Metody doboru próby do badań

Dr Kalina Grzesiuk

Proces doboru próby

1. Ustalenie populacji badanej

2. Ustalenie wykazu populacji badanej

3. Ustalenie liczebności próby

4. Wybór metody doboru próby do badań

5. Zaplanowanie i pobranie próby

1. Ustalenie populacji badanej

Populacja badana (generalna) – skończona zbiorowość, której wszystkie

elementy mają wspólne cechy istotne z punktu widzenia celu badań i, o której

badacz chce uzyskać informacje w celu rozwiązania problemu

marketingowego.

Próba – część populacja generalnej, która zostanie faktyczne objęta pomiarem.

Określenie elementu (podmiotu) badania – jest to zwykle jednostką naturalną, np. respondent, głowa rodziny odpowiedzialna za zakupy, produkt

Określenie jednostki próby – jest to zwykle wielokrotność jednostek naturalnych

tworzących nową jednostkę, np. gospodarstwo domowe, mieszkańcy domu,

pracownicy firmy, grupa określonych produktów lub jednostką może być

element badania.

Przykład: definicja populacji podróżnych dokonujących zakupów w sklepie

wolnocłowym na promie: podmiot – podróżni + jednostka próby – dokonujący

zakupów + zakres - w sklepie wolnocłowym + czas – w oczekiwaniu na koniec

podróży, w ciągu tygodnia, każdego dnia, w godz. 8.00 – 19.00.

2. Ustalenie wykazu populacji badanej

Oznacza sporządzenie określonej listy jednostek próby.

Wykaz populacji badanej – lista jednostek badanej populacji, z której dobiera się próbę, np. księga adresowa, książka telefoniczna, lista wyborców, mapa, sporządzana z 5 zasadami: odpowiedniości

wykaz powinien wiernie odzwierciedlać badaną populację z uwzględnieniem jej aktualności:

kompletności – wykaz powinien zawierać wszystkie jednostki badanej populacji

wyłączności – każda jednostka populacji powinna występować w wykazie tylko jeden raz

dokładności – wykaz nie może zawierać jednostek nie istniejących lub nie należących do badanej populacji

dogodności – wykaz powinien być ponumerowany i dostępny w jednym miejscu.

3. Ustalenie liczebności próby

liczebność próby musi być tak określona, aby na podstawie wyników jej pomiaru

możliwe było wyciągniecie wniosków o określonej dokładności i pożądanym

stopniu pewności o badanej populacji.

Minimalną wielkość próby w badaniach ilościowych określa się statystycznie.

Przykładowe wielkości prób badawczych:

Liczba

analizowa

nych

podgrup

Konsumenci lub gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa lub instytucje

badania

krajowe

badania

regionalne

badania

krajowe

badania

regionalne

Niewiele 1 -9 1000-1500 200-500

200-500 50-200

Przeciętnie 10 – 30 1500-2500 500-1000 500-1000 200-500

Wiele powyżej

30 powyżej 2500 powyżej 1000 powyżej 1000

powyżej 500

4. Wybór metody doboru próby do badań

Metoda doboru próby – jest to sposób, w jaki jednostki

populacji badanej są dobierane z tej populacji do

badania.

Istnieją dwa rodzaje metod doboru próby: losowe i

nielosowe.

5. Zaplanowanie i pobranie próby

Polega na rzeczywistym dotarciu do wyznaczonych

jednostek na podstawie pisemnego planu

wprowadzenia w życie decyzji podjętych na

poprzednich etapach procesu doboru próby.

Pobranie próby należy odróżnić od pomiaru

poszczególnych jednostek.

Pomiarowi mogą być poddane tylko te jednostki, które

zostały pobrane z wytypowanej próby.

Dobór losowy próby

Dobór losowy próby

Sposób doboru jednostek do próby z listy populacji

badanej, gdzie przypadek losowy decyduje o tym, która

jednostka wejdzie do próby, czyli każda jednostka może

się znaleźć w próbie z takim samym, znanym

prawdopodobieństwem.

Obowiązuje ścisła procedura – określone wymogi

formalne, które muszą być spełnione, aby procedura

była przeprowadzona w sposób poprawny.

Rodzaje doboru losowego:

Losowanie proste (bez zwracania)

Losowanie systematyczne

Losowanie grupowe

Losowanie warstwowe

Losowanie wielostopniowe

Losowanie proste (bez zwracania)

Losuje się za pomocą tablic liczb losowych (generatorów liczb

losowych), stosowane przy niewielkiej populacji badanej i przy

nieznanej jej strukturze.

Losowanie systematyczne

Z wykazu populacji badanej losuje się co k-tą jednostkę.

Np. wykaz liczy 51 gospodarstw domowych –(N

elementów), liczebność próby wynosi 17 jednostek (n) to

wykaz wymaga podziału na 17 równych interwałów (k),

stąd k = N / n = 3.

Z pierwszego interwału wybiera się losowo pierwszą

jednostkę, np. z numerem 2, a każdą następną co k,

czyli co 3 jednostkę.

W ten sposób do próby wejdą gospodarstwa z

numerami: 2, 5, 8, 11, 14, itd.

Losowanie grupowe

Populację dzieli się na grupy według kryterium

najmniejszego podobieństwa w grupie, a największego

między grupami.

Po podziale losuje się do próby całą grupę.

Np. dzieci w szkole są podzielone rocznikami na klasy, w

każdej klasie podobieństwo między dziećmi jest małe, a

pomiędzy klasami duże.

To nam umożliwia wylosowane do badania całej np.

klasy V „c”.

Losowanie warstwowe

Populacja jest dzielona na warstwy zgodnie z kryterium

największego podobieństwa wewnątrz warstwy, a

najmniejszego pomiędzy warstwami.

Po podziale dokonuje się losowania elementów do

próby z każdej warstwy.

Np. Jedną warstwę tworzą mężczyźni, a drugą kobiety,

więc wew. warstwy podobieństwo jest duże, a pomiędzy

warstwami małe.

Losujemy odpowiednią liczbę jednostek z każdej

warstwy, tak by osiągnąć pełną liczebność próby.

Losowanie wielostopniowe

Stosuje się przy nieznanej strukturze populacji generalnej.

W pierwszym kroku dzieli się populację generalną na

hierarchiczne warstwy, a następnie kolejno losuje

poszczególne grupy elementów z każdej warstwy.

Np. Populacją generalną jest ludność Polski, podziału na

warstwy można dokonać biorąc jako kryterium podział

administracyjny,

stąd losuje się spośród wszystkich jedno województwo, a

następnie rejon, potem gminę, powiat, miejscowość w

wylosowanej gminie lub powiecie, osiedle lub dzielnicę

w danej miejscowości, ulicę, dom na niej lub mieszkanie.

Dobór nielosowy próby

Dobór nielosowy próby

Sposób doboru jednostek do próby oparty na intuicji i

wiedzy badacza, kryteriach zdroworozsądkowych;

nie występują tu podstawy teoretyczne do stosowania w

tym przypadku wnioskowania statystycznego,

dobór powinien być przeprowadzony na podstawie

znajomości parametrów danej populacji.

Rodzaje doboru nielosowego

Metoda doboru jednostek typowych

Metoda doboru kwotowego

Metoda kuli śniegowej

Metoda doboru przez eliminację

Metoda doboru celowego

Metoda doboru przypadkowego

Metoda doboru jednostek typowych Zastosowanie w doborze jednostek prostych i złożonych,

typowych uznanych za przeciętne dla danej populacji

badanej,

np. przeciętne gospodarstwo domowe o przeciętnych

dochodach i wielkości rodziny; uliczni przechodnie w

powszedni dzień; grupy przyjaciół i zrzeszenia; testowanie

nowego produktu żywnościowego przez podawanie go

do innych sprzedawanych produktów, klienci sklepu

ulokowanego w typowym punkcie miasta.

Metoda często stosowana we wstępnych etapach

badań, gdzie wymagane są szybkość i małe koszty, np.

do badania pilotażowego.

Metoda ta jest źródłem większych błędów w

porównaniu z losowaniem prostym.

Metoda doboru kwotowego

Opiera się na założeniu, że próba jest reprezentatywna dla wszystkich

elementów badanej populacji, struktura próby pod względem istotnych

cech jest taka sama, jak struktura badanej populacji, dobór więc wymaga

dokładnej znajomości struktury badanej zbiorowości.

Populację opisuje się według określonych kryteriów (cech) tj.: wiek, płeć,

wielkość rodziny, dochód, grupa społeczna, działalność, dzieląc ją na

warstwy.

Następnie określa się skład próby proporcjonalnie do udziałów

procentowych poszczególnych warstw w badanej populacji.

Np. w badanej populacji liczącej 1000 osób kobiety stanowią 52%, czyli jest ich

520, to w próbie liczącej 100 osób też będą stanowiły 52%, ale będzie ich 52.

Wadą tej metody jest brak możliwości szacowania reprezentatywności

doboru kwotowego – nie można zastosować do tego celu ani poziomu

istotności, ani przedziału ufności.

W celu uogólnienia wyników pomiaru próby kwotowej na populację

generalną nie można zastosować rachunku wnioskowania statystycznego.

Metoda kuli śniegowej

Stosowana jest w przypadku, gdy populacja badana

składa się z jednostek nietypowych, do których bardzo

trudno jest dotrzeć i ustalić.

Metoda ta polega na znalezieniu pierwszej grupy

nietypowych jednostek, a następnie poproszeniu ich o

wskazanie kolejnych znanych im jednostek o

podobnych cechach.

W ten sposób powiększamy liczbę jednostek aż do

uzyskania zakładanej liczebności próby.

Metoda doboru przez eliminację polega na eliminowaniu wszystkich elementów, które

badacz uzna za nietypowe dla badanej populacji.

Metoda doboru celowego typ i struktura próby wynika z zakładanych celów

badawczych, elementami próby są takie obiekty, które według badacza odpowiadają celom badań.

Metoda doboru przypadkowego próba jest wynikiem przypadkowego wyboru osób, które

wyraziły zgodę na przeprowadzenie wywiadu.