MINERAŁY KONFLIKTU: WYJAŚNIENIE ... -...

MINERAŁY KONFLIKTU WYJAŚNIENIEROZPORZĄDZENIA UNII EUROPEJSKIEJW SPRAWIE ODPOWIEDZIALNEGOPOZYSKIWANIA MINERAŁOacuteW

Wdrażanie systemu należytej staranności zawartego w projekcie Parlamentu Europejskiego

MINERAŁY KONFLIKTU WYJAŚNIENIE ROZPORZĄDZENIA UNII EUROPEJSKIEJ W SPRAWIE ODPOWIEDZIALNEGOPOZYSKIWANIA MINERAŁOacuteW


Wydrukowano na papierze recyklingowym

EU REGULATION ON RESPONSIBLE MINERAL SOURCING IMPLEMENTING THE PARLIAMENTrsquoS PROPOSED DUE DILIGENCE SYSTEM

copy Global Witness amp Amnesty International październik 2015wwwglobalwitnessorgwwwamnestyorgTłumaczenie Lemmon Translations

copy do polskiej edycji Instytut Globalnej Odpowiedzialności Warszawa styczeń 2016

Redakcja i wprowadzenie Ewa Jakubowska-LorenzKorekta Urszula Roman Projekt graficzny i skład Marta PrzybyłZdjęcia 1 strona okładki Bojownik UPC (Unia Kongijskich Patriotoacutew) kontroluje pracownikoacutew w kopalni złota w DRKcopy Eric Feferberg Getty Imagess10 RESPONSIBLE SOURCING NETWORK wwwflickrcomphotossourcingnetwork7589117674indateposted na licencji CC BY-NC 20s 13 34 copy Phil Moore Global Witnesss 15 Marcus Bleasdale VIIs 25 ENOUGH Project wwwflickrcomphotosenoughproject4802284439 na licencji CC BY-NC-ND 20s 38 Sasha Lenzhev - ENOUGH Project wwwflickrcomphotosenoughproject4802914818inalbum-72157624398444223 na licencji CC BY-NC-ND 20s 48 Sasha Lenzhev - ENOUGH Project wwwflickrcomphotosenoughproject4802412289inalbum-72157624398444223 na licencji CC BY-NC-ND 20ostatnia strona okładki Kobieta pracuje przy wydobyciu złota w DRK copy Vision GRAM International

Dziękujemy za pomoc w przygotowaniu tej publikacji organizacjom Global Witness i Amnesty International

Publikacja powstała dzięki wsparciu finansowemu Unii Europejskiej

Projekt bdquoTime for change Promoting sustainable consumption and production of raw materials in the context of EYD 2015 and beyondldquo wspoacutełfinansowany jest ze środkoacutew Unii Europejskiej Za treści wyrażone w tym materiale odpowiada wyłącznie Instytut Globalnej Odpowiedzialności Opinie te w żadnym wypadku nie wyrażają oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej

Wydawca Instytut Globalnej Odpowiedzialnościwwwigoorgpl

ISBN 978-83-939627-4-7

SPIS TREŚCI

System identyfikacji wizualnej

WPROWADZENIE

Rola Polski we wdrożeniu bardziej odpowiedzialnej polityki Unii Europejskiej w zakresie minerałoacutew konfliktu 7

KLUCZOWE ZALECENIA 12

1 SKUTECZNE ROZWIĄZANIE PROBLEMU 14

2 DLACZEGO WPROWADZAĆ NALEŻYTĄ STARANNOŚĆ

ŁAŃCUCHA DOSTAW 16

3 ZAPEWNIENIE SKUTECZNEGO SYSTEMU

NALEŻYTEJ STARANNOŚCI DLA FIRM 19


NALEŻYTEJ STARANNOŚCI DLA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH 29

5 ZWIĘKSZENIE SKUTECZNOŚCI ROZPORZĄDZENIA

PRZYJĘCIE KOMPLEKSOWEGO PODEJŚCIA 37

AKTY PRAWNE 39

PRZYPISY 42

WSTĘP Rola Polski we wdrożeniu bardziej odpowiedzialnej polityki Unii Europejskiej w zakresie minerałoacutew konfliktu

Cztery metale ndash cyna tantal wolfram i złoto należą do najcenniejszych surowcoacutew

niezbędnych do wyrobu ogromnej ilości produktoacutew używanych we wspoacutełczesnym

świecie Metale te wykorzystywane są w elektronice motoryzacji przemyśle lotni-

czym opakowaniach materiałach budowlanych oświetleniu maszynach oprzyrzą-

dowaniu przemysłu oraz w biżuterii Popyt na nie jest ogromny

Wydobycie i handel nimi wiążą się jednak z poważnymi problemami etycznymi co

spowodowało że surowce te zyskały niechlubne miano minerałoacutew konfliktu Znacz-

na część rud tych metali znajduje się w regionach gdzie trwają krwawe konflikty

zbrojne ndash w Afryce Azji i Ameryce Południowej Wiele kopalń kontrolowanych jest

przez grupy paramilitarne lub skorumpowane armie ktoacutere wykorzystują pracę nie-

wolniczą wyzyskują pracownikoacutew w tym dzieci wymuszają na nich haracze i dra-

stycznie łamią prawa człowieka Roacutewnocześnie zyski ze sprzedaży surowcoacutew prze-

znaczane są na zakup broni i finansowanie działań militarnych

Najdrastyczniejszy przypadek stanowi Demokratyczna Republika Konga gdzie

wojna trwa nieprzerwanie od 20 lat i pochłonęła już 55 miliona ofiar śmier-

telnych Szacuje się że ok 70ndash80 światowych zasoboacutew koltanu czyli rudy tan-

talu znajduje się i jest pozyskiwane właśnie w Kongu Wydobywa się tam roacutewnież

duże ilości kasyterytu ndash rudy cyny Walka o dostęp do tych zasoboacutew nie jest jedyną

przyczyną krwawego konfliktu w Kongu jednak niewątpliwie go podsyca a zyski

z handlu minerałami nakręcają spiralę przemocy

Ze względu na swe bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle cyna tantal wolfram

i złoto wykorzystywane są przez wiele firm i korporacji z całego świata ndash czasem

w postaci surowcoacutew czasem ndash poacutełproduktoacutew lub gotowych produktoacutew Zakup przez

te firmy minerałoacutew lub ich pochodnych pośrednio finansuje więc konflikty i łamanie

praw człowieka

SN CYNA

TA TANTAL

W

WOLFRAM

AU ZŁOTO

elektronika motoryzacja przemysł lotniczy opakowania materiały budowlane

oświetlenie maszyny oprzyrządowanie przemysłu biżuteria

minerały konfliktu

ZASTOSOWANIA

98

Dlatego od wielu już lat trwają dyskusje i prace nad wprowadzeniem regulacji ktoacutere

pomogłyby odciąć zbrojne grupy od źroacutedeł finansowania związanych ze sprzedażą

surowcoacutew Regulacje te mają na celu nałożenie na korporacje obowiązku kontro-

li ich łańcuchoacutew dostaw czyli sprawdzania skąd pozyskują surowce niezbędne im

w procesach produkcyjnych

W Stanach Zjednoczonych zostało już przyjęte prawo ktoacutere nakazuje firmom kon-

trolę i raportowanie na temat pochodzenia wykorzystywanych przez nie surowcoacutew

To tzw ustawa Dodda-Franka z 2010 roku Roacutewnież 12 krajoacutew afrykańskich przyję-

ło podobne regulacje W Chinach trwają prace nad ustanowieniem przepisoacutew ktoacutere

dotyczyć będą etycznego pozyskiwania surowcoacutew

Instytucje Unii Europejskiej roacutewnież zauważyły konieczność przyjęcia odpowied-

nich regulacji ktoacutere skłonią europejskie firmy do kontroli ich łańcuchoacutew dostaw

Swoje propozycje uregulowania tej kwestii przedstawiły zaroacutewno Komisja Euro-

pejska jak i Parlament Europejski Jednak te dwa projekty znacznie roacuteżnią się od

siebie Projekt Komisji jest dużo słabszy i zdaniem wielu organizacji pozarządowych

ekspertoacutew a nawet części biznesu nie ma szans w znaczący sposoacuteb ograniczyć ko-

rzystania z nieetycznych źroacutedeł surowcoacutew Projekt ten nie nakłada bowiem na firmy

i korporacje żadnych obowiązkoacutew a jedynie proponuje im przyjęcie dobrowolnego

systemu kontroli łańcuchoacutew dostaw Co więcej propozycja ta obejmuje jedynie te

firmy ktoacutere importują do Unii Europejskiej metale ndash cynę tantal wolfram i złoto ndash

lub ich rudy wśroacuted przedsiębiorstw tych są huty i rafinerie (w języku angielskim są

one określane jako firmy segmentu upstream) Projekt Komisji nie obejmuje nato-

miast całej rzeszy firm ktoacutere wprowadzają te metale na europejski rynek nie w for-

mie surowcoacutew ale w gotowych już produktach lub poacutełproduktach Wobec szerokiej

krytyki tego projektu Parlament Europejski przyjął własną wersję regulacji w ktoacute-

rej przedstawił znacznie mocniejsze przepisy Według jego propozycji wszystkie

firmy ktoacutere sprowadzają na teren Unii ktoacuteryś z czterech minerałoacutew konfliktu (cynę

tantal wolfram lub złoto) ndash niezależnie czy w formie surowcoacutew czy też gotowych

towaroacutew ndash miałyby obowiązek monitorowania swojego łańcucha dostaw Byłby

na nie nałożony nakaz dochowania należytej staranności w kontrolowaniu źroacutedeł su-

rowcoacutew a także przedstawiania raportoacutew na temat działań podejmowanych w celu

uniknięcia ryzyka finansowania konfliktoacutew

Wśroacuted zwolennikoacutew tych mocnych regulacji znalazło się nie tylko ponad 150 organi-

zacji pozarządowych i 300 tysięcy obywateli ale także blisko 150 przywoacutedcoacutew religij-

nych roacuteżnych Kościołoacutew z całego świata a także organizacje zrzeszające inwestoroacutew

i mały biznes Wszystkie one podkreślają że systemy kontroli działające na zasadzie

dobrowolności są nieskuteczne

Instytut Globalnej Odpowiedzialności apeluje by podczas unijnych prac nad

ostatecznym kształtem nowej regulacji Polska poparła projekt Parlamentu Euro-

pejskiego Niniejsze opracowanie ma na celu przedstawienie i omoacutewienie zaroacutewno

kontekstu kształtu i znaczenia jak i możliwości realizacji rozwiązań prawnych zapro-

ponowanych przez Parlament

Mamy nadzieję że zawarte w niniejszej publikacji informacje na temat systemu due

diligence czyli należytej staranności w kontroli łańcuchoacutew dostaw pomogą

polskim parlamentarzystom i urzędnikom wypracować odpowiedzialne etycznie sta-

nowisko naszego kraju w tej sprawie Liczymy na poparcie przez Polskę propozycji

Parlamentu Europejskiego podczas rozmoacutew w Radzie Europejskiej a także podczas

poacuteźniejszych negocjacji troacutejstronnych pomiędzy Komisją Europejską Parlamentem

Europejskim i Radą Europejską (tzw trialog)

Terminologia FIRMY SEGMENTU bdquoUPSTREAMrdquo ndash firmy działające na rynku wyższego

szczebla ktoacutere nie mają bezpośredniego kontaktu z konsumentem

plasujące się na początku lub pośrodku łańcucha dostaw tzn importerzy

surowcoacutew do UE z krajoacutew gdzie są wydobywane a także huty i rafinerie

FIRMY SEGMENTU bdquoDOWNSTREAMrdquo ndash firmy ktoacutere wprowadzają minerały

objęte regulacją na rynek wewnętrzny Unii Europejskiej w postaci gotowych

produktoacutew lub komponentoacutew działające na rynku niższego szczebla

znajdują się najbliżej konsumenta w łańcuchu dostaw

DUE DILIGENCE ndashnależyta staranność proces identyfikacji ryzyka

i zarządzania nim w łańcuchu dostaw

10

WPROWADZENIE Chcemy zmian systemowych a nie klimatycznych

Tej zimy przywoacutedcy z całego świata spotykają się w Paryżu na oenzetowskim szczycie

klimatycznym COP21 Jak deklarują podczas tego spotkania ma powstać nowa konwen-

cja ktoacutera skutecznie powstrzyma zmiany klimatu wywołane przez działalność człowieka

globalnego Południa odsetek ludności żyjącej z rolnictwa jest dużo większy niż

w krajach bogatych Im bardziej ubodzy tym bardziej odczuwają skutki nieuro-

dzaju wywołanego brakiem opadoacutew lub ich nadmiarem Nie mając innego zaple-

cza ekonomicznego głodują lub porzucają ziemię przenosząc się do nieformal-

nych osiedli na obrzeżach miast gdzie z trudem wiążą koniec z końcem A przecież

to właśnie wspieranie drobnego rolnictwa jest najskuteczniejszym narzędziem walki ze

strukturalnym głodem i niedożywieniem c o r o k u

zbierającym okrutne żniwo na global- n y m

Południu

Z przykrością trzeba stwier-

dzić że kraje Poacutełnocy

w tym Stany Zjednoczo-

ne i Chiny (najwięksi

truciciele środowiska

naturalnego) przez

wiele lat wzdrygały

się przed wprowa-

dzeniem zmian zgod-

nych z ideę sprawie-

dliwości klimatycznej1

Chociaż historycznie za

większość produkcji zanie-

czyszczeń prowadzących do

1 Przełomem w tej kwestii jest porozumienie ws ograniczenia emisji gazoacutew cieplarnianych podpisane przez prezydentoacutew obu krajoacutew w listopadzie 2014 r httpswwwwhitehousegovthe-press-office20141111fact-sheet-us-china-joint-announcement-climate-change-and-clean-energy-c

Głosowanie w Parlamencie Europejskim z 20 maja pozwoliło wyłonić głoacutewne za-

sady systemu należytej staranności za pomocą ktoacuterego UE mogłaby przyłączyć się

do światowych wysiłkoacutew na rzecz powstrzymania handlu minerałami powiązanego

z konfliktami zbrojnymi korupcją czy łamaniem praw człowieka System miałby usta-

nowić praktyczny standard należytej staranności zapewnić roacutewne warunki firmom

i inwestorom UE a także spoacutejne i zintegrowane podejście UE do wielu z jej celoacutew

w zakresie wspoacutełpracy rozwojowej i polityki zagranicznej

Projekt przedstawiony przez Parlament podkreśla znaczenie obowiązkowego sys-

temu należytej staranności zgodnego z obowiązującymi międzynarodowymi stan-

dardami ndashprzede wszystkim z wytycznymi Organizacji Wspoacutełpracy Gospodarczej

i Rozwoju (OECD) w zakresie odpowiedzialnych łańcuchoacutew dostaw minerałoacutew

z obszaroacutew dotkniętych konfliktami oraz obszaroacutew wysokiego ryzyka (OECD

Due Diligence Guidance) 1 ndash ktoacutery obowiązywałby zaroacutewno importeroacutew surowcoacutew

(firmy z segmentu upstream) jak i te ogniwa łańcucha dostaw ktoacutere w produktach

wprowadzają minerały objęte regulacją na rynek wewnętrzny Unii (firmy z segmentu

downstream)

Państwa członkowskie mogą wzorować się na istniejących przepisach dotyczących

należytej staranności przejrzystości i nadzoru rynku w ramach wsparcia dla zapro-

ponowanego przez Parlament standardu należytej staranności i wypracowywania

efektywnego systemu

Przegląd kluczowych elementoacutew projektu Parlamentu jest dostępny w briefingu

z czerwca 2015 r pod adresem po angielsku (httpswwwglobalwitnessorgdo-

cuments18063GW_AI_Briefing_-_What_the_EP_Vote_Means_For_Member_Sta-

tes_June_2015_pngBWjApdf) i po francusku (httpswwwglobalwitnessorg

documents18064GW_AI_Briefing_-frenchpdf)

System

NALEŻYTEJ

STARANNOŚCI jest

narzędziem za pomocą ktoacuterego

UE mogłaby przyłączyć się do

światowej walki przeciwko

minerałom z objętych

konfliktami regionoacutew

Mężczyżni pracujący przy wydabyciu koltanu (rud tantalu) w Demokratycznej Republice Konga

1312

KLUCZOWE ZALECENIA

Odesłania do konkretnych przepisoacutew dotyczą projektu Parlamentu o ile nie wska-

zano inaczej

W celu zapewnienia efektywnego działania systemu należytej staranności

zaleca się aby państwa członkowskie

1 Wsparły regulacje ktoacutere wymagają aby wszystkie firmy wprowadzające

minerały objęte regulacją na rynek UE ndash zaroacutewno jako surowce jak i w formie

produktoacutew ndash były zobowiązane do odpowiedzialnego pozyskiwania

surowcoacutew zgodnie z zapisami Wytycznych OECD dotyczących należytej

staranności

2 Wsparły regulacje ktoacutere odzwierciedlają elastyczny i progresywny charakter

systemu należytej staranności Standardy powinny być oparte na bdquorozsądnymrdquo

wysiłku i stałym doskonaleniu a także dostosowane indywidualnie do każdej

firmy z uwzględnieniem jej pozycji w łańcuchu dostaw wielkości i wpływu na

dostawcoacutew Bardziej szczegoacutełowe informacje można znaleźć w części

2 poniżej

3 Wzmocniły przepisy dotyczące przedsiębiorstw działających w segmencie

upstream w projekcie Parlamentu oraz wystąpiły do Komisji OECD lub

innych instytucji o rozwijanie narzędzi i wytycznych mających pomoacutec

przedsiębiorstwom segmentu upstream w wypełnianiu obowiązkoacutew

Bardziej szczegoacutełowe informacje można znaleźć w części 3(a) poniżej

4 Przekładały standardy dotyczące przedsiębiorstw działających w segmencie

downstream zawarte w Wytycznych OECD dotyczących należytej staranności

na teksty prawne oraz wystąpiły do Komisji OECD lub innych podmiotoacutew

o rozwijanie narzędzi i wytycznych mających pomoacutec przedsiębiorstwom

segmentu downstream w wypełnianiu obowiązkoacutew Bardziej szczegoacutełowe

informacje można znaleźć w części 3(b) poniżej

5 Poszerzały zakres przepisoacutew dotyczących monitorowania i egzekwowania

(artykuły 10ndash15) tak by wszystkie firmy zostały objęte rozporządzeniem

w tym przedsiębiorstwa segmentu downstream ktoacutere wprowadzają minerały

objęte regulacją na rynek wewnętrzny Powinny też wystapić do Komisji

o wydanie zaleceń w celu zapewnienia zharmonizowanego podejścia ktoacutere

jest możliwe do realizacji Bardziej szczegoacutełowe informacje można znaleźć

w części 4 poniżej

6 Wzmocniły środki towarzyszące tak aby lepiej rozwiązywać potencjalne

wyzwania rozwojowe związane z wdrażaniem takie jak te ktoacutere pojawiły

się w małych lokalnych kopalniach i nieformalnych sektorach goacuternictwa

Zobacz część 5 poniżej

7 Wprowadziły mechanizm umożliwiający dodawanie innych minerałoacutew

i zasoboacutew naturalnych do zakresu rozporządzenia w poacuteźniejszym terminie

jak to ma miejsce w ramach podobnych aktoacutew prawnych w USA Zobacz

część 5 poniżej

Kobieta poszukuje kasyterytu (minerał cyny) w strumieniu w pobliżu kopalni D23 w prowincji South Kivu we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga

1514

1 SKUTECZNE ROZWIĄZANIE PROBLEMU

Deklarowanym celem Komisji Europejskiej w tej propozycji regulacji jest przeciwdzia-

łanie dalszemu finansowaniu grup zbrojnych i sił bezpieczeństwa poprzez wydobycie

minerałoacutew i handel nimi w obszarach dotkniętych konfliktami i w obszarach wy-

sokiego ryzyka2 Handel tego rodzaju jest powszechnie uznawany za destrukcyjny

Stanowi on globalny problem

bull W ciągu ostatnich sześćdziesięciu lat co najmniej czterdzieści procent

wszystkich konfliktoacutew wewnętrznych mogło mieć związek z zasobami

naturalnymi 3

bull W Republice Środkowoafrykańskiej Kolumbii i Demokratycznej Republice

Konga (DRK) handel minerałami jest częściowo odpowiedzialny

za napędzanie krwawych konfliktoacutew ktoacutere doprowadziły do przesiedlenia

bull 94 miliona ludzi 4

bull Nielegalny handel złotem w Republice Środkowoafrykańskiej został osza-

cowany na dwie tony rocznie (i ma wartość około 60 milionoacutew dolaroacutew) 5

Według raportoacutew w Afganistanie talibowie przejmują 20 procent zyskoacutew

z wydobycia na obszarach na ktoacuterych są obecni W 2013 roku nie więcej niż

34 procent dochodoacutew budżetu pochodziło z wydobycia choć szacuje się

że na terenie kraju istnieje 1400 nielegalnych kopalń 6

UE jest głoacutewnym miejscem docelowym dla wielu minerałoacutew w przypadku ktoacuterych

istnieje ryzyko że są związane z finansowaniem konfliktoacutew i łamaniem praw człowieka

bull W 2013 roku UE odpowiadała za około 16 procent światowego importu

cyny tantalu wolframu i złota (3TG) w formie surowcoacutew Ten światowy

import wart jest około 123 miliardy euro7

bull UE jest drugim największym importerem telefonoacutew komoacuterkowych i lapto-

poacutew na świecie a trzy z pięciu największych na świecie krajowych importe-

roacutew znajdują się w UE8 Oba produkty zawierają 3TG

bull Komisja zaproponowała system dobrowolny Jednak niewiążące standardy

były dostępne dla przedsiębiorstw UE już od jakiegoś czasu w postaci

Wytycznych OECD dotyczących należytej staranności (httpwwwoecdorg

corporatemnemininghtm) i wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw

człowieka (UN Guiding Principles) Niewiele europejskich firm je wdraża

Te ktoacutere je wdrażają zdają się robić to tylko z powodu obowiązkowych

wymogoacutew w innych krajach takich jak USA

bull Według danych Komisji 93 procent firm z UE pracujących z 3TG ktoacutere

nie zostały jeszcze pośrednio dotknięte obowiązkowym prawodawstwem

Stanoacutew Zjednoczonych nie wspomina na swoich stronach internetowych

ani w swoich rocznych sprawozdaniach o żadnej polityce dotyczącej minera-

łoacutew z regionoacutew ogarniętych konfliktami9

bull 88 procent europejskich firm ankietowanych przez holenderską organiza-

cję pozarządową SOMO nie wspomina o minerałach z regionoacutew ogarniętych

konfliktami na swoich stronach internetowych10

Samo wprowadzenie systemu należytej staranności nie może położyć kresu kon-

fliktowi ani całkowicie wyeliminować handlu minerałami z ktoacuterego grupy zbrojne

czerpią korzyści Jednak poprzez zwiększenie przejrzystości i zaangażowania przed-

siębiorstw w minimalizację tych ryzyk może przyczynić się do zaburzenia przepły-

wu funduszy do grup zbrojnych podmiotoacutew skorumpowanych lub takich ktoacuterych

działalność nosi znamiona nadużyć

Dziecko pracuje w kopalni złota Watsa w Demokra-tycznej Republice Konga

16

2 DLACZEGO WDRAŻAĆ NALEŻYTĄ STARANNOŚĆ ŁAŃCUCHA DOSTAW

Z wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka jasno wynika że wszystkie

firmy mają obowiązek przestrzegania praw człowieka w ramach swojej działalności

gospodarczej Procedura należytej staranności w łańcuchu dostaw ndash proces identy-

fikacji i zarządzania ryzykiem w łańcuchu dostaw ndash stał się jednym z podstawowych

narzędzi wspierania firm w realizacji przez nie tych obowiązkoacutew w wielu roacuteżnych

sektorach w tym włoacutekienniczym spożywczym zdrowia i bezpieczeństwa drewna

oraz finansoacutew

W sektorze minerałoacutew Wytyczne OECD dotyczące należytej staranności są mię-

dzynarodowym standardem dla firm w ramach całego łańcucha dostaw11 Wytyczne

te określające praktyczne procesy pomagające firmom zidentyfikować określone

rodzaje ryzyka i zarządzać nimi zostały opracowane w ścisłej wspoacutełpracy z prze-

mysłemWytyczne OECD dotyczące należytej staranności zostały zatwierdzone przez

34 kraje członkowskie OECD a także Rumunię Litwę Łotwę Brazylię Argentynę

Peru Maroko dwanaście państw członkowskich Międzynarodowej Grupy Przyjacioacuteł

Regionu Wielkich Jezior (ICGLR) oraz Radę Bezpieczeństwa ONZ12 Stanowi on pod-

stawę obowiązkowych wymogoacutew w innych krajach a niedawno powstałe Chińskie

Wytyczne (Chinese Guidance) także są zgodne ze standardem OECD13

Należyta staranność jest praktycznym i elastycznym narzędziem Skupia się

na tym co firma powinna zrobić w celu oceny i zarządzania ryzykiem w łańcuchu

dostaw a nie na tym gdzie powinna robić interesy Uznaje że reakcja firm na ryzy-

ko uzależniona będzie od roacuteżnorodnych czynnikoacutew takich jak

pozycja firmy w łańcuchu dostaw jej wielkość czy wpływ

na dostawcoacutew W tej procedurze wysiłki dotyczące

oceny ryzyka oraz zarządzania nim powinny być do-

stosowane do poszczegoacutelnych firm oraz zakresu ry-

zyka jakie podejmują w praktyce W podejściu tym

zakłada się że firmy czynić będą rozsądne aktyw-

ne wysiłki i stale pracować nad poprawą sytuacji

Należyta staranność w związku z tym roacuteżni się od

sztywnych systemoacutew certyfikatoacutew opartych na ścisłych kryteriach czy zasadach

wymagających stuprocentowej gwarancji14

Przepisy unijne i krajowe nakazują należytą staranność w niektoacuterych sektorach

min dyrektywa unijna w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy czy rozporzą-

dzenie unijne w sprawie drewna Jest też powszechną praktyką państw by stoso-

wać należytą staranność w celach ochronnych (na przykład rozporządzenie Komisji

Europejskiej w sprawie żywności czy brytyjska ustawa antykorupcyjna) a także

wymagać raportowania o praktykach należytej staranności w ramach łańcuchoacutew

dostaw (na przykład dyrektywa unijna ws sprawozdawczości niefinansowej oraz

brytyjska ustawa o wspoacutełczesnym niewolnictwie)

bull Badania z 2012 r wykazały ponad 100 przepisoacutew dotyczących należytej

staranności w dwudziestu roacuteżnych krajach w tym w obszarach chronią-

cych prawa człowieka ndash takich jak prawo pracy i ochrona konsumentoacutew15

bull Dyrektywa unijna w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy wymaga

by państwa członkowskie zapewniły podejmowanie bdquowłaściwychrdquo krokoacutew

by zidentyfikować i ocenić ryzyka wystąpienia prania pieniędzy i finansowania

terroryzmu biorąc pod uwagę czynniki tych ryzyk Te kroki ndash oraz polityki

działania kontrolne i procedury zarządzania ryzykiem i ograniczania go ndash

mają być bdquoproporcjonalne do rodzaju i wielkościrdquo danego podmiotu16

bull Brytyjska ustawa antykorupcyjna oczekuje od organizacji wprowadzenia pro-

cedur zapobiegania korupcji ktoacutere będą proporcjonalne do ryzyka korupcji

na ktoacutere jest ona narażona oraz do charakteru skali i złożoności jej działań

bull Przewiduje że firmy będą monitorować i rewidować te procedury oraz

wprowadzać ulepszenia tam gdzie są potrzebne17

bull Rozporządzenie unijne ws drewna wymaga od operatoroacutew bdquoodpowiednich

i proporcjonalnychrdquo procedur minimalizujących ryzyko oraz bdquoutrzymywa-

nia i regularnego ocenianiardquo swoich systemoacutew należytej staranności18

To dopiero pierwszy rok wdrożeń jednak firmy w tym małe i średnie przed-

siębiorstwa (MŚP) podejmują znaczące kroki w celu spełnienia standardoacutew

należytej staranności19 Sondaż przeprowadzony przez Światowe Forum

Drewna wykazał że dobre praktyki są tworzone przez spoacutełki samodzielnie

przy wykorzystaniu materiałoacutew stowarzyszeń handlowych dialogu z wła-

Wiele firm

i instytucji rządo-

wych w Unii Europej-

skiej zna już głoacutewne

zasady procedury

due diligence

1918

dzami tekstu rozporządzenia materiałoacutew organizacji pozarządowych i bdquopo

prostu rozmowy z innymi firmami w branżyrdquo Wielkość przedsiębiorstwa bdquonie

zawsze jest ważna jeśli chodzi o zarządzanie ryzykiem w łańcuchach dostaw

() nawet najmniejsze przedsiębiorstwa są zdolne do wdrożenia systemu

ktoacutery u nich się sprawdzardquo20

bull Rozporządzenie w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie

ekozarządzania i audytu we Wspoacutelnocie (EMAS) wymaga od firm uczestni-

czących zobowiązania do bdquociągłego doskonalenia efektywności ekologicz-

nejrdquo w swojej polityce ochrony środowiska Inspektorzy ochrony środowiska

mają obowiązek sprawdzania ciągłego doskonalenia się organizacji21

Należyta staranność nie jest ograniczeniem handlu ani embargiem Wytyczne

OECD dotyczące należytej staranności zachęca firmy do pozyskiwania surowcoacutew ze

środowisk podwyższonego ryzyka jeśli określą one praktyczne kroki ktoacutere mają na

celu zapewnienie że firmy zachowują szczegoacutelną ostrożność i zarządzają ryzykiem

w sposoacuteb odpowiedzialny Nie zniechęca to przedsiębiorstw do pozyskiwania su-

rowcoacutew z krajoacutew lub regionoacutew Całkowicie wycofanie się z określonych regionoacutew

lub krajoacutew nie jest ani odpowiedzialne ani nie stanowi wymogu procedury należytej

staranności w łańcuchu dostaw

3 ZAPEWNIENIE SKUTECZNEGO SYSTEMU NALEŻYTEJ STARANNOŚCI DLA FIRM

Parlament Europejski zaproponował żeby zaroacutewno importerzy surowcoacutew w seg-

mencie upstream jak i firmy segmentu downstream ktoacutere wprowadzają w pro-

duktach minerały objęte regulacją na rynek Unii byli zobowiązani do przestrze-

gania norm należytej staranności Zwiększa to skuteczność rozporządzenia na co

najmniej trzy sposoby

bull Pozwala nadzorować wszystkie istotne przepływy handlowe włączając

nie tylko import surowcoacutew 3TG ale roacutewnież import 3TG zawartych w goto-

wych produktach ndash takich jak telefony komoacuterkowe samochody i laptopy ndash

a także poacutełproduktach i podzespołach

bull Zwiększa wpływ rozporządzenia na funkcjonowanie łańcuchoacutew dostaw

na całym świecie Dzięki uwzględnieniu podmiotoacutew ktoacutere jako pierwsze

wprowadzają 3TG na rynek (segment downstream) projekt Parlamentu

korzysta z handlowej dźwigni Unii do wywierania presji na inne firmy w łań-

cuchu dostaw przedsiębiorstw unijnych w tym na rafinerie i huty poza Unią

Podejście Komisji uwzględniające jedynie przedsiębiorstwa segmentu upstre-

am nie pozwala wykorzystać tej szansy Tymczasem huty i rafinerie znajdujące

się w UE stanowią jedynie niewielki procent światowych zakładoacutew wytapiania

cyny wolframu tantalu22

bull Lepiej dostosowuje regulacje do Wytycznych OECD dotyczących należy-

tej staranności i do wytycznych ONZ Te jasno wskazują że odpowiedzialne

pozyskiwanie surowcoacutew jest obowiązkiem zaroacutewno firm segmentu upstre-

am jak i downstream Należyta staranność została stworzona by skutecznie

działać w obu tych grupach umożliwiając im wymianę informacji opracowa-

nie programoacutew branżowych i najlepszych praktyk a także zbiorowe wpływa-

nie na dostawcoacutew

Aby upewnić się że normy są właściwe i wykonalne oraz bdquow celu uniknięcia niezamierzo-

nych zakłoacuteceń na rynkurdquo Parlament dokonuje wyraźnego rozroacuteżnienia między stan-

dardami oczekiwanymi od firm w roacuteżnych ogniwach łańcucha dostaw (artykuł 1

Wiele firm UE oraz władze krajowe potrafią zatem ocenić

czy procesy i systemy zarządzania ryzykiem są bdquorozsąd-

nerdquo bdquoodpowiednierdquo lub bdquoproporcjonalnerdquo a także dobrze

znają koncepcję ciągłego doskonalenia się

2120

ustęp 2 (b)) Jasno wskazuje na przykład że normy obowiązujące firmy segmentu do-

wnstream powinny odzwierciedlać większą odległość dzielącą je od kopalni

a) Wzmacnianie przepisoacutew Parlamentu dotyczących przedsiębiorstw segmentu upstream

Projekt Parlamentu przekształca dobrowolny system dla spoacutełek segmentu upstream

proponowany przez Komisję w system obowiązkowy (art 1 ust 2) pozostawiając

bez zmian resztę przepisoacutew Komisji dla tego segmentu (artykuły 3ndash7) Z Oceny skut-

koacutew Komisji jasno wynika że uznała ona system należytej staranności za wykonalny

dla importeroacutew surowcoacutew objętych projektem23 więc niniejsza sekcja nie omawia

jego wykonalności w szczegoacutełach Jednakże dwa kluczowe obszary powinny zo-

stać wzmocnione

Po pierwsze podczas gdy Wytyczne OECD dotyczące należytej staranności dzielą fir-

my na dwie kategorie ndash te segmentu upstream i te segmentu downstream ndash tekst

Parlamentu wyroacuteżnia trzy kategorie przedsiębiorstw hutyrafinerie importeroacutew

surowcoacutew oraz spoacutełki segmentu downstream ktoacutere wprowadzają 3TG (lub produk-

ty zawierające 3TG) na wewnętrzny rynek Unii po raz pierwszy W rezultacie artykuły

4ndash7 narzucają wymagania OECD dla spoacutełek segmentu upstream takie jak śledzenie

do kraju pochodzenia oraz kontrolę ndash roacutewnież w środkowej grupie bdquoimporteroacutew su-

rowcoacutewrdquo ktoacuterzy w praktyce mogą być umiejscowieni w dalszych ogniwach łańcucha

produkcyjnego Niniejsze rozporządzenie nie powinno wymagać od spoacutełek segmen-

tu downstream zaspokajania wymagań dla spoacutełek segmentu upstream takich jak

przeprowadzanie audytoacutew lub śledzenia minerałoacutew do kraju lub źroacutedła pochodzenia

Po drugie tak zwana Biała Lista odpowiedzialnych hut i rafinerii (artykuł 8) ma

trzy podstawowe wady

bull Hutyrafinerie nie są zobowiązane do przestrzegania jakichkolwiek kryterioacutew

odpowiedzialnego zaopatrzenia aby znaleźć się na Białej Liście

bull bdquoOdpowiedzialne huty i rafinerierdquo ktoacutere znajdują się na liście są określane jako

bdquohuty i rafinerie w łańcuchu dostaw odpowiedzialnych importeroacutewrdquo artykuł 2

(p)) Jednak nie można wyciągać wnioskoacutew na temat działania huty na podsta-

wie dobrego działania bdquoodpowiedzialnego importerardquo Progresywny charakter

należytej staranności oznacza że importer może na dany moment spełniać swoje

Zalecenia ws przepisoacutew dot spoacutełek segmentu upstream

Zalecmy aby państwa członkowskie

frac14 Wyjaśniły podział standardoacutew dla spoacutełek segmentu upstreamdown-

stream w rozporządzeniu i zgodnie z Wytycznymi OECD dotyczącymi

należytej staranności na przykład poprzez

bull Zmianę obowiązkoacutew w zakresie systemu zarządzania (artykuł

4 ust (g)) tak by importerzy metali segmentu downstream nie

byli zobligowani do obsługi systemu identyfikowalności dla

łańcucha nadzoru ani łańcucha dostaw Zamiast tego powinno się

od nich wymagać wprowadzenia systemu przejrzystości łańcucha

dostaw pozwalającego na identyfikację hutrafinerii i przepływ

konkretnych informacji zgodnie z etapem 1 Wytycznych OECD

dotyczących należytej staranności

bull Ograniczenie wymagań audytowych (artykuł 6) do hut i rafinerii

ktoacutere przetwarzają ilub importują 3TG zgodnie z etapem 4 Wy-

tycznych OECD dotyczących należytej staranności

bull Wprowadzenie zmian w obowiązku informowania (artykuł 7 ustęp

3) tak żeby importerzy segmentu downstream nie byli zobowiąza-

ni do ujawniania audytoacutew zewnętrznych ani proporcji minerałoacutew

obowiązki wynikające z rozporządzenia nawet jeśli kupuje od hut ktoacutere nie prze-

strzegają tych regulacji ndash na przykład jeśli ma jasny plan poprawy i zarządzania

tym brakiem w przyszłości

bull Na liście nie mogą się znaleźć hutyrafinerie z poza łańcucha dostaw przedsię-

biorstw w UE nawet jeśli odpowiedzialnie pozyskują surowce

Lista odpowiedzialnych importeroacutew (artykuł 7(a)) ma podobne niedociągnięcia

Kwestionujemy roacutewnież korzyści dla firm i państw członkowskich płynące z tej dru-

giej listy w przypadku gdyby rozporządzenie stało się obowiązkowe

2322

bdquoPIERWSZE WPROWADZENIE NA RYNEKrdquo

Istnieje silna podstawa w prawie UE do używania terminu

bdquowprowadzanie na rynekrdquo ktoacutery można ogoacutelnie zdefiniować

jako wprowadzenie produktu lub materiału na rynek w celu

dalszej dystrybucji lub użytkowania w toku działalności

handlowej (zaroacutewno odpłatnie jak i nieodpłatnie) 25

Parlament nie przełożył jeszcze zasad należytej staranności OECD na szczegoacutełowy

tekst prawny dla firm segmentu downstream tak jak zrobiła to Komisja dla importe-

roacutew surowcoacutew To samo powinno się teraz zrobić dla przepisoacutew dot segmentu do-

wnstream Wytyczne OECD mogą stanowić podstawę obowiązkoacutew z tytułu należytej

staranności ktoacutere są możliwe do zrealizowania pod warunkiem że rozporządzenie

zachowa ich elastyczność

W ramach Wytycznych OECD dotyczących należytej staranności firma segmentu

downstream ma obowiązek oceny ryzyka w swoim łańcuchu dostaw i zarządzania

nim włączając w to ryzyko pozyskiwania surowcoacutew z hut ktoacutere nie są odpowie-

dzialnym dostawcą Oczekuje się by firmy robiły to poprzez rozsądne i proporcjo-

nalne działania w celu

bull Stworzenia systemu przejrzystości łańcucha dostaw w celu identyfika-

cji hutrafinerii w swoim łańcuchu dostaw W praktyce przedsiębiorstwa

powinny w pierwszej kolejności poprosić swoich bezpośrednich dostawcoacutew

o udzielenie tego typu informacji (w drodze poufnych rozmoacutew lub poprzez

zawarcie wymogu ujawniania tego rodzaju informacji w umowach z dostaw-

cami) Firmy ktoacuterym trudno zidentyfikować przedsiębiorstwa segmentu

upstream poprzez swoich bezpośrednich dostawcoacutew mogą wykazać po-

prawę w czasie i wspoacutełpracować z podmiotami z branży lub innymi firmami

segmentu downstream w celu identyfikacji hutrafinerii

bull Oceny czy istnieje ryzyko że hutarafineria jest firmą nieodpowie-

dzialną (tj nieudzielającą odpowiedzi nierzetelną lub niezdolną do iden-

tyfikacji ryzyka w łańcuchu dostaw i zarządzania nim) poprzez sprawdzanie

informacji otrzymanych za pośrednictwem powyższego systemu na temat

krajoacutew pochodzenia transportu i tranzytu minerałoacutew w łańcuchach dostaw

pochodzących z obszaroacutew dotkniętych konfliktem

oraz z obszaroacutew wysokiego ryzyka

frac14 Wzmocniły Białą Listę (artykuł 8) tak żeby była (1) oparta na mocnych

kryteriach należytej staranności i sprawozdawczości publicznej (2) przej-

rzyście i regularnie monitorowana (3) otwarta dla hutrafinerii ktoacutere nie

są ogniwem w łańcuchu dostaw bdquoodpowiedzialnych importeroacutewrdquo unijnych

oraz (4) wyraźnie zachęcająca do pozyskiwania surowcoacutew z obszaroacutew do-

tkniętych konfliktem i wysokiego ryzyka na zasadach zaproponowanych

w Ocenie Skutkoacutew Komisji24

frac14 Jeśli państwa członkowskie wspierają potrzebę dodatkowej listy

odpowiedzialnych importeroacutew należy ją wzmocnić w analogiczny

sposoacuteb (artykuł 7a)

frac14 Wystąpiły do Komisji o rozwijanie narzędzi i wytycznych mających pomoacutec

przedsiębiorstwom segmentu upstream w bardziej efektywnym wypełnia-

niu obowiązkoacutew Zobacz zalecenia w części (b) poniżej

b) Przełożenie przepisoacutew OECD segmentu downstream na działający system

Według Parlamentu rozporządzenie powinno

bull Mieć zastosowanie do wszystkich firm segmentu downstream ktoacutere

bdquowprowadzają na rynek unijny objęte regulacją zasoby oraz produkty ktoacutere

je zawierająrdquo (motyw 9(a))

bull Nakładać na nie obowiązek do bdquoprowadzenia i publikowania sprawoz-

dawczości dot procedur należytej staranności dla łańcucha dostawrdquo podej-

mowania bdquowszelkich uzasadnionych krokoacutewrdquo w celu identyfikacji ryzyka

powstałego w łańcuchach dostaw i zwalczania go zgodnie z Wytycznymi

OECD dotyczącymi należytej staranności i w tym kontekście do bdquodostar-

czania informacjirdquo dotyczących ich własnych praktyk należytej staranności

(motyw 9(a) artykuł 1 ustęp 2(d))

24

hutrafinerii oraz oceny procesoacutew należytej staranności ndash tym wynikoacutew

audytoacutew Informacje takie mogą być pozyskiwane na roacuteżne sposoby w tym

od bezpośrednich dostawcoacutew poprzez elektroniczne systemy wymiany

informacji lub za pomocą programoacutew branżowych Firmy powinny także

uwzględniać informacje dostępne publicznie

bull Zarządzania ryzykiem zidentyfikowanym w powyższym procesie zgodnie z pla-

nem zarządzania ryzykiem na przykład poprzez informowanie o nim starszego

kierownictwa wywieranie nacisku na dostawcoacutew ktoacuterzy mogą pomoacutec skutecznie

ograniczyć ryzyko i zachęcanie organizacji branżowych do rozwoju szkoleń

Infografika na stronie 24 daje wyobrażenie o tym jak Wytyczne OECD dotyczące

należytej staranności są interpretowane przez Parlament Europejski26

Przedsiębiorstwa segmentu downstream są już w trakcie realizacji standardoacutew

OECD dla firm segmentu downstream w UE Komisja szacuje że 40 firm podlega bez-

pośrednio wymogom sekcji 1502 amerykańskiej ustawy Dodda Franka (DFA 1502)27 Do

17 firm z UE pracujących z 3TG jest pośrednio dotkniętych wymaganiami amerykańskie-

go prawa ponieważ są dostawcami dla amerykańskich konsumentoacutew28 Szereg progra-

moacutew branżowych ktoacutere powstały pod wpływem DFA 1502 ma bardzo praktyczne spo-

soby by pomoacutec firmom segmentu downstream dostosować się do standardoacutew OECD

w tym LBMArsquos Responsible Gold Guidance i World Gold Councilrsquos Conflict-Free Standard

Argumenty za dobrowolnymi przepisami dla segmentu downstream były czę-

ściowo wspierane przez argumenty przemysłu że DFA 1502 jest zbyt uciążliwy

Jednak analiza amerykańskich raportoacutew dot minerałoacutew z regionoacutew ogarniętych

konfliktami wykonana przez Global Witness i Amnesty International wskazuje że

w pierwszym roku wdrażania ponad 20 firm segmentu downstream spełniało

wymogi regulacji29 Ponadto wymagania prawa amerykańskiego są bardziej re-

strykcyjne niż unijny system należytej staranności oparty na przepisach OECD dot

firm segmentu downstream DFA 1502 na przykład skupia się na ograniczonej licz-

bie krajoacutew wymaga od firm segmentu downstream śledzenia minerałoacutew do kraju

ich pochodzenia lub wręcz kopalni w ktoacuterej je wydobyto oraz przeprowadzania

kontroli ich systemoacutew należytej staranności Ani standard OECD ani projekt Par-

lamentu nie zawierają takich wymogoacutew

Firmy powinny mieć dostęp do narzędzi ktoacutere pomogą im wypełniać ich obo-

wiązki z tytułu należytej staranności takich jak pomoc z programoacutew branżowych

W rozporządzeniu powinno być wyraźnie stwierdzone że obowiązek przeprowa-

dzenia i publicznego sprawozdawania na temat należytej staranności spoczywa na

poszczegoacutelnych firmach Żadna pomoc ndash w postaci Białej Listy systemoacutew przemysło-

wych lub innych narzędzi ndash nie może zwolnić firm segmentu upstream lub downstre-

am z tego indywidualnego obowiązku i powinna być postrzegana jako udzielanie

pomocy i dowoacuted na poparcie procesu należytej staranności

W odpowiedzialnym pozyskiwaniu chodzi o zarządzanie i dzielenie ryzyka i kosztoacutew

z nim związanych pomiędzy ogniwa całego łańcucha dostaw w rozsądny i efektywny

sposoacuteb Nieodpowiedzialne pozyskiwanie surowcoacutew jest związane z realnymi kosz-

tami Są one ponoszone przez społeczności dotknięte konfliktami i przemocą rządy

i agencje rozwoju ktoacutere reagują na wynikły z tego brak stabilności przez przed-

siębiorstwa oraz inwestoroacutew niezdolnych do zaoferowania ochrony jaką zapewnia

należyta staranność gdy coś poacutejdzie nie tak Z tego powodu nieodpowiedzialne

pozyskiwanie surowcoacutew oznacza roacutewnież potencjalne koszty prawne finansowe

oraz szkody dla reputacji firm i inwestoroacutew Ocena Skutkoacutew dokonana przez Komi-

sję szacuje koszt ekonomiczny wprowadzenia należytej staranności jako bdquowykonal-

ny jeśli nie wręcz niskirdquo na dłuższą metę dla większości firm w tym producentoacutew

i handlowcoacutew segmentu downstream Koszty szacuje się na 0014 procent (koszty

początkowe) i 0011 procent (roczne koszty) rocznego obrotu30

Wiele przedsiębiorstw segmentu downstream uznało już swoją odpowiedzialność w za-

kresie przestrzegania praw człowieka oraz korzyści z odpowiedzialnego łańcucha dostaw

Tysiące dzieci są zmuszane do pracy przy wydobyciu minerałoacutew w prowincji Katanga w Demo-kratycznej Republice Konga

2726

i wskazoacutewek aby pomoacutec firmom w bardziej efektywnym wypełnianiu ich obo-

wiązkoacutew Narzędzia te mogłyby obejmować

frac14 Odpowiednie przepisy pozwalające uniknąć powielania działań i wy-

siłkoacutew ndash Rozporządzenie powinno wyraźnie wskazywać że firmy ktoacutere

stosują systemy należytej staranności lub procedury spełniające wymogi

niniejszego rozporządzenia nie powinny być zobowiązane do wdrażania

nowych systemoacutew37

frac14 Wskazoacutewki i narzędzia do oceny ryzyka i zarządzania nim ndash Komi-

sja mogłaby opracować wytyczne aby pomoacutec firmom ocenić (a) czy

pozyskują surowce z nieodpowiedzialnej huty na podstawie niewyczer-

pujących kryterioacutew ryzyka zgodnych z Wytycznymi OECD oraz (b) jakie

rodzaje środkoacutew zarządzania ryzykiem są uważane za bdquorozsądnerdquo

bdquoodpowiednierdquo i bdquoproporcjonalnerdquo Wszelkie wskazoacutewki powinny być

oparte na doświadczeniu Komisji w kontekście innych przepisoacutew unij-

nych dot należytej staranności

frac14 Konkretne narzędzia przewidziane dla MŚP ndash Oproacutecz wsparcia finanso-

wego i technicznego dla MŚP zaproponowanego przez Parlament (motyw

12 i art 1 nowy ustęp 2(c)) Komisja powinna opracować narzędzia takie

jak szablony polityki łańcucha dostaw wzory klauzul umownych dotyczą-

cych zamoacutewień dostawcy sugerowane zestawy informacji ktoacuterych MŚP

lub przemysł powinni żądać od hut standardowe szablony raportoacutew oraz

dostosowane wskazoacutewki z praktycznymi przykładami innych firm wdraża-

jących należytą staranność według OECD Na przykład zobacz zalecenia

zawarte w niedawno przeprowadzonym badaniu BGR [Niemieckie Federal-

ne Ministerstwo Geologii i Zasoboacutew Naturalnych] oraz BMZ [Niemieckie

Federalne Ministerstwo Wspoacutełpracy Ekonomicznej i Rozwoju]38 Komisja

mogłaby roacutewnież zachęcać większych dostawcoacutew by zapraszały MŚP na

swoje szkolenia w zakresie odpowiedzialnego pozyskiwania surowcoacutew

frac14 Centralne unijne biuro pomocy ndash W celu wspierania firm można powo-

łać biuro pomocy technicznej oraz forum dzięki ktoacuteremu informacje

i dane mogą być dzielone i wspoacutełużytkowane w standardowej i przejrzy-

stej formie

bull Konsultacje z brytyjskimi firmami ws ustawy o wspoacutełczesnym niewolnictwie

ujawniły silne poparcie dla obowiązkowego wymogu sprawozdawania

po to aby wyroacutewnać konkurencję oraz aby odpowiedzialne firmy nie traciły

pozycji na rynku w wyniku działania tych mniej skrupulatnych i uczciwych31

bull Tysiące firm stworzyło i opublikowało swoje polityki dot praw człowieka

IKEA twierdzi że etyczne łańcuchy dostaw są bdquobezwzględnierdquo bardziej

korzystne32 Firmy takie jak Apple francuska Alcatel-Lucent i niemiecki

Deutsche Telekom uznały że istnieje potrzeba by biznes zajął się kwestią

ryzyka nieprzestrzegania praw człowieka w łańcuchach dostaw minerałoacutew

w tym ryzyka związanego z finansowaniem grup zbrojnych33

bull Inwestorzy będący w posiadaniu ponad 855 miliardoacutew euro w aktywach

wypowiadali się na temat korzyści płynących z wprowadzenia procedury

należytej staranności w łańcuchu dostaw i publicznie poparli silną regulację

unijną ws minerałoacutew z regionoacutew ogarniętych konfliktami34

Nie jest prawdą że MŚP nie chcą lub nie mogą stosować należytej staranności

MŚP odgrywają kluczową rolę w łańcuchu dostaw 3TG Wyłączenie ich z regulacji pozo-

stawi istotne luki w łańcuchu informacyjnym dla innych firm Według Oceny Skutkoacutew

Komisji większość małych firm jest za stopniowaniem tych obowiązkoacutew35 MŚP opo-

wiadały się roacutewnież za obowiązkowymi wymogami dla całego łańcucha dostaw mine-

rałoacutew i wyraziły obawy o to że zostaną wykluczone z inicjatyw regulacyjnych i rynkoacutew

zamoacutewień ktoacutere wymagają zgodności z regulacją36 Sam w sobie system należytej

staranności zawiera dużą dozę elastyczności ktoacutera jest potrzebna MŚP jako że stan-

dardy są dostosowane do wielkości firmy i jej możliwości wpływania na dostawcoacutew

Zalecenia ws przepisoacutew dot spoacutełek segmentu downstream

Zaleca się aby państwa członkowskie przełożyły standardy OECD dot firm seg-

mentu downstream na tekst prawny mający zastosowanie dla tych firm seg-

mentu downstream ktoacutere jako pierwsze wprowadzają produkty na rynek na

wzoacuter Komisji ktoacutera zrobiła to już dla firm segmentu upstream Jak zostało to

zapisane w Wytycznych OECD dotyczących należytej staranności państwa człon-

kowskie mogą zwroacutecić się do Komisji o przygotowanie dodatkowych narzędzi

29

4 ZAPEWNIENIE SKUTECZNEGO SYSTEMU NALEŻYTEJ STARANNOŚCI DLA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH

Poprawki Parlamentu pozostawiły w dużej mierze bez zmian oryginalne przepisy

Komisji dotyczące roli właściwych organoacutew państw członkowskich W rezultacie nie

jest jasne ktoacutery system został przewidziany do oceny wywiązywania się ze zobo-

wiązań przez firmy segmentu downstream Artykuł 9 wymaga by właściwe organy

bdquozapewniały skuteczne i jednolite stosowanierdquo tego rozporządzenia (ust 3) Jednak

artykuły 10 11 12 14 i 15 zostały ograniczone do importeroacutew surowcoacutew Zaleca się

aby te artykuły zostały rozszerzone na wszystkie przedsiębiorstwa ktoacutere wchodzą

w zakres rozporządzenia w tym firmy segmentu downstream ktoacutere jako pierwsze

wprowadzają 3TG ndash lub produkty zawierające 3TG ndash na rynek wewnętrzny Wierzy-

my że państwa członkowskie mogą korzystać z doświadczeń zdobytych dzięki istnie-

jącym przepisom unijnym dotyczącym należytej staranności przejrzystości i nadzoru

rynku oraz z zasad mających na celu zapewnienie właściwego i zharmonizowanego

monitorowania i egzekwowania stosowania przepisoacutew

W jaki sposoacuteb władze mogą zidentyfikować firmy ktoacutere mają być przez nie oceniane

Władze będą musiały posiadać narzędzia do identyfikacji przedsiębiorstw objętych

proponowanym prawem Identyfikacja importeroacutew surowcoacutew zidentyfikowanych

uprzednio przez Komisję w ramach jej Oceny Skutkoacutew powinna być stosunkowo

prosta dla władz (19-20 hutrafinerii 300 firm handlowych i 100 producentoacutew)39

Jak zauważyła Komisja organy celne będą już w posiadaniu nazw wielu z tych firm40

Trudniej będzie zidentyfikować firmy segmentu downstream wprowadzające

3TG na rynek UE po raz pierwszy Komisja zapewniła pewną pomoc wymieniając

piętnaście sektoroacutew istotnych dla stosowania i handlu 3TG41 Dalszą pomoc można

znaleźć w dodatkowych wykazach produktoacutew i we wskazoacutewkach dostarczonych

przez OECD Komisję programy branżowe i inne właściwe organy Aby pomoacutec wła-

dzom zidentyfikować odpowiednie firmy w ramach tych sektoroacutew firmy mogą

zostać zobowiązane do

JAK DZIAŁA ODPOWIEDZIALNE POZYSKIWANIE SUROWCOacuteW

FIRMY TYPU bdquoUPSTREAMrdquo TAKIE JAK HUTY I RAFINERIE

HUTY I RAFINERIE wspoacutełpracują z dostawcami aby śledzić łańcuchy dostaw aż do źroacutedeł i być w stanie prześledzić źroacutedła ryzyka na całej drodze pokonywanej przez surowce wliczając w to kopalnie drogi transportu czy też ośrodki handlowe

SKUTECZNE SYSTEMY ZARZĄDZANIA

WDRAŻANIE SKUTECZNYCH SYSTEMOacuteW OBEJMUJĄCYCH

bull Politykę łańcucha dostaw ktoacutera wytycza zobowiązania przedsiębiorstw w zakresie zarządzania ryzykiem (polegającym np na wspieraniu grup zbrojnych tortur pracy przymusowej oraz innych rażących naruszeń praw człowieka korupcji i prania brudnych pieniędzy) Model takiej polityki można znaleźć w OECD Guidance

bull Włączenie takiej polityki do umoacutew z dostawcami bull Wdrożenie łańcucha nadzoru lub systemu pozwalającego na śledzenie

łańcucha dostaw oraz mechanizmu pozwalającego na zgłoszenie i przekazywanie informacji o niepokojących spostrzeżeniach

bull Powyższe punkty mogą być zrealizowane z pomocą systemoacutew w poszczegoacutelnych branżach przemysłu

RYZYKA W TWOIM ŁAŃCUCHU DOSTAW

bull Poroacutewnaj zebrane informacje z własną polityką

bull Czy ktoacuterekolwiek z rodzajoacutew ryzyka zawartych w twojej polityce występują w rzeczywistości

bull Jak na nie reagujesz bull Wdrażaj strategię wymierzoną

w ryzyka ktoacutere udało się zidentyfikować

NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

Huty i rafinerie powinny zlecać przeprowadzanie niezależnych audytoacutew swoich procedur due diligence oraz publikować ich rezultaty

bull Do dnia 31 marca każdego roku przedkładaj dokumentację właściwym organom Obejmuje to politykę oraz wyniki niezależnych audytoacutew

bull Udostępnij informacje na temat procedury due diligence swoim klientom a także najszerzej jak to możliwe rozpowszechniaj informacje o działaniach jakie twoja firma podjęła zgodnie z krokami 1 2 i 3

FIRMY TYPU bdquoDOWNSTREAMrdquo CZYLI FIRMY KTOacuteRE WYTWARZAJĄ PRODUKTY

FIRMY kontaktują się z dostawcami i wspoacutełpracują z nimi by wspoacutelnie śledzić łańcuchy dostaw aż do hut rafinerii




bull Włączenie takiej polityki do umoacutew z dostawcami a także wdrożenie mechanizmu umożliwiającego zgłaszanie i przekazywanie informacji o niepokojących spostrzeżeniach



bull Poroacutewnaj informacje takie jak wyniki audytoacutew z własną polityką zarządzania ryzykiem

bull Podejmij racjonalne kroki w celu identyfikacji hutrafinerii w swoim łańcuchu dostaw i przeprowadź ocenę ich procedury due diligence

bull Czy według racjonalnej oceny zachodzi ryzyko że huta lub rafineria nie jest firmą odpowiedzialną

bull Wdrażaj strategię wymierzoną w ryzyka ktoacutere udało się zidentyfikować

bull Podejmij racjonalne wysiłki aby upewnić się że huty lub rafinerie z ktoacuterych produktoacutew korzystasz prowadzą niezależne audyty swoich procedur due diligence

bull Może być to robione z pomocą systemoacutew w poszczegoacutelnych branżach przemysłu

bull Do dnia 31 marca każdego roku przedkładaj dokumentację właściwym organom Obejmuje to stosowaną politykę

bull Najszerzej jak to możliwe rozpowszechniaj informacje o działaniach jakie twoja firma podjęła zgodnie z krokami 1 2 i 3

NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130

bull Rejestracji w lokalnej izbie handlowej stowarzyszeniu przedsiębiorcoacutew

lub organie lokalnym na przykład w Wielkiej Brytanii przedsiębiorstwa spo-

żywcze muszą rejestrować swoją działalność w lokalnym urzędzie miasta42

bull Rejestracji w organach krajowych takich jak organy nadzoru rynku

Na przykład przepisy unijne wymagają by producenci importerzy i dystrybu-

torzy unijni i spoza UE umożliwiali dostęp do informacji organom nadzoru-

jącym rynek krajowy43 Inne przepisy krajowe i unijne wymagają rejestracji

u organoacutew nadzorujących rynek lub innych właściwych organoacutew krajowych

(na przykład rozporządzenia w sprawie drewna wdrażane w Niemczech

i w Portugalii 44 oraz rozporządzenia w sprawie utworzenia EMAS45) Zgod-

nie z dyrektywą unijną dotyczącą wyroboacutew medycznych każdy producent

(lub jego upoważniony przedstawiciel) ktoacutery wprowadza określone wyroby

medyczne na rynek unijny roacutewnież musi być zarejestrowany we właściwych

organach46 Organy te mogą zatem przyczynić się do opracowania rejestru

i zarządzania nim

bull Rejestracji przez organy celne

bull Rejestracji w centralnej agencji UE przykłady obejmują Europejską Agen-

cję Chemikalioacutew (ECHA) ustanowioną w związku z unijnym rozporządzeniem

w sprawie rejestracji oceny udzielania zezwoleń i wprowadzania ograniczeń

obrotu w zakresie chemikalioacutew (REACH) oraz Europejski Urząd ds Bezpie-

czeństwa Żywności utworzony na mocy rozporządzenia ws żywności47

Niektoacutere firmy mogą nie wiedzieć że ich produkty zawierają 3TG lub że są one uwa-

żane przez rozporządzenie za bdquofirmy wprowadzające 3TG na rynek jako pierwszerdquo

Stanowiło to problem w rozporządzeniu unijnym dot drewna ktoacutery doprowadził

do konieczności wprowadzenia wytycznych wyjaśniających zakres bdquopodmiotoacutewrdquo

ktoacutere jako pierwsze wprowadzają drewno lub produkty z drewna na rynek W celu

usunięcia tego ryzyka państwa członkowskie mogą zwroacutecić się do Komisji OECD

lub innego organu o zapewnienie dodatkowych wytycznych dla firm w tym wyka-

zu sektoroacutew bdquopriorytetowychrdquo i listy produktoacutew zawierających 3TG Edukowanie

przedsiębiorstw w zakresie nieznanych im ryzyk w ich łańcuchach dostaw i znacze-

nia odpowiedzialnych praktyk biznesowych roacutewnież jest częścią procesu należytej

staranności

W jaki sposoacuteb państwa członkowskie mają oceniać czy przedsiębiorstwa stosują się do rozporządzenia

Żeby państwa członkowskie mogły wprowadzać w życie rozporządzenie muszą

stworzyć systemy by otrzymywać klarowne i jednolite informacje od firm i moacutec nimi

zarządzać Następnie będą musiały zacząć stosować podejście oparte na ocenie ry-

zyka w celu oceny zgodności z wytycznymi

a) Obowiązki informacyjne spoacutełek

Propozycje przedstawione zaroacutewno przez Parlament jak i Komisję wymagają od

importeroacutew surowcoacutew corocznego ujawniania określonych informacji właściwym

organom państw członkowskich (zob artykuł 7 obydwu projektoacutew) Oczekuje się

roacutewnież że firmy te opublikują bdquonajszerzej jak to możliwerdquo raport dotyczący ich po-

lityki oraz praktyk należytej staranności

Przepisy dotyczące ujawniania informacji przez firmy segmentu downstream nadal

wymagają szczegoacutełowego opracowania choć propozycja Parlamentu jasno stwier-

dza że powinny bdquodostarczać informacjirdquo o swoich praktykach należytej staranno-

ści w związku z obowiązkiem określania i niwelowania ryzyk zgodnie z Wytycznymi

OECD (artykuł 1 ustęp 2(d)) W praktyce część 5 Wytycznych OECD dotyczących na-

leżytej staranności wymaga by firma segmentu downstream

bull ujawniała informacje na temat politykinależytej staranności łańcucha dostaw

i swojej struktury zarządzającej odpowiedzialnej za należytą staranność

włączając w to informację o tym kto jest za nią bezpośrednio odpowiedzialny

bull opisywała kroki podjęte w celu identyfikacji hutrafinerii w swoim łańcuchu

dostaw oraz oceny swoich praktyk należytej staranności

bull opisywała kroki podjęte w celu identyfikacji ryzyka i niwelowania go

w tym sposoby zarządzania ryzykiem związanym z pozyskiwaniem

surowcoacutew od nieodpowiedzialnej huty lub rafinerii

bull publikowała wszelkie dostępne audyty hutyrafinerii z zastrzeżeniem

tajemnicy handlowej i kwestii konkurencyjności

3332

bull Monitorowanie procedury należytej staranności wiele organoacutew krajowych

w szczegoacutelności te ktoacutere monitorują systemy zarządzania firm w roacuteżnych sek-

torach ndash takie jak organy nadzoru rynku ndash ma dobre rozeznanie w elastycznej

progresywnej naturze procedury należytej staranności Jednym z przykładoacutew

jest organ nadzoru rynku w Wielkiej Brytanii odpowiedzialny za wdrażanie

unijnego rozporządzenia dot drewna Narodowy Urząd Miar

bull Korzystanie z podejścia opartego na ocenie ryzyka organy państw człon-

kowskich mają duże doświadczenie w stosowaniu podejścia opartego na oce-

nie ryzyka w celu oceny firmowych procesoacutew należytej staranności raporto-

wania społecznego i środowiskowego oraz systemoacutew zarządzania w roacuteżnych

sektorach (na przykład rozporządzenie unijne ws drewna dyrektywa unijna

ws przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz brytyjska ustawa antykorupcyjna)

W kontekście minerałoacutew konfliktu podejście oparte na ocenie ryzyka może

ustalać pierwszeństwo dla przedsiębiorstw ktoacutere wprowadzają największe

ilości 3TG na rynek lub określać je na podstawie dotychczasowych wynikoacutew

i ujawnianych informacji Komisja OECD lub inny organ może sporządzić

wytyczne i wykaz sektoroacutew oraz produktoacutew aby pomoacutec organom krajowym

bull Akredytowane instytucje oceny wypełniania zobowiązań lub niezależni

weryfikatorzy państwa członkowskie mogą rozważyć możliwość stworzenia

akredytowanych krajowych organoacutew oceny zgodności lub innych akredyto-

wanych podmiotoacutew w celu świadczenia pomocy przy monitorowaniu i ocenie

procesoacutew należytej staranności51

c) Przeniesienie odpowiedzialności na organyinstytucje trzecie

Projekt Parlamentu proponuje bdquouznanie roacutewnoważnościrdquo istniejących systemoacutew

przemysłowych i systemoacutew należytej staranności (art 2(qa) i art 8 ust 2) Jest to

Jedna z omoacutewionych propozycji dotyczy umożliwienia europejskim dużym jednost-

kom interesu publicznego raportowania ws należytej staranności zgodnie z wymo-

gami sprawozdawczości niefinansowej (NFR) określonymi w unijnej dyrektywie

ws rachunkowości48 Istnieje kilka niedociągnięć tego podejścia

bull Brak standardoacutew NFR nie wymaga podjęcia praktyk należytej staranności

ani sprawozdawczości zgodnej z określonym standardem takim jak Wytyczne

OECD dotyczące należytej staranności To może prowadzić do niespoacutejnej spra-

wozdawczości w miejsce zharmonizowanej i utrudniać państwom członkow-

skim ocenę zgodności

bull Istotne informacje nie zostaną ujawnione Celem wymogoacutew sprawozdaw-

czych niefinansowych jest zapewnienie akcjonariuszom i mającym związek

społecznościom informacji ktoacutere są istotne dla wynikoacutew spoacutełki i jej wpływu

na społeczeństwo Sprawozdawczość i przejrzystość ktoacutera z niej wynika jest

jednym z najważniejszych aspektoacutew należytej staranności łańcucha dostaw

Wartość ta byłaby zagrożona gdyby sprawozdawczość została ograniczona

do spraw istotnych dla firmy i jej interesariuszy

Lepiej byłoby gdyby rozporządzenie określiło klarownie obowiązki procedury nale-

żytej staranności oraz sprawozdawczości publicznej dla wszystkich wprowadzających

3TG na rynek po raz pierwszy zgodnie z Wytycznymi OECD dotyczącymi należytej sta-

ranności i z projektem Parlamentu ale w taki sposoacuteb aby umożliwić europejskim

dużym jednostkom interesu publicznego zawieranie wymaganych informacji w wy-

maganej formie w raportach ktoacutere składają na mocy dyrektywy unijnej o rachunko-

wości Pomoże to firmom uniknąć powielania raportoacutew

b) Zobowiązania państw członkowskich do oceny wypełniania zobowiązań

Kiedy organy otrzymają stosowne informacje od firm są zobowiązane do przeprowa-

dzenia odpowiednich kontroli ex-post za pomocą podejścia opartego na ocenie

ryzyka (art 10) Władze będą musiały ocenić czy firma spełniła wymogi należytej sta-

ranności zgodnie z art 4-7 W tym celu państwa członkowskie mogą wyciągnąć cenne

wnioski z doświadczeń dotyczących innych systemoacutew należytej staranności

Często władze krajowe i organy regulacyjne mają doświadczenie we wdrażaniu

systemoacutew zarządzania danymi służących do przyjmowania i przetwarzania dużych

ilości informacji od firm W rejestrze spoacutełek Wielkiej Brytanii corocznie rejestrowa-

ne są ponad 3 miliony firm i wypełnianych jest ponad 7 milionoacutew dokumentoacutew49 Europejski Rejestr Przedsiębiorcoacutew [European Business Register] zawiera informacje

o 20 milionach firm obejmujące 27 jurysdykcji50

3534

problematyczne Systemy przemysłu i systemy należytej staranności powinny być

uznane za cenne narzędzia ktoacutere mogą pomoacutec firmom przeprowadzać ich proce-

dury należytej staranności lepiej i bardziej efektywnie W ostatnich latach surowe

przepisy dotyczące minerałoacutew konfliktu powstałe w innych krajach spowodowały

rozwoacutej wielu takich programoacutew branżowych

Jednakże przynależność do systemu branżo-

wego lub wypełnienie innej procedury nale-

żytej staranności nie powinny być traktowane

jako wypełnienie wymogoacutew rozporządzenia

Firmy muszą zachować indywidualną odpo-

wiedzialność za swoją procedurę należytej

staranności nie powinny przenosić odpowie-

dzialności na inne organy czy instytucje Wy-

tyczne OECD dotyczące należytej staranności

i inne prawa dotyczące należytej staranności

jasno wyrażają tę fundamentalną zasadę (zo-

bacz rozporządzenie unijne ws drewna) Jeśli

firma otrzyma informację o istotnym narusze-

niu praw człowieka w ramach jej łańcucha dostaw jej obowiązkiem jest dalsze prowa-

dzenie procedury sprawdzającej należytą staranność nawet jeśli jej łańcuch dostaw

został uprzednio uznany za zgodny z systemem danej branży

Parlament sugeruje roacutewnież że tylko bdquojuż istniejącerdquo systemy branżowe mogą

być uznane za spełniające wymogi rozporządzenia (motyw 11b artykuł 8) Jenak

takie zawężenie będzie jedynie ograniczać możliwości konkurencję i innowację

w sektorze w ktoacuterym systemy kontroli są bardzo potrzebne Co więcej w przeci-

wieństwie do projektu rozporządzenia i Wytycznych OECD dotyczących należytej

staranności wiele istniejących programoacutew branżowych ma zasięg geograficzny

ograniczony do DRK i krajoacutew sąsiednich Bardzo ważne jest to że rozporządzenie

pozwala na rozwoacutej systemoacutew branżowych w innych obszarach dotkniętych kon-

fliktami i w obszarach wysokiego ryzyka Charakter i umiejscowienie konfliktu oraz

ryzyka zawsze są zmienne dlatego ważne jest by rozporządzenie unijne było na

tyle elastyczne aby moacutec dostosowywać się do tych zmian Podobne obawy dotyczą

proponowanego uznawania roacutewnoważności dla istniejących systemoacutew rządowych

i innych systemoacutew należytej staranności

W jaki sposoacuteb władze mogą zapewnić zharmonizowane podejście w całej UE i zminimalizować ryzyko poszukiwania przez firmy najkorzystniejszego systemu

Elastyczność procesu należytej staranności utrudnia władzom państw członkowskich

ujednolicone jego wdrażanie Bez odpowiednich wytycznych i narzędzi istnieje ry-

zyko że władze poszczegoacutelnych państw stosować będą roacuteżne procedury rejestracji

oraz że w roacuteżny sposoacuteb określą co oznacza bdquorozsądnerdquo bdquoodpowiednierdquo lub bdquopro-

porcjonalnerdquo w kontekście procedur należytej staranności To może prowadzić do

niepewności firm oraz do poszukiwania przez nie tych regulacji ktoacutere są dla nich

najkorzystniejsze Jednak istniejące przepisy UE dotyczące należytej staranności po-

kazują że można sprostać temu wyzwaniu Możliwości w tej kwestii są następujące

bull Formalna platforma lub inny mechanizm zapewniający częsty dialog wymia-

nę informacji oraz koordynację między właściwymi organami i innymi pod-

miotami Możliwości obejmują scentralizowaną agencję UE (omoacutewioną powy-

żej) grupy ekspertoacutew Komisji grupę ekspertoacutew Rady pod przewodnictwem

Komisji warsztaty organizowane przez OECD i proces wzajemnej weryfikacji

między organami Na przykład kilka grup jest przeznaczonych do pomocy

przy zharmonizowanym wdrażaniu dyrektywy w sprawie przeciwdziałania

praniu pieniędzy wśroacuted nich grupa Ekspertoacutew Komisji ds Przeciwdziałania

Praniu Pieniędzy oraz Finansowaniu Terroryzmu EMAS [System Ekozarzą-

dzania i Audytu] określa proces wzajemnej oceny aby zapewnić spoacutejność

procesu rejestracji forum wszystkich organoacutew akredytacji i licencjonowania

oraz forum właściwych organoacutew Oba fora zbierają się co najmniej raz w roku

w celu wymiany informacji i zapewnienia spoacutejności procedur i standardoacutew52 Właściwe organy mogą roacutewnież wymieniać z innymi jednostkami i Komisją

informacje na temat poważnych uchybień wykrytych podczas kontroli oraz

informacje w sprawie rodzajoacutew nakładanych kar (zobacz rozporządzenie

unijne ws drewna artykuł 12)

bull Dodatkowe wytyczne i wyjaśnienia dokumenty zawierające przepisy

wykonawcze i wytyczne stanowią narzędzia do określania zasad postę-

powania szczegoacutełowych zasad dotyczących charakteru i częstotliwości

kontroli przez właściwe organy oraz do dalszego wyjaśnienia konkretnych

pojęć i definicji

Mężczyzna kopie roacutew w kopalni złota Mufa II w prowincji South Kivu we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga

3736

5 ZWIĘKSZENIE SKUTECZNOŚCI ROZPORZĄDZENIA PRZYJĘCIE KOMPLEKSOWEGO PODEJŚCIA

Rozporządzenie unijne dot handlu ktoacutere ma na celu zakłoacutecić przepływ pieniędzy do

grup zbrojnych skorumpowanych członkoacutew armii i innych podmiotoacutew stosujących

przemoc nie jest w stanie samodzielnie położyć kresu konfliktom ani łamaniu praw

człowieka Unijne wymogi dotyczące odpowiedzialnego pozyskiwania surowcoacutew mu-

szą zatem stanowić część spoacutejnego i kompleksowego programu włączającego inne

inicjatywy takie jak wspieranie reformy zarządzania i rozwiązywania problemoacutew

związanych z potrzebami polityki zagranicznej i wspoacutełpracy rozwojowej

Środki towarzyszące

Parlament zawarł w rozporządzeniu środki towarzyszące (art 15) zgodnie z zasa-

dami określonymi za pomocą wspoacutelnego komunikatu Komisji Europejskiej i Wyso-

kiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa z dnia

5 marca 2014 roku Jednakże środki towarzyszące powinny lepiej odpowiadać

na potencjalne wyzwania rozwojowe związane z wyzwaniami rozwojowymi

związanymi z wdrażaniem rozporządzenia Na przykład działania w ramach wspoacuteł-

pracy rozwojowej i polityki zagranicznej powinny zmierzać nie tylko do zwiększania

potencjału i poprawiania warunkoacutew rynkowych w celu promowania handlu odpo-

wedzialnie pozyskiwanymi zasobamiCel ten jest istotny jednak środki towarzyszące

powinny także stawiać czoła wyzwaniom z ktoacuterymi będą musiały się mierzyć małe

lokalne kopalnie i nieformalne sektory wydobywcze w związku ze zmianami w dzia-

łalności gospodarczej lub decyzjami związanymi z zaopatrzeniem

Możliwe rozszerzenie zakresu rzeczowego rozporządzenia

Projekt Parlamentu ogranicza się do cyny tantalu wolframu i złota a więc pomija

rolę innych minerałoacutew i zasoboacutew naturalnych ndash teraz i w przyszłości ndash w przyczynia-

niu się do finansowania konfliktoacutew i łamania praw człowieka Ten wąski zakres ozna-

cza że rozporządzenie w kształcie przedstawionym w projekcie nie może dostoso-

bull Ujednolicone progi wprowadzania sankcji służące redukowaniu niepewności

wśroacuted firm Zgodnie z innymi prawami unijnymi dot procedur należytej staranno-

ści sankcje mogą zostać nałożone za bdquosystematycznerdquo lub bdquopoważnerdquo naruszenia

lub uchybienia standardoacutew procedur należytej staranności i sprawozdawczości

(np zobacz dyrektywę unijną w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy)

Niezależnie od scenariusza państwa członkowskie powinny zachować głoacutewną odpo-

wiedzialność za monitorowanie i egzekwowanie rozporządzenia nie powinny zaś

przenosić jej do sektora prywatnego Inne przepisy dotyczące procedur procedur

należytej staranności jasno wyrażają tę zasadę

Zalecenia ws przepisoacutew dotyczących monitoringu i egzekwowania systemu należytej staranności

W uzupełnieniu powyższych zaleceń sugeruje się żeby państwa członkowskie

zaproponowały co najmniej

frac14 Rozszerzenie przepisoacutew monitorowania i egzekwowania przepisoacutew

rozporządzenia (art 10-15) na wszystkie przedsiębiorstwa objęte rozpo-

rządzeniem w tym firmy sektora bdquodownstreamrdquo ktoacutere po raz pierwszy

wprowadzają 3TG lub produkty zawierające 3TG na rynek wewnętrzny Unii

frac14 Jasne i zharmonizowane wymogi w zakresie sprawozdawczości aby

zapewnić że firmy przedstawiać będą informacje w sposoacuteb przejrzysty

i ujednolicony w całej UE oraz w celu zapewnienia zarządzania i prze-

twarzania informacji przez władze państw członkowskich na podstawie

dobrych zasad otwartych danych53

frac14 Formalną platformę lub inny mechanizm zapewniający częsty i zgodny

ze standardami dialog wymianę informacji oraz koordynację między

właściwymi organami

frac14 Przepis szczegoacutelny dot mechanizmu ochrony sygnalistoacutew (whistleblower)

ktoacutery uruchamia automatyczne przejrzyste i terminowe przeprowadzenie ba-

dań przez odpowiednie organy W przypadku firm z siedzibą w UE dochodzenie

powinno zostać podjęte przez organ właściwy ze względu na siedzibę firmy

38

wać się do zmian w handlu zasobami ani do zmieniającego się charakteru konfliktoacutew

i łamania praw człowieka Takie rozwiązanie kontrastuje z Wytycznymi OECD doty-

czącymi należytej staranności ktoacutere mają zastosowanie do wszystkich łańcuchoacutew

dostaw minerałoacutew Rozporządzenie powinno zawierać mechanizm umożliwiający

dodawanie innych minerałoacutew i zasoboacutew naturalnych do jego zakresu w poacuteźniejszym

terminie jak to ma miejsce w ramach podobnej legislacji w USA

AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE

Unijna dyrektywa ws rachunkowości

Dyrektywa PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY nr 201334UE z dnia 26 czerwca

2013 roku w sprawie rocznych sprawozdań finansowych skonsolidowanych spra-

wozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektoacuterych rodzajoacutew podmiotoacutew

zmieniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady nr 200643WE oraz uchy-

lająca dyrektywę Rady nr 78660EWG i 83349EWG

httpeur-lexeuropaeulegal-content ENTXTPDFuri=CELEX02013L0034-

20141211ampfrom=EN

Czwarta dyrektywa unijna ws przeciwdziałania praniu pieniędzy

Dyrektywa (UE) 2015849 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 maja 2015 roku

w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pie-

niędzy lub finansowania terroryzmu zmieniająca rozporządzenie (UE) nr 6482012

Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Parlamentu Europej-

skiego 200560WE oraz dyrektywę Rady i Komisji 200670WE

httpeur-lexeuropaeulegal- contentEN

TXTuri=uriservOJL_201514101007301ENG

Rozporządzenie WE ustanawiające system ekozarządzania i audytu

Rozporządzenie (WE) nr 12212009 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 li-

stopada 2009 roku w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekoza-

rządzania i audytu (EMAS) uchylające rozporządzenie (WE) nr 7612001 i decyzje

Komisji nr 2001681WE i 2006193WE

httpeur-lexeuropaeulegal-content ENTXTqid=1441664676239ampuri=CE-

LEX32009R1221

Rozporządzenie WE ws żywności

Rozporządzenie (WE) nr 1782002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycz-

nia 2002 roku ustanawiające ogoacutelne zasady i wymagania prawa żywnościowego Chłopcy niektoacuterzy nawet w wieku 11 lat pracują przy wydobyciu minerałoacutew na wscho-dzie Demokratycznej Republiki Konga

4140

powołujące Europejski Urząd ds Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające pro-

cedury w zakresie bezpieczeństwa żywności

httpeur-lexeuropaeulegal-content ENALLuri=CELEX32002R0178

Dyrektywa unijna ws wyroboacutew medycznych

Dyrektywa 200747WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 5 września 2007 roku

zmieniająca dyrektywę Rady nr 90385EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw

państw członkowskich odnoszących się do wyroboacutew medycznych aktywnego osa-

dzania dyrektywę Rady nr 9342EWG dotyczącą wyroboacutew medycznych oraz dy-

rektywę nr 988WE dotyczącą wprowadzania do obrotu produktoacutew bioboacutejczych

httpeceuropaeuconsumers sectorsmedical-devicesfilesrevision_ do-

cs2007-47-en_enpdf

httpeur-lexeuropaeuLexUriServ LexUriServdouri=CONSLEG1993L00422

0071011enPDF

Dyrektywa unijna ws sprawozdawczości niefinansowej

Dyrektywa nr 201495UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 października

2014 r zmieniająca dyrektywę nr 201334UE w zakresie ujawniania informacji nie-

finansowych i innych przez niektoacutere duże przedsiębiorstwa i grupy


LEX32014L0095

Rozporządzenie unijne ws REACH

Rozporządzenie (WE) nr 19072006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia

2006 r dot rejestracji oceny udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakre-

sie chemikalioacutew (REACH) utworzenia Europejskiej Agencji Chemikalioacutew zmieniające

dyrektywę nr 199945WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 79393

i rozporządzenie Komisji (WE) nr 148894 jak roacutewnież dyrektywę Rady 76769EWG

i dyrektywy Komisji nr 91155EWG 9367EWG 93105WE oraz 200021WE

httpeceuropaeuenterprisesectors chemicalsdocumentsreachindex_ enhtm

Rozporządzenie unijne w sprawie handlu produktami z fok

Rozporządzenie (WE) nr 10072009 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 wrze-

śnia 2009 roku w sprawie handlu produktami z fok

httptradeeceuropaeudoclib docs2009novembertradoc_145264pdf

Rozporządzenie unijne ws drewna

Rozporządzenie (UE) nr 9952010 Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 październi-

ka 2010 roku ustanawiające obowiązki podmiotoacutew wprowadzających drewno i pro-

dukty z drewna na rynek


Nowe ramy prawne UE dot wprowadzania produktoacutew do obrotu zawierające

bull Rozporządzenie (WE) 7652008 wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru

rynku produktoacutew Decyzja nr 7682008 w sprawie wspoacutelnych ram dotyczących

wprowadzania produktoacutew do obrotu zawierające przepisy blankietowe ktoacutere

mają być włączone zawsze gdy przepisy dotyczące produktu zostają zmieniony

W efekcie jest to szablon służący harmonizacji przyszłego prawodawstwa

bull Rozporządzenie (WE) nr 7642008 ustanawiająca procedury dotyczące stoso-

wania niektoacuterych krajowych przepisoacutew technicznych do produktoacutew wprowa-

dzonych legalnie do obrotu w innym państwie UE

PRAWODAWSTWO ZJEDNOCZONEGO KROacuteLESTWA

Brytyjska ustawa antykorupcyjna z 2010 roku

httpwwwlegislationgovukukpga201023contents

Brytyjska ustawa o wspoacutełczesnym niewolnictwie z 2015 roku

httpwwwlegislationgovuk ukpga201530contents

PRAWODAWSTWO USA

Amerykańska ustawa Dodd Frank Act z 2010 roku

httpwwwsecgovrules final201234-67716pdf

4342

PRZYPISY

1 Organizacja Wspoacutełpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) 2013 bdquoWytyczne OECD

dotyczące należytej staranności w zakresie odpowiedzialnych łańcuchoacutew dostaw

minerałoacutew z obszaroacutew dotkniętych konfliktami i obszaroacutew wysokiego ryzykardquo

dostępne pod adresem httpwwwoecd orgfrdafinvmnemininghtm

2 Ocena Skutkoacutew Komisji Europejskiej z 5 marca 2014 roku str 4 i 31 dostępne pod

adresem httptradeeceuropaeudoclibdocs2014marchtra-doc_152229pdf

3 UNEP 2009 lsquoFrom Conflict to Peacebuildingthe Role of Natural Resourcesand

the Environmentrsquo dostępny pod adresem wwwuneporg

4 UNHCR [Agencja ONZ ds Uchodźcoacutew] sierpień 2014 roku lsquoCentral African Republic

Situation Regional Update 30rsquo Profil operacji państwowych dla DRK przygotowany

przez UNHCR httpwwunhcrorgpages49e45c366html Ignacio Goacutemez G

4 marca 2012 roku The Center for Public Integrity httpwwwpublicintegrity

org201203048284colombia-s-black-market-coltan-tied-drug-traffickers-para-

militaries Consultoria para los Derechos Humanos y el Desplazamiento (CODHES)

czerwiec 2014 roku lsquoEl Desplazamiento Forzado y la Imperiosa Necesidad de la

Paz Informe desplazamiento 2013rsquo

5 Dane ONZ z 29 października 2014 roku lsquoFinal report of the Panel of Experts on the

Central African Republic established pursuant to Security Council resolution 2127

(2013) S2014762rsquo dostępny na stronie httpwwwunorggasearchview_doc

aspsymbol=S2014762

6 Zobacz Global Witness case studies dostępne na stronie httpswwwglobalwit-

nessorgdocuments17872casestudiespdf

7 Wszystkie dane z Comtrade ONZ (zamienione na euro) Dane odzwierciedlają cały

import materiałoacutew w postaciach objętych kodami HS na str78 Oceny Skutkoacutew

Komisji Europejskiej Te szacunki roacuteżnią się od metodologii stosowanej przez

Komisję gdyż nie uwzględniają handlu wewnętrznego UE

8 Dane Comtrade ONZ na rok 2013 są dostępne pod adresem httpcomtrade

unorg Dane odzwierciedlają zgłoszony import telefonoacutew komoacuterkowych (kod

851712) i laptopoacutew (kod 847130) W 2013 roku Niemcy Wielka Brytania i Holandia

były odpowiednio trzecim czwartym i piątym największym importerem telefonoacutew

komoacuterkowych i laptopoacutew na świecie

9 Dane z Oceny Skutkoacutew Komisji Europejskiej str 13 str 19 str 23 oraz str 36

10 Zobacz SOMO listopad 2013 roku lsquoConflict due diligence by European companiesrsquo

dostępny na stronie httpwwwsomonlpublications-enPublication_4003

11 OECD 2013 rok bdquoWytyczne OECD dotyczące należytej staranności w zakresie

odpowiedzialnych łańcuchoacutew dostaw minerałoacutew z obszaroacutew dotkniętych kon-

fliktami i obszaroacutew wysokiego ryzykardquo dostępny pod adresem httpwww

oecdorgfrdafinvmnemininghtm

12 9 państw niebędących członkami UE a mianowicie Argentyna Brazylia Kolum-

bia Kostaryka Litwa Łotwa Maroko Peru i Rumunia ktoacutere są sygnatariuszami

deklaracji w sprawie inwestycji międzynarodowych oraz przedsiębiorstw wielona-

rodowych (dalej zwanej Deklaracją Inwestycyjną) podpisało się pod zaleceniem

Rady OECD dostępnym pod adresem httpwebnetoecdorgOECDACTSInstru-

mentsShowInstrumentViewaspxInstrumentID=268ampInstrumentPID=302ampLan-

g=enampBook=False

13 Global Witness październik 2014 rokusbquo lsquoTackling Conflict Minerals How a New

Chinese Initiative Can Address Chinese Companiesrsquo Risksrsquo httpswwwglobalwit-

nessorgsitesdefaultfileslibrarygw20tackling20con-flict20minerals20

2014-1020lrpdf

14 Bońskie Międzynarodowe Centrum Konwersji luty 2015 roku lsquoHow to Enforce Due

Diligence Making EU Legislation on Conflict Minerals Effectiversquo str 1

4544

15 ICAR grudzień 2012 roku lsquoHuman Rights Due Diligence The Role of Statesrsquo

dostępny na stronie httpicarngoinitia-tiveshuman-rights-due-diligence oraz

httphrddicarngo

16 Dyrektywa unijna ws przeciwdziałania praniu pieniędzy art 8 ust 1 i 3

17 Brytyjskie Ministerstwo Sprawiedliwości marzec 2011 r lsquoGuidance about procedu-

res which relevant commercial organisations can put into place to prevent persons

associated with them from bribing (section 9 of the Bribery Act 2010)rsquo normy

1 i 6 str 21 i str 31 dostępne na httpwwwjusticegovukdownloadslegisla-

tionbribery-act-2010-guidancepdf

18 Rozporządzenie unijne ws drewna art 6(c) i art 4 ust 3

19 Projektowanie i technologia drewna bdquoBig brands back battle against illegal

timberrdquo dostępne na stronie httpwwwtimberdesignandtechnologycombig-

-brands-back-eu-battle-against-illegal- timber

20 Global Timber Forum 22 lipca 2015 r lsquoSurvey on due diligence finds SMEs to be

prforming wellrsquo dostępny na stronie hhttpgtf-infocomcontentnewsmarke-

t-legality-requirementsgtf-survey-on-due-diligence-finds-smes-to-be-performin-

g-well-979 Zobacz także stronę internetową Europejskiej Federacji Handlu Drew-

nem httpwwwttfcouksustainabilityeutraspx

21 EMAS art 4(d) art 2 ust 1 oraz art 18(c)

22 OECD styczeń 2013 roku bdquoDownstream Implementation of the OECD Due Diligen-

ce Guidance for Responsible Supply Chains of Minerals from Conflict-Affected and

High-Risk Areas Final downstream report on one-year pilot implementation of the

Supple- ment on Tin Tantalum and Tungstenrsquo Załącznik 2 - Lista hut 3T dostępne

na stronie httpwwwoecdorgcorporatemneDDguidanceTTTpilotJan2013pdf

oraz httpwwwoecdorgdafinvmne3TsSmelterListpdf

23 Komisja Europejska Ocena Skutkoacutew str 44-46

24 Komisja Europejska Ocena Skutkoacutew str 46

25 Zobacz rozporządzenie unijne ws handlu produktami z fok rozporządzenie unijne

ws drewna nowe ramy prawne UE dot wprowadzania produktoacutew do obrotu oraz

dyrektywa Komisji ws wyroboacutew medycznych Zobacz także Komisja Europejska

15 lipca 2015 r Niebieski Przewodnik [Blue Guide] w sprawie wdrożenia unijnych

przepisoacutew dot produktoacutew strony 24-29 dostępny na httpeceuropaeuDo-

csRoomdocu-ments11502

26 Etapy 2 i 3 OECD Due Diligence Guidance zostały połączone dając w sumie tylko

cztery etapy


28 Komisja Europejska Ocena Skutkoacutew str 13 str 19 str 23 i str 36

29 Global Witness i Amnesty International 22 kwietnia 2015 roku lsquoDigging for

Transparencyrsquo dostępny na stronie httpswwwglobalwitnessorgcampa-

ignsdemocratic-republic-congodigging-transparency

30 Komisja Europejska Ocena Skutkoacutew str 5 str 47 i str 53

31 Ethical Trading Initiative oraz British Retail Consortium (BRC) grudzień 2014 roku

lsquoBriefing note on the UK Modern Slavery Billrsquo dostępne na stronie httpwww

ethicaltradeorgsitesdefaultfilesresourceseti_brc_briefing_note_on_modern_

slavery_bill_dec_2014_0pdf

32 Business and Human Rights Resource Centre lsquoCompany policy statements on

human rightsrsquo dostępne na stronie httpbusiness-humanrightsorgencompa-

ny-policy-statements-on-human-rights IKEA wymieniona w raporcie Wspoacutelnego

Komitetu w sprawie brytyjskiego projektu ustawy o wspoacutełczesnym niewolnictwie

kwiecień 2014 r ust 171 dostępny na stronie httpwwwpublicationsparlia-

mentukpajt201314jtselectjtslavery16616608htm

33 Zobacz politykę i stronę internetową firmy Apple dostępną pod adresem https

wwwapplecomuksupplier-responsibilitylabor-and-human-rights Polityka

Praw Człowieka i Polityka Minerałoacutew z regionoacutew ogarniętych konfliktami Alcatel-

-Lucent dostępne pod adresem httpswwwalcatel-lucentcomsustainabil-ity

4746

policies oraz zobowiązania Deutsche Telekom do ochrony i poszanowania praw

człowieka dostępne pod adresem httpwwwtelekomcomcorporate-responsi-

bilityhuman-rights263482

34 Oświadczenie globalnych inwestoroacutew w tym BNP Paribas Investment Partners

i EUROSIF maj 2015 roku dostępne na stronie httpwwweurosiforgglobal-i-

nves-tors-urge-european-parliament-to-adopt-stronger-conflict-minerals-reg-u-

lation-investors-call-for-important-changes-to-proposed-eu-regulation Oświad-

czenie EUROSIF w imieniu inwestoroacutew reprezentujących 855 miliardoacutew dolaroacutew

w aktywach październik 2014 roku dostępne pod adresem httpwwweu-rosif

orginvestor-statement-on-eu- proposed-conflict-mineral-regulation


36 httpswwwnager-itdestaticpdfStatementNager_IT_ConflictMiner-

als2015pdf

37 Zobacz rozporządzenie unijne ws drewna motyw 18

38 BMZ [Niemieckie Federalne Ministerstwo Wspoacutełpracy Ekonomicznej i Rozwoju]

i BGR [Niemieckie Federalne Ministerstwo Geologii i Zasoboacutew Naturalnych]

sierpień 2015 roku lsquoAssessing and Enhancing the Contribution of Small and Me-

dium-scale Enterprises to Due Diligence for Responsible Mineral Supply Chainsrsquo

dostępny na httpwwwbgrbunddeDEThemenMin_rohstoffeDownloads

Assessing_enhancing_due_diligence_supply_chainspdf_blob=publicationFi-

leampv=5




42 Zobacz httpswwwfoodgovukbusi-ness-industrycaterersstartingup oraz

httpswwwgovukfood-business-registration

43 Komisja Europejska 15 lipca 2015 r Niebieski Przewodnik [Blue Guide] strony 24-

29 dostępny na httpeceuropaeuDocsRoomdocuments11502

44 Tydzień FLEGT [planu działań na rzecz egzekwowania prawa zarządzania i handlu

w dziedzinie leśnictwa] 18 marca 2015 r lsquoDemand-side measures to reduce illegal

timber tradersquo dostępne na stronach httpwwwflegtweekorgreport-demand-

-side-measwwures

45 Rozporządzenie unijne w sprawie utworzenia systemu EMAS [Systemu Ekozarzą-

dzania i Audytu] Rozdział II

46 Dyrektywa unijna ws wyroboacutew medycznych art 14

47 Zobacz httpechaeuropaeuregula-tionsreach oraz httpwwwefsaeuropaeu

48 Wprowadzonymi przez dyrektywę unijną ws sprawozdawczości niefinansowej

49 Zobacz httpswwwgovukgovernmentorganisationscompanies-houseabout

about-our-services dostęp uzyskany w dniu 4 sierpnia 2015 r

50 Rejestr jest dostępny pod adresem httpwwwebrorgindexphpabout-ebr

51 Nowe ramy prawne UE dot wprowadzania produktoacutew do obrotu (NLF) oraz sys-

tem ekozarządzania i audytu (EMAS)

52 Rozporządzenie WE w sprawie utworzenia systemu EMAS art 11 16 17 i 30

53 Informacje na temat zasady otwartych danych można znaleźć tutaj httpssunli-

ghtfoundationcompolicydocumentsten-open-data-principles Definicję termi-

nu bdquootwartyrdquo można znaleźć tutaj httpopendefinitionorg

Złoto lub rudy po wydobyciu są ważone i sprawdzane przez dileroacutew następnie trafiją do głoacutewnych miast na wschodzie Kongo gdzie są wystawiane do dalszej sprzedaży

European Yearfor Development

2015

ONLINE SHOP

Infografika promująca euro-pejską kampanię dotyczącą minerałoacutew konfliktu

Instytut Globalnej Odpowiedzialności (IGO) to fundacja ktoacutera dba o perspektywę praw

człowieka w politykach rozwojowych Zajmujemy się szerzeniem wiedzy na temat przy-

czyn problemoacutew w krajach globalnego Południa oraz promowaniem odpowiedzialnych

polityk Polski i UE skierowanych do tych państw zwłaszcza dotyczących umoacutew inwesty-

cyjnych sprawiedliwości podatkowej minerałoacutew konfliktu i zroacutewnoważonego rolnictwa

IGO wspiera rozwiązania ktoacutere przybliżają kraje globalnego Południa do realizacji suwe-

renności żywnościowej czyli samodzielnego definiowania swojej polityki rolnej i żywno-

ściowej tak by zaspokoić potrzeby mieszkańcoacutew w sposoacuteb zroacutewnoważony ndash z dbałością

o środowisko i ludzi Największą przeszkodą dla takiej polityki są regulacje ktoacutere wspiera-

ją agrobiznes i korporacje biotechnologiczne kosztem lokalnej produkcji żywności na małą

skalę Stoją one w sprzeczności z międzynarodowymi paktami gwarantującymi każdemu

człowiekowi prawo do żywności a społecznościom ndash suwerenność żywnościową

IGO prowadzi też kampanię dot umoacutew o wolnym handlu Unii Europejskiej (TTIP CETA

TISA) zbierając podpisy pod petycję żądającą ich odrzucenia wwwstop-ttippl

Kampanię Stop Mad Mining dotyczącą minerałoacutew konfliktu IGO prowadzi wraz z dwuna-

stoma innymi organizacjami z Europy Domagamy się aby Unia Europejska przyjęła sku-

teczne prawo dzięki ktoacuteremu dochody ze sprzedaży cennych minerałoacutew przestaną zasilać

zbrojne grupy i finansować działania militarne oraz łamanie praw człowieka Oczekujemy

że Unia nałoży na firmy działające w Europie obowiązek kontroli łańcuchoacutew dostaw cyny

tantalu wolframu i złota IGO apeluje do polskich władz by poparły mocne przepisy za-

proponowane przez Parlament Europejski

wwwigoorgpl

IGO_PL

facebookcomInstytutGlobalnejOdpowiedzialnosci

wwwigoorgpl ǀ IGO_PL ǀ facebookcomInstytutGlobalnejOdpowiedzialnosci

Dla wielu ludzi na świecie bogactwa naturalne nie są błogosławieństwem lecz

stały się prawdziwym przekleństwem Często wydobywane są w regionach ob-

jętych konfliktami zbrojnymi ndash w Afryce Azji Ameryce Południowej gdzie ko-

palnie znajdują się w rękach przestępczych grup zbrojnych ktoacutere dopuszczają

się przemocy gwałtoacutew i łamania praw człowieka Część pozyskiwanych w tych

warunkach cennych surowcoacutew zyskała niechlubne miano minerałoacutew konfliktu

Są nimi cyna tantal wolfram i złoto niezbędne do produkcji wielu towaroacutew

min całej elektroniki samochodoacutew samolotoacutew oświetlenia itp Europejskie

firmy ktoacutere je wytwarzają nwie muszą sprawdzać skąd pozyskują surowce

W efekcie kupowane przez nas produkty pośrednio finansują brutalne konflikty

zbrojne

Unia Europejska przygotowuje przepisy ktoacutere mają odciąć zbrojne grupy od

źroacutedeł finansowania związanych ze sprzedażą surowcoacutew Jednak nie wszystkie

dyskutowane propozycje mają szansę faktycznie wpłynąć na poprawę sytuacji

Instytut Globalnej Odpowiedzialności wraz z kilkudziesięcioma organizacja-

mi z całego świata popiera projekt Parlamentu Europejskiego w tej sprawie

Niniejsza publikacja omawia jego założenia i możliwości wdrażania IGO apeluje

do polskiego rządu by zdecydowanie poparł projekt Parlamentu a tym samym

opowiedział się za rozwiązaniem rzeczywiście odpowiedzialnym

_GoBack

MINERAŁY KONFLIKTU WYJAŚNIENIE ROZPORZĄDZENIA UNII EUROPEJSKIEJ W SPRAWIE ODPOWIEDZIALNEGOPOZYSKIWANIA MINERAŁOacuteW


Wydrukowano na papierze recyklingowym









ISBN 978-83-939627-4-7

SPIS TREŚCI


WPROWADZENIE












AKTY PRAWNE 39

PRZYPISY 42


























praw człowieka

SN CYNA

TA TANTAL

W

WOLFRAM

AU ZŁOTO



minerały konfliktu

ZASTOSOWANIA

98




























































10













Południu






naturalnego) przez


się przed wprowa-

dzeniem zmian zgod-






















downstream)




efektywnego systemu






System

NALEŻYTEJ

STARANNOŚCI jest







1312

KLUCZOWE ZALECENIA


zano inaczej







staranności






2 poniżej


























część 5 poniżej


1514









naturalnymi 3









































16








oraz finansoacutew























































Wiele firm




zasady procedury

due diligence

1918




















































2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack









ISBN 978-83-939627-4-7

SPIS TREŚCI


WPROWADZENIE












AKTY PRAWNE 39

PRZYPISY 42


























praw człowieka

SN CYNA

TA TANTAL

W

WOLFRAM

AU ZŁOTO



minerały konfliktu

ZASTOSOWANIA

98




























































10













Południu






naturalnego) przez


się przed wprowa-

dzeniem zmian zgod-






















downstream)




efektywnego systemu






System

NALEŻYTEJ

STARANNOŚCI jest







1312

KLUCZOWE ZALECENIA


zano inaczej







staranności






2 poniżej


























część 5 poniżej


1514









naturalnymi 3









































16








oraz finansoacutew























































Wiele firm




zasady procedury

due diligence

1918




















































2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack


























praw człowieka

SN CYNA

TA TANTAL

W

WOLFRAM

AU ZŁOTO



minerały konfliktu

ZASTOSOWANIA

98




























































10













Południu






naturalnego) przez


się przed wprowa-

dzeniem zmian zgod-






















downstream)




efektywnego systemu






System

NALEŻYTEJ

STARANNOŚCI jest







1312

KLUCZOWE ZALECENIA


zano inaczej







staranności






2 poniżej


























część 5 poniżej


1514









naturalnymi 3









































16








oraz finansoacutew























































Wiele firm




zasady procedury

due diligence

1918




















































2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

98




























































10













Południu






naturalnego) przez


się przed wprowa-

dzeniem zmian zgod-






















downstream)




efektywnego systemu






System

NALEŻYTEJ

STARANNOŚCI jest







1312

KLUCZOWE ZALECENIA


zano inaczej







staranności






2 poniżej


























część 5 poniżej


1514









naturalnymi 3









































16








oraz finansoacutew























































Wiele firm




zasady procedury

due diligence

1918




















































2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

10













Południu






naturalnego) przez


się przed wprowa-

dzeniem zmian zgod-






















downstream)




efektywnego systemu






System

NALEŻYTEJ

STARANNOŚCI jest







1312

KLUCZOWE ZALECENIA


zano inaczej







staranności






2 poniżej


























część 5 poniżej


1514









naturalnymi 3









































16








oraz finansoacutew























































Wiele firm




zasady procedury

due diligence

1918




















































2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

1312

KLUCZOWE ZALECENIA


zano inaczej







staranności






2 poniżej


























część 5 poniżej


1514









naturalnymi 3









































16








oraz finansoacutew























































Wiele firm




zasady procedury

due diligence

1918




















































2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

1514









naturalnymi 3









































16








oraz finansoacutew























































Wiele firm




zasady procedury

due diligence

1918




















































2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

16








oraz finansoacutew























































Wiele firm




zasady procedury

due diligence

1918




















































2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

1918




















































2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

2120










stać wzmocnione
















































2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

2322



























































24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

24
























































2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

2726
































stej formie































29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

29










































NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY




















NIEZALEŻNE AUDYTY

PUBLICZNE RAPORTY

pocz

ątek detalista


3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

3130















i zarządzania nim

















staranności




























3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

3332




























































3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

3534
































































pojęć i definicji


3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

3736























































38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

38







AKTY PRAWNE

PRAWODAWSTWO UNIJNE








20141211ampfrom=EN















LEX32009R1221




4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

4140











cs2007-47-en_enpdf


0071011enPDF






LEX32014L0095
































PRAWODAWSTWO USA



4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

4342

PRZYPISY




















aspsymbol=S2014762

























g=enampBook=False




2014-1020lrpdf



4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

4544



httphrddicarngo
































cztery etapy





















4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack

4746













als2015pdf








leampv=5











-side-measwwures

















2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack



2015

ONLINE SHOP























wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack






















wwwigoorgpl

IGO_PL













zbrojne









_GoBack












zbrojne









_GoBack

MINERAŁY KONFLIKTU: WYJAŚNIENIE ... -...

Documents

Transcript of MINERAŁY KONFLIKTU: WYJAŚNIENIE ... -...