Metoda animacji społeczności lokalnych na rzecz dobra wspólnego

Tomasz Schimanek

1. O ANIMACJI LOKALNEJ

Animacja lokalna, czyli pobudzanie mieszkańców do

aktywności na rzecz swojej wspólnoty, po to, by mogli

racjonalnie wykorzystać zasoby lokalne: przyrodę, lokalne

instytucje, infrastrukturę do tego, żeby im i ich następcom

żyło im się lepiej. Po to, żeby każdy mieszkaniec mógł

pełniej zaspokajać swoje potrzeby dzięki wsparciu

i współpracy z innymi mieszkańcami społeczności, ale

także, żeby mógł czuć się jej członkiem i ją razem z innymi

współtworzyć.

2

Animacja lokalna, niezależnie od metody, zawsze powinna

uwzględniać:

otwartość na wszystkich członków społeczności,

również tych, którzy do tej pory nie byli aktywni,

łączenie własnych indywidualnych potrzeb

z potrzebami innych i całej wspólnoty,

nastawienie na zmianę myślenia i działania

mieszkańców, jeżeli jej nie będzie, to nic się na dłuższą

metę nie zmieni w społeczności,

kontakty, wymianę informacji, rozmowy - wzajemna

komunikacja ludzi jest niezbędna do tego, żeby

cokolwiek zrobić razem.

3

2. SKĄD SIĘ WZIĘŁA METODA ?

Metoda powstała na podstawie doświadczeń programu

Działaj Lokalnie, a także doświadczeń realizatorów innych

programów Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.

Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, która jest

operatorem programu Działaj Lokalnie, wspólnie

z Fundacją oraz przy wsparciu zespołu profesor Anny Gizy-

Poleszczuk z Pracowni Badań i Innowacji Społecznych

„Stocznia” opracowała innowacyjną, autorską metodę

animacji lokalnej, która została następnie sprawdzona

i udoskonalona w ramach programu Lokalne Partnerstwa

PAFW.

4

Program Lokalne Partnerstwa PAFW wykorzystujepotencjał i doświadczenia realizatorów różnychprogramów Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności dobudowania partnerstw lokalnych na rzecz dobrawspólnego. Jest realizowany od 2008 roku i dotychczas,w ramach pięciu już edycji Programu, opracowana metodaanimacji została zastosowana przez 38 partnerstwlokalnych, które objęły działaniami 85 gmin.W prace partnerstw włączyło się blisko 450 podmiotów:organizacji pozarządowych, szkół, bibliotek, urzędówgmin, ośrodków kultury, przedsiębiorców, mediów, grupnieformalnych i indywidualnych liderów. W działaniarealizowane z inicjatywy partnerstw dotychczas włączyłosię ponad 100 tysięcy mieszkańców.

5

3. NA CZYM POLEGA i CZEMU SŁUŻY METODA ?

Metoda jest unikalnym sposobem aktywizowania

społeczności lokalnej, pozwala pobudzić, organizować

i wspierać aktywność jej mieszkańców na rzecz dobra

wspólnego.

Metoda została stworzona głównie z myślą o mniejszych

wspólnotach, liczących do 50 tysięcy mieszkańców, ale

jest na tyle uniwersalna, że można ją wdrażać w każdej

społeczności lokalnej.

6

Metoda jest elastyczna, można wypełnić ją różnymi

działaniami, które wynikają z lokalnej specyfiki, pod

warunkiem zachowania pięciu fundamentów, na których

opiera się metoda, czyli: diagnozy potrzeb mieszkańców,

wspólnej wizji, partnerstwa, dobra wspólnego i korzyści

społecznych.

7

Metoda to nie tylko nowy sposób działania,

wykorzystujący sprawdzone metody i formy, ale przede

wszystkim nowy sposób myślenia o społeczności lokalnej

i jej mieszkańcach.

I to jest w niej najtrudniejsze.

8

Metoda

Pobudzanie i wspieranie aktywności mieszkańców

Budowanie trwałych relacji międzyludzkich opartych na wartościach i zasadach

wspólnotowych

Określanie przez mieszkańców wspólnych celów rozwojowych i organizowanie się

wokół nich

Współpraca mieszkańców i instytucji samorządowych, organizacji

pozarządowych, przedsiębiorców, mediów, liderów lokalnych w realizacji wspólnych

celów

Racjonalne wykorzystanie lokalnych zasobów oraz szans rozwojowych, także

z myślą o przyszłych pokoleniach

Integracja mieszkańców,

poczucie lokalnej tożsamości

Zrównoważony rozwój społeczności

Lepsze zaspokajanie potrzeb

indywidualnych i zborowych

Lepsza jakość życia, zadowolenie z mieszkania w społeczności

Umacnianie poczucia dobra wspólnego

wśród mieszkańców

4. DLACZEGO WARTO STOSOWAĆ METODĘ ?

Stosowanie metody daje możliwość:

skorzystania ze sprawdzonej w wielu społecznościach

ścieżki postępowania,

uniknięcia wielu błędów, które wcześniej popełniali

pionierzy wdrażający metodę,

dostosowania metody do lokalnej specyfiki,

zwiększenia szans na sukces działań animacyjnych,

lepszego wykorzystania dostępnych lokalnie

zasobów,

10

integrowania mieszkańców wokół dobra wspólnego,

a to zwiększa szanse na trwałość efektów działań

animacyjnych,

korzystania z wiedzy i doświadczeń innych

społeczności, a także ze wsparcia animatorów

Pracowni Dobra Wspólnego.

11

5. PIĘĆ FUNDAMENTÓW METODY

Metoda animacji społeczności

lokalnych na rzecz dobra wspólnego

Diagnoza potrzeb

mieszkańców

Wspólna wizja

Korzyści społeczne

Dobro wspólne

Partnerstwo

12

DIAGNOZA, czyli rozpoznanie potrzeb społeczności

lokalnej, jest punktem wyjścia do dalszych działań, ale też

punkt ich odniesienia, długofalowym celem

prowadzonych działań. Aktywność na rzecz dobra

wspólnego służy zaspokajaniu potrzeb zbiorowych

i indywidualnych mieszkańców, więc konieczne jest ich

poznanie.

Tym, co wyróżnia metodę animacji społeczności lokalnych

na rzecz dobra wspólnego jest pytanie mieszkańców, nie

o problemy, a o ich oczekiwania, marzenia, wizje

dobrostanu.

13

Przykłady sposobów diagnozowania potrzeb społeczności

lokalnej:

ankiety wśród mieszkańców,

spotkania z mieszkańcami,

wywiady z mieszkańcami, z ekspertami, liderami

opinii,

warsztaty,

obserwacja uczestnicząca,

analiza danych zastanych, np. danych GUS, strategii

lokalnych, protokołów z zebrań sołeckich, itp.

14

WSPÓLNA WIZJA powstaje na podstawie rozpoznanych

potrzeb mieszkańców, jest rodzajem wspólnego

mianownika dla, niekiedy zróżnicowanych, oczekiwań

i dążeń. Dzięki temu otwiera się możliwość włączenia się

we wspólne działania wielu mieszkańców, organizacji,

instytucji. Im szersza wspólna wizja, tym potencjalnie

więcej będzie stron chętnych do zaangażowania się w jej

realizację.

Ale dobrze, żeby nie była to wizja abstrakcyjna,

im bardziej będzie miała konkretną postać, tym bardziej

będzie zrozumiała dla ludzi i tym łatwiej będą się oni

włączać w jej realizację.

15

Przykłady wspólnej wizji:

Chcemy pracować na rzecz rozwijania i wykorzystania

naszej historii, aby stworzyć tzw. miasto tematyczne pod

hasłem "Stoczek Łukowski - miasto walki i oręża„

Chcemy, aby nasza społeczność lokalna była przyjazna dla

młodych ludzi i umożliwiała im rozwój z pożytkiem dla

mieszkańców

16

PARTNERSTWO LOKALNE jest formułą realizacji wspólnej

wizji umożliwiającą włączenie się każdemu, kto chce

i może w niej uczestniczyć.

Partnerstwo to także sposób racjonalnego wykorzystania

- na co dzień rozproszonych - zasobów społeczności

lokalnej i połączenia ich w realizacji wspólnych celów.

Umożliwia również efektywne planowanie, realizację

i ocenę działań służących dobru wspólnemu.

Partnerstwa tworzone są najczęściej przez organizacje

pozarządowe, samorządy i ich instytucje, lokalny biznes,

media oraz liderów lokalnych.

17

DOBRO WSPÓLNE to wiodący składnik metody. Wspólne

cele, które stawia przed sobą partnerstwo lokalne i sposób

ich realizacji ujęte powinny być w formułę dobra

wspólnego. Dobro wspólne jest własnością całej

wspólnoty, nie konkretnej osoby, grupy, wójta czy rady

gminy, ale wszystkich mieszkańców. Każdy powinien mieć

prawo do korzystania z tego dobra, ale każdy jednocześnie

ma obowiązek dbać o jego zachowanie i pomnażanie,

także z myślą o następnych pokoleniach.

18

Dobro wspólne integruje społeczność lokalną i powoduje,

że staje się ona nasza, a nie czyjaś, np. wójta, burmistrza

czy sołtysa. Pozwala budować autentyczną

wspólnotowość: społeczność lokalna jest nasza i jest dla

nas, ale to my za nią także odpowiadamy.

Przykłady dobra wspólnego: powietrze, środowisko

naturalne (rzeki, wody, lasy, góry), wspólne tradycje,

zwyczaje, historia, przestrzeń publiczna, drogi, instytucje

publiczne, mieszkańcy społeczności lokalnej, dzieci,

młodzież, osoby starsze.

19

Rozpoznane potrzeby mieszkańców, wspólna wizja i cele

wyznaczają perspektywę KORZYŚCI SPOŁECZNYCH, które

powinny być owocem działań partnerstwa lokalnego.

Korzyści ze wspólnych działań na rzecz dobra wspólnego

powinna odnieść cała społeczność, jak i każdy z jej

mieszkańców. Wspólna wizja i formuła dobra wspólnego

tworzą możliwość łączenia korzyści wspólnych

z korzyściami indywidualnymi. Przy czym nie chodzi

wyłącznie o korzyści obiektywne, ale także o subiektywne

odczucia mieszkańców, np. poczucie zadowolenia,

bezpieczeństwa czy satysfakcji.

20

Przykłady korzyści społecznych:

wzrost aktywności społecznej mieszkańców,

wzmocnienie więzi między mieszkańcami,

wzrost poczucia tożsamości lokalnej,

wzrost poczucia odpowiedzialności za dobro wspólne,

poprawa jakości życia w społeczności lokalnej,

lepsza współpraca mieszkańców i samorządu

lokalnego,

lepsze wykorzystanie zasobów własnych

i przyciągnięcie dodatkowych zasobów zewnętrznych.

21

6. GŁÓWNE ETAPY WDRAŻANIA METODY

Diagnoza potrzeb

Animacja

Partnerstwo lokalne

Planowanie

Realizacja planu

Ocena realizacji

Inicjacja

22

7. O CZYM TRZEBA PAMIĘTAĆ ?

nie w pojedynkę, lecz zespołowo,

nie skrycie, lecz jawnie,

nie w sposób zamknięty, lecz otwarty na innych,

nie problemy, a potrzeby,

nie działania, lecz cele,

nie tylko dobro indywidualne, ale przede wszystkim

dobro wspólne,

nie intuicja, lecz wiedza,

nie pieniądze, a korzyści społeczne,

nie doraźnie, lecz perspektywicznie, strategicznie.

23

Informacje o innych programach Polsko-Amerykańskiej

Fundacji Wolności - http://pafw.pl

Informacje o Programie Działaj Lokalnie –

http://dzialajlokalnie.pl

Informacje o Programie Lokalne Partnerstwa PAFW –

www.lokalnepartnerstwa.org.pl

Biblioteka Dobra Wspólnego

Narzędzia, filmy, prezentacje i publikacje przydatne we

wdrażaniu metody

8. DLA TYCH, KTÓRZY CHCĄ WIEDZIEĆ WIĘCEJ

24

Opracowanie składa się z

dwóch części:

Część 1: opis metody

animacji społeczności

lokalnych na rzecz dobra

wspólnego i wskazówki jej

stosowania

Część 2: inspiracje, czyli

metoda w praktyce

działania partnerstw

lokalnych

25