MIKROEKONOMIA

1. TEORIA POSTĘPOWANIA KONSUMENTA

a.) Mikroekonomia, dział ekonomii zajmujący się badaniem i opisem zjawisk

gospodarczych związanych z indywidualnymi decyzjami producentów i

konsumentów oraz wzajemnych zależności miedzy tymi zjawiskami. Główna

dziedzina mikroekonomii jest teoria rynku analizująca zależności pomiędzy popytem

i podażą i problem równowagi na poszczególnych rynkach: dóbr materialnych, usług

oraz czynników produkcji.

b.) Teoria wyboru konsumenta - sformułowana na polu mikroekonomii teoria, która

przy pomocy narzędzi matematycznych opisuje zachowania indywidualnych

konsumentów na rynku oraz wyjaśniania działanie mechanizmu rynkowego w

zakresie dystrybucji dóbr i kształtowania cen; opracowana na gruncie nurtu ekonomii

neoklasycznej w pierwszej połowie XX w..

Przedmiot wyboru: Dobro, każda rzecz, która może służyć do zaspokajania ludzkich

potrzeb.

Istnieje wiele rodzajów dóbr:

• Dobra wolne - dostępne dla każdego w nieograniczonej ilości (np. powietrze),

• Dobra rzadkie - niedostępne w takiej ilości, aby zaspokoić wszystkie potrzeby

ludzkie (np. złoto),

• Dobra prywatne - kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez pojedynczych

ludzi albo członków małych, dobrowolnie tworzonych grup (np. żywność),

• Dobra publiczne - kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez duże grupy

ludzi lub rządy (np. ochrona policyjna, obrona narodowa),

• Dobra konsumpcyjne - zużywane zaraz po ich wyprodukowaniu lub zakupie, w celu

zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych (np. żywność),

• Dobra produkcyjne (inwestycyjne), kupowane lub wytwarzane w celu dalszego ich

wykorzystania w procesie produkcji (np. papier),

• Dobra materialne - ich wartość można oszacować w pieniądzu <(np. samochód),

• Dobra niematerialne - nie można ich przedstawić w pieniądzu (np. talent

• Dobra normalne - popyt na każde dobro wzrasta, gdy wzrasta dochód.

• Dobra niższego rzędu - wzrost dochodu powoduje spadek spożycia jednego z dóbr.

• Dobra zwykle i dobra Giffela. Rozpatrzmy zmianę ceny dobra 1 (spada), przy

stałym dochodzie i cenie dobra 2. Normalnie wraz ze spadkiem ceny wzrasta popyt

na to dobro (dobro zwykle). Istnieje teoretyczna możliwość, ze przy spadku ceny na

dobro spada również popyt na to dobro - dobro Giffena.

• Dobra substytucyjne i komplementarne

Jeżeli popyt na dobro 1 rośnie, gdy cena dobra 2 rośnie to mówimy, ze dobro 1 jest

substytucyjne względem dobra 2 (jest substytutem dobra 2) => Dx1 / Dp2 > 0. Konsument

zastępuje dobro droższe dobrem mniej kosztownym.

Jeżeli popyt na dobro 1 maleje, gdy cena dobra 2 wzrasta to mówimy, ze dobro 1 jest

komplementarne względem dobra 2 = > Dx1 / Dp2 < 0. Dobra komplementarne są

konsumowane razem. Kiedy zatem cena dobra 1 wzrasta konsumpcja obu dóbr wykazuje

tendencje do spadku?

Usługa - środek zaspokojenia potrzeb ludzkich, jeden z rodzajów wytworów działalności

gospodarczej. Zespół czynności wykonywanych przez jedne podmioty gospodarcze na rzecz

innych podmiotów w celu zaspokojenia ich potrzeb konsumpcyjnych lub produkcyjnych

Gospodarowanie - wytwarzanie (nowych) dóbr

Czynniki wytwórcze to, z czego są wytwarzane dobra:

·ziemia (bogactwo ziemi, lasy, woda i to, co w niej pływa)

·praca (człowiek, silą się robocza, maszyny, narzędzia)

·kapitał (gotówka, budynki, hale produkcyjne, drogi do tr.)

Koszt alternatywny - jest to najkorzystniejsza możliwość, z której rezygnujemy, dokonując

konkretnego wyboru, z czego musielibyśmy zrezygnować.

Ograniczenie budżetowe - jest to dochód, jaki konsument ma w swojej dyspozycji.

Ograniczenia budżetowe na wykresie nazywają się ścieżka cen.

Ścieżka cen odzwierciedla wszystkie czynniki kombinacyjne, ilości dwóch dóbr, które

konsument może ze swojego dochodu mieć.

Postepowanie konsumenta.

Satysfakcje konsumenta mierzy w ekonomii - użyteczność

·użyteczność całkowita (ogólny poziom zadowolenia konsumenta wynikający z

konsumpcyjności określonych dóbr)

·użyteczność krańcowa

Krańcowa stopa substytucji – ile może poświęcić X aby podnieść Y przy tej samej sumie

użyteczności.

Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji:

Wraz ze wzrostem konsumpcji dobra o kolejne jednostki, przyrosty użyteczności są coraz

mniejsze.

Prawo malejącej użyteczności krańcowej jest wyjaśniane faktem, że wraz ze zwiększaniem

konsumpcji dobra, potrzeba jest coraz bardziej zaspokajana. Większy poziom zaspokojenia

potrzeby sprawia, że kolejne jednostki dobra, które mogłyby ją jeszcze bardziej zaspokoić

przedstawiają mniejszą wartość dla konsumenta niż te, które konsumował na początku.

• Krańcowa stopa substytucji mierzy nachylenie krzywej obojętności konsumenta

Krańcowa stopa substytucji maleje gdy przy stałej sumie użyteczności dodatkowe

jednostki jednego dobra można pozyskiwać kosztem coraz mniejszych ilości

drugiego dobra

• Optimum konsumenta jest to miejsce styczności krzywej obojętności z linią

budżetową i mają one jednakowe nachylenie (nachylenie linii budżetu = nachylenie

• Linia budżetowa obrazuje maxymalne kombinacje końcowe dwóch dóbr, które może

nabyć konsument przy danym dochodzie i danych cenach. Punkty leżące na linii

budżetowej wyczerpują w całości budżet konsumenta

• Nachylenie linii budżetowej zależy jedynie od stosunku cen obu dóbr

Y

XMSR yx

=/

o Nachylenie linii budżetowej -Px/Py

o Gdzie Px – cena dobra, którego ilość mierzymy na osi

poziomej, Py – cena dobra, którego ilość mierzymy na

osi pionowej

o Równanie budżetowe: y=PxX + PyY

Malejąca użyteczność krańcowa - rozumiemy przez przyrost satysfakcji spowodowanej

konsumpcja dodatkowej jednostki dobra.

Użyteczność krańcowa jest to przyrost satysfakcji spowodowanej konsumpcja dodatkowej

jednostki dobra.

Krzywa obojętności - pokazuje różne kombinacje (możliwość wyboru) dobra, które dają

konsumentowi taka sama użyteczność (taki sam poziom -użyteczność całkowita).

Zmiana stanu równowagi konsumenta wywołana zmianą dochodów konsumenta:

Dobra normalne - gdy dochód wzrasta to wzrasta też popyt na te dobra.

Dobra niższego rzędu - dochód wzrasta a popyt maleje.

Konsumpcja

Pozycja konsumenta wzrośnie w przypadku:

Dobra normalne : gdy dochody konsumenta wzrosną to popyt na te dobra wzrośnie,

wyznacza się nowa ścieżka cen, powstaje nowa równowaga konsumenta, konsument ma

wyższy poziom obojętności a wiec i użyteczność.

Przypadek dóbr niższego rzędu: Jeżeli dochód wzrasta ścieżka cen przesuwa się do góry, na

wyższy poziom obojętności, ale konsumpcja teraz mniejsza.

Im ceny niższe tym ścieżka cen wyższa, krzywa obojętności wzrosła.

Istnieją dwa prawa Gossena:

1. W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra użyteczność krańcowa każdej kolejnej

jednostki maleje. Prawo to znane jest także pod nazwą prawa malejącej krańcowej

użyteczności.

Wg niego funkcja użyteczności dwóch dóbr f(X,Y) układa się w kształt tzw. „wzgórza

Gossena”. To znaczy dla pewnych x i y f(x,y) przyjmuje wartość maksymalną. Owo

kombinację x i y nazywamy błogostanem. Punkty, w których f(X,Y) przyjmuje te same

wartości tworzą okręgi wokół błogostanu. Błogostan dzieli płaszczyznę na 4 ćwiartki:

a. lewy, górny róg: dobro x jest pożądane, a dobro y nie

b. prawy, górny: oba dobra są niepożądane

c. prawy, dolny: x jest niepożądane, y jest pożądane

d. lewy, dolny: oba dobra są pożądane.

Użyteczność całkowita jest funkcją najpierw rosnąca, potem malejącą. Użyteczność

krańcowa jest malejąca i w maksimum użyteczności całkowitej przecina oś OX.

Użyteczność całkowita TU – suma satysfakcji z konsumpcji danej liczby jednostek danego

dobra. Rośnie w miarę konsumpcji ale w pewnym momencie następuje przesyt.

Użyteczność krańcowa MU – jest to przyrost użyteczności uzyskiwanej dzięki zwiększeniu

konsumpcji tego dobra o jednostkę przy danych rozmiarach konsumpcji pozostałych dóbr.

Znaczenie kolejnych jednostek dla konsumenta jest coraz mniejsze.

Nadwyżka konsumenta – część użyteczności całkowitej za którą konsument nie zapłacił.

Konsument jest w równowadze, gdy KSS zrównuje się z relacją cen rynkowych

2. W celu osiągnięcia największej sumy zadowolenia konsument stara się tak podzielić

dostępne mu środki, aby stosunki użyteczności krańcowych poszczególnych dóbr do

ich cen były sobie równe. Prawo to znane jest także pod nazwą prawa

wyrównywania użyteczności krańcowych. Konsument znajdzie się w równowadze,

gdy stosunek użyteczności krańcowych poszczególnych dóbr do ich cen będzie sobie

równy

Modele gospodarcze:

- gosp., (w której nikt nie pyta konsumenta, co potrzebuje)

·gosp. centralnie planowana (rząd decyduje, co produkować, jakie są ceny, i ile)

·gosp. rynkowa (rynek określa, co produkować, rynek jest tam gdzie spotyka się konsument

z producentem)

·gosp. mieszana (rząd i rynek podejmuje decyzje ekonom.)

Popyt - zapotrzebowanie zgłaszane na dany produkt, przy określonej cenie.

Miernik popytu - ilość konsumentów, którzy chcą lub mogą kupić artykuł o określonej cenie.

Prawo popytu - cena wzrasta a popyt maleje.

Podaż -ilość towaru, która producent oferuje po określonej cenie.

Podaż - wzrasta wraz ze wzrostem ceny.

Jakie czynniki wpływają na popyt?

·cena (im wyższa tym popyt mniejszy)

·ilość konsumentów na rynku

·dochód konsumentów

n

n

P

MU

P

MU

P

MU=== ...

2

2

1

1

·cena innych dóbr

Dobra substytucyjne - dobra, które można zamieniać np. Masło- margaryna.

Dobra komplementarne - które nie mogą bez siebie istnieć np. Samochód -benzyna, papieros

-zapalniczka.

Efekt substytucyjny - jeżeli cena jednego dobra wzrośnie to konsument skieruje się na inne

dobro, które jest dla niego relatywnie tańsze.

Efekt dochodowy - jeżeli cena towaru wzrośnie a dochód bez zmian, siła pieniądza

konsumenta maleje.

Czynniki wpływające na podaż:

·cena (była jak najwyższa, gdy rośnie produkcja staje się bardziej opłacalna, podaż rośnie)

·obniżka ceny surowców, energii i paliwa

·zmniejszony lub zwiększony urodzaj w rolnictwie, sadownictwie

·udoskonalenia produkcji

·pojawienie się większej lub mniejszej liczby producentów

Elastyczność popytu i podaży.

Elastyczność cenowa popytu- określa popyt jak bardzo zareaguje na zmianę ceny.

Ep = 0 -cena dobrze się zmienia, nie ma reakcji popytu. Taki popyt nazywamy doskonale

nieelastyczny.

Ep należy do zbioru (0,1) - popyt nieelastyczny, cena musi się zmienić dużo bardziej niż

popyt

Nachylenie 45st - cena zmieni się tyle, co popyt,

Ep = 1 popyt doskonale elastyczny, cena zmienia się nieznacznie a popyt bardzo dużo

Przyczyny wpływające na elastyczność popytu:

1.Dostepnosc substytutów - jeżeli dane dobro posiada wiele bliskich substytutów o

podobnych cenach, to popyt na to dobro jest elastyczny.

2.Udzial w dochodzie wydatków na określone dobro:, jeżeli udział wydatków na dane dobro

jest w dochodzie nieznaczny to popyt jest nieelastyczny.

3. Dobra niezbędne i luksusowe - jeżeli mamy do czynienia z dobrem niezbędnym to popyt

na to dobro jest nieelastyczny, zaś w przypadku dóbr luksusowych popyt na nie jest

elastyczny.

4. Czas - jeżeli konsument posiada czas na poszukiwanie substytutów określonego dobra to

popyt jest elastyczny albo elastyczność wzrośnie.

2. TEORIA POSTĘPOWANIA PRODUCENTA

a.) Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w krótkim czasie

W krótkim okresie ilość czynników stałych nie zmienia się, wielkość produkcji wyznacza

zrównanie krótkookresowych kosztów krańcowych z krańcowym utargiem. Przy tej

wielkości produkcji przedsiębiorstwo osiąga maksymalny zysk lub ma minimalne straty.

Następnie przedsiębiorstwo musi podjąć decyzję, czy w krótkim okresie opłaca mu się nadal

prowadzić działalność produkcyjną, czy też nie. Sprawdza się więc czy dla rozmiarów

produkcji zysk jest dodatni, tzn. czy cena sprzedaży pokrywa przeciętne koszty całkowite –

właściwym punktem odniesienia jest tutaj poziom SATC (przecięcie krótkookresowych

przeciętnych kosztów całkowitych i produkcji Q1). Jeżeli cena przewyższa SATC (koszt

przeciętny całkowity), przedsiębiorstwo osiąga w krótkim okresie zyski i jego produkcja

powinna wynosić Q1. Jeżeli cena jest niższa od SATC – przedsiębiorstwo ponosi straty,

ponieważ cena nie pokrywa kosztów. W długim okresie taka sytuacja oznacza konieczność

podjęcia decyzji o likwidacji przedsiębiorstwa, ale w krótkim okresie jest inaczej. Nawet

przy produkcji równej zero przedsiębiorstwo musi w krótkim okresie pokryć koszty stałe.

Stąd też ważna jest informacja, czy straty są większe przy produkcji Q1 czy przy produkcji

0.

Jeżeli suma przychodów przewyższa koszty zmienne – przedsiębiorstwo zarabia na pokrycie

części swoich kosztów ogólnych. Dlatego też wytwarzać będzie Q1 pod warunkiem, że

przychody są wyższe od kosztów zmiennych, mimo że poziom produkcji oznacza pewne

straty. Przedsiębiorstwo produkuje więc Q1, jeżeli cena jest wyższa od kosztów zmiennych.

W przeciwnym wypadku jego produkcja jest równa zeru.

W krótkim okresie przedsiębiorstwo wybiera poziom produkcji Q1 – tzn. przy którym utarg

krańcowy jest równy krótkookresowemu kosztowi krańcowemu, pod warunkiem że przy

tych rozmiarach produkcji cena nie jest niższa od krótkookresowych przeciętnych kosztów

zmiennych. Jeżeli cena jest niższa od krótkookresowych przeciętnych kosztów zmiennych,

produkcja przedsiębiorstwa wynosi zero.

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w długim okresie

W długim okresie przedsiębiorstwo wybiera rozmiary produkcji określone w punkcie

zrównoważenie kosztu krańcowego z utargiem krańcowym. Poziom produkcji zapewniający

maksymalny zysk lub minimalne straty znajduje się w tym punkcie. Zadaniem

przedsiębiorstwa jest sprawdzenie czy przy tej wielkości produkcji osiąga zyski czy też

ponosi straty. Jeżeli straty mają trwały charakter – kontynuowanie działalności gospodarczej

staje się niecelowe.

Zysk całkowity przedsiębiorstwa jest równy iloczynowi zysku przeciętnego (przypadającego

na jednostkę produktu) i wolumenowi (liczba jednostek) produkcji. Stąd też zysk całkowity

jest dodatni tylko wtedy gdy zysk przeciętny jest większy od zera. Zysk przeciętny to

przeciętny utarg przypadający na jednostkę produktu, pomniejszony o wielkość przeciętnych

kosztów. Przeciętny dochód równa się cenie, po której sprzedawane są poszczególne

jednostki produktu. Jeżeli więc długookresowe koszty przeciętne w punkcie zrównoważenia

kosztu krańcowego z utargiem końcowym przewyższą cenę – przedsiębiorstwo ponosi

straty; w długim okresie ta produkcja powinna zostać zlikwidowana. Jeżeli przy tej samej

wielkości produkcji cena jest równa kosztom przeciętnym, firma pokrywa jedynie swoje

koszty i osiąga próg rentowności. Natomiast jeżeli cena przy produkcji Q1 przewyższa

długookresowe koszty przeciętne, to przedsiębiorstwo osiąga w długim okresie zyski i

powinno nadal prowadzić swoją działalność.

Q* Q

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego w krótkim okresie:

Warunki krańcowe

Kryterium decyzyjne Decyzje przedsiębiorstwa

P>MC cena przekracza koszty krańcowe

Przedsiębiorstwo zwiększa produkcję

P=MC cena równa kosztom krańcowym

Optymalna wielkość produkcji (produkcja nie ulega zmianie)

P<MC cena niższa od kosztów krańcowych Przedsiębiorstwo zmniejsza produkcję

Warunki przeciętne

Kryterium decyzyjne Decyzje przedsiębiorstwa

P>ATC cena przekracza przeciętne koszty całkowite

Przedsiębiorstwo produkuje osiągając zysk nadzwyczajny

P=ATC cena równa przeciętnym kosztom całkowitym

Przedsiębiorstwo produkuje osiągając zysk nadzwyczajny = 0

AVC < P < ATC cena przekracza przeciętne koszty całkowite, ale

pokrywa przeciętne koszty zmienne Przedsiębiorstwo produkuje ponosząc straty

nadzwyczajne

P < AVC cena nie pokrywa przeciętnych kosztów zmiennych Przedsiębiorstwo zaprzestaje produkcji

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego w długim okresie:

Warunki krańcowe

Kryterium decyzyjne Decyzje przedsiębiorstwa w długim okresie

P>MC Przedsiębiorstwo zwiększa produkcję w dł. okresie

cena przekracza koszty krańcowe

P=MC Optymalna wielkość produkcji w dł. okresie

cena równa kosztom krańcowym

P<MC Przedsiębiorstwo zmniejsza produkcję w dł. okresie

cena niższa od kosztów

krańcowych

Warunki przeciętne Kryterium decyzyjne Decyzje przedsiębiorstwa w długim okresie

P > ATC Przedsiębiorstwo produkuje osiągając zysk nadz.>0 P = ATC Przedsiębiorstwo produkuje osiągając zysk nadz. = 0 P < ATC Przedsiębiorstwo wychodzi z gałęzi

Okres krótki - jest to taki okres, w którym część czynników produkcyjnych jest stała, a część

zmienna.

Okres długi - wszystkie czynniki produkcyjne zmieniają się wraz z produktem.

b.) Funkcja produkcji - pokazuje zależność miedzy czynnikami wytwórczymi

zaangażowanymi w proces produkcyjny a wielkością produkcji.

Efekty skali:

Efekt skali polega na tym, że im więcej się produkuje i sprzedaje, tym cena produktu może być niższa.

Efekty skali występują np. w trakcie procesu produkcji danego dobra. Efekty skali pokazują, w

jakim tempie zmienia się wielkość produkcji, gdy ilości wszystkich wykorzystywanych czynników

zmieniają się w tej samej proporcji. Dotatnie, czyli rosnące korzyści skali występują w przypadku gdy a-krotne zwiększenie czynników wytwórczych pociągnie za sobą ponad a-krotny wzrost

produkcji. Np. przy zainwestowaniu 1000 zł i zatrudnieniu jednej osoby osiągamy przychód w

wysokości 3000 zł, a przy zatrudnieniu kolejnej osoby i doinwestowaniu o 1000 zł (czyli wzrost

czynników wytwórczych o 100%), nasz przychód wyniesie 9000 zł (czyli 200%). Ujemne efekty skali występują, gdy a-krotne zwiększenie czynników wytwórczych przynosi mniejszy efekt

produkcyjny niż a-krotny.

Korzyści skali - długookresowy poziom zysków firmy, która wykazuje stale korzyści przy

wszystkich poziomach produkcji jest zerowy poziom zysków.

Korzyści skali - zwiększanie ilości wszystkich nakładów w funkcji produkcji:

·stale przychody względem skali (np. 2x więcej nakładów to i 2x większa produkcja;

·rosnące korzyści skali (jeżeli powiększymy oba nakłady t razy, to otrzymamy efekt

zwiększony t razy);

·malejące korzyści skali (pojawiają się wtedy, gdy nie uwzględnimy jakiegoś nakładu

Tabela 1: Wpływ wzrostu cen na dobra X i Y

Dobro Rodzaj dobra Efekt

substytucyjny

Efekt

dochodowy

Efekt łączny

X Normalne - - -

Niższego rzędu - + Nieokreślony

Y Normalne + - nieokreślony

Niższego rzędu + + +

Elastyczność substytucji - Pokazuje, o ile procent powinna zwiększyć się ilość j-tego

towaru przy zmniejszeniu o jednostkę ilości i-tego towaru, aby użyteczność koszyka

towarów nie zmieniła się.

Produkt całkowity - ogólna wielkość produkcyjna wytwarzana w pewnym okresie czasu (TP -

total produkt).

Produkt krańcowy - jest to przyrost produktu całkowitego wywołany zaangażowaniem

kolejnej jednostki czynnika produkcyjnego (MP)

Produkt przeciętny - jest to ilość produktu całkowitego przypadająca na jednostkę czynnika

wytwórczego (AP).

Koszty całkowite ( TC) - ogół kosztów poniesionych przez producenta nad produkcja

określonego dobra.

TC= TFC + TVC

Koszty całkowite stale ( TFC) - to są te koszty, które nie zmieniają się wraz z wielkością

produkcji (wynajem magazynu, koszt monitoringu).

Koszty całkowite zmienne ( TVC) - te, które zmieniają się wraz z wielkością produkcji.

Koszty krańcowe ( MC) - przyrost kosztów całkowitych spowodowanych produkcja o

jednostce.

Koszty przeciętne - suma kosztów całkowitych przypadająca na jednostkę produktów.

- ( ATC) jest to suma przeciętnych kosztów stałych i przeciętnych.

Jak zmienia się linia budżetu?

Wzrost dochodu - przesuniecie równolegle linii budżetu;

Wzrost ceny dobra 1 (na osi OX) - linia budżetu staje się bardziej stroma;

Wzrost ceny dobra 2 (na osi OY) - linia budżetu staje się bardziej plaska;

Cena numeraire - przypisujemy jednej z cen wartość = 1. Cena numeraire jest cena względna,

za pomocą, której mierzymy inne ceny i dochód;

Podatek od ilości dobra 1:

t - działa tak samo jak wyższa cena - linia budżetu staje się bardziej stroma ( p1 -> p1+t);

Podatek od wartości według stopy t - (p1 -> (1+t)*p1);

Dotacja - przeciwieństwo podatku; podatek (dotacja) ryczałtowa;

Racjonowanie - (np. dobro 1 w ilości nie większej niż x’) - zbiór budżetowy w miejscu x'

odcięty kawałek zbioru budżetowego;

Opodatkowanie konsumpcji na dobro 1 po przekroczeniu wartości spożycia x' - linia budżetu

bardziej stroma po przekroczeniu spożycia x';

Subsydia dla dobra 1:

- dwie części linii budżetowej - stałe spożycie dobra 2 na odcinku subsydiowania, następnie

przesuniecie równolegle linii budżetowej o wielkości subsydia

Krańcowa stopa substytucji (MRS) - inaczej: krańcowa skłonność do płacenia - nachylenie

krzywej obojętności w danym punkcie - mierzy stopę, według której konsument skłonny jest

wymienić jedno dobro na drugie

Funkcja popytu konsumenta przedstawia optymalne ilości każdego z dóbr, jako funkcji ceny i

dochodu.

Podstawowe pytanie: Jak zmienia się popyt, gdy zmieniają się ceny i dochody. Odpowiedzi

udziela statyka porównawcza - badamy wybór w stanie równowagi przed i po zmianach.

Krzywa oferty cenowej i krzywa popytu.

Założenie: zmieniamy cenne dobra 1, przy stałej cenie dobra 2 i dochodzie.

1. Krzywa oferty cenowej (KOC) przedstawia koszyki, na które był zgłaszany popyt

przy różnych cenach dobra

2. Krzywe zapotrzebowania (inaczej: krzywa oferty dochodowej, ścieżka ekspansji

dochodu)? linia łącząca koszyki pożądane, pojawiające się w miarę przesuwania linii

budżetu (wzrost dochodu).

Krzywe Engla - jeżeli utrzymujemy ceny dóbr na stałym poziomie i obserwujemy zmianę

popytu w zależności od zmiany dochodu to otrzymamy krzywa Engla. Krzywa Engla jest

wykresem popytu na jedno dobro jako funkcji dochodu, przy założeniu stałości wszystkich

cen.

Efekt substytucyjny kiedy cena dobra zmienia się pojawiają się dwa rodzaje efektów:

zmienia się stosunek wg którego wymienia się jedno dobro na drugie (efekt substytucyjny).

Efekt substytucyjny jest nazywany tez popytem kompensacyjnym - wzrost cen jest

kompensowany większym dochodem, pozwalającym nabyć konsumentowi stary koszyk;

Całkowita zmiana popytu jest zmianą popytu z tytułu zmiany ceny przy stałym dochodzie.

Zmiana ta może być rozbita na efekt substytucyjny i dochodowy (równanie Sluckiego).

Efekt substytucyjny jest ujemny (przeciwny do kierunku zmiany ruchu cen), a efekt

dochodowy jest ujemny lub dodatni w zależności, czy dobro jest normalne, czy niższego

rzędu. Prawo popytu Jeżeli popyt na jakieś dobro wzrasta, kiedy dochód rośnie, to popyt na

to dobro musi spadać, kiedy cena jego rośnie. Dobra normalne musza mieć opadające krzywe

popytu.

efekt dochodowy - zmienia się ogólna siła nabywcza dochodu konsumenta.

Obligacje - papier wartościowy emitowany przez rządy lub korporacje. Są one podstawowym

sposobem pożyczania pieniędzy.

Aktywa (kapitał) są dobrami, które przynoszą strumień usług konsumpcyjnych lub pieniądza

w czasie (aktywa finansowe np. obligacje). Dalsze rozważania poświęcone są

funkcjonowaniu rynków kapitałowych, przy założeniu pewności co do przyszłego strumienia

usług dostarczanych przez dany rodzaj aktywów.

Zmiana kompensacyjna dochodu - zmiana dochodu niezbędna do tego, aby przywrócić

konsumenta na początkowa KO - rekompensuje ona konsumentowi zmiany ceny.

Zmiana ekwiwalentna (równoważna) dochodu - ile pieniędzy należy zabrać konsumentowi

przed zmiana ceny, aby pozostawić go w położeniu równie dobrym, w jakim znalazłby się po

zmianie ceny.

W ujęciu geometrycznym zmiany kompensacyjna i ekwiwalentna są po prostu sposobami

wyrażania odległości pomiędzy KO.

Odwrócona funkcja popytu - na krzywa zagregowanego popytu możemy spojrzeć dwojako

Prawo malejącej produktywności krańcowej - produkt krańcowy czynnika MP będzie

spadał w miarę dodawania kolejnych jednostek czynnika, przy stałym poziomie na inny

czynnik - jest to powszechna cecha większości procesów produkcyjnych.

Zasada malejącej technicznej stopy substytucji TSR - informuje nas o tym jak zmienia się

stosunek krańcowych produktów - nachylenie danej izokwanty - gdy powiększymy ilość

jednego czynnika i zmniejszymy ilość drugiego czynnika, tak, aby pozostać na tej samej

izokwancie.

Długi i krótki okres (DO i KO) - możemy rozróżnić plany natychmiast wykonywalne i takie,

które ostatecznie można wykonać. W krótkim okresie niektóre czynniki występują w

określonych z góry ilościach. Ekonomiczne rozróżnienie pomiędzy KO i DO polega na

stałości w KO niektórych czynników produkcji (np. stalla ilość ziemi, urządzeń, maszyn), a w

DO ilość wszystkich czynników produkcji może być zmieniana.

Maksymalizacja zysku - Firma wybiera taka kombinacje nakładu i produktu, która leży na

najwyższej linii jednakowego zysku. - nachylenie funkcji produkcji powinno się równać

nachyleniu linii jednakowego zysku. Ponieważ nachylenie funkcji produkcji jest jej krańcowa

produktywnością (MP), a nachylenie linii jednakowego zysku to w/p. - > MP=w/p.

Zasada minimalizacji kosztów: (dwa czynniki produkcji o cenach w - znajdowanie

najtańszego sposobu wytworzenia danego poziomu produkcji y):

Równowaga krótkookresowa gałęzi - wyznacza przecięcie krzywej podaży rynkowej z

krzywa popytu rynkowego - ogólnie - kombinacje ceny i produkcji, które lezą powyżej

krzywej kosztów przeciętnych reprezentują zyski dodatnie. Jeżeli firma osiąga zyski ujemne

w krótkim okresie to może pozostać na rynku pod warunkiem, ze kombinacje ceny i produkcji

lezą powyżej krzywej przeciętnej kosztów zmiennych.

Równowaga długookresowa gałęzi - w długim okresie firmy są w stanie dostosować czynniki

stale. Jeżeli firma ponosi straty to powinna opuścić gala. Jeżeli firma osiąga zyski to oznacza,

ze każdy może wejść na rynek (swoboda wejścia) - w niektórych gałęziach mogą być bariery

wejścia. W miarę, jak coraz więcej firm wchodzi do gałęzi zmienia się ogólna produkcja, co

spowoduje zmianę ceny rynkowej. Jeżeli firma pojawia się na rynku zyski spadną, aż staną

się ujemne.

Długookresowa krzywa podaży - nachylenie krzywej podaży przy wielu firmach staje się

coraz mniejsze i dąży do linii poziomej co oznacza, ze długookresowa krzywa podaży gałęzi

jest pozioma, przy cenie równej minimalnym kosztom przeciętnym. Konsekwencja tego jest

stwierdzenie, ze w konkurencyjnej gałęzi o swobodzie wejścia zyski nie mogą zbytnio

odbiegać od zera.

Podatek w gałęzi o swobodzie wejścia: w krótkim okresie wywoła początkowo wzrost ceny

dla konsumentów, mniejszy niż jego wartość, ponieważ cześć podatku obciąży producentów;

w długim okresie podatek zachęci firmy do opuszczenia gałęzi, co wywoła spadek podaży,

tak, ze konsumenci poniosą cały ciężar podatku.

Znaczenie zysków zerowych - w gałęzi odznaczającej się swoboda wejścia zyski są spychane

do zera. Gdy zyski wynoszą zero nie oznacza to gala zanika, oznacza to tylko, ze przestaje się

rozrastać. W długookresowym stanie równowagi o zyskach zerowych wszystkie czynniki

produkcji są wynagradzane według ceny rynkowej. Ceny rynkowe mierzą koszty

alternatywne tych czynników. Każda suma zarobiona ponad opłatę za czynnik produkcji jest

czystym zyskiem ekonomicznym. Jeżeli ktoś znajdzie taki zysk to inni starają się przejąć jego

cześć. W konsekwencji zysk w gałęzi jest spychany do zera. Takie gałęzie są gałęziami

dojrzałymi i tworzą trzon gospodarki.

Czynniki stale - niektóre czynniki są stale dla gospodarki w długim okresie (surowce

mineralne, ziemia, talent pracowników, licencje, koncesje).

Renta ekonomiczna - są to te dochody przynoszone przez czynniki produkcji, które stanowią

nadwyżkę ponad minimalne dochody niezbędne do tego, by czynnik był oferowany na

sprzedaż. Istnienie renty jest często powodowane prawnymi ograniczeniami wejścia do

gałęzi. Beneficjenci takich ograniczeń często poświęcają znaczne zasoby, aby utrzymać swoja

uprzywilejowana pozycje - tworzenie lobby. Budowanie lobby i wysiłki z zakresu public

relations określają po prostu, kto otrzyma pieniądze związane z istniejąca już produkcja (rent

sleeping). Z punktu widzenia społeczeństwa reprezentują one czysta stratę.

Firma napotyka na dwa ograniczenia swojej działalności:

·ograniczenia technologiczne, które ujmuje funkcja produkcji (dostępne kombinacje

nakładów i wyników);

·ograniczenia ekonomiczne, które wyraża funkcja kosztów;

·ograniczenia rynkowe (popytowe).

Krzywa popytu rynkowego zależy nie tylko od zachowania konsumentów, ale również od

zachowania innych firm.

Decyzje podażowe - firma konkurencyjna chce maksymalizować swoje zyski (różnice

pomiędzy przychodami i kosztami). Firma działa do punktu w którym krańcowy przychód

zrówna się z krańcowym kosztem. W przypadku firmy konkurencyjnej krańcowy dochód =

cenie. W optymalnej wielkości produkcji firma znajduje się w punkcie, w którym cena =

kosztom krańcowym. W ten sposób krzywa kosztu krańcowego firmy jest dokładnie kosztem

krańcowym.

Zyski i nadwyżka producenta:

·zysk jest różnica pomiędzy całkowitym przychodem i całkowitym kosztem;

·nadwyżka producenta = przychody pomniejszone o koszty zmienne lub równoważnie

zyskom powiększonym koszty stale;

·zmiana nadwyżki producenta występuje, kiedy firma przesuwa się z produkcji Y1 do Y2.

Rynek, instytucja lub mechanizm umożliwiający kontakt osobom posiadającym dobra > i

usługi> (producentów) z chętnymi do ich zakupu (konsumentami).

Rynek pomaga ustalić optymalną dla konsumentów i producentów cen <010546.html> i ilość.

Nieodłącznym elementem rynku jest konkurencja >.

W zależności od obszaru geograficznego rynek możemy podzielić na: lokalny, krajowy,

międzynarodowy, globalny etc. Rynek to także ogół operacji dot. konkretnej dziedziny

(kapitałowy, mięsny, samochodowy).

W zależności od tego, kto ma większy wpływ na kształtowanie się transakcji kupna-sprzedaży

rynek można podzielić na rynek producenta lub konsumenta. Rynek głównie kształtuje

procesy gospodarcze, których celem jest spowodowanie rozwoju gospodarczego

Struktury rynkowe, rynkowe struktury, formy (modele) urynków <> pojedynczych produktów

lub pokrewnych ich grup, kształtujące się w wyniku walki konkurencyjnej lub umowy

producentów. Wyróżnia się cztery modele struktur rynkowych: czystą (doskonałą, wolną)

konkurencję, konkurencję monopolistyczną, oligopol i monopol pełny. Różnią się one między

sobą liczbą producentów występujących na danym rynku, sposobem kształtowania cen,

charakterem produktów będących przedmiotem obrotu, formami konkurencji między

producentami oraz stopniem swobody wejścia na rynek nowych producentów.

Równowaga rynkowa, sytuacja na rynku >, w której - przy określonej cenie, zwanej ceną

równowagi rynkowej - wielkość popytu > na określony produkt (lub inny przedmiot

wymiany) zrównuje się z wielkością jego poda >. Graficznym obrazem stanu równowagi

rynkowej jest punkt równowagi rynkowej, tj. punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą

podaży.

Przy cenach rynkowych wyższych od ceny równowagi pojawia się nadwyżka podaży nad

popytem (nadwyżka rynkowa), ceny rynkowe niższe od ceny równowagi powodują powstanie

nadwyżki popytu nad podażą (niedobór rynkowy).

Wystąpienie nadwyżki rynkowej, będące rezultatem zwiększenia się podaży lub zmniejszenia

popytu pod wpływem innych niż cena czynników, uruchamia procesy dostosowawcze,

polegające na obniżaniu ceny przez sprzedawców, w rezultacie czego rozmiary popytu rosną,

a zmniejsza się wielkość podaży. Proces ten trwa dotąd, dopóki nie nastąpi ich zrównanie.

W przypadku niedoboru rynkowego sprzedawcy podwyższają cenę tak długo, aż

zmniejszająca się wielkość popytu i rosnąca wielkość podaży doprowadzą do ustalenia ceny

równowagi.

Działalność gospodarcza, wykreowana przez system prawny > każdego państwa forma

organizacyjno-prawna umożliwiająca zespolenie podmiotów uczestniczących w procesie

gospodarczym (właścicieli, zarządzających i pracowników) oraz materialnych czynników

produkcji (środki i przedmioty pracy).

Gospodarka rynkowa, system gospodarczy, w którym alokacja > zasobów czynników

wytwórczych (pracy, ziemi i kapitału) pomiędzy alternatywne możliwości ich wykorzystania

(dziedziny wytwarzania, konkretne produkty), a także podział wytworzonych produktów

pomiędzy poszczególne jednostki dokonuje się głównie za pośrednictwem rynku >, przy

niewielkim wpływie państwa

Globalizacja gospodarki, tworzenie gospodarki światowej, w której istnieje swobodna

możliwość przepływu dóbr >, usług > oraz czynników wytwórczych

Przedsiębiorstwo, zespół osobowych, rzeczowych oraz finansowych óóczynnikw

wytwórczych> zorganizowanych i skoordynowanych w celu prowadzenia działalności

gospodarczej <związanej z wytwarzaniem dóbr oraz świadczeniem usług - a zatem

podejmowanym przedsięwzięciem gospodarczym - i wytwarzania w ten sposób nowych

wartości, tworzących w sumie dochód narodowy

Produkcja, pierwsza i najważniejsza faza procesu gospodarowania>. Świadoma, celowa i

zorganizowana działalność ludzi, polegająca na wytwarzaniu dóbr materialnych i świadczeniu

usług dla zaspokojenia ich potrzeb.

Model czystej konkurencji

Charakteryzuje się dużą liczbą niezależnych producentów, z których żaden indywidualnie nie

ma wpływu na cen <010546.html>, kształtującą się pod wpływem całkowitych wielkości

popytu <> i podaży Przedmiotem obrotu na takim rynku są produkty jednorodne (np. płody

rolne), konkurencja ma charakter cenowy (dążenie do obniżki kosztów produkcji, pociągające

za sobą obniżenie cen, eliminuje z rynku konkurentów produkujących zbyt drogo). Wejście

nowych producentów na rynek doskonale konkurencyjny nie napotyka żadnych barier.

Konkurencja doskonalą - popyt na wyroby firmy jest poziomy przy cenie rynkowej, zerowy,

przy cenie wyższej od rynkowej, a poniżej ceny rynkowej cala krzywa popytu rynkowego

dotyczy właśnie tej firmy.

Monopol pełny

W monopolu pełnym jeden producent wytwarzają zazwyczaj unikatowy produkt, kształtujący

cenne rynkowa zapewniająca mu wysoki zysk na drodze ograniczania podaży. Brak

konkurencji >, wejście innych producentów na rynek w pełni zmonopolizowany jest

praktycznie niemożliwe.

.

Model konkurencji monopolistycznej

Charakteryzuje się względnie duża liczba producentów wytwarzających produkty tego

samego typu (np. meble, odzież, obuwie, biżuterie), ale posiadające swoiste, indywidualne

cechy, co pozwala producentom odrębnie ustalać ceny swoich wyrobów, ale nie mogą one

zbytnio odbiegać od cen podobnych produktów na rynku. Konkurencja ma głównie charakter

nie cenowy (jakość, opakowanie, reklama <promocja>). Wejście na rynek jest trudniejsze niż

w modelu konkurencji doskonalej, wymaga większego kapitału <> i nakładów na skuteczna

reklamę i promocje dla pozyskania klientów.

.

Maksymalizacja zysku? MR = MC (krańcowy przychód = krańcowemu kosztowi). Taki sam

warunek musi być zachowany również na rynku konkurencyjnym, jednak w przypadku

monopolisty MR jest bardziej skomplikowany. Jeżeli monopolista podnosi produkcje o Dy

występuje dwojaki wpływ: Sprzedaje więcej i otrzymuje przychód pDy; Obniża cenne o Dp i

otrzymuje niższa cenne całej sprzedanej produkcji; Ogólna zmiana przychodu wynosi Dr =

pDy + pDy.

Nieefektywność monopolu - monopol wytwarza mniej, niż wynosi produkcja w warunkach

konkurencji i dlatego nie spełnia kryterium efektywności w rozumieniu Pareta. Konkurencja -

cena = koszt krańcowy Monopol - cena > kosztu krańcowego. Nadwyżka monopolisty

zmniejsza się o obszar A z tytułu niższej ceny na jednostki produktu, które już sprzedawał,

zwiększa natomiast o obszar C z tytułu zysków otrzymanych za dodatkowa sprzedaż.

Nadwyżka konsumenta rośnie o A ponieważ taniej kupuje, te jednostki, które wcześniej

kupował oraz rośnie o B ponieważ osiągają pewna nadwyżkę na dodatkowo sprzedanych

produktach. Pole A to transfer od monopolisty do konsumenta.

Monopol naturalny - monopolista produkuje na poziomie, w którym krańcowy przychód =

krańcowemu kosztowi i z tego powodu wytwarza zbyt mało produktu

Konkurencja (z łaciny concurrentia – współzawodnictwo) proces, w którym uczestnicy rynku

dążą do realizacji swoich interesów poprzez przedstawienie jak najkorzystniejszej oferty >, w

skład której wchodzi nie tylko cena >, ale także np. jakość wyrobu, serwis gwarancyjny i

pogwarancyjny. Kupujący konkurują, chcąc zdobyć ograniczoną ilość dóbr na rynku,

natomiast sprzedający walczą o pieniądze kupujących.

Konkurencja monopolistyczna to struktura organizacyjno produkcyjna mająca cechy tak

konkurencji jaki monopolu i odnosi się do sytuacji, w której występuje zróżnicowanie

produktu, dzięki czemu każda firma ma pewna władze monopolistyczna, ale istnieje także

swoboda wejścia do gałęzi, tak, ze zyski są spychane do zera.

Struktura ta jest monopolistyczna w tym sensie, ze każda z firm napotyka ujemnie nachylona

krzywa popytu na swój produkt. Firma ma pewna sile rynkowa ponieważ raczej ustala cenne,

niż pasywnie akceptuje cenne rynkowa. Z drugiej strony firma musi konkurować o klientów

w polu cenowym, jak i rodzaju sprzedawanego produktu. Co więcej, nie ma ograniczeń

przeciwko firmom wchodzącym do gałęzi, w której panuje monopolistyczna konkurencja

(jednak wejście nowych firm spycha zyski do zera?. Monopolistyczna konkurencja jest

przeważająca forma struktury przemysłowej.

W warunkach konkurencji monopolistycznej o zyskach zerowych krzywa popytu i krzywa

kosztu przeciętnego musza być styczne.

Oligopol, rynek oligopolistyczny, model rynku na którym występuje niewielka liczba - od

dwóch (duopol >) do kilkunastu - producentów, których decyzje cenowe są wzajemnie

uzależnione. Uzależnienie to przyjmuje najczęściej formę paralelizmu cenowego, gdy decyzje

co do ceny podejmuje największe przedsiębiorstwo oligopolu (lider cenowy), a pozostałe je

naśladują, bądź mniej lub bardziej formalnych umów, dotyczących wspólnej polityki cenowej

(zmowa dżentelmeńska <>, kartel >, syndykat <itp.).

Oligopol jest najczęściej występującym modelem rynku, zarówno w przypadku produktów

jednorodnych (np. stal, ropa naftowa, metale kolorowe), jak i zróżnicowanych (np.

samochody, papierosy, sprzęt elektroniczny). Wejście nowych firm do oligopolu jest istotnie

utrudnione, bądź ze względu na konieczność dysponowania dużym kapitałem bądź z uwagi na

bariery technologiczne lub prawne.

W oligopolu dominują poza cenowe formy konkurencji poprzez reklamy, poprawę jakości

oraz atrakcyjności produktów oraz wprowadzanie nowych, stosowanie dogodnych dla

odbiorców form i warunków sprzedaży.