1

Michał Waliński

Nasz teatr1

(II Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Plater w Sosnowcu)

W wiekowej historii II Liceum Ogólnokształcącego im. Emilii Plater w Sosnowcu

znaczącą rolę odgrywał uczniowski teatr. Pierwsza wzmianka, na jaką udało mi się natrafić,

pochodzi z roku 1927, kiedy to teatr szkolny wystawił w gmachu Staszica sztukę O Jagusi i

jagódkach. Szacowne grono pedagogiczne zdawało sobie sprawę z ważkości dydaktycznych i

pedagogicznych funkcji szkolnej zabawy w teatr (odkryło je polskie Oświecenie), bo w latach

30. ub. wieku młodzi platerańscy aktorzy odnoszą sukcesy nie tylko w na terenie Sosnowca,

ale grając także na rubieżach Polski. Po wojnie taką znaczącą

datą wydaje się rok 1962 – rozpoczyna się kilkuletnia historia

„Teatrzyku Żaczków’, przemianowanego później na Szkolny

Teatr Poezji „Żaczek”. Jego animatorami i opiekunami byli

poloniści mgr Henryka Włusek oraz mgr Jerzy Kram. Pod

koniec lat 70. (od lutego

Aktorzy Teatru Naszego – 2001 r.

1977 r.) w liceum działa zespół dramatyczny prowadzony przez aktorkę Teatru Zagłębia

Martę Kotowską, dając jedną bodaj premierę. Na przełomie lat 80. i 90. zespół uczniowski

pod opieką polonisty mgr. Mirosława Auguściaka wystawił w Teatrze Zagłębia Kartotekę wg

T. Różewicza z Jackiem Borusińskim – później liderze kabaretu „Mumio” – w roli głównej.

Łacinniczka Bogusława Żak przygotowała wraz z uczniami klas klasycznych m.in. Lekcję

według E. Ionesco. Na osobną uwagę zasługują liczne spektakle przygotowywane i

wystawiane w ramach akcji charytatywnych dla dziecięcej publiczności z domów dziecka czy

też inscenizacje jasełkowe.2 W pamięci niżej podpisanego zachowały się obrazy z pewnych

szkolnych happeningów – akcji funeralnych we wczesnych klasach autorskich klasycznych,

jak i tych animowanych przez szkolną Amnesty International. Zachowały się zresztą także na

1 Artykuł (tu: skorygowany) pochodzi z publikacji: Księga pamiątkowa wydana z okazji 100-lecia II Liceum

Ogólnokształcącego im. Emilii Plater w Sosnowcu, pod red. Michała Walińskiego i Anny Szczepanek,

Wydawnictwo II Liceum Ogólnokształcącego im. Emilii Plater

w Sosnowcu, Sosnowiec 2008. 2 Garść informacji na temat szkolnego teatru w „Plater” znajdzie Czytelnik w materiałach zamieszczonych w

kolejnych wydawnictwach jubileuszowych, tomikach poetyckich z „Laurów Plateranki”, prasie regionalnej oraz

w Kalendarium szkolnym w niniejszym tomie.

2

fotografiach

.

Scenki miłosne IX 2001

3

Historia działającego w II Liceum

Ogólnokształcącym im. Emilii Plater w Sosnowcu

szkolnego teatru, który nosi nazwę „Teatr Nasz”, a którym

mam przyjemność od lat się opiekować, wiąże się ściśle z

organizowanym w szkole od 16 lat Ogólnopolskim

Turniejem Jednego Wiersza o Laur Plateranki, a także

zmodyfikowanym na potrzeby klas klasycznych autorskich

programem z języka polskiego i autorskim programem

wiedzy o kulturze realizowanym przeze mnie w kilkunastu

rocznikach klas. W wielu tych klasach w ramach edukacji

teatralnej uczniowie obowiązkowo przygotowywali i

wystawiali w auli szkolnej (dla kolegów, a później również coraz liczniej ściągających na

przedstawienia rodziców) tzw. scenki miłosne. Uczniowie samodzielnie dzielili się na

zespoły, które wybierały lidera i tekst (był to fragment sztuki teatralnej lub scenariusz

zbudowany na podstawie prozy, czasem montaż poetycki), przygotowywały kostiumy i często

efektowną scenografię, odbywały próby, by ostatecznie zmierzyć się z własną tremą w

odważnej nieraz miniscence. Ileż przy tym było zabawy! Ileż talentów się ujawniało!

Niektóre z tych teatrzyków to były prawdziwe arcydzieła, że wspomnę genialnie odegraną

przez Igę Gańczarczyk (dzisiaj już reżysera teatralnego) do spółki z Agatą Dudek scenkę z

gumą do żucia zaadaptowaną z Tomka Sawyera M. Twaina czy spektakl poezji dekadenckiej

wedle scenariusza i w reżyserii Magdy Krzciuk (dzisiaj pracownika TVP „Kultura”). Z

wykonawców tych scenek rekrutowali się na początku aktorzy późniejszego teatru szkolnego.

Co do finałów Laurów

Plateranki (w latach 1993–1997),

odbywały się w kwietniu, a od 1998

r. do dzisiaj w listopadzie), zawsze

stanowiły one wielkie święto poezji i

kultury w szkole, a prezentacje

wyróżnionych i nagrodzonych

utworów poetyckich przeplatane

były występami artystycznymi

uczniów II LO w Sosnowcu, czasem

Scenki miłosne V 2001

Scenki miłosne 1 VI 1999 1

4

zaprzyjaźnionych szkół (młodzieżowe grupy wokalno–muzyczne, muzyka klasyczna, taniec,

balet, występy solistów, kabaret).

Na finale VI Lauru Plateranki

(1998) świeżo upieczony absolwent

Łukasz Wolny wraz z grupą młodziutkich

wykonawców z Plater ożywił na chwilę

w murach szkoły – wykonanymi we

wspaniałym stylu tekstami (piosenka,

skecz) – ducha Piwnicy pod Baranami. Z

genialnym monologiem o Szale

Podkowińskiego włącznie. Rok później,

wśród imprez towarzyszących finałowi

VII Lauru, znalazł się spektakl teatralny

oparty na fragmentach dramatów J.

Słowackiego Rozmówki polsko–

Słowackie w reż. Ł. Wolnego,

zrealizowany przez szkolny teatr Apricot

(taką „jednorazową” nazwę nadali mu

młodzi wykonawcy). W tymże roku zresztą znakomity występ dał prowadzony przez Michała

Kaczmarczyka (dzisiaj doktora i rzecznika prasowego Wyższej Szkoły Humanitas w

Sosnowcu) szkolny kabaret „Różowy Młoteczek”.

W listopadzie 2000 roku prezentacje poetyckie na

Laurze Plateranki poprzedził spektakl teatralny oparty na

motywach Snu nocy letniej Szekspira w reż. Daniela

Karpały i Barbary Żbik–Badek. „Era” D. Karpały,

zdolnego reżysera, aktora i olimpijczyka, ucznia klasy

klasycznej autorskiej, zaowocowała kilkoma dokonaniami.

Platerańska grupa teatralna przyjęła nazwę, pod którą

występuje do dnia dzisiejszego, i już jako „Teatr Nasz”

wystawiła owacyjnie przyjętego przez szczelnie

wypełniającą (jak zwykle) aulę szkolną publiczność

Orfeusza w piekle według K.I. Gałczyńskiego. (IX 2001).

Na tymże finale bardzo udaną namiastkę baletu stworzyła, według własnej koncepcji

Scenki miłosne 7 V 1999 1

Aktorka. Teatr Nasz

5

choreograficznej, Martyna Olszowska, a w roli ponętnej, opadającej i podnoszącej się kurtyny

wystąpiła Kasia Gebel (obie dziewczyny to koleżanki Daniela z klasy klasycznej autorskiej).

Na jubileuszowy X Laur Plateranki (2002 r.) wyreżyserował D. Karpała swój ostatni spektakl

szkolny, a był to Sejm kobiet według Arystofanesa. On też (a teatr prowadził żelazną ręką)

wprowadził zasadę, że każdą próbę teatralną czy przedstawienie poprzedzać musiały

obowiązkowe ćwiczenia

Aktorka. Próba. XII 1997

ruchowo–głosowe

całego zespołu (na

rozgrzanie gardła, i nie

tylko gardła). I tak do

dzisiaj, zebrawszy się,

wszyscy młodzi aktorzy

podają sobie na początek

swego rodzaju „mantrę”:

„Szedł Sasza suchą szosą

i niósł stół z

powyłamywanymi

nogami, na którym leżały

korale koloru koralowego

i spotkał rewolwerowca,

który rozrewolwerował

swój narewolwerowany

rewolwer i powiedział:

Jola lojalna, Jola

nielojalna, najlojalniejsza

ze wszystkich Jol. Na co

ten odrzekł: No to cóż, że

ze Szwecji! No to cóż, że

ze Szwecji! No to cóż, że

ze Szwecji!

Aktorzy. Próba 1997

6

Wyindywidualizowaliśmy się z rozentuzjazmowanego tłumu wyindywidualizowanych

indywidualistów. Czy tata czyta cytaty Tacyta?” A że mantra to – obowiązkowo – bardzo

głośna, nie obywało się bez interwencji władz szkolnych i nauczycieliprowadzących w

późniejszych godzinach zajęcia.

Rok później w „Teatrze Naszym” dominowały

ostatni i przedostatni już roczniki klas klasycznych

autorskich – Daria Gosek, obecnie studentka teatrologii na

UJ, opracowała scenariusz i wyreżyserowała spektakl

Abstrakcja rzeczywistości oparty na motywach liryki Mirona

Białoszewskiego (IX Laur, 2003 r.). Współpracował z nią

Jarosław Piwowar, a scenografię opracowali Lech

Kolasiński, Iwona Bartela i Anna Kargul. W czasie tego

wieczoru zaprezentowano także premierę pantomimy 3 razy

P – była to absolutnie samodzielna inicjatywa Pauliny

Sawicz i Weroniki Tofilskiej, które opracowały i

reżyserowały widowisko, świetnie zresztą – podobnie jak

Abstrakcja – przyjęte przez publiczność. W roku 2004 „Teatr

Nasz” wystawił spektakle pt. Tak trzeba na motywach Iwony, księżniczki Burgunda W.

Gombrowicza w reżyserii: Magdaleny Kłębek z kl. 2e (współpraca Katarzyna Targońska,

scenariusz Marek Brandt) i (bardzo odważnie) Uriel według scenariusza Magdaleny Radko i

w reżyserii Mateusza Wrony, w którym ponadto wystąpili Anna Dusza oraz Michał Załęcki.

Finał XIII Lauru Plateranki (2005 r.) stali goście i

bywalcy imprezy zapamiętali m.in. za sprawą nostalgiczno–

komediowego przedstawienia Trzeba kochać, czyli miłość nie do

końca na serio (scenariusz i reżyseria: Magdalena Radko i Anna

Dusza), a kolejnego (2006 r.) – brawurowo wykonanej

Dżjokondy na podstawie scenariusza Ewy Walewskiej i w

reżyserii Małgorzaty Targońskiej, z muzyką Adama Chmury.

Na XV Laurze Plateranki szkolna trupa teatralna

wystawiła spektakl według S. Grochowiaka pt. Zuzanna i starcy.

Poemat przewrotny (scenariusz Małgorzata Targońska, Anna

Zdankiewicz, reżyseria: M. Targońska, A. Zdankiewicz oraz

Kamila Kania).

Aktork.Teatr Nasz 1

Aktorki Teatru Naszego

7

Scenki miłosne IX 2001

Przejmującą muzykę do spektaklu skomponował – gościnnie – Krzysztof Pankiewicz z VIII

Liceum Profilowanego w Zespole Szkół Technicznych w Sosnowcu. Na tymże wieczorze

znakomitą próbkę kabaretu dali Albert Pyśk i Tomasz Kazanecki z klasy politologicznej.

8

Przedstawienie. Teatr Nasz

Finał XVI Lauru Plateranki aktorzy Teatru Naszego przywitali premierą Jaskini filozofów na

podstawie dramatu Zb. Herberta w rez. Aleksandry Krogulskiej i Kamili Kani, z muzyką

Patrycji Mineckiej i Marka Radwańskiego. XVII Laur zaowocował wystawieniem kilku

scenek z Zielonej Gęsi K. I. Gałczyńskiego w reż. Anny Kaźmierczak, z muzykąPiotra Kulika

i Alberta Janoty. Tym razem artystami opiekowała się przede wszystkim mgr Anna

Baczyńska–Jach z Biblioteki Szkolnej.

Warto podkreślić, że wszystko w tym teatrze jest dziełem młodzieży platerańskiej

(scenariusze, reżyseria, muzyka, kostiumy), a udział w próbach, przygotowywaniu spektakli

wyzwala – zwłaszcza w ostatnich dniach przed premierą – Himalaje inwencji i ferie,

znakomitych najczęściej, pomysłów. Niektóre projekty scenografii cechował w opinii

znawców bardzo wysoki poziom artystyczny, jak np. te, które wymyśliły do

szekspirowskiego Snu zaprzyjaźnione z Laurem uczennice Liceum Sztuk Plastycznych w

Katowicach (m. in. Ewa Mrowiec, obecnie studentka malarstwa na katowickiej Akademii

Sztuk Pięknych).

„Teatr Nasz” można by nazwać „Teatrem dwóch spektakli”, a to dlatego, że na ogół

daje w szkole dwa przedstawienia. W przeddzień finału kolejnego Lauru Plateranki odbywa

9

Scenki miłosne IX 2001

10

się regularnie prapremiera dla

rodziców, kolegów,

gimnazjalistów (sala pęka w

szwach, tego dnia prapremierę

mają zresztą wszyscy

wykonawcy finałowych

wieczorów), a następnego dnia

(zawsze w piątki o godz. 17.00)

premiera. Jakoś nie było

(niestety) w szkole specjalnych

warunków do powtarzania

spektakli, na ogół dzień po spektaklu trzeba było zwijać najpiękniejsze nawet dekoracje, życie

w liceum toczy się swoim pryncypialno–kalendarzowym rytmem. Pewnym wyjątkiem są

sytuacje, kiedy „Teatr Nasz” występuje na przeglądach, konkursach. Bez fałszywej

skromności można powiedzieć, że tam, nawet jeśli nie zdobywał pierwszych nagród, był na

ogół doceniany: wyróżnienia na przeglądach w Dąbrowie Górniczej i w Piekarach Śląskich, I

miejsce w dwóch kategoriach w konkursie organizowanym przez X Gimnazjum w Sosnowcu

i wyróżnienia tamże – i ostatnie sukcesy: bezdyskusyjne I miejsce w Przeglądzie Szkolnych

Zespołów Artystycznych Szkół i Placówek z Terenu Delegatury Sosnowiec do XXXIII

Wojewódzkiego Przeglądu Szkolnych Zespołów Artystycznych CZĘSTOCHOWA 2008 w

kategorii zespołów ponagimnazjalnych (za spektakl Zuzanna i starcy) oraz I m. (wspólnie z

zespołem z II LO im. S. Staszica w Sosnowcu) na terenie Delegatury Sosnowieckiej w

XXXIV Przeglądzie. Występy w eliminacjach wojewódzkich w Częstochowie nie przyniosły

sukcesów: spektakle reprezentowane przez Teatr Nasz, jak i zespół ze Staszica, są po prostu

zbyt ambitne i za trudne dla odbiorców spod jasnej Góry. Słów uznania z ust uczestniczących

od lat w spektaklach premierowych przedstawicieli sosnowieckich elit politycznych,

kulturalnych, uczelnianych pod adresem młodych aktorów było za to aż nadto.

Atmosfera prób jest niepowtarzalna. Lubię uczestniczyć w tych popołudniowych lub

wieczornych próbach. Najpierw (wrzesień) jest to atmosfera leniwa, spokojna, z biegiem

czasu gęstnieje, staje się coraz bardziej nerwowa, próby odbywają się – dosłownie – w piątki,

świątki i w niedziele. Zdarzają się momenty zniechęcenia – miesiąc przed premierą

nagrodzonej później Zuzanny zespół był bliski rezygnacji. Zawsze jednak udawało się jakoś

Przygotowania do występu 1

11

Kabaret Łukasza Wolnego. Próby

zmobilizować i zmotywować do wysiłku wykonawców, wyeliminować usterki (dykcja, ruch).

Entuzjazm udziela się także opiekunowi trupy, który przypomina sobie swoje własne, szkolne

i studenckie, doświadczenia teatralne, udział w znakomitym lektoracie prowadzonym na I

roku wrocławskiej polonistyki (1966/67) przez wybitną reżyserkę Krystynę Skuszankę. Nic

12

ponadto nie jest w stanie zastąpić widoku umordowanej, ale niemożebnie uradowanej i

Spektakl

szczęśliwej młodzieży chwilę po udanej premierze. Być może właśnie opiekun takiej grupy

najlepiej, bo naocznie postrzega i „sprawdza” walory wychowawcze przedsięwzięcia pod

nazwą szkolny teatr. Uczy on solidarności i odpowiedzialności. Sztuki ogromnej, rzetelnej

roboty, wysiłku, który owocuje nie materialną nagrodą, lecz ogromną satysfakcją mierzoną

skalą imponderabiliów. Integruje ludzi – można podziwiać znakomitą, bo pełną sporów i

kłótni współpracę klasyków i politologów z informatykami, którzy jeszcze nigdy nie zawiedli

jako obsługa techniczna spektakli (i Laurów) i dokonują, biorąc pod uwagę skromną bazę

techniczną sceny szkolnej, cudów, aby wszystkie światła, kolumny, komputery, adaptery,

subwoofery i mikrofony zadziałały.

Pożytki z przedsięwzięcia pod nazwą teatr szkolny długo by można wyliczać. Czynny

udział w kulturze żywego słowa. Otwartość aksjologiczna. Jak to rozumieć? Nie dobiera się w

tym teatrze tekstów według jednego aksjologiczno–estetycznego klucza (zdarza się, że to, co

„Teatr Nasz” proponuje, komuś nie bardzo się podoba lub ktoś inny tego nie rozumie i trzeba

mu przetłumaczyć, jednakże de gustibus…). Dzięki temu młodzież uczy się – jest to wartość

sama w sobie – otwartości i tolerancji w sferze nie tylko kultury. Interesuje ją i Krym, i

13

Scenki miłosne IX 2001

14

Rzym. I Tasmania. Klasyka i awangarda. Estetyka spod znaku Platona i spod znaku

turpizmu. Najważniejsze dla opiekuna jest: nie przekroczyć pewnych subtelnych granic

między złym a dobrym smakiem, bo wszystko, jak przekonująco to powiedział Herbert, jest

kwestią smaku. Jest tu zatem miejsce i dla Słowackiego, i dla Arystofanesa, Szekspira i

Grochowiaka, Białoszewskiego i Gałczyńskiego. „Teatr Nasz” nie jest teatrem prowadzonym

przez zakonnice. Te wszystkie wartości wiążące się ze współdziałaniem w estetycznym

wysiłku dostrzec może zwłaszcza ktoś, kto angażuje się w to przedsięwzięcie, uczestniczy w

nim od środka. Posiada świadomość, że to pewnego rodzaju a k c j a. Event. I – przede

wszystkim – świetna zabawa.

Miła niespodzianka dla niżej podpisanego

W ciągu tych lat przez szkolny teatr w liceum „nad Przemszą” przewinęło się ponad

150 uczniów. Część z nich jest już po studiach, niektórzy ukończyli lub studiują teatrologię,

reżyserię, filmoznawstwo, kulturoznawstwo, polonistykę. Ci, którzy kontynuują tradycję,

uczniowie obecnych klas zaangażowani w przygodę teatralną, myślą już o spektaklu na

15

finałowy wieczór XVIII Lauru Plateranki 26 listopada 2011 r. Niewątpliwie, jak co roku od

lat, na próby od września przychodzić będą byli aktorzy, teraz już absolwenci, aby pomagać,

współreżyserować, czasem grać, a przede wszystkim jeszcze pobyć z nami.3

Scenki miłosne IX 2003

3 Informacje o wszystkich wykonawcach spektakli i wielu szczegółach Czytelnik znajdzie w tomikach

poetyckich z serii „Lauru Plateranki”.

16

Scenki miłosne IX 2001

17

Scenki miłosne IX 2002

18

Scenki miłosne IX 2003

19

Scenki miłosne IX 2001

20

Teatr Nasz w akcji

VIII Laur Plateranki - 2001 1

VI Laur Plateranki 1998

21

Teatr Apricot na VI Laurze Plateranki

Teatr Apricot XI 1998

Teatr Nasz - spektakl

22

Teatr Nasz – IX Laur Plateranki

Teatr Nasz na XI Laurze Plateranki

Teatr Nasz VIII. Laur Plateranki 2000

23

Teatr Nasz - huczne brawa nie tylko Dyrekcji po przedstawieniu

Historia teatru uczniowskiego w naszej szkole prosi się o szersze, udokumentowane –

zdjęcia, nagrania video prób i spektakli, scenariusze, afisze teatralne, Kroniki Lauru

Plateranki4 – opracowanie.

Różowa

4 Archiwum w prac. polonistycznej nr 32 niżej podpisanego.

Różowa 1