PLONOWANIE I WARTOŚĆ TECHNOLOGICZNA ZIARNA PSZENICY ORKISZ (Triticum aestivum ssp.

spelta L.) W ZALEŻNOŚCI OD WYBRANYCH CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH

mgr Marzena Mikos

Promotor: Prof. dr hab. Grażyna Podolska

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa- Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Zakład Uprawy Roślin Zbożowych

WPROWADZENIE

• pszenica orkisz (Triticum aestivum ssp. spelta L.) należy do pszenic niewymłacalnych o heksaploidalnej liczbie chromosomów

• w XIX i pierwszej połowie XX wieku była uprawiana pod nazwą „Orkisz” w niektórych rejonach Polski, szczególnie na Podkarpaciu

• uprawy zaniechano z powodu słabej plenności• obecnie przechodzi swój renesans • uprawiana jest głównie w gospodarstwach ekologicznych krajów

niemieckojęzycznych w: Niemczech, Szwajcarii i Austrii, a także we Włoszech, Belgii, Francji, Czechach, Polsce (300 ha), Słowacji i na Węgrzech

• posiada wysokie walory jakościowe • nastąpił wzrost zainteresowania tą formą pszenicy w krajach UE,

w tym w Polsce• podjęto prace hodowlane (Stacja Hodowli Roślin Strzelce)

WALORY JAKOŚCIOWE

• ziarno pszenicy orkisz zawiera więcej składników odżywczych od powszechnie uprawianej pszenicy zwyczajnej (Galova 2001)

• zawiera niezbędne składniki odżywcze: białko, błonnik, nienasycone kwasy tłuszczowe, węglowodany, witaminy

• wykazuje małą aktywność enzymów amylolitycznych • zawiera kwas krzemowy istotny dla skóry, włosów,

paznokci

WPŁYW ORKISZU NA ZDROWIE

Według niemieckich lekarzy systematyczne spożywanie produktów orkiszowych:

• regeneruje cały organizm• poprawia trawienie• poprawia funkcje układu nerwowego• zapobiega kamicy żółciowej

WPŁYW ORKISZU NA ZDROWIE

NIETOLERANCJA GLUTENU• badania podają, że w pszenicy orkisz występują,

takie same jak w pszenicy zwyczajnej, frakcje białek glutenowych wywołujące celiakię (Wieser 2001)

• inne wyniki wskazują, że ziarno orkiszu zawiera niewielką ilość α-gliadyn i dlatego może być postrzegane jako niewywołujące alergii (Galova i in. 2001, Frazier 2005, Seimeier i in. 2001)

PRODUKTY Z ORKISZU

• kasze

• płatki

• kleiki

• chleb

• wyroby ciastkarskie typu krakersy

• makaron

• słodycze

• kawa

• piwo, wódka

CEL BADAŃ

Celem badań jest:• określenie poziomu plonowania i kształtowania się cech

struktury plonu nowych polskich rodów pszenicy Triticum spelta

• wskazanie najkorzystniejszych dla poziomu plonowania i wartości technologicznej podstawowych czynników agrotechnicznych

• określenie podatności rodów Triticum spelta na zawartość mikotoksyn fuzaryjnych w ziarnie

• określenie zawartości poszczególnych frakcji białek w ziarnie orkiszu i porównanie ich do pszenicy Sukces

METODYKA

Doświadczenie polowe

Osobne, woj. podlaskie

Doświadczenie mikropoletkowe

Puławy, IUNG-PIB

METODYKA

ZAKRES BADAŃ

liczba opadania

Analizy laboratoryjne Doświadczenie mikropoletkowe

Analizy biometryczne roślin

Plon ziarna

Cechy struktury plonu

ilość glutenu i jego jakość

Właściwości wypiekowe

Gęstość ziarna w stanie zsypnym

wskaźnik sedymentacyjny

zawartość białka (N·5,7)

Właściwości reologiczne

wodochłonność mąki

stałość ciasta

rozmiękczenie ciasta

liczba jakości

czas rozwoju ciasta

Mikotoksyny

deoksyniwalenol

toksyny T-2 / HT-2

zearalenon

albuminy

ω-, α-, β- gliadyny

globuliny

gluteniny (HMW, LMW)

Doświadczenie polowe

Właściwości przemiałowe

MTZ

Frakcje białek

APARATURA

• farinograf firmy Brabender • test ELISA oparty na metodzie immunoenzymatycznej

• odczyt gęstości optycznej prób przy długości fali 650 nm

• czytnik mikropłytkowy

PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE WYNIKÓW

Wyniki badań pracy doktorskiej:

• dadzą podstawę do opracowania technologii produkcji polskich odmian pszenicy „orkisz” umożliwiającej otrzymanie surowca o korzystnych parametrach przemiałowych ziarna i wypiekowych mąki

• mają charakter poznawczy, aplikacyjny oraz będą przydatne do wydania zaleceń agrotechnicznych

dla rolników • dadzą podstawę do wprowadzenia do uprawy

nowych polskich odmian pszenicy orkiszowej i promowania pieczywa z orkiszu jako żywności funkcjonalnej

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ