniow.

Program praktyki zawodowej naleiy traktowaC w spos6b elastyczny. Ze wzglgdow organizacyjnych, dopuszcza sig pewne zmiany zwiqzane ze specyfikq zaktadu, w kt6rym uczeri odbywa praktykg. Praktyka zawodowa powinna jednak by6 tak zorganizowana, aby umoiliwiC uczniom zastosowanie i poglgbienie zdobytej wiedzy i umiejgtnoSci zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy. Zaleca sig, aby w miarg moiliwoSci uczniowie mogli poznat pracg r6inych dzialow zakladu.

Przed dopuszczeniem uczni6w do wykonywania zadan naleiy zapoznaC ich z przepisami bhp obowiqzujqcymi na danym stanowisku pracy.

W trakcie realizacji praktyki zawodowej uczniowie powinni dokumentowa6 jej przebieg prowadzqc dzienniczek praktyk.

Propozycje rnetod sprawdzania i oceny osiqgniqC edukacyjnych ucznia

Oceny osiagnigt ucznia dokonuje opiekun praktyki na podstawie obserwacji czynnosci wykonywanych podczas realizacji przydzielonych

zadan oraz zapisow w dzienniczku praktyk. Wskazane jest, aby na zakoriczenie praktyki uczeri przedstawif

opiekunowi praktyki sprawozdanie z jej realizacji. Powinien to by6 raport o ternatyce zwiqzanej z zaktadem pracy i odbywanq praktykq.

Kontrola i ocena przebiegu praktyki powinna uwzglgdnia6: - przestrzeganie dyscypliny pracy, - sarnodzielnoii: podczas wykonywania pracy, - jakoS.6 wykonanej pracy, - przestrzeganie przepisow bezpieczenstwa i higieny pracy.

Po ukonczeniu praktyki opiekun powinien wystawiC zaiwiadczenie o odbyciu praktyki zawodowej oraz odnotowaC w dzienniczku opinig o pracy i postgpach ucznia wraz z ocenq kohcowq.