AUTOREFERATwa.pwr.edu.pl/fcp/8GBUKOQtTKlQhbx08SlkTUABQX2o8DAoHNiwFE...Promotor: prof. dr hab. inż....

1 Dr inż. arch. Paweł Kirschke Autoreferat ZAŁĄCZNIK NR 2

ZAŁĄCZNIK NR 2:

DR INŻ. ARCH. PAWEŁ KIRSCHKE

WYDZIAŁ ARCHITEKTURY POLITECHNIKI WROCŁAWSKIEJ KATEDRA ARCHITEKTURY UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ I PODSTAW PROJEKTOWANIA

AUTOREFERAT

wersja językowa polska

SPIS TRESCI

1. Dane personalne 2 2. Wykształcenie i stopnie naukowe 2 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych 2 3.1. Zatrudnienie w jednostkach naukowych 2 3.2. Zatrudnienie, praktyki i współpraca związane z wykonywaniem zawodu architekta 2 4. Osiągniecie naukowe stanowiące podstawę postępowania habilitacyjnego 3 4.1. Dane bibliograficzne 3 4.2. Omówienie celu naukowego wymienionych prac i osiągniętych wyników, wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania 5 5. Omówienie dorobku naukowo-badawczego i twórczych prac zawodowych 19 5.1. Przebieg pracy naukowej i zawodowej przed uzyskaniem stopnia doktora 19 5.2. Przebieg pracy naukowej i zawodowej po uzyskaniu stopnia doktora 23 5.3. Podsumowanie działalności naukowo-badawczej i zawodowej 28 5.4. Plany naukowe 33 Uwaga: Powołania pozycji dorobku w Autoreferacie odnoszą się do danych bibliograficznych cyklu prac stanowiących osiągnięcie habilitacyjne, znaczone są symbolami: [H1] do [H20]. Kopie tych publikacji i ich wersje elektroniczne znajdują się w załącznikach Z7 i Z9. Odwołania do pozostałych pozycji dorobku oznaczone są symbolami: Z3/nr… Wykaz opublikowanych prac naukowych po uzyskaniu stopnia doktora nauk technicznych, Z4/nr… Wykaz twórczych prac zawodowych Z5/nr…

Informacje o osiągnieciach dydaktycznych, współpracy z instytucjami, organizacjami i towarzystwami naukowymi oraz zawodowymi, działalność popularyzująca naukę. Kopie wybranych prac naukowych nie wchodzących w sklad osiągnięcia habilitacyjnego i kopie wybranych, twórczych prac zawodowych znajdują się w załaczniku Z8.


1. Dane personalne

Imię i Nazwisko: PAWEŁ KIRSCHKE Miejsce pracy: Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej Stanowisko: adiunkt

2. Wykształcenie i stopnie naukowe 1993 - doktor nauk technicznych w zakresie architektury – Politechnika Wrocławska Wydział Architektury. Rozprawa doktorska: Architektura wrocławskich domów towarowych i handlowych oraz ich rola centrotwórcza na obszarze Starego Miasta we Wrocławiu Promotor: prof. dr hab. inż. arch. Ernest Niemczyk 1986 – Studium Podyplomowe Pedagogiki Szkoły Wyższej Politechnika Wrocławska 1979 – mgr inż. architekt specjalność Architektura i Urbanistyka – Politechnika Wrocławska Wydział Architektury. Praca magisterska Pasaż handlowy przy ul. Ruskiej we Wrocławiu Promotor: prof. dr inż. arch. Marian Barski.

3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu

3.1. Zatrudnienie w jednostkach naukowych

1979—1982 doktorant Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

1982—1985 asystent Zakład Budownictwa Ogólnego, Instytut Architektury i Urbanistyki (I-1), Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

1985—1993 starszy asystent Zakład Architektury Obiektów Społeczno-Usługowych, I-1, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

1994—2014 adiunkt Zakład Architektury Obiektów Społeczno-Usługowych, I-1, WA PWr.

2012—2014 kierownik Zakładu Architektury Obiektów Społeczno-Usługowych, I-1, WA PWr.

2014—2015 nadal

adiunkt, Katedra Architektury Użyteczności Publicznej i Podstaw Projektowania, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej

3.2. Zatrudnienie, praktyki i współpraca związane z wykonywaniem zawodu architekta

1987 Biuro projektów Cancila Architetture, Palermo, Włochy. Staż naukowo-badawczy, 4 miesiące, projektant

1989—1990 Biuro projektów Requart, Reinthaller & Partner Architekten, Wien, Austria. Staż zawodowy, 12 miesięcy, projektant – konsultant

1992—2015 Kirschke Pracowania Projektowa, Wrocław. Własna działalność gospodarcza we współpracy z architekt Krystyną Kirschke. Projektowanie i nadzory podczas realizacji, opracowanie studiów i ekspertyz konserwatorskich

1998—2015 Biuro projektów Maćków Pracownia Projektowa Sp. z o.o., Wrocław. Autorska współpraca w projektowaniu i nadzorze nad realizacją projektów, opracowywanie ekspertyz i opiniowanie konserwatorskie

1999—2001 Biuro projektów TSR Tucci, Segrete & Rosen Consultants Inc., New York. Autorska współpraca w projektowaniu i nadzorze nad realizacją projektów

2002—2009 Biuro Rozwoju Wrocławia, Wrocław. Autorska współpraca przy opracowaniu planów miejscowych, opracowywanie ekspertyz i opiniowanie konserwatorskie

2005—2009 Biuro projektów Benoy, London. Autorska współpraca w projektowaniu i nadzorze nad realizacją projektów

2006—2010 Biuro projektów ARUP Ove Arup & Partners International Limited, London. Autorska współpraca w projektowaniu i nadzorze nad realizacją projektów

2008—2015 Biuro projektów Grupa 5 Architekci Sp. z o.o., Warszawa. Autorska współpraca w projektowaniu i nadzorze nad realizacją projektów, opracowywanie ekspertyz i opiniowanie konserwatorskie

2010—2015 Urząd Konserwatora Miejskiego we Wrocławiu – nadzór nad realizacją projektu Odtworzenie Zabytkowego Historycznego Kompleksu Dworca Wrocław Główny z przebudową kolejowej infrastruktury technicznej


4. Osiągniecie naukowe stanowiące podstawę postępowania habilitacyjnego

Jako osiągnięcie naukowe wynikające z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.) wskazuję: cykl 20 publikacji powiązanych tematycznie pt.:

Teoria i praktyka w rewaloryzacji komercyjnych obiektów użyteczności publicznej we Wrocławiu.

4.1. Dane bibliograficzne

[H1] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł, Rozwój głównych ulic handlowych w staromiejskim centrum Wrocławia. W: Architektura Wrocławia, t. 2, Urbanistyka do roku 1945. Redakcja Jerzy Rozpędowski, Wrocław Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1995. s. 399—429. ISBN 83-7085-196-7. 50%

[H2] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł, Schlimme Hermann, Geschäftahäuser der Zwanziger Jahre in Breslau. W: Hochhäuser für Breslau 1919—1932. Redakcjja Jerzy Ilkosz, Beate Störtkuhl, Delmenhorst Aschenbeck & Holstein Verlag 1997, s. 82—100. ISBN 3-932292-05-7 (wersja niemiecka), ISBN 83-908067-0-3 (wersja polska). 33%

[H3] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł, Wrocławskie domy towarowe. W: Architektura Wrocławia, t. 4, Gmach. Redakcja Jerzy Rozpędowski, Wrocław Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej 1998, s. 355—386. ISBN 83-7085-393-5. 50%

[H4] Kirschke Paweł, Kirschke Krystyna, Domy towarowe i handlowe przy wrocławskim Rynku (XIX i XX wiek). W: Wrocławski Rynek. Redakcja Marzena Smolak, Wrocław Wydawnictwo VIA, 1999, s. 174—191. ISBN 83-911846-0-9. 50%

[H5] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł, Richard i Paul Ehrlichowie budowniczowie wrocławskich domów handlowych (1900—1915). W: Monumenta conservanda sunt. Redakcja Jerzy Jasieńko i in. Wrocław. Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne 2001, s. 216—228. ISBN 83-7125-075-4. 50%

[H6] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł, Wrocławski dom towarowy Stefan Esders – zapomniane dzieło Alvina Wedemanna. W: Nie tylko zamki. Księga pamiątkowa poświęcona Profesorowi Jerzemu Rozpędowskiemu. Red. E. Różycka-Rozpędowska, Małgorzata Chorowska, Wrocław Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej 2005, s. 427—438. ISBN 83-7085-861-9. 50%.

[H7] Kirschke Paweł: 19 haseł W: Leksykon architektury Wrocławia. Red. nauk. Rafał Eysymontt [i in.]; współpr. Ewa Różycka-Rozpędowska; wybór haseł Wojciech Brzezowski [i in.]. Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2011. ISBN 978-83-60544-89-1.

[H8] Kirschke Paweł: Architektura domów handlowych nowej generacji. W: „Architectus” 2001 nr 1/2, s. 125-141. ISSN 1429-7507.

[H9] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł, Rewaloryzacja domu handlowego PSS „Feniks” dawny „Warenhaus Gedbrüder Barasch”. W: „Architectus”, 2003, nr 1-2 (13-14), s. 119—139 ISSN 1429-7507. 50%

[H10] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł, Sto lat domu handlowego „Feniks” (Warenhaus Gebrüder Barasch), Wrocław Wydawnictwo „Społem” PSS Feniks - Agencja Wydawniczo-Reklamowa ANTEX, 2004. s. 112, 90 fot. Bibliogr. 62 poz. ISBN 83-921386-0-0. 50%

[H11] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł: Warenhaus Wertheim. Monotyp luksusowej architektury modernistycznej Wrocławia W: Oblicza modernizmu w architekturze. Cz. 1. Paradygmat luksusu w architekturze modernizmu XX wieku. Red. Ryszard Nakonieczny, Justyna Wojas-Stoszowska. Śląsk Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe, Katowice 2006 (druk 2013), s. 64—72. ISBN 978-83-7164-764-2. 50%


[H12] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł, Maćków Zbigniew: Dom towarowy Centrum Renoma, dawny Warenhaus Wertheim: rewaloryzacja ikony wrocławskiego modernizmu. W: Definiowanie modernizmu. Pod red. Piotra Marciniaka i Gabrieli Krauze. Poznań: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej Architektura i Urbanistyka, 2008. Z15 s. 245-260. ISSN 1507-6407. 33%

[H13] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł: Warenhaus Wertheim 1930 - Dom Handlowy Renoma 2009. W: O historii Wrocławia i Śląska inaczej. Red. Marek Derwich. Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii, Wroclaw 2009 (druk 2012.) s. 107-127. ISBN 978-83-87843-20-2. 50%

[H14] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł: Restoration strategies for a commercial facility: facade of Centrum-Renoma department store in Wrocław. W: „Architecture Civil Engineering Environment”. 2008 vol. 1, nr 3, s. 11-20. ISSN 1899-0142 50%

[H15] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł: The exhibition of Modernist ceramics of Richard Blumenfeld in Ofen- und Keramikmuseum Velten (Germany). W: „Architectus”. 2013, nr 4, s. 100-105. ISSN 1429-7507. 50%

[H16] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł: Rewitalizacja Browaru Piastowskiego we Wrocławiu. W: Nie tylko trony: księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Ernestowi Niemczykowi. Zespół red. Janusz L. Dobesz, Agnieszka Gryglewska, Marta M. Rudnicka-Bogusz. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2012. s. 313-330. ISBN 978-83-7493-736-8 60%

[H17] Kirschke Paweł: Rewitalizacja historycznego centrum Wrocławia. W: Deklinacja odnowy miast: z dyskusji nad rewitalizacją w Polsce. Red nauk. Krzysztof Derejski [i in.]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2012. s. 153-167. ISBN 978-83-62243-72-3

[H18] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł: Wartościowanie w decyzjach architektonicznych na przykładzie rewitalizacji wrocławskich obiektów użyteczności publicznej. W: Wartościowanie zabytków architektury. Red. nauk. Bogusław Szmygin. Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS Warszawa 2013, s. 100-111. ISBN 978-934708-5-3. 60%

[H19] Kirschke Krystyna, Kirschke Paweł: Najlepsze przestrzenie publiczne w Polsce: Plac przed Dworcem Wrocław Główny i Zintegrowany Węzeł Przesiadkowy Wrocław Stadion. W: Nowe życie w mieście? Dylematy rewitalizacji Red nauk. Krzysztof Derejski, Jacek Kubera, Stanisław Lisiecki, Roman Macyra. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2014. s. 125-142. ISBN 978-83-62243-50-1. 60%

[H20] Kirschke Paweł: Wrocławskie zabytkowe obiekty komercyjne, których funkcja przestała się sprawdzać, W: Wartość funkcji w obiektach zabytkowych. Red. nauk. Bogusław Szmygin. Polski Komitet Narodowy ICOMOS Warszawa 2014, s. 137—154. ISBN 978-83-940280-0-8

Indywidualny, dokładnie określony wkład habilitanta w autorstwo powyższych prac oraz

oświadczenia współautorów określające indywidualny wkład każdego z nich w powstanie

publikacji z cyklu prac pt.: Teoria i praktyka w rewaloryzacji komercyjnych obiektów

użyteczności publicznej we Wrocławiu. znajdują się w załączniku Z7.


4.2. Omówienie celu naukowego wymienionych prac i osiągniętych wyników, wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania

W latach 1994—2015 prowadziłem badania naukowe o charakterze podstawowym

dotyczące architektury komercyjnych obiektów użyteczności publicznej oraz badania

stosowane związane z ich przebudowami i rozbudowami. Efekty tych prac opisałem w cyklu

20 powiązanych tematycznie publikacji, zatytułowanym: Teoria i praktyka w rewaloryzacji

komercyjnych obiektów użyteczności publicznej we Wrocławiu. Cykl ten stanowi

zamkniętą całość, poczynając od serii publikacji wieńczących badania naukowe dotyczące

historii i teorii wrocławskiej architektury komercyjnej [H1—H7], poprzez publikacje

analizujące wyniki badań rozwojowych i stosowanych opisujące strategie konserwatorskie

wdrożone podczas zrealizowanych z moim udziałem przebudów różnego typu zabytkowych

obiektów usługowych [H8—H16], kończąc na pracach syntetyzujących wiedzę zdobytą w

obu tych obszarach, w których poszukiwano odpowiedzi na pytania na tematy: sposobów

optymalizacji procesów rewaloryzacyjnych, roli funkcji w modernizowaniu obiektów

zabytkowych oraz procesów wartościowania w decyzjach architektonicznych [H17—H20].

Cele naukowe prowadzonych przeze mnie prac były następujące:

1. Zbadanie wrocławskich komercyjnych obiektów użyteczności publicznej poprzez

rozpoznanie i udokumentowanie wszystkich danych źródłowych i archiwalnych

określających ich program i strukturę architektoniczną.

2. Analizy historyczne i techniczne wyjaśniające okoliczności towarzyszące wznoszeniu

tych gmachów oraz dalszemu ich funkcjonowaniu. Monitorowanie stanu zachowania

tych zabytków oraz, w zależności od potrzeb, określenie koniecznych interwencji

konserwatorskich.

3. Wypracowanie, opartej o badania naukowe, strategii projektowej, dotyczącej

rewaloryzacji komercyjnych obiektów użyteczności publicznej, pomocnej w procesach

adaptacyjnych obiektów zabytkowych przystosowywanych do współczesnych funkcji

komercyjnych.

4. Analiza skuteczności przyjętych metod badawczych i projektowych w oparciu o ocenę

efektów realizacji architektoniczno-konserwatorskich przeprowadzonych wg.

wykonanych przeze mnie badań i projektów.

Fundamentem wszystkich moich prac naukowych i działań zawodowych była wiedza

zdobyta podczas badań dotyczących historii i teorii architektury komercyjnej. Rozpoczynając

te zakrojone na lata prace oczekiwałem, że ich efekty powinny przyczynić się do odwrócenie

fatalnego trendu jakim przez 50 powojennych lat była degradacja wrocławskich zabytków

komercyjnych. W połowie lat 90. XX w. obiekty te były tylko wstępnie rozpoznane, a

popularyzacja wyników prowadzonych wcześniej prac była nikła. Punkt wyjścia do badań

stanowiły dane zgromadzone w mojej rozprawie doktorskiej, w której skoncentrowałem się

na analizach dotyczących wrocławskich domów handlowych i towarowych. Nowe cele były

następujące: zdobycie wiedzy o innych typach wrocławskich budowli komercyjnych,

przeprowadzenie analiz dotyczących strategii ich rewaloryzacyjnych oraz wdrożenie efektów

(planowanych) badań rozwojowych i stosowanych. W obliczu narastającej fali remontów i

przebudów, podczas której zaczęło dochodzić do destrukcji zabytkowej substancji

komercyjnych obiektów użyteczności publicznej, realizacja tych zadań była sprawą palącą.


Podstawowe znaczenie miało uświadomienie rangi tej architektury, w tym najbardziej

zagrożonych obiektów: domów towarowych „Feniks” i „Renoma”, biurowców i gmachów

banków – z których większość nie była nawet wpisana do rejestru zabytków.

Prowadzone przeze mnie badania podstawowe miały charakter interdyscyplinarnych

analiz, łączących aspekty historyczne, urbanistyczne, architektoniczne i techniczne, a nawet

społeczne i polityczne. Takie kompleksowe podejście było skuteczne przy wyjaśnianiu

zjawisk architektonicznych dotyczących kreowania architektury komercyjnej sprzed stu lat,

gdy w ówczesnym Breslau zbudowano dwieście dużych obiektów usługowych. Okazało się

też pomocne przy ocenie zdarzeń zachodzących współcześnie we Wrocławiu, gdzie po1995

r. przeprowadzono kilkaset inwestycji komercyjnych, których znaczną część stanowiły

przebudowy obiektów zabytkowych. Wyniki tych prac udokumentowane zostały w raportach

Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej oraz w sprawozdaniach KBN (por Z3.2.1.

poz. 1—18 i 33). Zsyntetyzowane dane, opisujące genezę i przemiany wrocławskich

obiektów komercyjnych, zaprezentowałem w serii wystąpień konferencyjnych oraz w

publikacjach, z których siedem włączonych zostało do prezentowanego cyklu.

Celem publikacji [H1] pt. Rozwój głównych ulic handlowych w staromiejskim centrum

Wrocławia było określenie znaczenia, jakie dla układu przestrzennego i charakteru zabudowy

najważniejszych śródmiejskich ulic: Świdnickiej, Oławskiej, Ruskiej i Kuźniczej, miały

komercyjne obiekty użyteczności publicznej. Ich wzniesienie (na przełomie XIX i XX w.), na

następne sto lat zdeterminowało strukturę programową i przestrzenną tych ulic, których

wielkomiejski charakter zależy też i dziś od skomasowanych tam funkcji: handlowych,

bankowych, biurowych, gastronomicznych i hotelarskich. Publikacja zawierała też wnioski

dotyczące strategii rewitalizacji przedmiotowych ulic i powiązanych z nimi placów. Uznano,

że powinno to odbywać się w oparciu o rewaloryzację znajdujących się tam obiektów

użyteczności publicznej, w powiazaniu z unowocześnianiem rozwiązań infrastrukturalnych i

komunikacyjnych, oraz kreowaniem nowych wartości, jak przekształcanie ulic w ciągi piesze i

uzupełnianie olbrzymich (istniejących wtedy) luk w zabudowie śródmiejskiej obiektami

usługowymi nowej generacji. Na marginesie trzeba zaznaczyć, że moje późniejsze

doświadczenia naukowe i zawodowe związane z rewitalizacją zabudowy Rynku, Placu

Wolności oraz ulic Kuźniczej, Oławskiej i Świdnickiej potwierdziły słuszność

zaprezentowanych w tym artykule hipotez.

Zasadnicze znaczenie w przeistoczeniu Starego Miasta w biznesowe centrum Wrocławia

miało wzniesienie secesyjnych i modernistycznych budowli komercyjnych. Dlatego podjąłem

prace, których celem było zweryfikowanie danych dotyczących genezy tej awangardowej

architektury. Działając we współpracy z naukowcami z Technische Universität Braunschweig

przebadałem sztandarowe wrocławskie obiekty użyteczności publicznej: Büro-und

Geschäftshaus autorstwa Hansa Poelziga, Mohrenapotheke projektu Adolfa Radinga,

Kaufhaus Petersdorff – Ericha Mendelsohna, Warenhaus Wertheim – Hermanna Dernburga

oraz Kaufhaus C&A – Seppa Kaisera. Na podstawie materiałów archiwalnych i źródłowych

udalo się pozyskać dane dotyczące oryginalnej struktury budowlnej tych obiektow.

Przeanalizowano też działalność firm inwestycyjnych i twórczość architektów – autorów

projektów, oraz kulisy powstawania budowli. Ustalono dla przykładu wpływ obowiązujących

wówczas przepisów budowlanych na zastosowanie w obiektach specyficznych rozwiązań


przestrzennych i technicznych. Elementem badań były też inwentaryzacje konserwatorskie, w

których udokumentowane zostały (istniejące jeszcze wtedy) elementy wystroju wnętrz i

wyposażenia: windy, balustrady, świetliki, ślusarka i okucia okien. Efekty opisanych prac

zebrane zostały w monografii, w ktorej znalazł się rozdział mojego współautorstwa

zatytułowany: Geschäftahäuser der Zwanziger Jahre in Breslau [H2]. Najciekawsze materiały

archiwalne zaprezentowane zostały we Wrocławiu i w Brunszwiku, na wystawie Hochhäuser

für Breslau 1919—1932.

Podobny, przeglądowy charakter miała publikacja [H3] pt. Wrocławskie domy

towarowe. Zawierała ona wyniki badań źródłowych definiujących architekturę tych obiektów,

skonfrontowane z wynikami badań aktualnego stanu ich zachowania. Takie zestawienie i

usystematyzowanie danych realizowało cel dokumentacyjny prowadzonych przeze mnie

prac. Artykuł zawierał też konkluzje odnośnie ukierunkowywania remontów i przebudów

poszczególnych obiektów, wynikające z wniosków pozyskanych podczas prowadzonych

równolegle badań stosowanych. Miało to newralgiczne znaczenie dla strategii

dostosowywania takich zabytków do pełnienia współczesnych funkcji komercyjnych.

Postulowano też konieczność pilnego przebadania wszystkich domów tego typu, co powinno

skutkować wpisywaniem ich do Rejestru Zabytków i zapobiegać dalszym dewastacjom.

Celem publikacji [H4] pt.: Domy towarowe i handlowe przy wrocławskim Rynku było

wyjaśnienie okoliczności towarzyszących powstaniu i funkcjonowaniu tych gmachów. Praca

zawierała wyniki badań, które pozwoliły na rozszyfrowanie pierwotnych rozwiązań

kompozycyjnych, przestrzennych i funkcjonalnych tych obiektów. Przeanalizowano też stan

zachowania domów i krystalizujące się w drugiej połowie lat 90. XX w. perspektywy ich

przemian. Przekazano też wnioski z przeprowadzonych w międzyczasie wdrożeniowych prac

badawczych i odkryć konserwatorskich dokonanych podczas remontów i przebudów

niektórych z tych budynków. W podsumowaniu stwierdzono, że nie sposób przecenić roli,

jaką miało i ma dla oblicza wrocławskiego Rynku szesnaście istniejących tam wielkich

obiektów komercyjnych. Ponieważ są one uznane obecnie za zabytki, ich architektura

stanowi trwały element krajobrazu tego placu, a jego charakter i ranga uzależnione będą w

dużym stopniu od zawartego w tych domach programu usług i ich kondycji. Nasuwa to

wniosek, że fakty te należałoby uwzględniać we wszystkich działaniach urbanistycznych,

architektonicznych i decyzjach inwestycyjnych.

Jednym z rezultatów prowadzonych badań było pozyskanie wiedzy o twórcach

wrocławskich obiektów komercyjnych takich, jak: Herman Dernburg, Karl Grosser, Erich

Mendelsohn, Hans Poelzig, Georg Schneider, Leo Schlesinger czy Alvin Wedemann.

Analizując działalność tych architektów próbowałem ustalić źródła ich inspiracji, a także

opisać idee składające się na oryginalność zaproponowanych w projektach rozwiązań. Wątki

dotyczące wkładu poszczególnych architektów w kształtowanie wielkomiejskiego charakteru

Wrocławia przewijały się niemal we wszystkich moich publikacjach. Podczas badań uwypukliła

się szczególna rola jaka mieli architekci Richard i Paul Ehrlichowie. Dlatego ich twórczość

poddana została szczegółowej analizie w monografii [H5]: Richard i Paul Ehrlichowie

budowniczowie wrocławskich domów handlowych (1900—1915). Wszechstronnie utalentowani

bracia, mistrzostwo swoje pokazali w projektach kilkunastu obiektów komercyjnych typu

Geschäftshaus, gdzie stosowali nowatorskie rozwiązania przestrzenne i konstrukcyjne oraz

niezwykle oryginalny detal architektoniczny.


Celem publikacji [H6]: Wrocławski dom towarowy Stefan Esders – zapomniane dzieło

Alvina Wedemanna było ukazanie sylwetki tego znakomitego, a całkowicie zapoznanego dziś,

twórcy. W swoich projektach realizował on najnowsze trendy stylistyczne i rozwiązania

konstrukcyjne stanowiące awangardę rozwiązań secesyjno-funkcjonalistycznych. W domu

towarowym Stefan Esders jako pierwszy we Wrocławiu zastosował oszklone ściany kurtynowe

i wykorzystał możliwości jakie dawało oświetlenie elektryczne. Kontynuację prac dotyczących

twórców wrocławskich obiektów użyteczności publicznej przełomu XIX i XX w. stanowiły

badania nad rolą, jaką w kształtowaniu stolicy Dolnego Śląska odegrały spółki architektoniczne

Schlesinger & Benedickt i Simon & Halfpaap, oraz architekci wykształceni na w berlińskiej

Akademie der Künste i na Technische Universität Berlin (Z3.2. poz. 15).

W 2011 r. współtworzyłem Leksykon architektury Wrocławia [H7], dla którego

przygotowałem następujące hasła: Pasaż Pokoyhof (hasło nr 1), Pasaż Niepoldshof (nr 3),

Dom Handlowy Centawer (nr 61), Dom handlowo - mieszkalny Grüner Kürbis und Zwei

Pollaken (nr 66), Hotel Qubus (nr 76), Dom Handlowy Georg Harter – Victoria (nr 88),

Narodowy Bank Polski d. Junkerstrasse-Baugesellschaft (nr 111), Dom Handlowy C&A

Brenninkmeyer (nr 112), Dom Handlowy Julius Sckeyde Eisenwaren HDG (nr 113), Dom

Handlowy Max Goldstein-Reussenhof (nr 130), Dom Handlowy Ludwig Wittemberg & Co (nr

137), Dom Handlowy Stein & Koslowsky (nr 159), Dom Handlowy Trautner (nr 179), Dom

Handlowy Hünert (nr 180), Dom Handlowy Magdalena (nr 230), Dom Handlowy Julius

Schottländer (nr 249), Dom Handlowy M. Schneider (nr 593), Hotel Orbis (nr 611), Dom

Handlowy Renoma d. A. Wertheim (nr 709) oraz Centrum handlowe Ferio Gaj (nr 710).

Tworzenie takich syntetycznych tekstów, gdzie „w pigułce” zawarte są efekty wieloletnich

badań, stanowiło dla mnie nie lada wyzwanie. Cały Leksykon, dzięki profesjonalnemu

przygotowaniu i znakomitej redakcji, świetnie podsumował stan badań o wrocławskiej

architekturze z różnych epok historycznych i odegrał fundamentalną rolę w popularyzacji tej

wiedzy.

Głównym owocem zrelacjonowanych powyżej badań podstawowych było zgromadzenie i

usystematyzowanie danych o wrocławskich obiektach komercyjnych i ich przemianach.

Ukazały one niezwykle zjawisko, jakim na przełomie XIX i XX w. było powstanie we

Wrocławiu kilkuset domów handlowych i towarowych, banków, hoteli i biurowców.

Zdefiniowanie zabytkowych wartości tych budynków i nakreślenie pożytków z ich

rewaloryzacji było niezwykle istotne w obliczu zmian do jakich zaczęło dochodzić w

strukturze wrocławskich usług na przełomie XX i XXI w. Wyniki tych prac zostały

zsyntetyzowane w 2011 r., w wykonanym wspólnie z Krystyną Kirschke projekcie

badawczym KBN pt.: Architektura budowli komercyjnych Wrocławia (1890-2005) (Z3.2. poz.

32). Szerszej publiczności efekty tych badań zaprezentowałem na kilkunastu konferencjach,

w monografiach i artykułach w czasopismach fachowych, a także na wystawach w Ratuszu

Miejskim i w Muzeum Architektury we Wrocławiu (por. Z5). Dzięki temu, prace te spełniły

niezwykle ważną rolę popularyzowania wiedzy o wrocławskiej architekturze komercyjnej i

miały pierwszoplanowe znaczenie w przekonaniu naukowców, obywateli i władz miasta, że

obiekty te stanowią potencjał, którego nie można zaprzepaścić. W końcowym efekcie

przyczyniło się to do: rozpoznania, ochrony i zrewaloryzowania obiektów komercyjnych,

sprawiając, że dziś te wybitne dzieła architektury są ozdobą ulic i placów wrocławskiego

Starego Miasta.


Ożywienie gospodarcze, jakie pod koniec XX w. nastąpiło we Wrocławiu, stworzyło

warunki do odnowy jego wspaniałych budowli komercyjnych. Specyfika prowadzonych

przeze mnie badań podstawowych sprawiła, że zaangażowany zostałem do

przeprowadzenia badań stosowanych i rozwojowych w kilkudziesięciu przedsięwzięciach,

których celem była rewaloryzacja zabytkowych obiektów użyteczności publicznej. Co ważne,

w obrębie wszystkich tych tematów uczestniczyłem też w tworzeniu koncepcji programowo-

przestrzennych, projektów a także w nadzorze autorskim. W toku tych prac, wraz ze

wzrostem komplikacji zlecanych mi zadań, ale też wraz ze zdobywanym doświadczeniem,

udało się mi wypracować metodę postępowania, w której punkt wyjścia do każdego projektu

stanowiły ekspertyzy techniczne i analizy programowe (ukierunkowane przez cele i założenia

inwestycji), podsumowywane w obszernym studium konserwatorskim. Badania naukowe

kontynuowane były też w trakcie trwania inwestycji, a dokonywane na budowie odkrycia

często powodowały przewartościowanie rozwiązań przyjętych w projekcie budowlanym i w

istotny sposób korygowały projekty wykonawcze i technologiczne. Dziś tego typu strategie

postepowania, określane jako Reseach by Design lub Design by Research, stosowane są

dość powszechnie w skomplikowanych procesach inwestycyjnych dotyczących obiektów

zbytkowych. Dwadzieścia lat temu w Polsce metody takie, choć stanowiące oczywistą

pochodną propozycji zawartych w Karcie Weneckiej, wdrażane były tylko przez niektórych

twórców. Na gruncie wrocławskim najlepszym przykładem były prace profesora Edmunda

Małachowicza i niektóre realizacje PP PKZ.

Szczegółowe wyniki moich badań stosowanych i wdrożeń zawarte zostały w raportach z

prac naukowych (Z3.2.1. poz. 3, 5 oraz 21—31 i 33—36) i w dokumentacjach technicznych

(Z4. prace zawodowe poz. nr 3—6 oraz 11—34). Najważniejsze aspekty tych działań, analizy i

wnioski z badań oraz ocenę realizacji celów, zrelacjonowałem w publikacjach [H8-H16], które

dotyczyły prac związanych z przebudowami i rozbudowami kilkunastu zabytkowych obiektów

komercyjnych na Starym Mieście, rewitalizacji kompleksu Browaru Piastowskiego oraz

odtworzenia Dworca Głównego PKP we Wrocławiu.

Kluczowe idee prowadzące do realizacji głównego celu moich działań, jakim było

poszukiwanie opartej o badania naukowe strategii przebudów komercyjnych obiektów

użyteczności publicznej, zawarłem w artykule Architektura domów handlowych nowej

generacji [H8]. Dokonałem w nim analizy porównawczej zestawiając wnioski z doświadczeń

zdobytych podczas pierwszego etapu przebudów domów handlowych „Feniks” i „Renoma”, z

wynikami uzyskanymi podczas prowadzenia badań podstawowych na temat strategii

wznoszenia i rewaloryzowania obiektów komercyjnych. Pozwoliło to na zdiagnozowanie

istoty zmian zachodzących w architekturze tego typu obiektów i nakreślenie scenariuszy

ewolucji ich struktury programowo-przestrzennej. Wysnuty został wniosek, że ewoluować będą

one w kierunku wielofunkcyjności, co w wypadku obiektów zabytkowych powinno odbywać się

przez odpowiednio ukierunkowane przebudowy i rozbudowy, formowanie atrakcyjnych pasaży

i atriów, a także poprzez zmiany organizacyjne: wprowadzanie unikalnych usług i

eksponowanie tzw. marek światowych. Przemiany takie uznałem za nieuchronne wobec

olbrzymiej konkurencji podmiejskich centrów handlowych oraz rozwoju e-handlu. W

podsumowaniu zaakcentowałem, że w wypadku zabytkowych obiektów komercyjnych

skuteczne wdrożenie wymienionych „udoskonaleń” decydować będzie o ich przetrwaniu, a

zaniechanie może prowadzić do całkowitej degradacji.


Artykuł: Rewaloryzacja domu handlowego PSS „Feniks” dawny „Warenhaus Gedbrüder

Barasch” [H9] prezentował wyniki badań towarzyszących remontowi i przebudowie tego domu,

w tym analizę materiałów archiwalnych z projektu Barascha opracowanego przez Georga

Schneidera. Szczegółowo opisano też rozwiązania przyjęte w wykonanych w latach 1999—

2002 projektach, które umożliwiły owocną rewaloryzacje tego wspaniałego zabytku (Z4.

poz.11a – 11f) Zwiększenie atrakcyjności i konkurencyjności domu handlowego zrealizowano

poprzez wyeksponowanie jego walorów architektonicznych, renowację fasad oraz

reorganizację działów sprzedaży. W publikacji uwypuklono znaczenie profesjonalizmu w

podejmowaniu decyzji odnośnie zastosowania odpowiednich strategii prac konserwatorskich

oraz w doborze rozwiązań technicznych i infrastrukturalnych.

Efekty prac badawczych i projektowych dotyczących „Feniksa” zainspirowały mnie do

opracowania wspólnie z Krystyną Kirschke monografii: Sto lat domu handlowego „Feniks”

[H10]. Zawierała ona analizę olśniewających rysunków archiwalnych i historycznych

materiałów źródłowych odkrytych podczas opracowywania studium konserwatorskiego.

Opisane zostały meandry działania firmy Barasch, historia jej właścicieli, a także

funkcjonowanie obiektu po II wojnie światowej. Zrelacjonowano też rezultaty wykonanych kilka

lat wcześniej prac związanych z rewaloryzacją „Feniksa”. Analizując wyniki tych działań

wysnuto wniosek, że projekt remontu i przebudowy tego obiektu był efektywny jeśli chodzi o

realizację głównego celu, jakim była maksymalna ochrona substancji zabytkowej – co

najpełniej realizowało się w pieczołowitej renowacji fasad i dachów, oraz w odtworzeniu wielu

elementów historycznej struktury: kamiennych detali architektonicznych, ścian kurtynowych

oraz wejść i witryn. Co równie ważne działania te pozwoliły też na dostosowanie obiektu do

współczesnych wymogów handlowych i technicznych, podnosząc konkurencyjność firmy i

ratując ją przed bankructwem. Należy dodać, że wyniki prac badawczych i projekty

przebudowy „Feniksa” opisane zostały w licznych artykułach popularnonaukowych, a widoczne

„gołym okiem” efekty rewaloryzacji tego, stojącego vis-à-vis Ratusza, gmachu wzbudziły

olbrzymie zainteresowanie w prasie i na forach internetowych. W ten sposób przedsięwzięcie

to umożliwiło nie tylko „przetestowanie” mojej, opartej o badania naukowe strategii projektowej,

ale też odegrało fundamentalną rolę w propagowaniu idei związanych z ochroną zabytkowych

obiektów komercyjnych.

W latach 1998—2002 i później w latach 2005—2009 prowadziłem wspólnie z Krystyną

Kirschke badania, a razem ze Zbigniewem Maćkowem opracowywałem projekty, których

rezultatem były dwie przebudowy i rozbudowa domu handlowego „Renoma” przy ul.

Świdnickiej we Wrocławiu (por. spis badań i dokumentacji technicznych Z4. poz. 12a—12d i

19a—19d). Wyniki tych badań (wnioski historyczne i architektoniczne, wyniki specjalistycznych

ekspertyz konstrukcyjnych i technologicznych, analizy konserwatorskie stanowiące podstawę

koncepcji programowo-przestrzennej i kolejnych projektów budowlanych, odkrycia dokonane

podczas badań wykonywanych w trakcie trwania inwestycji, i w końcu analizy podsumowujące

efekty wszystkich tych działań) zawarte zostały w publikacjach, z których pięć włączono do

prezentowanego cyklu. Pierwsza z nich pt. Warenhaus Wertheim. Monotyp luksusowej

architektury modernistycznej Wrocławia [H11], oparta była o efekty badań pozyskane

podczas opracowywania studium konserwatorskiego Wertheima - Renomy i o wyniki

późniejszych prac przy tym zabytku (Z3.2.1. poz. 5, 8, 9, 11, 16 i 17). Analizując genezę domu

towarowego wykazano, że jego struktura przestrzenna i rozwiązania techniczne stanowiły


kwintesencję doświadczeń zdobytych przez firmę A. Wertheim w trakcie realizacji jej wielkich

obiektów komercyjnych. Wysunięto też tezę, że wrocławski Wertheim był rodzajem

monumentu, który postawił sobie u schyłku kariery zawodowej projektant, profesor Hermann

Dernburg. W swoim dziele zoptymalizował rozwiązania architektoniczne, konstrukcyjne i

techniczne zapewniając znakomite rozwiązania handlowe i komfort klientom. Co więcej,

łącząc w architekturze budynku elementy nowej rzeczowości (Neue Sachlichkeit) z Art Déco,

starał się też zapewnić publiczności poczucie nobilitacji i wyrafinowane odczucia estetyczne.

W artykule wyjaśniono też dlaczego, pomimo wielkiego uznania jakie zdobyła architektura tego

gmachu, nigdy nie było mu dane stać się wzorcem dla luksusowej architektury

modernistycznej. Stało się tak na skutek światowego krachu gospodarczego oraz dojścia do

władzy faszystów, którzy zniszczyli niemieckie (żydowskie) koncerny handlowe, w efekcie

czego wrocławski Wertheim pozostał jedynie monotypem.

W publikacjach: Dom towarowy Centrum Renoma, dawny Warenhaus Wertheim:

rewaloryzacja ikony wrocławskiego modernizmu [H12] oraz Warenhaus Wertheim 1930 -

Dom Handlowy Renoma 2009 [H13] zrelacjonowałem rezultaty badań konserwatorskich

prowadzonych przy tym obiekcie, podczas których dokonano niezwykłych odkryć dotyczących

struktury ceramicznych fasad, wnętrz i konstrukcji. Przedstawione zostały też założenia

planowanej przebudowy i rozbudowy, której celem było ocalenie jego zabytkowej struktury i

wzbogacenie jej przez rozbudowę pozwalającą na przekształcenie budynku w pasaż

handlowy. Dla inwestora było to głównym celem przebudowy, mającym zagwarantować

konkurencyjność Renomy wobec nowoczesnych podmiejskich centrów handlowych. Działania

prowadzone z takim zamiarem są z natury rzeczy kosztowne i kłopotliwe technicznie, co

stwarza często pokusę destrukcji większości zabytkowej substancji. Aby temu zapobiec, we

wnioskach z badań określono trzy priorytety: maksymalne zachowanie i wyeksponowanie

struktury historycznych fasad, zachowanie układu przestrzennego i konstrukcji gmachu oraz

powiązanie części historycznej i nowej tak, aby zabytek pozostał dominantą rozbudowanego

kompleksu. W projektach opracowanych na bazie tych zaleceń udało się zachować układ

przestrzenny zabytkowego skrzydła, oraz prawie całą jego konstrukcję, tworząc jednocześnie

nowe wartości: czteropiętrowy pasaż, funkcjonalne przestrzenie handlowe i biurowe oraz

olbrzymi parking. Spójność obu części uzyskano dzięki horyzontalnym podziałom elewacji

(ujednoliconym poziomom witryn, gzymsów i attyk) oraz harmonijnej kolorystyce. Za

znakomite należy uznać efekty prac dotyczących ceramicznego lica fasad, gdzie elementy

nowe razem z detalami historycznymi poddanymi renowacji in situ utworzyły jednolitą

fakturowo całość. Trzeba zaznaczyć, że strategia wszystkich tych prac oparta była o

specjalistyczne badania i eksperymenty, w których poszukiwano rozwiązań technicznych i

technologicznych gwarantujących perfekcyjne powiązanie stalowej konstrukcji i ceramicznego

lica. Wymagało to zrekonstruowania historycznej technologii produkcji i montażu ceramiki, oraz

zdefiniowania nowych zasad pozwalających na odtwarzanie tej struktury zgodnie ze

współczesnymi wymogami technicznymi. Wielkim wyzwaniem była też renowacja i

odtwarzanie artystycznego detalu, w tym 156 rzeźb głów ludzkich i kwiatonów. Wszystkie

wymienione działania konserwatorskie, przeprowadzone zgodnie ze szczegółowymi

wytycznymi zawartymi w moich badaniach, opisałem w artykule pt. Restoration strategies for

a commercial facility: facade of Centrum-Renoma department store in Wrocław [H14].


Przeprowadzona kosztem 420 mln złotych przebudowa i rozbudowa „Renomy” opisana

została szeroko w prasie codziennej, mediach elektronicznych i czasopismach fachowych,

walnie przyczyniając się do popularyzacji wiedzy o architekturze Wrocławia. Realizacja ta

uznana została za wzorcową z punktu widzenia konserwatorskiego jak i komercyjnego, czego

efektem było przyznanie jej licznych nagród. Wśród nich na wymienienie zasługują: Grand

Prix w konkursie Piękny Wrocław Najlepsze realizacje architektoniczne w roku 2009; Grand

Prix w konkursie PZITB Dolnośląska Budowa Roku 2009, Nagroda Roku SARP Za najlepszy

w Polsce obiekt architektoniczny zrealizowany w 2009 r., a także pierwsza nagroda w

międzynarodowym konkursie CEE Retail Real Estate Awards 2009 „Refurbished Project of the

Year 2009” (za modernizację budynku zabytkowego na cele komercyjne). Renoma

prezentowana była też podczas przygotowanych z moim udzialem wystaw: Renoma.

Reflection of Wroclaw city (ARUP, London) oraz Exhibition POLAND Season (RIBA British

Architectural Library, London). Podczas The World Architecture Festival - Convencions

Internacional de Barcelona (CCIB), w konkursie Building of the Year 2010 rewaloryzacja

Renomy została nominowana do tytułu w kategorii New and old. W 2011 r. inwestycja ta

uzyskała też nominację do nagrody European Union Prize for Contemporary Architecture -

Mies van der Rohe Award 2011. (pełne zestawienie nagród w załączniku Z5.3.).

Wiedza zdobyta podczas badań struktury zabytkowych obiektów komercyjnych

odsłaniała nowe pola dla badań podstawowych, stosowanych i rozwojowych. Owocem tych

działań był artykuł pt.: The exhibition of Modernist ceramics of Richard Blumenfeld in Ofen- und

Keramikmuseum Velten [H15]. Dotyczył on zagadnień technicznych i procesów

konserwatorskich zachodzących podczas rewaloryzacji fasad wykonanych z artystycznej

ceramiki oraz różnych aspektów kooperacji architektów z rzeźbiarzami. Publikacja ta była

bezpośrednim efektem współpracy naukowej z Ofen- und Keramikmuseum Velten (Berlin)

prowadzonej w latach 2012—2013 podczas przygotowywania wystawy KunstKeramik der

Moderne. Zum 150. Geburtstag des Veltner Ofen- Und Keramikunternehmers Richard

Blumenfeld. Wyjątkowość i olbrzymi asortyment wytwarzanej w warsztatach Blumenfelda

ceramiki sprawiały, że z jej zastosowaniem zbudowano setki modernistycznych obiektów.

Klientami firmy byli najznamienitsi ówcześni architekci niemieccy, jak: Bruno Möhring, Peter

Behrens, Hans Poelzig, Bruno Taut, Otto Rudolf Salvisberg, Walter Gropius, Willy Hoffmann,

Mies van der Rohe, Erich Mendelsohn, Fritz Höger czy Hermann Dernburg współpracujący z

równie wybitnymi rzeźbiarzami, jak: Paul Rudolf Henning, Hans Schmidt, Ernst Freese, Felix

Kupsch, Ulrich Nitschke, Hans Klakow czy Paul Hermann. Na wystawie zaprezentowano nie

tylko rysunki i opisy projektów, czy stare i współczesne fotografie ilustrujące działalność

firmy, ale również wyeksponowano autentyczne fragmenty ceramiki budowlanej i zachowane

detale architektoniczne. Wśród wielu wspaniałych realizacji pokazano wyprodukowane w

latach 1929—1930 kształtki wytworzone podczas rekonstrukcji babilońskiej bramy Isztar

zestawione (w jednej gablocie) z kształtkami i artystycznymi detalami wykonanymi w tym

samym czasie dla domu towarowego A. Wertheim we Wrocławiu. W artykule, oprócz analiz

dotyczących rozwiązań technicznych i technologicznych zastosowanych przy konserwacji i

produkcji ceramiki budowlanej dla Wertheima zaprezentowano także odkrycia i hipotezy

dotyczące dolnośląskich cegielni Blumenfelda oraz kilku wrocławskich przedsięwzięć doby

modernizmu, zrealizowanych z użyciem ceramiki budowlanej z tych fabryk.


Jak wspomniano we wstępie, jednym z nurtów moich prac badawczych była

problematyka dostosowywania do współczesnych wymogów komercyjnych zabytkowych

obiektów, które pierwotnie takich funkcji nie miały. Tego typu przedsięwzięciem była próba

rewitalizacji poprzemysłowego kompleksu Browaru Piastowskiego (dawnego Brauerei

Pfeifferhof Carl Scholz.) przy ul. Jedności Narodowej 204/210 we Wrocławiu. Trzeba

zauważyć, że fabryki tego typu nie są już w stanie spełniać swojej pierwotnej funkcji, jednak

ich lokalizacje i solidna substancja budowlana dają szansę stworzenia z nich ośrodków życia

społecznego swoich dzielnic. Na razie we Wrocławiu potencjał ten pozostaje prawie

niezauważony, przez co w ciągu ostatnich lat wiele założeń przemysłowych poszło w ruinę.

Browar Piastowski miał swoją szanse w 2008 r., kiedy to podjęto próbę jego rewitalizacji. W

ramach prac przedprojektowych przeprowadziłem tam wspólnie z Krystyną Kirschke szeroko

zakrojone studia (Z3.2. poz. 22—25), których celem było określenie wytycznych

konserwatorskich ukierunkowujących projekty. We wnioskach tych badań przyjęto, że

prowadzone w obrębie zabytkowych obiektów Browaru przebudowy powinny uwzględniać

ich wzajemne relacje, zwłaszcza poprzez utrzymanie historycznych gabarytów i dominant

oraz zapewniać maksymalne odtworzenie i renowację fasad. W budynkach tych zalecono

implantowanie funkcji usługowych, biurowych i mieszkalnych, dopasowanych tak, aby

zminimalizować konieczność przekształceń i wyburzeń. Postulowano też ochronę i poddanie

remontowi kilku (istniejących jeszcze wtedy) historycznych budowli inżynierskich, które nie

były wpisane do rejestru zabytków. Na bazie tych wytycznych powstał szereg projektów, w

opracowaniu, których pełniłem rolę konsultanta (Z4 poz. 23e—23g). Zakładały one

wykreowanie wielkiego kompleksu mieszkaniowo-usługowo-biurowego, w którym

(przebudowane i dostosowane do nowych funkcji i współczesnych wymogów technicznych)

obiekty zabytkowe stanowiły ok. 1/3 kubatury. W dawnej butelkowni i w domach mieszkalno-

biurowych fabryki zlokalizowano usługi i biura do wynajęcia. Największy budynek „K”,

przystosowano do funkcji usługowo-mieszkalnej (z podziemnym garażem), co pociągnęło za

sobą konieczność znacznej przebudowy i nadbudowę. Udało się jednak zachować

historyczne fasady i wieżę. Przebieg badań historycznych i technicznych oraz efekty prac

projektowych opisałem w publikacji: Rewitalizacja Browaru Piastowskiego we Wrocławiu

[H16]. Scharakteryzowałem tam specyfikę skomplikowanego procesu dochodzenia do

rozwiązań projektowych, w których potrzeby adaptacji budynków przemysłowych do

komercyjnych funkcji usługowych i mieszkalnych, próbuje się pogodzić z maksymalną

ochroną ich zabytkowej substancji. Pomimo wykonania wszystkich niezbędnych ekspertyz

technicznych, w tym czterech studiów konserwatorskich, pomimo uzyskania trzech pozwoleń

na prowadzenie robót budowlanych, w 2009 r. w obliczu światowego kryzysu finansowego

rewitalizacja Browaru Piastowskiego została wstrzymana. Powodem były zbyt wysokie

koszty inwestycji, co niestety jest regułą w wypadku tak diametralnej zmiany sposobu

użytkowania, gdy pierwotna funkcja przemysłowa zastępowana jest komercyjną funkcją

usługową lub mieszkalną. Przedsięwzięcia tego typu rzadko kiedy są konkurencyjne dla

podobnych działań podejmowanych w historycznych obiektach komercyjnych, a tym bardziej

inwestycji, w których powierzchnie usługowe kreowane są w budynkach nowych. Nasuwa to

wniosek, że w wypadku tego typu adaptacji najważniejszy jest odpowiedni dobór funkcji oraz

optymalizacja i racjonalizacja wszystkich założeń konserwatorskich i technicznych, co

powinno być jasno zdefiniowane we wnioskach i wytycznych studium konserwatorskiego.


W latach 2008—2012 brałem udział w rewaloryzacji wrocławskiego Dworca

Głównego PKP, który po dokonanej kosztem 400 mln złotych przebudowie i rozbudowie stał

się nie tylko sprawnie funkcjonującym obiektem kolejowym o wysokim standardzie, ale też

gmachem użyteczności publicznej z wielką ilością usług komercyjnych. Inwestycja ta

przeprowadzona została w oparciu o wykonane przeze mnie razem z Krystyną Kirschke

badania konserwatorskie (por. Z3.2. poz. 27 i 28) Zgodnie z zawartymi w nich wytycznymi

dworzec miał zostać zrewaloryzowany w taki sposób, żeby w maksymalnym stopniu

uszanować jego pierwotną, neogotycką architekturę, z uwzględnieniem najbardziej

wartościowych elementów secesyjnej przebudowy. Ekspertyzy te zawierały również

szczegółowe wnioski dotyczące sposobu traktowania wszystkich zabytkowych elementów

struktury Dworca. Wynikające z nich rozwiązania projektowe były permanentnie

konsultowane z autorami projektu budowlanego: Odtworzenie Zabytkowego Historycznego

Kompleksu Dworca Wrocław Główny z przebudową kolejowej infrastruktury technicznej

opracowanego przez biuro Grupa 5 architekci z Grupy 5 Architekci (Z4. poz. 24d). Również

w trakcie realizacji, podczas której Dworzec był poligonem niezwykłych prac

konserwatorskich, uczestniczyłem w wykonywaniu badań i podejmowaniu wszystkich decyzji

projektowych i wykonawczych. Wymagało to ode mnie nieustannego dokonywania wyborów i

komunikatywnego przekazywania ich projektantom i wykonawcom, co przeprowadzone

zostało poprzez opracowanie opinii konserwatorskich. Rewaloryzacja Dworca Głównego

wykazała, że powodzenie tego typu przedsięwzięcia zależy przede wszystkim od

prawidłowego zdefiniowania celu i przygotowania dokumentacji w oparciu ekspertyzy

techniczne (w wypadku Dworca było ich ponad 20), a także odpowiednie analizy programowo-

biznesowe i badania konserwatorskie. Kluczowe znaczenie ma też stała weryfikacja projektów

i elastyczne reagowanie na wyniki dokonywanych na budowie odkryć. Odtworzenie

zabytkowego kompleksu Dworca PKP Wrocław Główny było obszernie relacjonowane w

fachowych czasopismach oraz w prasie i na internetowych forach architektonicznych, gdzie

w dyskusjach na temat strategii renowacji fasad Dworca Głównego wzięło udział

dwadzieścia tysięcy osób. Trzeba zaznaczyć, że ta wzbudzająca wielkie emocje społeczne

realizacja doceniona została w środowiskach architektów, konserwatorów i kolejarzy,

otrzymując szereg nagród, w tym: Eurobuild Awards 2012 w kategorii RICS Regeneration

Award Poland, nagrodę specjalną w Konkursie Piękny Wrocław - Dla modernizacji obiektu

historycznego 2013 oraz Dolnośląski Laur Konserwatorski 2013 (konkurs Stowarzyszenia

Konserwatorów Zabytków). W zorganizowany pod patronatem Prezydenta RP konkursie

Życie w architekturze 2012 na najlepsze obiekty powstałe w latach 2000—2012 w Polsce,

plac przed Dworcem Wrocław Główny uzyskał nominację do nagrody głównej w kategorii:

Najlepsza Przestrzeń Publiczna, a sam Dworzec otrzymał specjalną nagrodę PKP SA za:

Najlepszą inwestycję Polskich Kolei Państwowych w latach 2000—2012 (por. Z5.3.).

Wnioski z przeprowadzonych dla Dworca Głównego badań i projektów, oraz odkrycia

dokonane podczas trwania tej budowy opisane zostały w publikacjach [H17—H20]. Prace te

miały szeroki charakter, sumujący moje dwudziestoletnie doświadczenia zdobyte podczas

prowadzenia wszystkich prac naukowych i działań zawodowo-twórczych. Syntetyzując wyniki

badań podstawowych, stosowanych i wdrożeniowych, w publikacjach tych starałem się

opisać najważniejsze aspekty procesów rewaloryzacyjnych dotyczących wrocławskich

obiektów komercyjnych oraz odpowiedzieć na pytania dotyczące: sposobów optymalizacji


tych procesów, roli funkcji w modernizowaniu obiektów zabytkowych oraz wartościowania w

decyzjach architektonicznych.

W przeglądowej publikacji pt. Rewitalizacja historycznego centrum Wrocławia [H17]

zwrócono uwagę na fakt, że pomimo trwającej ponad sześćdziesiąt lat odbudowy znaczące

obszary centrum Wrocławia są nadal dramatycznie zaniedbane. Rolą urbanistów i architektów

powinno być takie sterowanie zachodzącymi tu procesami inwestycyjnymi, aby spodziewany

rozwój przyniósł faktyczną poprawę programu usług i zapewnił ład przestrzenny, a

jednocześnie nie stał w sprzeczności z zachowaniem unikalnego, wielokulturowego

charakteru tego miejsca. Za podstawowy element tego przedsięwzięcia uznano

przeprowadzenie rewaloryzacji monumentalnych budynków użyteczności publicznej z epoki

secesji i modernizmu, które są ozdobą najważniejszych przestrzeni miejskich i stanowią

pomost pomiędzy wielowiekowymi zabytkami i współczesną architekturą. Podkreślono też

znaczenie, jakie dla śródmieścia ma wznoszenie nowych pasaży, galerii, hoteli i biurowców.

Sprzyjają one umacnianiu centrotwórczej roli tego obszaru, choć jednocześnie mogą

prowadzić do eliminowania usług z obiektów historycznych. W artykule poruszono też problem

przeistaczania się Starego Miasta w turystyczny skansen i wycofywanie się z niego handlu.

Wyeksponowano też rolę jaką w rewitalizacji powinny odegrać rewaloryzacje zabytkowych

obiektów użyteczności publicznej, w tym odtworzenie Dworca Głównego PKP, a także

uwypuklono konieczność zachowania na obszarze historycznego centrum funkcji

mieszkaniowej, gdyż tylko ona sprawia że miasto zawsze „żyje”.

W publikacji [H18] zająłem się systemem wartościowania decyzji architektonicznych,

jako podstawowego czynnika determinującego skuteczność strategii konserwatorskich.

Analizy te oparłem o wnioski wynikające z efektów przeprowadzonych z moim udziałem

przebudów obiektów użyteczności publicznej, w szczególności Domu Handlowego Renoma i

Dworca Głównego PKP. Zdobyte tam doświadczenia pokazały, że wartościowanie w

podejmowaniu decyzji architektonicznych jest stosunkowo jednoznaczne podczas remontów

i renowacji budowli jednorodnych stylowo zwłaszcza, gdy zachowały pierwotną funkcję.

Realizacjom tym sukces zapewnić powinno przygotowanie dokumentacji w oparciu o

rzetelne badania, których zakres należy zdefiniować w fazie tworzenia studium

konserwatorskiego. W przypadku dużych, wielofunkcyjnych obiektów użyteczności publicznej

strategia oparta na wyprzedzającym opracowaniu zaleceń konserwatorskich sprawdza się

tylko pod warunkiem, że powstają one w ścisłym powiązaniu z toczącymi się równolegle

ekspertyzami technicznymi i z profesjonalnie przygotowanymi analizami programowymi.

Największe zagrożenia dla zabytku powstają, gdy po określeniu celów inwestycji, trzeba

dokonywać bezwzględnych wyborów opartych o przyjętą hierarchię ważności zagadnień

konserwatorskich, biznesowych i obowiązek spełnienia wszystkich wymogów technicznych.

Nawet najlepiej przygotowane projekty nie uchronią jednak zabytku przed dewastacją w

wypadku braku odpowiedniego nadzoru. W skomplikowanych przedsięwzięciach nadzór

jednoosobowy może być niewystarczający, dlatego lepszym rozwiązaniem jest powołanie

przez Urząd Konserwatorski rady eksperckiej. W artykule poruszono też problem kształcenia

architektów parających się konserwacją zabytków. Za optymalną sytuację uznano oparcie

edukacji samodzielnego architekta-konserwatora o specjalistyczne studia magisterskie i

podyplomowe, uzupełnione przynajmniej kilkuletnią praktyką przeprowadzoną pod okiem


profesjonalistów. Zwrócono też uwagę na fakt, że to uprawniony architekt wykonuje i firmuje

projekt, który staje się dokumentem prawnym i uzyskuje pozwolenie na budowę. W

konsekwencji to na niego spada odpowiedzialność za przebieg inwestycji. Stąd też postulat,

żeby to właśnie architekci mieli znaczący udział w tworzeniu prawa dotyczącego ochrony

zabytków.

W kręgu moich zainteresowań naukowych znajdują się też badania dotyczące

wpływu rewaloryzacji obiektów komercyjnych na rewitalizację kompleksów urbanistycznych.

Tego typu zagadnień dotyczył artykuł: Najlepsze przestrzenie publiczne w Polsce: Plac przed

Dworcem Wrocław Główny i Zintegrowany Węzeł Przesiadkowy Wrocław Stadion [H19].

Zaprezentowano w nim rozwiązania urbanistyczne i architektoniczne zastosowane przy

odtworzeniu Dworca Głównego PKP we Wrocławiu i podczas wzniesienia Zintegrowanego

Węzła Przesiadkowego Wrocław Stadion. W publikacji tej przeanalizowałem zjawiska

zachodzące podczas funkcjonowania tego typu newralgicznych obszarów, starając się

prześledzić, jaki jest tok ich ewolucji i jak odległy może być horyzont czasowy ich

dopełnienia. Porównując obie realizacje można powiedzieć że zrewaloryzowany Dworzec

Główny i jego otoczenie zapewniają sprawne przemieszczanie się wielkich mas ludzi i

znakomicie spełniają oczekiwania mieszkańców, natomiast węzeł przesiadkowy przy

stadionie dobrze spełnia tylko tę pierwszą funkcję. Wynika to z faktu, że w rejonie Dworca

Głównego udało się uzyskać otwartą i przyjazną przestrzeń publiczną o wysokim standardzie

otoczoną atrakcyjnymi obiektami usługowymi z różnych epok historycznych. W wypadku

węzła przesiadkowego przyjazna przestrzeń może być dopiero wykreowana, o ile powiodą

się planowane w tym rejonie wielkie inwestycje komercyjne. Szansa, że tak się stanie jest

całkiem realna, gdyż już dziś planowana jest tam budowa galerii handlowej i wzorcowego

osiedla mieszkaniowego „Nowe Żerniki”, które w 2016 r. ma stanowić ważny element

funkcjonowania Wrocławia jako Europejskiej Stolicy Kultury.

Fundamentalne znaczenie dla zaprezentowania wyników moich wieloletnich badań

naukowych o charakterze podstawowym miała publikacja, pt.: Wrocławskie zabytkowe obiekty

komercyjne, których funkcja przestała się sprawdzać [H20]. Skoncentrowałem się w niej na

aktualnych problemach konserwatorskich związanych z przemianami banków, pasaży oraz

domów towarowych i handlowych. Ich pierwotne funkcje, które przestały się sprawdzać w

powojennej (PRL-owskiej) rzeczywistości, obecnie powracają do łask, choć w znacznie

zmienionej wersji programowej. Z dzisiejszej perspektywy widać, że powstająca na początku

XX w. architektura tych obiektów, jej różnorodność i rozmach, były wypadkową możliwości

ekonomicznych inwestorów i ambicji władz miejskich, a także talentu projektantów i stanu

techniki. Z czasem okazywało się jednak zawsze, że dla sukcesu przedsięwzięcia kluczowa

była potrzeba właściwie dobranej do aktualnego zapotrzebowania funkcji. Zmienność

„otoczenia społecznego i ekonomicznego” sprawia, że dla zapewnienia tego warunku

budynki komercyjne były, są i będą przebudowywane, nadbudowywane i rozbudowywane.

Analizując tego typu zjawiska zachodzące we Wrocławiu można też dojść do wniosku, że

spontaniczne transpozycje funkcjonalne zabytków są nieskuteczne i że najlepszym

rozwiązaniem jest przygotowanie inwestycji w oparciu o badania i profesjonalne projekty.

Podsumowanie zachodzących we Wrocławiu procesów związanych z kreowaniem w

zabytkach nowoczesnych obiektów użyteczności publicznej zawarłem w referacie: Revaluation


of Wrocław public use buildings in years 2005—2013 (praca przyjęta do druku w CEER). To,

że Wrocław posiada dziś tyle wspaniałych, zabytkowych gmachów użyteczności publicznej:

urzędy, muzea, teatry i obiekty służące nauce, a także kilkaset obiektów komercyjnych:

banków, domów handlowych, biurowców i hoteli, zawdzięczamy prowadzonym od kilkunastu

lat remontom, adaptacjom i przebudowom. Analiza tych inwestycji pokazuje, że

fundamentalne znaczenie w podejmowaniu decyzji projektowych, dotyczących rewaloryzacji

takich obiektów, miał zaplanowany program i skala przemian funkcjonalnych. W publikacji

zdiagnozowano i opisano źródła finansowania inwestycji, które są zasadniczo różne dla

obiektów użyteczności publicznej związanych z kulturą, nauką i administracją, oraz dla

przedsięwzięć komercyjnych. Poruszono też problem licznych wrocławskich „podupadłych”

zabytków: domów handlowych, hoteli i obiektów kultury. Obiektywne, finansowe czynniki

rynku inwestycyjnego decydują dziś o tym, że duże sklepy i biura lokują się najchętniej w

nowych kompleksach, których obecnie we Wrocławiu powstaje kilkanaście, a zmiana

strategii banków spowodowała, że nie ma chętnych na pyszne siedziby banków

historycznych. Dla wszystkich tych budowli najważniejsze jest znalezienie odpowiedniego

programu funkcjonalnego stwarzającego szansę na owocne działanie, racjonalnego jeśli

chodzi o koszty przebudowy i nie rujnującego zabytkowej struktury budynku, a także

odpowiedniego inwestora, który byłby w stanie podjąć finansowe ryzyko rewaloryzacji

takiego obiektu, po której będzie mógł nadal pełnić swoją społeczną misję, zarówno tę

utylitarną jak i symboliczną

Realizacja celu naukowego cyklu prac „Teoria i praktyka w rewaloryzacji

komercyjnych obiektów użyteczności publicznej we Wrocławiu”

Celem naukowym prac stanowiących podstawę postępowania habilitacyjnego

było usystematyzowanie wiedzy dotyczącej architektury i historii komercyjnych obiektów

użyteczności publicznej we Wrocławiu oraz przeanalizowanie procesów związanych z ich

współczesną egzystencją i przebudowami. W pracach tych udzielono odpowiedzi na pytania

dotyczące: sposobów optymalizacji procesów rewaloryzacyjnych, roli funkcji w

modernizowaniu zabytkowych obiektów usługowych na cele komercyjne oraz znaczenia

wartościowania w decyzjach architektonicznych. Przede wszystkim jednak pokazano, jak te

naukowe i ideowe założenia sprawdzają się w projektach technicznych i jaka jest ich

skuteczność w realizacjach.

Sekwencja przeprowadzonych przeze mnie badań o charakterze podstawowym oraz

uczestniczenie w badaniach stosowanych i projektach wdrażanych w kolejnych inwestycjach,

polegających na przebudowach zabytkowych obiektów komercyjnych lub rewitalizacjach

innego typu obiektów, w których dokonywał się proces ich adaptacji do celów komercyjnych,

doprowadziły do wypracowania i zoptymalizowania metody pracy opierającej się o schemat

Design by Research. Opierała się na o schemat, w którym projekt poprzedzały

wyspecjalizowane ekspertyzy konstrukcyjne i przeciwpożarowe, analizy handlowe oraz

badania historyczne, archeologiczne i stratygraficzne syntetyzowane w interdyscyplinarnym

studium konserwatorskim. Pozwalało to na dobre ukierunkowanie i czytelne zdefiniowanie

planowanych prac, które zazwyczaj miały szeroki zakres i obejmowały: renowację i

przebudowę fasad, przebudowę dachów, wzmacnianie konstrukcji, modernizację witryn, wejść

i wszystkich elementów komunikacji pionowej, a także nowy wystrój i wyposażenie wnętrz oraz


nowoczesną infrastrukturę techniczną, jak: schody ruchome i windy, klimatyzacja,

zabezpieczenia przeciwpożarowe, instalacje sanitarne i elektryczne oraz sieci strukturalne. Był

to jednak zaledwie prolog strategii. Kluczowym jej elementem było uczestnictwo w dalszych

etapach prac: opracowaniu (lub weryfikacji) projektów budowlanych i wykonawczych oraz

aktywny nadzór nad inwestycją, podczas którego wykonywane były badania weryfikujące

założenia projektowe. Istotne jest też to, że odpowiednie przygotowanie naukowe i

zawodowe może zapewnić sukces tego typu działaniom jedynie w przypadku, gdy poparte

jest długoletnią praktyką, w trakcie której wykształcają się też zdolności organizacyjne i

negocjacyjne niezbędne podczas współpracy z inwestorami, urzędami i wykonawcami. Nie

bez znaczenia jest także uświadomienie inwestorowi artystycznej i kulturowej wartości

zabytku. Ważna jest też zdolność do rozwiązywania nietypowych problemów wynikających

na przykład z nawarstwień stylowych, specyficznej konstrukcji czy wielofunkcyjności obiektu.

Trzeba zdawać sobie również sprawę z presji i ograniczeń towarzyszących inwestycjom

komercyjnym, związanych na przykład ze szczupłością budżetu lub z nietypowymi

wymogami wynikającymi z faktu, że prace budowlane muszą być prowadzone bez

przerywania (normalnego) funkcjonowania budynku.

Efekt wdrożeniowy opisanych prac naukowych stanowiło wykorzystanie wyników

badań, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz, przede wszystkim,

w projektach i realizacjach architektonicznych. W sumie działania tego typu wdrożone

zostały w trzydziestu pięciu inwestycjach i trzech planach miejscowych. Statystyka tych prac

zawarta jest w rozdziale 5.3. niniejszego autoreferatu, a pełne zestawienie badań

stosowanych i projektów zawodowo-twórczych zawarte jest w załączniku Z4. Powierzchnia

terenów objętych planami miejscowymi wynosiła 30 ha. Powierzchnia użytkowa obiektów,

dla których wykonałem badania i projekty wynosiła 350.000 m2, a kubatura ok. 1.300.000 m3.

We wszystkich tych przedsięwzięciach moim zadaniem było określenie strategii przebudowy

(w tym strategii prac konserwatorskich), co dokonywało się poprzez wytyczne i wnioski z

badań zawarte w ekspertyzach i studiach konserwatorskich, które następnie uwzględniane

były w projektach i w realizacjach. Podczas tych działań moja rola polegała na weryfikowaniu i

koordynowaniu prac zespołów projektowych i wykonawczych. Wypracowana metoda

wiążąca badania z projektowaniem, pozwalała na dobór adekwatnego do struktury budynku

programu oraz optymalizację prac konserwatorskich i rozwiązań projektowych. Przynosiło to,

niemal bez wyjątku, pozytywne efekty w realizacjach, pozwalając na uzyskanie sprawnych

rozwiązań komercyjnych przy zachowaniu zabytkowej struktury obiektu i atrakcyjnych

efektach architektonicznych.

Prowadzone przeze mnie prace ewaluowały od badań podstawowych dotyczących teorii

budowli komercyjnych, w kierunku analiz z pogranicza badań podstawowych i stosowanych,

dotyczących zagadnień związanych z procesami projektowymi towarzyszącymi

przebudowom takich zabytków, aż do wdrożeń. Te ostatnie mogły nastąpić dzięki

szerokiemu rozpropagowaniu efektów badań historycznych i teoretycznych, co stworzyło we

Wrocławiu swoistą modę na rewaloryzowanie obiektów użyteczności publicznej na cele

komercyjne. Dzięki długotrwałemu ożywieniu gospodarczemu (trwającemu od połowy lat 90.

XX w.) dziesiątki zabytkowych obiektów komercyjnych poddanych zostało rewaloryzacji i dziś

kumulują one w sobie najważniejsze centrotwórcze funkcje wrocławskiego śródmieścia,

stanowiąc też jego największa atrakcję architektoniczną.


5. Omówienie dorobku naukowo-badawczego i twórczych prac zawodowych

5.1. Przebieg pracy naukowej i zawodowej przed uzyskaniem stopnia

doktora, lata 1979—1993

W 1979 r. ukończyłem studia na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej

otrzymując dyplom mgr inż. arch. w specjalności architektura i formy przemysłowe.

Przedmiotem pracy magisterskiej wykonanej pod kierunkiem prof. Mariana Barskiego był

„Pasaż handlowy przy ul. Ruskiej we Wrocławiu”.

W latach 1979—1982 byłem słuchaczem stacjonarnego studium doktoranckiego w

Instytucie Architektury i Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej. W okresie tym brałem udział w

projekcie badawczym: Założenia modelowe i organizacyjno-techniczne nowoczesnego

budownictwa oświatowego, którego celem było wypracowanie założeń funkcjonalno-

przestrzennych i technicznych dla budynków odpowiadających wymaganiom, planowanej

wtedy reformy oświaty polegającej na wprowadzeniu powszechnej szkoły 10-letniej.

W 1982 r. zostałem zatrudniony w Instytucie Architektury i Urbanistyki jako asystent. W

ciągu następnych dziesięciu lat prowadziłem badania naukowe w kilku zakładach Instytutu i

zajęcia dydaktyczne z różnych przedmiotów. Było to w tym czasie na Wydziale Architektury

zasadą, mającą zapewnić młodym pracownikom wszechstronny rozwój naukowy i zawodowy.

W latach 1982—1985 pracowałem jako asystent w Zakładzie Budownictwa Ogólnego

kierowanym przez prof. Stanisława Będkowskiego i prof. Zbigniewa Bokuna, gdzie prowadziłem

zajęcia projektowe z budownictwa ogólnego i seminaria z fizyki budowli. Uczestniczyłem też w

badaniach dotyczących wdrażania systemów zabezpieczeń akustycznych dla zakładów

przemysłowych i w laboratoriach Wydziału Chemii Politechniki Wrocławskiej. Praca ta

pozwoliła mi udoskonalić mój warsztat architekta i stała się znakomitą podstawą teoretyczną w

przyszłej działalności naukowej i zawodowej. W latach 1985—1987 współpracowałem z

Zakładem Architektury i Planowania Wsi, gdzie prowadziłem zajęcia z ruralistyki i

uczestniczyłem w badaniach dotyczących rewaloryzacji budynków mieszkaniowych na

ekstensywnie zurbanizowanych obszarach Sudetów. Efektem tych badań były opracowane

wspólnie z doc. Tadeuszem Biesiekierskim i prof. Elżbietą Trocką-Leszczyńską artykuły,

podręcznik i dwie monografie. Publikacje te ukazały walory zabytkowych sudeckich zagród, a

także możliwości i sposoby prowadzenia remontów domów mieszkalnych i gospodarczych.

W 1982 r zostałem członkiem Stowarzyszenia Architektów Polskich i rozpocząłem

działalność zawodową opracowując szereg projektów realizacyjnych i uczestnicząc w

konkursach SARP-u, w których zdobyłem nagrody i wyróżnienia. Były to: pierwsza nagroda w

konkursie Przebudowa ul. Kazimierza Pułaskiego we Wrocławiu, druga nagroda w konkursie

Zespół oszczędnych domów jednorodzinnych w mieście Skoki oraz wyróżnienie I stopnia w

konkursie Zespół usługowo-mieszkaniowy przy ul. Powstancow Ślaskich we Wroclawiu

(wyniki konkursow w czasopiśmie „Architektura” nr 666, 677 i 692). Dorobek zawodowy i

praktyka budowlana, jaką odbyłem w latach 1986—1987, w Przedsiębiorstwie Budownictwa

Uprzemysłowionego we Wrocławiu (Wrocław, ul. Powstańców Śląskich 16/18, praca jako

inżynier budowy) pozwoliły mi na uzyskanie w 1987 r. Uprawnień zawodowych do pełnienia

samodzielnych funkcji w budownictwie w zakresie wykonywania projektów architektonicznych

wszelkich obiektów budowlanych oraz kierowania i nadzorowania budowy.


W latach 1988—1992 współpracowałem z biurem MR 88 wykonując projekty

pokonkursowe dotyczące Przebudowy ul. Kazimierza Pułaskiego we Wrocławiu. W ramach tej

współpracy opracowałem ZTE dla kilku obiektów usługowo-mieszkalnych oraz projekt

budowlany domu mieszkalno-usługowego przy ul. Pułaskiego 40/44.

W latach 1985—1986 byłem słuchaczem Studium Podyplomowego Pedagogiki Szkoły

Wyższej w Centrum Dydaktycznym Politechniki Wrocławskiej.

W latach 1985—1993 byłem zatrudniony na stanowisku starszego asystenta w Instytucie

Architektury i Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej w Zakładzie Projektowania Architektury

Społeczno-Usługowej. W ramach swoich obowiązków prowadziłem zajęcia projektowe i

seminaria z przedmiotu Projektowanie architektoniczne budynków użyteczności publicznej. W

tym czasie nastąpił zwrot w moich zainteresowaniach naukowych, na co wpływ miała

współpraca z Instytutem Architektury Uniwersytetu Technicznego w Brnie, gdzie wielkie

wrażenie zrobiły na mnie starania mające na celu ochronę czeskich zabytków z epoki

modernizmu. Pod kierunkiem doc. Tadeusza Izbickiego rozpoczęłem badania nad

architekturą wrocławskich domów towarowych i handlowych. Trzeba zaznaczyć, że w połowie

lat 80. XX w., w dobie załamania gospodarczego, tego typu zabytkowe obiekty komercyjne były

bardzo słabo rozpoznane i bezlitośnie dewastowane.

W 1987 r. odbyłem staż naukowo-badawczy we Włoszech, w Cancila Architetture

Palermo. Moje plenerowe rysunki z Sycylii oraz zaprojektowany przeze mnie hotel w Agrigento

zaprezentowane zostały w 1988 r. w Muzeum Architektury we Wrocławiu, na wystawie

indywidualnej zatytułowanej: Tutto tufo. W latach 1989—1990 odbyłem staż zawodowy w

Wiedniu w biurze Requart, Reinthaller & Partner Architekten, gdzie we współpracy z

architektami Thomasem Reinthallerem i Maciejem Czarnowskim wykonałem projekty: Hotelu

Goldene Löwe we Lwowie, Hotelu Gorki w Moskwie oraz Fabryki telewizorów Grundig, Domu

handlowego Lutz i Pałacu Hunyadi w Wiedniu. W tym samym czasie brałem też udział w kilku

konkursach organizowanych na terenie Austrii, których wyniki publikowane były w: „Fachjournal

Wettbewerbe” i „Architekturjournal Wettbewerbe”.

Po powrocie do Wrocławia kontynuowałem działalność zawodową w pracowni autorskiej:

Kirschke Pracownia Projektowa, założonej w 1992 r. wspólnie z żoną Krystyną Kirschke. W

ramach tej działalności wykonałem szereg studiów konserwatorskich, ekspertyz, projektów

budowlanych i konkursów architektonicznych. W 1992 r. w konkursie na Zagospodarowanie

przejścia Garncarskiego w zabudowie środrynkowej we Wroclawiu uzyskałem nagrodę

realizacyjną, a w konkursieTani dom jednorodzinny dwa wyróznienia I stopnia.

Ważnymi impulsami w kształtowaniu moich zainteresowań naukowych była współpraca

z prof. Wolfgangem Lauberem z Universität Konstanz w Niemczech i prof. Anatolem Ginellim

z Technische Universität Graz (Austria). W latach 1990—1992 organizowałem wykłady obu

Profesorów we Wrocławiu. Opiekowałem się również praktykami naukowymi studentów TU

Graz, podczas których badali oni obiekty wrocławskiego modernizmu, w tym dom dla

bezdzietnych małżeństw autorstwa Hansa Scharouna w kompleksie WUWA. Aktywnie

uczestniczyłem też w warsztatach „Wroclaw over the River” i „Wroclaw 2000”

organizowanych na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej przez dr Stanisława

Lose, z udziałem architektów i urbanistów z urzędów miejskich Wrocławia, Rotterdamu i


Bredy. Przedmiotem warsztatów były analizy i projekty rewaloryzacji kluczowych obszarów

śródmieścia Wrocławia: ul. Świdnickiej wraz z promenadami, ul Piłsudskiego, rejonu Dworca

Głównego i Dworca Świebodzkiego, a także bulwarów nadodrzańskich oraz Kępy

Mieszczańskiej. Stanowiło to próbę wykreowania przyszłościowych rozwiązań urbanistycznych

stanowiących aproksymację kierunku zmian jakie zapoczątkowała w 1989 roku w Polsce

transformacja ustrojowa i gospodarcza. W tym samym okresie odbyłem szereg wyjazdów

studialnych do Niemiec i Belgii, gdzie na Uniwersytecie Katolickim Leuven miałem możliwość

skonfrontowania swej wiedzy z naukowcami z Centre for the Conserwation of Historic Towns

and Buildings R. Lemaire Wymienione kontakty przyczyniły się do pozyskania obszernego

materiału porównawczego niezbędnego w analizach architektonicznych stanowiących

podstawowy element mojej pracy naukowej. Efekty tych badań zaprezentowałem w 1991 roku

na konferencji PAN: Ten wspaniały wrocławski modernizm, w referacie Trzy narożniki: Poelzig,

Mendelsohn i Dernburg. opisującym architekturę wrocławskich domów handlowych doby

modernizmu (tekst ten opublikowany został niestety dopiero w 1998 r., por. Z3.1. poz. 8).

Rozprawa doktorska

W latach 1992—1993 pod kierunki prof. Ernesta Niemczyka przystąpiłem do weryfikacji

tez mojej rozprawy doktorskiej i do jej końcowej redakcji. W czerwcu 1993 roku obroniłem pracę

pt.: Architektura wrocławskich domów towarowych i handlowych oraz ich rola cenotwórcza na

obszarze Starego Miasta we Wrocławiu i uzyskałem stopień naukowy doktora nauk

technicznych. Najważniejszą wartość tej dysertacji stanowiło przeanalizowanie rozwoju

historycznego architektury wrocławskich domów towarowych i handlowych, które dzięki ich

wzniesieniu przekształciło się na początku XX w. w prawdziwe city. Praca zawierała też

postulaty dotyczące sposobu ochrony tego typu zabytków, co mogłoby się realizować

poprzez zastosowanie autorskiej metody badawczej (nazwanej „analizą przystosowawczą”),

wartościującej obiekty i stanowiącej próbę optymalizacji decyzji projektowych definiujących

sposób ich przebudowy.

Podsumowanie pracy naukowo-badawczej i zawodowej w latach 1979—1993

Przed uzyskaniem stopnia doktora nauk technicznych zatrudniony bylem na Wydziale

Architektury Politechniki Wrocławskiej, w kilku zakładach Instytutu Architektury i Urbanistyki,

prowadząc tam działalność naukowo-badawczą i zajęcia dydaktyczne.

Mój dorobek naukowy przed doktoratem obejmował 21 publikacji naukowych:

2 książki (współautor),

1 podręcznik (współautor),

4 rozdziały w książkach (w tym 1 jednoautorski),

5 artykułów (w tym 1 jednoautorski),

9 raportów z prac badawczych Politechniki Wrocławskiej,

1 raportów z prac badawczych o charakterze wdrożeniowym.

Zestawienie publikacji znajduje się w: Z3.2. poz. 1 do 13.

(por. Baza Publikacji Naukowych Politechniki Wrocławskiej dona.bg.pwr.wroc.pl).

W latach 1984—1993 wygłosiłem 3 referaty na krajowych konferencjach naukowych:

Wybrane zagadnienia rewaloryzacji budynków mieszkaniowych na ekstensywnie

mailto:[email protected]


zurbanizowanych obszarach Sudetów (opublikowane w: Problemy remontowe substancji

mieszkaniowej. II Konferencja naukowo-techniczna, Karpacz-Bierutowice 1994), Witryny -

podstawowy element scenerii parterów ulic i placów centrum Wrocławia - tradycja i

współczesność (opublikowane w: Centrum miasta - centrum Wrocławia Wrocław 1986, por.

Z3.1.2. poz 1 i 8) oraz Trzy narożniki: Poelzig, Mendelsohn i Dernburg (opublikowane w: Ten

wspaniały wrocławski modernizm konferencja PAN Wroclaw 1991, por. Z3.1.1. poz. 8.). W

1986 r., na międzynarodowej konferencji Ecole Nationale Supérieure d'Architecture de Paris-

la-Villette Paris, zaprezentowalem nagrodzony projekt konkursowy Zespolu Oszczędnych

domów jednorodzinnych (poster).

W latach 1985—1993 współpracowałem z rożnymi instytucjami naukowymi, między

innymi z: Fakulta Architektury VUT Brno (Czechosłowacja), Universität Konstanz (Niemcy),

Technische Universität Graz (Austria), Academy of Architecture and Urban Design Rotterdam

(Holandia) oraz Centre for the Conserwation of Historic Towns and Buildings R. Lemaire

(Belgia).

Na wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej prowadziłem zajęcia dydaktyczne z

Budownictwa Ogólnego (projektowanie i seminarium), Fizyki Budowli (seminarium), Ruralistyki

(projektowanie) oraz z projektowania obiektów użyteczności publicznej i usługowo-społecznych

(projektowanie i seminarium). Obok wymienionych powyżej zajęć dydaktycznych odbywających

się w ramach kursów obligatoryjnych prowadziłem też warsztaty, praktyki i wyjazdy studialne dla

studentów Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej oraz dla studentów innych uczelni,

krajowych i zagranicznych.

W latach 1982—1993, w ramach wykonywania zawodu architekta opracowałem osiem

projektów kompleksów urbanistycznych (konkursy, koncepcje) oraz kilkanaście projektów

budowlanych domów mieszkalnych i obiektów usługowych lub usługowo-mieszkalnych (z

których większość została zrealizowana). Uczestniczyłem w dwunastu konkursach

architektonicznych, krajowych i zagranicznych, w których otrzymałem 7 nagród i wyróżnień.

Zestawienie wszystkich projektów i zdobytych nagród znajduje się w Z4.2. poz, nr 1—2 7.

W 1988 r. przygotowałem indywidualną wystawę moich prac twórczych zatytułowaną

Tutto tufo , która prezentowana była w Muzeum Architektury we Wrocławiu, w „Galerii jednego

projektu”.

Odbyłem staż projektowy i budowlany we Wrocławiu, uzyskując w 1987 r. „uprawnienia

zawodowe”. W latach 1997—1992 odbyłem staże: naukowo-badawczy w biurze projektów

Cancila Architetture w Palermo (Włochy) oraz zawodowy w biurze projektów Requart &

Reinthaller & Partner Architekten we Wiedniu (Austria). Od 1992 r prowadzę działalność

zawodową w autorskiej pracowni projektowej.

W latach 1984—1993 trzykrotnie otrzymałem Nagrodę Rektora Politechniki Wrocławskiej

za osiągnięcia w pracach badawczych. W 1988 roku otrzymałem nagrodę Rektora za

osiągnięcia naukowe. W latach 1980—1993 otrzymałem pięć nagród Dziekana Wydziału

Architektury za osiągniecia dydaktyczne.


5.2. Przebieg pracy naukowej i zawodowej po uzyskaniu stopnia doktora,

lata 1994—2015

W 1994 r. zostałem zatrudniony na stanowisku adiunkta na Wydziale Architektury

Politechniki Wrocławskiej, w Instytucie Architektury i Urbanistyki, w Zakładzie Architektury

Obiektów Społeczno-Usługowych. W latach 2012—2014 pełniłem funkcję kierownika tego

Zakładu. Po przeprowadzonej w lipcu 2014 r. reorganizacji Wydziału Architektury pracuję w

Katedrze Architektury Użyteczności Publicznej i Podstaw Projektowania kierowanej przez

prof. Elżbietę Trocką-Leszczyńską. Przez wszystkie te lata pracy na Uczelni prowadziłem

badania naukowe oraz zajęcia dydaktyczne z projektowania architektonicznego. Równolegle z

pracą naukową, w ramach działalności zawodowo-twórczej wykonywałem badania

rozwojowe: studia konserwatorskie i ekspertyzy oraz uczestniczyłem w ich wdrażaniu

opracowując projekty przebudów zabytkowych obiektów usługowych.

5.2.1. Badania naukowe o charakterze podstawowym w latach 1994—2005

W latach 1994—2002 prowadziłem badania naukowe, których przedmiotem była

analiza zagadnień urbanistycznych, architektonicznych i konserwatorskich dotyczących

komercyjnych obiektów użyteczności publicznej. Zaowocowało to serią wystąpień

konferencyjnych, wystaw i publikacji, w których zaprezentowane zostały wyniki tych badań i

analizy dotyczące znaczenia tego typu budowli dla przemian struktury centrów miast.

Najbardziej owocne były konferencje z cyklu Architektura Wrocławia, organizowane pod

kierunkiem prof. Jerzego Rozpędowskiego, podczas których udało się zaprezentować

zgadnienia związane z ewolucją ulic handlowych w staromiejskim centrum Wrocławia oraz

podsumować wyniki najnowszych odkryć dotyczacych wroclawskich domow towarowych. W

okresie tym, współpracując z prof. Harmenem Thiesem i dr Hermannem Schlimme z

Technische Universität Braunschweig, przebadałem szereg obiektów użyteczności publicznej

pochodzących z doby modernizmu. Efekty tych działań zaprezentowane zostały w 1997 r., na

konferencji i wystawie Hochhäuser für Breslau 1919—1932, podczas wykładów we Wrocławiu i

w Brunszwiku oraz w publikacji: Geschäftahäuser der Zwanziger Jahre in Breslau.

W latach 1995—1998 współorganizowałem Międzynarodowe Warsztaty

Architektoniczne Wrocław – Rotterdam oraz Rotterdam and Middelburg in the 21th Century.

W tych warsztatach, prowadzonych przez dr Stanisława Lose, uczestniczyli holenderscy

architekci z renomowanych biur MVRDV i OMA, oraz naukowcy z Academy of Architecture

and Urban Design Rotterdam. Efektem przedsięwzięcia były studialne projekty przebudów

śródmieść: Wrocławia, Rotterdamu i Middelburga, których kluczowym elementem były

analizy roli historycznej zabudowy usługowej i mieszkaniowej w tworzeniu struktury

współczesnego miasta. Wyniki badań zainspirowały uczestniczących w Warsztatach

urbanistów z Biura Rozwoju Wrocławia do przewartościowania decyzji mających na celu

sanację XIX-wiecznych dzielnic. Powstrzymało to planowaną falę wyburzeń i dziś na tych

obszarach prowadzone są szeroko zakrojone działania rewitalizacyjne. Należy ocenić to,

jako wielki sukces, szczególnie w zestawieniu z losem podobnej zabudowy w Rotterdamie,

gdzie niemal całe historyczne centrum przekształcono w futurystyczne city.

Kontynuując badania o charakterze podstawowym przeprowadziłem w latach 1998—

2001 analizy porównawcze metod projektowych stosowanych dla obiektów komercyjnych


różnych typów, a także przygotowałem karty dokumentacyjne dla gmachów Wertheima i

Petersdorffa (Full Documentation Fiche Heritage List by the DOCOMOMO). W ramach

działań popularyzujących wiedzę architektoniczną przygotowałem też kilkanaście haseł

dotyczących wrocławskich obiektów komercyjnych w Encyklopedii Wrocławia (pierwsze

wydanie 2000 r., drugie poprawione i rozszerzone w 2006 r., por. Z3.1 poz. 12 oraz 19—30).

5.2.2. Praca zawodowo-twórcza i badania wdrożeniowe w latach 1994—2005

Opracowywane przeze mnie w latach 1994—2005 projekty dotyczyły domów usługowo-

mieszkalnych i przebudów różnego typu obiektów użyteczności publicznej, w większość

zabytkowych. Początkowo były to stosunkowo ograniczone zadania, jak na przykład: remont

wejścia głównego do Domu Towarowego Centrum - Renoma przy ul. Świdnickiej 40,

adaptacja budynku Przejście Garncarskie 2 do potrzeb Klubu Związków Twórczych, czy

przebudowa parteru domu przy ulicy Kuźniczej 43/45 na Antykwariat Naukowy oraz Centrum

Kultury Niderlandzkiej. W latach 1997—2000, przystąpiłem już jednak do inwestycji o

znacznie większym stopniu komplikacji, takich jak remonty i przebudowy domów handlowych

PSS „Feniks” i „Renoma”. W trakcie rewaloryzacji tych obiektów rozpoczęła się moja

współpraca z Pracownią Projektową Maćków i z wyspecjalizowanymi w aranżowaniu

wielkich obiektów handlowych biurami: TSR Tucci, Segrete & Rosen Consultants Inc. z

Nowego Jorku oraz Estudio Zara z Barcelony. Praca nad tymi tematami była dla mnie wielką

nauką i źródłem satysfakcji wynikającej z faktu, że dzięki wykonaniu projektów opartych o

wszechstronne badania naukowe udało się stworzyć rozwiązania architektoniczne optymalne

zarówno z handlowego jak i z konserwatorskiego punktu widzenia.

Początek XXI wieku był w Polsce epoką masowej reprywatyzacji usług komercyjnych i

presji na udoskonalanie struktury historycznych budowli, tak aby mogły one spełniać

współczesne wymogi użytkowe i przynosić zysk. Stanowiło to oczywiście olbrzymie

zagrożenie dla ich zabytkowej substancji. Próbowano temu zapobiegać poprzez stosowanie

odpowiednich procedur konserwatorskich, co jednak w praktyce udawało się to tylko

podczas najbardziej znaczących przedsięwzięć. Dlatego często byłem zapraszany przez

biuro Architekta Miejskiego i Miejskiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu do

konsultowania zgłaszanych tam projektów przebudów obiektów komercyjnych, z którymi

miałem okazję się zetknąć podczas moich prac badawczych. Było to szczególnie istotne, w

przypadku budowli których nie było jeszcze w Rejestrze Zabytków. W latach 2001—2002 na

zlecenie Biura Rozwoju Wrocławia wykonałem Studium historyczno-urbanistyczno-

konserwatorskie dla zespołu urbanistycznego Stare Podwale. Część: Plac Wolności oraz

ulice Świdnicka, Widok, Kazimierza Wielkiego i Krupnicza. Stanowiło ono podstawę do

opracowania dwóch miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, przyczyniając

się do ochrony znajdujących się na tym obszarze zabytków i umożliwiając, realizowaną

obecnie, przebudowę tego rejonu w kulturalne centrum miasta.

W latach 2000—2002 uczestniczyłem w projektowaniu i realizacji nowego gmachu

Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego, wzniesionego na podstawie

projektu Pracowni Projektowej Maćków. W opisywanym okresie działałem też aktywnie w

SARP-ie, z ramienia którego uczestniczyłem w pracach kolegium sędziów konkursowych oraz,


jako sędzia referent, przygotowałem i przeprowadziłem konkurs na projekt Sali Koncertowej

dla Wrocławskiej Akademii Muzycznej przy placu 1-go Maja (obecnie pl. Jana Pawła II).

Doświadczenia wyniesione z pracy zawodowo-twórczej sprawiły, że zainteresowanie

architekturą historycznych obiektów użyteczności publicznej zacząłem coraz silniej wiązać z

badaniami procesów towarzyszących ich współczesnym przekształceniom. Wyniki tych

analiz przedstawiłem w 2001 r. w artykule poświęconym architekturze domów handlowych

nowej generacji, gdzie nakreśliłem możliwe scenariusze dotyczące przyszłości tego typu

śródmiejskich obiektów komercyjnych w kontekście następujących w XXI w. zmian strategii

urbanistycznych i handlowych. Przebudowa „Feniksa”, podczas której dokonane zostały

pasjonujące odkrycia naukowe, stanowiła inspirację do napisania w 2004 r., wspólnie z

Krystyną Kirschke, książki Sto lat domu handlowego „Feniks”, w której opisałem losy tej

budowli i efekty przeprowadzonej pod moim kierunkiem rewaloryzacji obiektu.

W kolejnych badaniach o charakterze podstawowym przeanalizowałem rolę, jaką w

kształtowaniu stolicy Dolnego Śląska odegrali architekci wykształceni na przełomie XIX i XX

w. w berlińskiej Akademie der Künste i Technische Universität Berlin. W prowadzonych

przeze mnie pracach zaczęły się też uwypuklać wątki dotyczące najwybitniejszych autorów

wrocławskiej architektury komercyjnej: Ericha Mendelsohna, Georga Schneidera, braci Paula i

Richarda Ehrlichów oraz Alvina Wedemanna. W tym samym czasie kontynuowałem też

analizy naukowe, oparte o coraz bogatsze doświadczenia zawodowe obejmujące

zagadnienia współistnienia śródmiejskiej zabudowy historycznej z nową oraz rozwiązań

programowych i architektonicznych stosowanych dla domów handlowych nowej generacji

(Z3.2. poz.14—17).

5.2.3. Badania naukowe skorelowane z tworczością zawodową, lata 2005—2015

Przełomowe znaczenie dla rozwoju mojej kariery naukowej i zawodowej miał udział w

czterech spektakularnych przedsięwzięciach: przebudowie domu handlowego PSS „Feniks”,

przebudowie i rozbudowie Domu Handlowego „Renoma”, rewitalizacji kompleksu Browaru

Piastowskiego oraz odtworzeniu Dworca Głównego PKP we Wrocławiu. Dla wszystkich tych

inwestycji wykonałem wspólnie z Krystyną Kirschke rozlegle badania naukowe zakończone

szczegółowymi wnioskami i wytycznymi ukierunkowującymi procesy rewaloryzacyjne. W

inwestycjach tych uczestniczyłem też w opracowaniu projektów budowlanych i

wykonawczych, a także brałem udział w nadzorowaniu realizacji.

Przebudowa i rozbudowa Domu Handlowego Renoma, dokonana została w latach

2005—2009. Proces projektowy poprzedzony został ekspertyzami, wśród których

fundamentalne znaczenie miało przygotowane przeze mnie studium konserwatorskie

zawierające wytyczne do projektu oraz program konserwacji fasad. Inwestycja zrealizowana

została na podstawie dwóch projektów budowlanych wykonanych w Pracowni Projektowej

Maćków (główny projektant Zbigniew Maćkow): Remont i przebudowa pięter IV, V i VI Domu

Towarowego „Centrum-Renoma” przy ulicy Świdnickiej 40 we Wrocławiu na biura (dla firmy

Hewlett Packard) oraz Remont, przebudowa i rozbudowa budynku DTC „Renoma” przy ul.

Świdnickiej 40 we Wrocławiu (Z4 poz. nr 19a—19d). Część konstrukcyjna i instalacyjna tego

projektu była dziełem ARUP Ove Arup & Partners International Limited, a koncept handlowy i

wystrój wnętrz przygotowało londyńskie biuro Benoy. Jako współautor projektu


architektonicznego miałem za zadanie koordynację prac uczestniczących w przedsięwzięciu

biur i firm wykonawczych tak, aby spełnione zostały wszystkie założenia ochrony zabytkowej

substancji gmachu. Przeprowadzone dla tej inwestycji badania, projekty oraz dokonane na

budowie odkrycia zaprezentowane zostały na kilku konferencjach naukowych i w szeregu

artykułów, w których scharakteryzowano przyjęte rozwiązania architektoniczne, a także

poddano ocenie skuteczność zastosowanych rozwiązań konserwatorskich. (Z3.1. poz. nr

32—38 i 59—61).

W latach 2008—2009 brałem udział w pracach badawczych i projektowych, których

celem była rewitalizacja poprzemysłowego kompleksu Browaru Piastowskiego we Wrocławiu.

Przedsięwzięcie to zapoczątkowane zostało przeprowadzeniem ekspertyz i czterech studiów

konserwatorskich zawierających wytyczne do planowanego remontu, przebudowy i rozbudowy

zabytkowych budynków Browaru (Z3.2. poz. 22—25). Na kolejnym etapie zająłem się

koordynacją i konsultowaniem projektów opracowywanych przez biura: Grupa 5 Architekci sp.

z o.o., Maćków Pracownia Projektowa i PM Group (Z4 poz. nr 23a—23g). W projektach tych

kompleks Browaru przekształcono w reprezentacyjną śródmiejską dzielnicę, której akcentami

miały być zabytkowe budynki zaadaptowane na obiekty usługowo-mieszkalne i biurowce. W

2009 r. udało się zakończyć trzy projekty budowlane i część projektów wykonawczych, a także

uzyskać odpowiednie pozwolenia na budowę. Na skutek kryzysu światowego amerykański

Inwestor zmuszony został jednak do odstąpienia od realizacji. Pocieszenie stanowi fakt, że

dzięki przeprowadzeniu badań konserwatorskich i uzyskaniu dzięki temu wpisów do Rejestru

Zabytków pięć najbardziej wartościowych budynków uniknęło wyburzenia i może trwać w

oczekiwaniu na wznowienie prac. Podsumowanie badań naukowych przeprowadzonych w

Browarze oraz analizę działań związanych z tą inwestycyjną stanowiła publikacja:

Rewitalizacja Browaru Piastowskiego we Wrocławiu (Z3.1. poz. nr 62).

Od 2008 r. uczestniczyłem w kolejnym, wielkim przedsięwzięciu, jakim była

przebudowa i rozbudowa wrocławskiego Dworca Głównego PKP. Temat ten zapoczątkował

Konkurs na koncepcję architektoniczno-urbanistyczną rewitalizacji Dworca Głównego we

Wrocławiu rozpisany przez Polskie Koleje Państwowe SA. Wygrany został on przez biuro

Grupa 5 Architekci sp. z o.o. z Warszawy, którego byłem konsultantem. Podstawę dalszych

działań projektowych stanowiły, wykonane przeze mnie razem z Krystyną Kirschke,

ekspertyzy konserwatorskie. Zawierały one szczegółowe wnioski i wytyczne do projektu:

Odtworzenie Zabytkowego Historycznego Kompleksu Dworca Wrocław Główny z

przebudową kolejowej infrastruktury technicznej opracowanego przez biuro Grupa 5

architekci, główny projektant Rafał Zelent (Z4 poz. nr 24a—24d). Przez następne cztery lata,

jako członek Rady Naukowo-Eksperckiej powołanej na czas trwania tej inwestycji przez

Miejskiego Konserwatora Zabytków, sporządziłem 33 opinie konserwatorskie do projektów

wykonawczych i zamiennych. W trakcie rewaloryzacji zabytkowej części Dworca dokonano

niezwykłych odkryć i prac konserwatorskich, co opisane zostało w licznych publikacjach

naukowych i popularnonaukowych. Po 2012 roku, gdy zakończono główne prace budowlane

i oddano obiekt do użytku, uczestniczyłem nadal w działaniach związanych z rewaloryzacją

Dworca Głównego PKP we Wrocławiu, weryfikując rozwiązania projektowe przedstawiane

przez najemców, przystosowujących do celów komercyjnych historyczne pomieszczenia

dworca (w ramach tej działalności wykonałem 15 opinii konserwatorskich).


W 2009 r., w powiązaniu z działaniami prowadzonymi w kompleksie Dworca Głównego

PKP wykonałem Projekt zagospodarowania terenu dworca autobusowego „POLBUS – PKS”, z

przebudową na wielofunkcyjny obiekt usługowy (Z4 poz. nr 25). Koncepcja ta przygotowana w

porozumieniu z Biurem Rozwoju Wrocławia stanowiła podstawę do opracowania nowego

Miejscowego Planu Zagospodarowania Terenu dla rejonu obu dworców, który umożliwiał

przekształcenie tego obszaru w nowoczesny węzeł przesiadkowi i wielki kompleks usługowy.

W latach 2007—2015, obok już opisanych przedsięwzięć, wykonałem badania i

projekty przebudów kilkunastu innych obiektów zbytkowych (Z4 poz. nr 19—32). Sześć z nich

dotyczyło budynków przy wrocławskim Rynku: dawnego Breslauer-Disconto-Bank pod nr 30,

który został zaadaptowany na obiekt usługowo-biurowy, trzech domów handlowych pod

numerami 48, 49 i 50 (dawnych Geschäftshaus Marcus, Geschäftshaus Trautner;

Geschäftshaus Hünert), które postanowiono przebudować i rozbudować na obiekty usługowo-

biurowo-mieszkalne, Domu Handlowego PSS Feniks, dla którego trzeba było stworzyć projekt

budowlany zamienny korygujący dotychczasowe założenia rewaloryzacji i przewidujący

adaptację górnych pięter na cele biurowe i znaczącej części parteru na gastronomię, a także

kamienicy Pod Złotą Koroną - Rynek 29 – przebudowanej na wielofunkcyjny budynek

usługowo-biurowy i bank. Ze względu na rangę architektoniczną wymienionych gmachów i

fakt, że wzniesiono je na średniowiecznych zrębach, każdy projekt poprzedzały badania

archeologiczne, ekspertyzy konstrukcyjne i przeciwpożarowe oraz sumujące te prace studia

lub opinie konserwatorskie. Moim zadaniem, jako prowadzącego tematy architekta, było

przetworzenie wszystkich tych danych na odpowiednią strategię prac konserwatorskich oraz

na wielobranżowe projekty, których realizacja gwarantowała doprowadzenie obiektu do stanu

spełniającego współczesne normy i wymogi użytkowe. Kolejne wykonane przeze mnie badania

i projekty dotyczyły obiektów użyteczności publicznej zlokalizowanych w centrum Wrocławia:

funkcjonalistycznego pawilonu handlowego przy ul. Piłsudskiego 6a, eklektycznego domu

usługowo-mieszkalnego przy ul. Oławskiej 8 oraz wspaniałych zabytków epoki modernizmu:

domu handlowego Kameleon przy ul. Szewskiej 6/7 i banku przy pl. Orląt Lwowskich 2.

5.2.4. Główny nurt prac naukowych, synteza danych i wnioski, lata 2011—2015

Równolegle z opisanymi badaniami stosowanymi kontynuowałem badania naukowe o

charakterze podstawowym dokumentujące dane dotyczące wrocławskich obiektów

użyteczności publicznej. W 2011 r., wspólnie z Krystyną Kirschke zrealizowałem projekt

badawczy KBN pod tytułem: Architektura budowli komercyjnych Wrocławia (1890-2005)

(Z3.1. poz. nr 32). W pracy tej starałem się uporządkować wiedzę historyczną i

architektoniczną o wrocławskich obiektach komercyjnych, syntetyzując ją z wynikami badań

przeprowadzonych podczas wdrażania projektów rewaloryzacyjnych. W tym samym okresie

uczestniczyłem też w przygotowaniu Leksykonu architektury Wrocławia, dla którego

napisałem 19 haseł dotyczących zabytkowych obiektów komercyjnych (Z3.1. poz. 38—57).

W latach 2011—2015 opublikowałem szereg prac rekapitulujących wnioski z moich

badań naukowych i z realizacji architektoniczno-konserwatorskich. Cztery z nich dotyczące:

rewitalizacji historycznego centrum Wrocławia, wartościowania w decyzjach

architektonicznych, roli funkcji w przebudowach obiektów komercyjnych oraz rewaloryzacji

wrocławskich budynków użyteczności publicznej w latach 2005—2013, były efektem referatów


konferencyjnych (zestawienie referatów, rozdział 5.3.2. poz. nr 11—15). We wszystkich tych

wystąpieniach starałem się przekazać doświadczenia, jakie wyniosłem z badań naukowych,

projektowania i nadzorów nad inwestycjami, których celem była odnowa zabytkowych

budynków użyteczności publicznej. W tym czasie byłem też autorem różnego typu opracowań

badań dotyczących rewitalizacji kompleksów urbanistycznych. Tego typu zagadnień dotyczyły

publikacje: Rewitalizacja historycznego centrum Wrocławia, Najlepsze przestrzenie publiczne

w Polsce oraz Wrocław na miarę naszych możliwości, a także artykuł Transformation TXL,

prezentujący koncepcję rewitalizacji terenów lotniska Tegel w Berlinie na cele przemysłowo-

usługowo-mieszkaniowe (Z3.1. poz. nr 60 oraz 63—65). W latach 2012—2013

współpracowałem też z Ofen- und Keramikmuseum Velten (Berlin) prowadząc badania i

przygotowując wystawę poświęconą artystycznej ceramice budowlanej z epoki modernizmu,

co opisałem w artykule: The exhibition of Modernist ceramics of Richard Blumenfeld in Ofen-

und Keramikmuseum Velten (Z3.1. poz. nr 66). W 2015 roku zakończyłem też szeroko

zakrojone badana pt.: Architektura wrocławskich obiektów użyteczności publicznej z lat

2005—2013. Projekty i realizacje (Z.3.2.poz.43).

5.3. Podsumowanie działalności naukowo-badawczej i zawodowej

W latach 1994—2015 zatrudniony byłem na stanowisku adiunkta na Wydziale

Architektury Politechniki Wrocławskiej, w Instytucie Architektury i Urbanistyki, w Zakładzie

Architektury Obiektów Społeczno-Usługowych, pełniąc w latach 2012—2014 funkcję

kierownika tego Zakładu. Po przeprowadzonej w lipcu 2014 r. reorganizacji Wydziału

Architektury pracuję w Katedrze Architektury Użyteczności Publicznej i Podstaw

Projektowania kierowanej przez prof. Elżbietę Trocką-Leszczyńską. W całym opisywanym

okresie prowadziłem prace naukowe z zakresu historii i teorii architektury oraz badania

stosowane i wdrożeniowe związane z praktyką zawodowo-twórczą związaną z

rewaloryzowaniem zabytkowych obiektów użyteczności publicznej. W latach 1994—2015

opublikowałem 70 prac naukowych, wygłosiłem 15 referatów konferencyjnych, w tym 6

międzynarodowych. Wykonałem 43 projekty badawcze zakończone raportami lub studiami

konserwatorskimi. Byłem autorem ponad 50 projektów architektonicznych.

5.3.1. Zestawienie dorobku publikacyjnego po doktoracie

W latach 1994—2015 byłem współautorem jednej monografii, autorem 3 i

współautorem 14 rozdziałów w monografiach, a także autorem 3 i współautorem 8 publikacji

naukowych w recenzowanych czasopismach międzynarodowych lub krajowych. Ilość publikacji

międzynarodowych 4. Publikacje w czasopismach znajdujących się na liście MNiSW: 5 (w tym

2 oficjalnie przyjęte do druku)

1 książka (monografia współautor),

16 rozdziałów w książkach (w tym 1 międzynarodowa, w tym 3 jednoautorskie),

15 artykułów (w tym 3 międzynarodowe, w tym 3 jednoautorskie),

37 innych publikacji (w tym 30 jednoautorskich),

2 artykuły oficjalnie przyjęte do druku

Zestawienie publikacji znajduje się w: Z3.1. poz. 1—72 i Z3.3. (por. dane zawarte w

Bazie Publikacji Naukowych Politechniki Wrocławskiej dona.bg.pwr.wroc.pl).

mailto:[email protected]


5.3.2. Prace badawcze, studia konserwatorskie i ekspertyzy.

W latach 1994—2015 brałem udział w 13 krajowych projektach badawczych, w 12

będąc ich kierownikiem oraz 19 projektach badawczych we współpracy z przedsiębiorcami.

Prace te udokumentowane zostały w:

25 raportach z prac badawczych Politechniki Wrocławskiej (raporty z naukowych

badań finansowanych z MNiSW)

19 raportach z prac badawczych o charakterze wdrożeniowym

W ramach mojej działalności zawodowo-twórczej opracowałem szereg studiów i opinii

konserwatorskich oraz kilka ekspertyz do projektów architektonicznych przebudów

komercyjnych budynków użyteczności publicznej. Było to w sumie:

11 Studiów konserwatorskich

50 Opinii konserwatorskich

6 Ekspertyz i orzeczeń technicznych

Zestawienie prac znajduje się w: Z3.2.F. poz. 1—44 oraz w Z4.1. poz. 11—34.

5.3.3. Referaty wygłoszone na konferencjach tematycznych

W latach 1994—2015 wygłosiłem referaty na 17 konferencjach i seminariach

naukowych. Zestawienie z informacją o publikacji referatów umieszczono w załączniku Z3.2.L.

1. Konferencja: Urbanistyka Wrocławia, Wrocław 1995, Kirschke Paweł współautor o

równym udziale Kirschke Krystyna, referat: Rozwój głównych ulic handlowych w

staromiejskim centrum Wrocławia (XIX i XX w.). 50%

2. Konferencja: Ulica Świdnicka we Wrocławiu, Wrocław 1995, Kirschke Paweł

współautor o równym udziale Kirschke Krystyna, referat: Domy handlowe i

towarowe przy ulicy Świdnickiej. Referat opublikowany w monografii Z3.2.E. poz.1.

3. Konferencja międzynarodowa: Wieżowce Wrocławia 1919—1932, Wrocław 1997.

Kirschke Paweł, współautorzy o równym udziale Kirschke Krystyna, Schlimme

Hermann, Wrocławskie domy handlowe i towarowe z lat dwudziestych. 33%

4. Konferencja międzynarodowa Hochhäuser für Breslau, Braunschweig 1997. Kirschke

Paweł współautor o równym udziale Kirschke Krystyna, referat: Wrocław

department stores from the modern age and their actual situation. Technische

Uniwersität Braunschweig, 14.07.1997. 50%

5. Konferencja międzynarodowa Architektura Wrocławia - Gmach, Wrocław 1997,

Kirschke Paweł współautor o równym udziale Kirschke Krystyna, referat:

Wrocławskie domy towarowe. Referat opublikowany w monografii Z3.1.B. poz.4. 50%

6. Konferencja Wrocławski Rynek, Wrocław 1999. Kirschke Paweł współautor o

równym udziale Kirschke Krystyna, referat: Domy towarowe i handlowe przy

wrocławskim Rynku (XIX i XX wiek). 50%

7. III Międzynarodowe Seminarium Naukowe sekcji Architektury i Urbanistyki PAN,

Paradygmat luksusu w architekturze modernizmu XX wieku, Gliwice 2006, Kirschke

Paweł współautor o równym udziale Kirschke Krystyna referat: Warenhaus

Wertheim monotyp luksusowej architektury modernistycznej Wrocławia. 50%

8. IV Międzynarodowe Seminarium Naukowe Komitetu Architektury i Urbanistyki PAN,

sekcji Historii i Konserwacji, Modernizm w architekturze. Próba definiowania zjawiska,

Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej, Poznań 2007. Kirschke Paweł


współautorzy o równym udziale Kirschke Krystyna, Maćków Zbigniew. Referat

Dom towarowy Centrum–Renoma dawny Warenhaus Wertheim, rewaloryzacja ikony

wrocławskiego modernizmu. 33%

9. Seminarium Komisja Architektury PAN Wrocław 2008, Kirschke Paweł współautor o

równym udziale Kirschke Krystyna, referat: Metodologia prac badawczych przy

rewaloryzacji fasad Domu Handlowego Renoma. Wroclaw 11.06.2008. 50%

10. International DOCOMOMO Seminar: Concrete – Conservation Challenges, Wrocław

24.10.2009. Kirschke Paweł współautor o równym udziale Kirschke Krystyna

Referat i wycieczka dla uczestnikow seminarium: Renoma Department Store (formerly

“Wertheim” 1930-1939, “AWAG” 1939-1945) Świdnicka Street 40. 50%

11. Konferencja naukowa: Rewitalizacja polskich miast. Dyskusja o kierunku zmian.

Pracownia Socjologii Miasta UAM, Zakład Historii Gospodarczej UAM Poznań 2011.

Kirschke Paweł, referat: Rewitalizacja historycznego centrum Wrocławia.

12. Międzynarodowe seminarium: Commerce in the Great City: the emergence, the

decline and the reemergence of the mass market place from the Industrial Revolution

through Communism to 21st Century capitalism. Dolnośląska Szkoła Wyższa, State

University of New York i Syracuse University: Wroclaw Muzeum Architektury 2012 r.

Kirschke Paweł współautor o równym udziale Kirschke Krystyna, referat i

wycieczka dla uczestnikow seminarium: Transformation of Wroclaw’s commercial

buildings in years 1994-2012. Wrocław 21.06.2012. 50%

13. Konferencja Polskiego Komitetu Narodowego Międzynarodowej Rady Ochrony

Zabytków ICOMOS, Wartościowanie zabytków architektury. Warszawa 15-

16.04.2013 r. Kirschke Paweł, Kirschke Krystyna referat: Wartościowanie w

decyzjach architektonicznych na przykładzie rewitalizacji wrocławskich obiektów

użyteczności publicznej. 60%


Zabytków ICOMOS, Wartość funkcji w obiektach zabytkowych. Warszawa 14-15.04.

2014 r. Kirschke Paweł referat: Wrocławskie zabytkowe obiekty komercyjne, których

funkcja przestała się sprawdzać.

15. Ogólnopolska konferencja naukowa: Renowacja budynków i modernizacja obszarów

zabudowanych. Uniwersytet Zielonogórski. Zielona Góra 19-20.03.2015. Kirschke

Paweł, referat: Rewaloryzacja wrocławskich budynków użyteczności publicznej w

latach 2005—2013.


Zabytków ICOMOS i Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Autentyzm w

konserwacji architektury – Autentyzm a palimpsest zabytków konserwowanych.

Warszawa 24.10.2015 r. Kirschke Paweł referat: Autentyzm rewaloryzacji

komercyjnych obiektów użyteczności publicznej we Wrocławiu.

17. XIV Konferencja Naukowo-Techniczna: Problemy remontowe w budownictwie

ogólnym i obiektach zabytkowych – REMO 2015. Kirschke Paweł współautor o

równym udziale Kirschke Krystyna: Adaptacja zabytkowych pomieszczeń na

potrzeby komercyjne - ostatni etap inwestycji „Odtworzenie Dworca Głównego PKP

we Wrocławiu”. Wroclaw, Kudowa Zdrój, Praga 2-5.12.2015. 50%


5.3.3. Zrealizowane oryginalne osiągnięcia projektowe

Równolegle do pracy naukowej prowadziłem działalność zawodową. Od 1986 r. jestem

członkiem SARP. Od 2002 r. jestem członkiem Dolnośląskiej Okręgowej Izby Architektów.

W latach 1994—2015 byłem autorem lub współautorem 45 projektów

architektonicznych, w tym 35 dotyczących remontów i przebudów obiektów zabytkowych (w

tym 30 zrealizowanych). Powierzchnia użytkowa obiektów, dla których wykonałem badania i

projekty wynosiła ponad 350.000 m2, a kubatura 1.300.000 m3. Wartość zrealizowanych

inwestycji przekroczyła 950.000.000 zł. Wykonałem trzy dokumentacje stanowiące podstawę

opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, czego efektem było

umożliwienie rewitalizacji ważnych obszarów historycznego centrum Wrocławia: rejonu pl.

Wolności wraz z ulicami Świdnicką i Kazimierza Wielkiego, rejonu pl. Kościuszki i Podwala, a

także rejonu Dworców PKP i PKS. Powierzchnia śródmiejskich terenów objętych planami

miejscowymi wynosiła 30 ha. Wszystkie przedsięwzięcia zawodowo-twórcze (wraz z

charakterystyką ich wieloetapowego charakteru) zostały opisane w załącznikach Z4.

W konkursach architektonicznych i za zrealizowane prace zawodowo-twórcze

otrzymałem szereg zespołowych nagród, między innymi: Nagrodę Roku SARP „Za najlepszy w

Polsce obiekt architektoniczny zrealizowany w 2009 r.” (rewaloryzacja „Renomy”), trzy nagrody

w konkursach „Dolnośląska Budowla Roku” oraz „Piękny Wrocław”, „Dolnośląski Laur

Konserwatorski 2013” za rewaloryzację Dworca Głównego, a także nominację do nagrody

WAF Awards 2010 CCIB: „Building of the Year 2010” The World Architecture Festival -

Convencions Internacional de Barcelona. in category “New and Old” dla „Renomy”. Pełna lista

nagród znajduje się w załączniku Z5.3.2. poz. 1—19. Bralem też udział w kilkunastu

zbiorowych wystawach dorobku twórczego – szczegółowy opis w załączniku Z5.2.

5.3.4. Cytowania

Moje publikacje, prace badawcze oraz osiągnięcia zawodowo-twórcze były cytowane w

publikacjach naukowych: 17 razy w recenzowanych monografiach i 12 razy w artykułach w

czasopismach architektonicznych, takich jak: „Arch”, „Architektura Murator”, „Architectus”,

„Archivolta”, „ACEE”, „BTA” - „Polski Cement” czy „Zawód:Architekt”, a także na fachowych,

architektonicznych blogach społecznościach, jak: „Archdaily”, „OpenBuildings”,

„Naszemiasato.pl”, „SkyscraperCity” czy „sztuka-architektury”. Wielokrotnie cytowano je i

prezentowano w „Wikipedii” , w czasopismach, w prasie codziennej i w elektronicznych

środkach masowego przekazu. Zestawienie ważniejszych cytowań zawarto w Z3.2.H.

5.3.5. Praca dydaktyczna na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej

[Szczegółowy opis osiągnięć dydaktycznych zawarto w załączniku Z5.1.]

Efekty przeprowadzonych badań naukowych oraz wiedzę zdobytą w podczas

zawodowej praktyki architektonicznej wykorzystywałem też w pracy dydaktycznej na Wydziale

Architektury Politechniki Wrocławskiej, gdzie prowadzę szereg przedmiotów projektowych,

wykłady i prace dyplomowe. Na studiach inżynierskich i magisterskich prowadzę

Projektowanie architektoniczne obiektów użyteczności publicznej oraz (od 2013 r.) wykład z

tego przedmiotu. Od 1999 r prowadzę wykład wybieralny Projektowanie budynków

użyteczności publicznej na przykładzie realizacji. Od 2011 r. prowadzę studium projektowe:


Zabudowa usługowo-mieszkaniowa w mieście, na które składa się wykład i projekt. Od

bieżącego roku prowadzę wykład Projektowanie obiektów usługowo-społecznych w zabudowie

śródmiejskiej. W latach 1994—2015 pod moim kierunkiem obroniono 200 dyplomowych prac

magisterskich. Jedną z nich był projekt dyplomowy Dagmary Sietko-Sierkiewicz i Davida

Weclawowicza, którzy w 2013 r. zdobyli w Berlinie główną nagrodę w 156. międzynarodowym

konkursie im. Karla Schinkla (por. lista nagród Z5.3.1.). Od 2011 r. prowadzę tzw. Pracownię

dyplomową, w ramach której wypromowałem 25 dyplomów inżynierskich (lista wszystkich

moich dyplomantów magisterskich i inżynierskich wraz z tematami prac w załączniku Z.5.1.).

Ponad 50 razy byłem członkiem komisji prowadzących egzaminy dyplomowe.

Wykonałem też ponad 100 koreferatów do prac dyplomowych. W latach 1996—2006 byłem

członkiem Rady Wydziału Architektury. Od 2010 r. uczestniczę w pracach Komisji

Programowej Rady Wydziału Architektury dla kierunku Architektura. W związku z

wprowadzeniem nowej podstawy programowej, przygotowałem Kartę przedmiotu:

Projektowanie architektoniczne 5 - projektowanie obiektów usługowo-społecznych w

zabudowie śródmiejskiej (wykład i projektowanie). Realizacja tego przedmiotu rozpoczęła się w

roku akademickim 2015/2016.

Obok wymienionych powyżej zajęć dydaktycznych odbywających się w ramach

kursów obligatoryjnych, w opisywanym okresie prowadziłem też warsztaty, praktyki naukowe,

wyjazdy studialne i wykłady dla studentów Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej

oraz studentów innych uczelni, krajowych i zagranicznych. Przygotowałem także szereg

wystaw prac studenckich, które prezentowane były podczas Dolnośląskiego Festiwalu Nauki

i Dolnośląskiego Festiwalu Architektury (por. Z5.1 oraz Z5.4).

Upowszechnienie wiedzy zdobytej podczas badań podstawowych i wdrożeń

następowało przede wszystkim na konferencjach naukowych, poprzez publikacje i wystawy.

Ważny był też jednak udział w przedsięwzięciach popularnonaukowych, gdzie poprzez liczne

wywiady, wykłady i wycieczki dla architektów, konserwatorów i studentów wiedzę tę udało się

szeroko rozpropagować tzw. szerokiej publiczności. Pięćdziesiąt tego typu przedsięwzięć z

moim udziałem zostało opisanych w załączniku Z5.4.

5.3.6. Współpraca z instytucjami, organizacjami i towarzystwami naukowymi

i zawodowymi w kraju oraz za granicą (szczegółowy opis w załączniku Z5.2.)

W latach 1994—2015 współpracowałem z rożnymi instytucjami naukowymi krajowymi i

zagranicznymi, między innymi z: Academy of Architecture and Urban Design Rotterdam,

Technische Universität Braunschweig, Ofen- und Keramikmuseum Velten, a także z Biurem

Rozwoju Wrocławia i Urzędem Miejskiego Konserwatora Zabytków we Wrocławiu. Od 1990 r.

jestem Członkiem Założycielem Sekcji Polskiej DO-CO MO-MO (International Committee for

Documentation and Conservation of Buildings, Sites and Neighbourhoods of the Modern

Movement). Od 1998 r. jestem członkiem Komisji Architektury PAN (por. dane Z5.2.1.).

Specyfika prowadzonych przeze mnie badań stosowanych i prac zawodowych

wymagała zaangażowania dużych, wielobranżowych zespołów i działania we współpracy z

wyspecjalizowanymi biurami projektów, krajowymi i zagranicznymi, takimi jak: ARUP Ove

Arup & Partners International Limited. London; Benoy London; Estudio Zara Barcelona;

GRUPA 5 Architekci sp. z o.o. Warszawa; Maćków Pracownia Projektowa Sp. z o.o.

Wrocław i TSR Tucci, Segrete & Rosen Consultants Inc., New York (pełna lista Z5.2.3. poz.

AUTOREFERATwa.pwr.edu.pl/fcp/8GBUKOQtTKlQhbx08SlkTUABQX2o8DAoHNiwFE...Promotor: prof. dr hab. inż....

Documents

Transcript of AUTOREFERATwa.pwr.edu.pl/fcp/8GBUKOQtTKlQhbx08SlkTUABQX2o8DAoHNiwFE...Promotor: prof. dr hab. inż....