Medycyna Metaboliczna - 2014, tom XVIII, nr 3

7/21/2019 Medycyna Metaboliczna - 2014, tom XVIII, nr 3

1/120

Pami o Prof. dr hab. med. Arturze Czyyku tablica pamitkowa i warszawskaszkoa diabetologii

Dobre i ze przeksztacenia zawodowej sylwetki lekarza w XXI wieku znaczeniedla jakoci opieki medycznej

Geny i rdbonek w patogenezie przewlekych chorb wtroby polimorfizmPRO197LEU

Epidemiologia klski

Przeywalno osb z cukrzyc w Polsce 2008-2013,

Epidemiologia otyoci u dzieci i modziey,

Jak ustala diet w leczeniu zespou metabolicznego Proporcja wiedzy do motywacji w nauczaniu samoopieki w cukrzycy

Regulacja energetycznego metabolizmu

Patofizjologia greliny,

Ochrona skry w cukrzycy wczesna diagnostyka i pielgnacja

Choroby skry w cukrzycy przegld klinicznych problemw,

Profilaktyka uszkodze skry stp dziaania ochronne

Globalizacja opieki diabetologicznej 25-lecie Deklaracji z St. Vincent

Wane zawodowe informacje

Zdrowie publiczne i indywidualne,

Propozycje kwestionariuszy do celw praktycznych,

Stosowanie ochronnych skarpetek w cukrzycy - addendum, Apel ZG Polskiego Towarzystwa Diabnetologicznego o uchwa Sejmu RP w sprawie

Narodowego Programu Zwalczania Cukrzycy potrzeba szerszej dyskusji (4-ta str okladki)

Regulamin ogaszania prac. Jean Francois Millet Zbierajce kosy

kwartalnik/quarterlynumer/numbertom/volumerok/year

3XVIII2014

Cena: 20 z, prenumerata 20 z

Czasopismo w bazie www.medycyna-metaboliczna.pl

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego 4 pkt

Index Copernicus 4,76 pkt

Punkty edukacyjne 20 pkt

Wydawca: Towarzystwo Edukacji Terapeutycznej, Warszawa

1 8 L A T Z C Z Y T E L N I K A M I

Metabolic Medicine - advances in research and therapy of diabetes mellitus,

obesity, atherosclerosis, endocrinopathies, metabolic diseases


2/120

UWAGA:

Zapowied publikacji w nastpnym numerze 4/2014

1. Postpy bada patogenetycznych cukrzycy a problem klinicznego rnicowania i klasykacji.

2. Przegld postpw farmakoterapii cukrzycy nowe leki, badania, oceny, zalecenia.

3. Patogeneza a terapia neuropatii cukrzycowej.

4. Prolaktyka cukrzycy typu 2 nauka i praktyka.

5. Nowe ujcie edukacji terapeutycznej w cukrzycy

Uwaga!

Medycyna Metaboliczna w internecie ulepszona dostpno

Kolejne numery Medycyny Metabolicznej s dostpne:

www.medycyna-metaboliczna.pl

ZAPRASZAMY

Deklaracja Zaproszenie

Grupa Autorska

Redakcja i Rada Programowa

Medycyny Metabolicznej

deklaruj rok 2015

okresem propagacji

innowacyjnej proflaktyki cukrzycy i jej przewlekych powika

Jak ogranicza epidemi cukrzycy typu 2

Jak lepiej chroni serce, mzg, stopy w praktyce opieki diabetologicznej?

Zapraszamy badaczy, lekarzy wszystkich specjalnoci oraz organizatorw opieki diabe-

tologicznej do aktywnej wsppracy w tworzeniu nowej proflaktyki.

Zesp Medycyny Metabolicznej


3/120

Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3www.medycyna-metaboliczna.pl 3

Medycyna Metaboliczna

Rok 2014 Nr 3Tom XVIII

prof. dr hab. med. Jean-Philippe ASSAL (Szwajcaria)doc. dr Rudolf CHLUP (Czechy)prof. dr hab. med. Barbara CYBULSKA (Warszawa)prof. dr med. John DAY (Anglia)prof. dr hab. Aldona DEMBISKA-KlE (Krakw)prof. dr med. Marek GRZYWA (Rzeszw)prof. dr med. Markolf HANEFELD (Niemcy)prof. dr hab. med. Franciszek KOKOT (Katowice)prof. dr Ingrid MLHAUSER (Niemcy)prof. dr med. Arne MELANDER (Szwecja)

prof. dr hab. med. Kazimierz OSTROWSKI (Warszawa)prof. dr hab. med. Daniel POMETTA (Genewa)prof. dr hab. med. Danuta PUPEK-MUSIALIK (Pozna)prof. dr med. Jan SKRHA (Czechy)prof. dr med. Kazimierz WARDYN

prof. dr hab. med. Jan Tatoprof. dr hah. med. Anna Czechprof. dr hab. med. Elbieta Bandurska-Stankiewiczprof. dr hab. med. Tomasz Bednarczukdr med. Magorzata Bernas

dr hab. med. Mariusz Jasikprof. dr hab. med. Waldemar Karnafeldr med. Marek Kowrachdr med. Zofia Szczeklik-Kumala

ul. Pocka 15C/73, 01-237 WarszawaTowarzystwo Edukacji Terapeutycznej(c/o J. Tato) [email protected]. kom. 506-203-860

Nakad: 350 egz.

Zastrzegamy prawo redagowania i skracania nadesanych tekstw.Nie ponosimy odpowiedzialnoci za tre zamieszczonych reklam i ogosze.

RADA NAUKOWA I PROGRAMOWA

REDAKCJARedaktorzy Naczelni:

Czonkowie Redakcji:

Adres Redakcjii Wydawcy


4/120

Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 3www.medycyna-metaboliczna.pl4

Redaktor Naczelny prezentuje numer 3/2014 MedycynyMetabolicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

OD REDAKCJIWaldemar Karnafel: Odsonicie tablicy-paskorzeby upamitniajcejosob i prac twrcy Warszawskiej Szkoy Diabetologii Prof. dr hab.med. Artura Czyyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Zesp Redakcji Medycyny Metabolicznej:Kronika wspomnie

Warszawska Szkoa Diabetologii, przeszoi teraniejszo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Jan Tato:Lekarz co to znaczy w XXI wieku? Niezmienne wartocimedycyny, presje zewntrzne, kierunki dobrych i zych przystosowa 13

ORYGINALNE PRACE BADAWCZEN.V. Pashkovska, K.A. Chympoy, I.V. Pankiv:Skojarzenie PRO197LEUpolimorzmu genu peroksydazy glutathionu 1 oraz markerw czynnocirdbonka u pacjentw z przewlekymi, uoglnionymi chorobamiwtroby. Wpyw zmiennoci genw na kliniczny fenotyp przewlekych,uoglnionych chorb wtroby. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Tomasz Czeleko, Andrzej liwczyski, Przemysaw Krasnodbski,Waldemar Karnafel: Przeywalno chorych na cukrzyc w Polscew latach 2008-2013: ocena na podstawie bazy danych NarodowegoFunduszu Zdrowia (NFZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Magorzata Kostecka:rodowiskowe czynniki zwikszajce ryzyko

nadwagi i otyoci u dzieci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Magorzata Kostecka, Agnieszka Halska:Praktyczne odrbnoci itrudnoci w leczeniu dietetycznym pacjentw z zespoem metabolicznym -opis przypadkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Anna Czech:Szczeglne, dietetyczne cele i zaleceniaw prolaktyce i leczeniu zespou metabolicznego komentarz do artykuuMagorzata Kostecka, Agnieszka Halska Praktyczne odrbnoci itrudnoci w leczeniu dietetycznym pacjentw z zespoemmetabolicznym - opis przypadkw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Magorzata Bernas, Zoa Szczeklik-Kumala:Wiedza i motywacja wbudowaniu skutecznych programw terapeutycznej edukacji w opiecediabetologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

PRACE BADAWCZE, POGLDOWEJonczyk Pawe, Potempa Magdalena, Janerka Micha, Kucharzewski Marek:Grelina hormon regulujcy energetyczny metabolizm ustroju. Cz 1.

Synteza, wydzielanie, mechanizm dziaania, znaczenie kliniczne. . . . . . 66

Jonczyk Pawe, Potempa Magdalena, Janerka Micha, KucharzewskiMarek: Grelina hormon regulujcy energetyczny metabolizm ustroju,znaczenie kliniczne. Cz 2. Wpyw na metabolizm wglowodanw ilipidw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Jan Tato: Choroby skry w cukrzycy praktyczne aspektydiagnostyki, prolaktyki i leczenia w ujciu diabetologa . . . . . . . 83

Jan Tato: Jak oddali grob amputacji koczyn dolnychlub stp w cukrzycy?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

Zesp Redakcji Medycyny Metabolicznej: Globalizacja problemwopieki diabetologicznej czy midzynarodowa wsppraca zwiksza jejskuteczno? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Opis autorski przypadku, P. K.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

WANE, ZAWODOWE INFORMACJEAnna Czech, Roman az:Jak usun kontrowersj midzy zasad

opieki diabetologicznej skupionej na osobie pacjenta a systemowym(publicznym) jej ujciem problem dla kadego diabetologa. . . 104

Wodzimierz Lewin:Addendum-informacja. Moliwoci ochrony skrystopy przez stosowanie ochronnych skarpetek prolaktyka zespoustopy cukrzycowej i amputacji.(Informacja rmowa).. . . . . . . . 109

Zesp Poradni Diabetologicznej:Jak w poradni diabetologicznejlub internistycznej ocenia komunikacj z chorym na cukrzyc?(Budowanie zaufania) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

Prenumerata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Regulamin ogaszania prac. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Apel Polskiego Towarzystwa Diabetologicznegoo ustalenie uchwaySejmu RP wprowadzajcej Narodowy Program Walki z Cukrzyc,4-ta str. okadki.

Chief Editor presents the nr 3/2014 of the MetabolicMedicine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

EDITORIALSWaldemar Karnafel:Unveiling of table and sculpture memorizingthe persons and the work of the creator of the Warsaw School ofDiabetology Prof dr hab. med. Artur Czyyk. . . . . . . . . . . . . . . 8

Metabolic Medicine editorial team:Chronicle of memories. Warsaw

School of Diabetology, past and presence. . . . . . . . . . . . . . . 10

Jan Tato:Physician what it means in XXI century? Primary valuesof medicine, external pressures, good and bad adaptations . . . . 13

ORIGINAL RESEARCH WORKSN.V. Pashkovska, K.A. Chympoy, I.V. Pankiv:Association of thePRO197LEU polymorphism of the glutathione peroxidase 1 gene andmarkers of the endothelium function in patients with chronic, diffuseliver diseases. Genomic inuence on the clinical phenotype ofchronic, diffuse liver diseases . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Tomasz Czeleko, Andrzej liwczyski, Przemysaw Krasnodbski,Waldemar Karnafel:The survival of patients with diabetes mellitus during2008 to 2013 period: assessment based on the data of the Polish NationalHealth Fund (NFZ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Magorzata Kostecka:Enviromental factors increasing the risk of

overweight and obesity in children. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Magorzata Kostecka, Agnieszka Halska:Specic aims and difcultiesin the dietary treatment of patients with metabolic syndrome - casereports. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Anna Czech:Specic, nutritional aims and recommendations in theprophylaxis and therapy of the metabolic syndrome commentary to thearticle of Magorzata Kostecka, Agnieszka Halska Specic aims anddifculties in the dietary treatment of patients with metabolic syndrome -case reports . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Magorzata Bernas, Zoa Szczeklik-Kumala:Knowledge andmotivation in constructing an effective therapeutic education

programmes for better diabetes mellitus care . . . . . . . . . . . . . 60

REVIEWS OF RESEARCH WORKSJonczyk Pawe, Potempa Magdalena, Janerka Micha, Kucharzewski Marek:Ghrelin hormone which regulates the energy metabolism of the body. Part 1.

Synthesis, secretion, mechanism of action, clinical signicance . . . . . . 66

Jonczyk Pawe, Potempa Magdalena, Janerka Micha, KucharzewskiMarek: Ghrelin hormone which regulates the energy metabolism ofthe body, clinical signicance. Part 2. Inuence on carbohydrate andlipid metabolism. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Jan Tato: Dermatological syndromes in diabetes mellitus practical aspectsof diagnostics, prophylactics and therapy in diabetological care . . . . . 83

Jan Tato: How to restrain the danger of lower extremity or footamputation in diabetes mellitus? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

Metabolic Medicine editorial team: Globalization of diabetes mellituscare does the international collaboration increases its efciency? . 96

Case autodescription, P.K. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99

IMPORTANT, PROFESSIONAL INFORMATIONSAnna Czech, Roman az:How to exclude the controversy between the

patient-centered care principle and the systemic (public) diabetes mellituscare regulations - problem for every diabetologist . . . . . . . . . . . 104

Wodzimierz Lewin:Addendum-information. Opportunities to protect skinof the foot by the use of protective socks prophylactics of the diabetic footsyndrome and amputations.(Manufacturer`s information) . . . . . . . . 109

Diabetological out-patient service team: How to assess the level of thecommunication between physician and person with diabetes mellitus inout-patient service. (Building the condence) . . . . . . . . . . . . . . 111

Subscription . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Publishing regulations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Polish Diabetological Association appealfor establishing theParliament based National Programme of Diabetes Mellitus Control,4-th page of cover.

Spis treciContents


5/120


Redaktor Naczelny prezentuje numer 3/2014

Chief Editor presents Nr 3/2014

We deliver the science for effective prophylactics

Biecy numer Medycyny Metabolicznej rozpoczyna si wspomnieniem z uro-czystoci odsonicia w Katedrze i Klinice Gastroenterologii i Chorb Przemiany Ma-terii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego tablicy-paskorzeby oraz o specjalnej

sesji wykadowej upamitniajcych ycie naukowe i zawodowe jednego z najwybit-niejszych polskich internistw-diabetologwProf. dr hab. med. Artura Czyyka.

Non omnis moriar.Uzupenieniem opisu tych wydarze jest kronika historyczna Warszawskiej

Szkoy Diabetologii.Dotyczce wanej historii rozwoju diabetologii w Polsce relacje cile korespon-

duj z dyskusj zwrcon ku teraniejszoci i przyszoci przedstawion w opraco-waniu Lekarz co to znaczy w XXI wieku. Jest to prba odpowiedzi na pytanie

jak rodowisko lekarskie powinno walczy o utrzymaniu w praktyce priorytetunajwaniejszych aksjomatw opieki medycznej tworzenia i stosowania nauki poczonej z wartociami humanistyczny-mi dla bezporednich potrzeb pacjentw.

Salus aegroti suprema lex.W dalszej czci numeru przedstawiono w pracy z orodkw naukowych Ukrainy nowatorskie wyniki bada znaczenia

wpyww genetycznych w patogenezie przewlekych chorb wtroby.Grupa autorw z NFZ i Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, po raz pierwszy w Polsce dokonaa oceny nowe-

go epidemiologicznego wskanika problematyki cukrzycy przeywalno osb z cukrzyc w porwnaniu z populacjogln. Badania te wyrniaj si obiektywn metodyk i wanymi wnioskami dotyczcymi pytania jak dugo yje siz cukrzyc w Polsce.

Koresponduj z tymi informacjami prace dotyczce wybranych problemw otyoci. W pracach z Uniwersytetu Przy-rodniczego z Lublina wskazano w jak znaczcym zakresie stanowi ona problem dzieci i modziey.

Epidemiologia otyoci to analiza spoecznej i medycznej klski. W relacji do odrbnoci dietetycznego leczenia zespo-u metabolicznego systematycznie dyskutuje ten problem Prof. dr hab. med. Anna Czech precyzujc w tym zakresie swoje

propozycje zalece.Z powysz tematyk cz si 2 opracowania patozjologii i potencjalnego, klinicznego znaczenia endokrynnej czyn-

noci tkanki tuszczowej na przykadzie greliny. Przedstawiaj ten problem specjalni autorzy-czonkowie studenckiego

Koa Naukowego z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie wraz ze swoim kierownikiem.Praktycznie wan spraw proporcji wiedzy do motywacji w budowaniu samoopieki osb z cukrzyc przedstawionow osobnym opracowaniu.

Zainteresowania diabetologw budzi zawsze prolaktyczna ochrona przed powikaniami cukrzycy.Na to zapotrzebowanie odpowiadaj w swoim zakresie artykuy dokonujce przegldu chorb skry w cukrzycy

oraz prolaktyki zespou stopy cukrzycowej w zakresie ochrony skory stp. S to praktycznie palce zagadnienia.Problemy prolaktyki powika cukrzycy, jak to przedstawiono take w artykule z okazji 25-lecia Deklaracji z St Vin-cent(globalizacja opieki diabetologicznej) cigle s niedostatecznie rozwizywane. atwiej deklarowa ni realizowa.

Dzia informacji zawodowych skupia si na wskazaniach dotyczcych ulepsze w kontaktach z pacjentami w porad-niach diabetologicznych.

Przedstawiono take (4-ta strona okadki) pene poparcie dla inicjatywy ZG Pol. Tow. Diabetologicznego zmierza-jcej do uchwalenia przez Sejm RP Narodowego Programu Zwalczania Cukrzycy. W swoim czasie taki program byopracowany i przyjty do realizacji. Jego znaczenie si wyczerpao. Znane s parlamentarne ustawy niektrych krajw

europejskich porzdkujce zwalczanie cukrzycy. Programy w tym zakresie maj prawie wszystkie kraje Unii Europejskiej.W Polsce bardzo pilnie potrzebne jest usunicie tego zaniedbania.

Sdzimy jednak, e wymienione w apelu ZG Pol. Tow. Diabetologicznego skadniki projektowanego programu s zbytfragmentaryczne, nie ujmuj problematyki cukrzycy caociowo i w odpowiadajcy wszystkim priorytetowym potrzebom,aktualnym moliwociom oraz sposobom i technologiom kontroli cukrzycy.

Jestemy przekonani, e potrzebna jest szersza, pogbiona dyskusja i odpowiednie wzbogacenie programu.Powyszy przegld opracowa naukowych i zawodowych, ktre tworz numer 3/2014 Medycyny Metabolicznej

klarownie wskazuje, e Medycyna Metaboliczna stara si osiga jak najlepszy poziom jako naukowo-zawodoweczasopismo prowadzce piln translacj nauki do praktyki chorb metabolicznych.

per angusta ad augusta!


6/120


Klasyczna genetyka polegajca gwnie na izolowaniu mutacji pojedynczych genw, nie wyjania w sposb dosta-

teczny etiologii stanu przedcukrzycowego i cukrzycy Jest te mao przydatna w praktyce diabetologicznej. W projekcie

Genome-Wide Association Study (GWAS) dokonano przegldu niemal caego genomu w odniesieniu do zmienno-

ci czyli polimorzmu pojedynczych nukleotydw - SNP (Single Nucleotyd Polymorphism). Wykryto wiele rodzajw

SNP-s wywierajcych niewielkie wpywy na powstawanie stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2. W istocie nie

wyjaniy one genetycznego czynnika w etiologii cukrzycy. W zwizku z tym powsta pogld, e zoone choroby jak

cukrzyca oparte s na funkcjach genetycznych jak dotd nie w peni wyjanionych.

Czynniki genetyczne (delecje, duplikacje, inwersje) oprcz zmian w SNP, mog by rne w odmiennych popula-

cjach i regionach. Liczby i charakter ich wariantw s w dalszym cigu przedmiotem bada w analizach Copy-Number

Yariants (CNY). Stwierdzono np., e ich dziaanie u osoby ze stanem przedcukrzycowym zaley od charakteru genomurodzicw.

Nowe informacje wnosz badania okrelajce czynno genw - epigenetyka. Do czynnikw epigenetycznych, czyli

zmieniajcych czynno genw, nale:

- stopie metylacji DNA,

- modykacje w strukturze histonw,

- zmienno dziaania RNA a take ekspresja mikroRNA.

Mog one zmienia wpywy genw take pod wpywem czynnikw rodowiskowych, badania te jednak dopiero si

rozwijaj. By moe bardziej praktyczne jest poszukiwanie genw generujcych poszczeglne czynniki ryzyka i objawy

cukrzycy typu 2 anieli caoksztatu choroby tj. otyoci, dysinsulinemii, insulinoopornoci.

PRZYSZO GENETYKI CHORBO ZOONEJ ETIOLOGII


7/120

Od redakcji

Editorials


8/120


WALDEMAR KARNAFEL

ODSONICIE TABLICY-PASKORZEBY

UPAMITNIAJCEJ OSOB I PRAC TWRCYWARSZAWSKIEJ SZKOY DIABETOLOGII PROF. DR HAB. MED. ARTURA CZYYKA

UNVEILING OF THE TABLE AND SCULPTURE MEMORIZING THE PERSONS ANDWORK OF THE CREATOR OF WARSAW SCHOOL OF DIABETOLOGY

PROF DR HAB. MED. ARTUR CZYYK

Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorb Przemiany Materii,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

W dniu 30 maja 2014 roku w Katedrze i Klinice Ga-stroenterologii i Chorb Przemiany Materii Warszaw-skiego Uniwersytetu Medycznego przy ulicy Banachanastpio uroczyste odsonicie Tablicy powiconejwieloletniemu Kierownikowi Kliniki prof. dr hab. n. med.

Arturowi Czyykowi.Na zaproszenie Kierownika Katedry prof. dr hab. n. med.Waldemara Karnaa na uroczysto przybyli jegoMagnicencja Rektor WUM prof. dr hab. n. med. MarekKrawczyk, Dziekan 1 Wydziau Lekarskiego prof. dr hab.n. med. Mirosaw Wielgo, Przewodniczcy PolskiegoTowarzystwa Diabetologicznego prof dr hab. n. med.Leszek Czupryniak, Rodzina Pana Profesora ArturaCzyyka: ona prof. dr hab. n. med. Teresa Kasperska-Czyyk oraz dzieci: Maria i Jan.

W uroczystoci brali udzia licznie przybyli Kie-rownicy Katedr i Klinik szpitala, uczniowie oraz

wsptwrcy diabetologii polskiej prof. dr hab. n. med.Anna Czech, prof. dr hab. n. med. Jacek Sieradzki,prof. dr hab. n. med. Jan Tato, wsppracownicy PanaProfesora Czyyka oraz pracownicy Katedry i KlinikiGastroenterologii i Chorb Przemiany Materii WUM.

Po powitaniu Goci zabra gos Jego Magnicen-cja Rektor WUM prof. dr hab. n. med. Marek Kraw-czyk, ktry przypomnia funkcje, jakie przez blisko

p wieku sprawowa Pan Profesor w naszej Uczelni;by opiekunem wielu habilitacji i promotorem licznychdoktoratw.

Symbolicznego odsonicia Tablicy Pamitkowej do-konali: Jego Magnicencja Rektor prof. dr hab. n. med.Marek Krawczyk, prof. dr hab. n. med. Waldemar Karnafel,oraz ona prof. dr hab. n. med. Teresa Kasperska-Czyyk.

Po odsoniciu Tablicy Pamitkowej odbya si Kon-

ferencja Naukowa powicona prof. dr hab. n. med.Arturowi Czyykowi.W Konferencji Naukowej prof. dr hab. n. med.

Waldemar Karnafel przedstawi yciorys Panaprof. dr hab. n. med. Artura Czyyka. Nastpnie dr hab.n. med. Marianna Bk omwia gwne kierunki ba-da naukowych Pana Profesora. Prof. dr hab. n. med.Jacek Muszyski zaprezentowa, w jaki sposb powstaaKlinika Gastroenterologii i Chorb Przemiany Materiiw Naszej Uczelni, oraz jakie zagadnienia byy i s przed-miotem zainteresowania tej drugiej po diabetologii ga-zi dziaania Katedry. Dr hab. n. med. Janusz Krzymie

przedstawi Pana Profesora Artura Czyyka jako Nasze-go Mistrza i Nauczyciela diabetologii. Niezwykle osobi-ste wspomnienia przedstawi prof. dr hab. n. med. JacekSieradzki - o roli jak w Jego yciu odegra prof. dr hab.n. med. Artur Czyyk.

Bardzo ciepo i reeksyjnie przedstawi sylwetkPana Profesora Artura Czyyka dugoletni Jego wsp-

pracownik Pan prof. dr hab. n. med. Jan Tato.ona prof. dr hab. n. med. Artura Czyyka Pani prof.

dr hab. n. med. Teresa Kasperska-Czyyk podzikowaaWszystkim za zorganizowan Uroczysto.


9/120


Ryc. 1. Rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Prof. Marek Krawczyk, Dziekan I Wydziau Lekarskiego WUMProf. Mirosaw Wielgo (po lewej) oraz promotor uroczystoci, kierownik Katedry i Kliniki Gastroenterologii i Chorb PrzemianyMaterii WUM prof. Waldemar Karnafel (po prawej) pod pamitkow tablic i paskorzeb upamitniajc Prof. dr hab. med.Artura Czyyka.

W kocowej czci Konferencji studenci WUM po-dzikowali osobicie za moliwo uczestniczenia w tak

piknej i emocjonalnie budujcej uroczystoci. Podkrelili,

e daa ona mono spojrzenia i oceny znaczenia szcze-glnych wartoci rodowiska uniwersyteckiego.

Prof. dr hab. n. med. Waldemar Karnafel

Vita brevis, ars longa, tempus praeceps,

experimentum periculosum, iudicium difcile

(ycie krtkie, sztuka wieczna, zdarzenia przemijajce,

dowiadczenie zudne, osd trudny).

Seneca, 4 r. p.n.e. 65 r. n.e.


10/120


Zainteresowanie cukrzyc i diabetologi jest wani pozytywn czci historii medycyny w Polsce. Dziaal-no w tym zakresie dotyczy przede wszystkim diabetolo-gii klinicznej. Najwczeniej w Europie, wanie w Polsceuznano diabetologi za odrbn specjalno medyczn.

W wyniku trwajcej ju ponad 90 lat - od podjcia pro-dukcji insuliny w Polsce w 1924 r. - wielkiej i skutecznej

pracy naukowej, zawodowej i organizacyjnej, wykony-wanej z trafnym przewidywaniem potrzeb spoecznychi z twrcz wyobrani przez wielu lekarzy i ich pomocni-kw, a take przez samych chorych na cukrzyc, powstaai rozwina si w Polsce diabetologia.

Jest to obecnie nauka i praktyka obejmujca w zinte-growany i planowy sposb biologiczne, kliniczne, spo-eczne i organizacyjne problemy zwizane z cukrzyc.W szerszym ujciu jest to szczeglna medycyna dia-betologiczna, dziki ktrej lekarze wszystkich specjal-noci mog we waciwy sposb podchodzi do rnychrodzajw zaburze zdrowia wystpujcych u chorych nacukrzyc.

Diabetologia w Polsce jako kierunek bada i dzia me-dycyny praktycznej pocztkowo rozwijaa si w dwchuczelniach medycznych: w Warszawie i w odzi, ktreczy twrczy dialog. Z czasem doczyy do nich inne

orodki.Poniej przypomniano nazwiska niektrych wybit-nych lekarzy i naukowcw ojcw diabetologii polskiej.

Prof. Jakub Wgierko (1889-1960).Rozpocz dzia-alno diabetologiczn w A.M. w Szczecinie, pniej

by kierownikiem III Kliniki Chorb Wewntrznych AMw Warszawie. Twrca Sekcji Diabetologicznej Towarzy-stwa Internistw Polskich i autor oryginalnych koncepcjiklinicznych. Wprowadzi pojcie cukrzycy skojarzonejodpowiadajce wspczesnemu pojciu zespou metabo-licznego. By promotorem specjalnoci diabetologicznej;

wielu naukowych prac klinicznych, monograi dotyczcejcukrzycy oraz wybitnego podrcznika kardiologii.Prof. Jzef Wacaw Grott (1894-1973). Pocztkowo

pracowa w I Klinice Chorb Wewntrznych Uniwersy-tetu Warszawskiego, a pniej (po 1945 r.) by kierow-nikiem Kliniki Chorb Wewntrznych AM w odzi.Dokona wielu oryginalnych obserwacji dotyczcychcukrzycy. By zwolennikiem kontrolowanego, intensyw-nego leczenia cukrzycy i prekursorem denia do prawienormoglikemii.

Prof. Eugeniusz Kodejszko (1909-1967). By kierow-nikiem specjalizujcej si w diabetologii III Kliniki Cho-rb Wewntrznych AM w Warszawie (po przejciu prof.J. Wgierko na emerytur). Dokona wiele odkrywczychklinicznych obserwacji z pogranicza interny i diabetolo-gii. Dziaa jako wybitny internista-diabetolog w ramach

ZESP REDAKCJI MEDYCYNY METABOLICZNEJ

KRONIKA WSPOMNIE,

WARSZAWSKA SZKOA DIABETOLOGII:PRZESZO I TERANIEJSZO

CHRONICLE OF MEMORIES.WARSAW SCHOOL OF DIABETOLOGY

PAST AND PRESENCE

Jakub WgierkoProf. dr hab. med.

1889-1960Kierownik III Katedry

i Kliniki Chorb WewntrznychAM w Warszawie

Jzef Wacaw GrottProf. dr hab. med.

1894-1973Kierownik Katedry

i Kliniki Chorb WewntrznychAM w odzi


11/120


szkoy interny W. Orowskiego w Warszawie. Autormonograi o cukrzycy.

Prof. Stanisaw Kozowski (1927-1985). Dziaa jakokierownik Zakadu Fizjologii Stosowanej CMKP PAN,a jednoczenie by pracownikiem Katedry Fizjologii AMw Warszawie. Wybitny zjolog, z wielkim zapaem or-ganizowa interdyscyplinarne badania zjologiczno-dia-

betologiczne, zwaszcza w zakresie zjologii i patologiiwysikw zycznych.

Prof. dr hab. med. Artur Czyyk (1927-2012). Bywybitnym wsppracownikiem i nastpc ProfesorwJakuba Wgierko i Eugeniusza Kodejszko na stanowisku

kierownika III Kliniki Chorb Wewntrznych AkademiiMedycznej, pniej Katedry i Kliniki Gastroenterologiii Chorb Przemiany Materii Warszawskiego Uniwersyte-tu Medycznego.

Profesor Artur Czyyk zebra wok swoich idei i war-sztatu naukowego duy zesp uczniw-badaczy i prak-tykw. Liczni uczniowie Profesora Artura Czyyka uzy-skali pod jego kierunkiem wiele wanych wynikw badai w sposb twrczy rozszerzyli dorobek polskiej diabeto-logii w orodkach medycznych w Warszawie, w Polscei zagranic.

Dziaalno ta stworzya Warszawsk Szko Diabe-

tologii, ktra czc obiektywne cele i metody badawczez indywidualnymi potrzebami pacjentw integrowaa pa-tologi molekularn z humanizmem, ksztatowaa diabe-tologi w caym kraju.

Osignicia Profesora Artura Czyyka, idee i warto-ci, ktre tworzy w niezwykle skuteczny sposb spenia-y wyzwania wspczesnej diabetologii jak np. wprowa-dzenie zasad EBM do praktyki, zasada patient-centeredcare, rozwj patologii molekularnej na wiele lat przedocjalnym wprowadzeniem tych zasad do diabetologii.

W Warszawskim Uniwersytecie Medycznym pionier-sko opracowywano oglnokrajowe programy zwalczaniacukrzycy, specjalizacj diabetologiczn, rozwinito kon-cepcj zintegrowanej, aktywnej medycyny diabetolo-gicznej. Wysiki te uhonorowao European Associationfor the Study of Diabetes - EASD, organizujc w 1970roku Europejski Kongres European Association for the

Study of Diabetes w Warszawie. Organizatorem Zjazduby prof. dr hab. med. Artur Czyyk, pniej czonek ho-norowy EASD.

Prof. January awecki (1932-1991).Pracowa w Ka-tedrze i Klinice Gastroenterologii i Chorb PrzemianyMaterii AM w Warszawie. Bada kliniczne aspekty regu-lacji metabolicznych, ze szczeglnym uwzgldnieniem ra-dioimmunologii. By wybitnym i wraliwym naukowcemi klinicyst, a take organizatorem dziaalnoci naukowejo midzynarodowej renomie.

Prof. Henryk Rogala (1930-1995). Akademicki lekarsk karier odby w III Klinice Chorb Wewntrz-

nych AM w Warszawie wsppracujc przede wszystkimz Prof. Arturem Czyykiem. By pniej kierownikiemKliniki Chorb Wewntrznych Instytutu StomatologiiAM w Warszawie. Mia osignicia jako wybitny inter-nista- diabetolog, autor wielu cenionych prac klinicznych,dotyczcych zwaszcza immunologicznych aspektwinsulinoterapii.

Dalszy rozwj diabetologii w WarszawiePo przejciu Prof. dr hab. med. Artura Czyyka na

emerytur kierownictwo Katedry i Kliniki Gastroente-rologii i Chorb Przemiany Materii Warszawskiego Uni-wersytetu Medycznego obj Jego ucze Prof. dr hab.med. Waldemar Karnafel. W zespole lekarskim tegoorodka wyksztacio si i w sposb wyrniajcy dzia-a wielu diabetologw, jak Danuta Janeczko, Marianna

Eugeniusz KodejszkoProf. dr hab. med.

1909-1967Kierownik III Katedry

i Kliniki Chorb WewntrznychAM w Warszawie

January aweckiProf. dr hab. med.

1932-1991Katedra

i Klinkia Gastroenterologii

i Chorb Przemiany MateriiAM w Warszawie

Henryk RogalaProf. dr hab. med.

1930-1995Kierownik Kliniki

Chorb Wewntrznych

Instytutu StomatologiiAM w Warszawie

Stanisaw KozowskiProf. dr hab. med.

1927-1985Kierownik Zakadu

Fizjologii StosowanejCMDiK PAN w Warszawie


12/120


Bk, Beata Mrozikiewicz-Rakowska, Janusz Krzymie,Mariusz Tracz, Mariusz Jasik, Krzysztof Dembe, Prze-mysaw Krasnodbski i wielu innych. Prof. WaldemarKarnafel uzyska wiele wybitnych osigni naukowychi klinicznych. Jest autorem licznych prac i monograi,twrc szczeglnego kierunku klinicznego prolaktykai leczenie zespou stopy cukrzycowej i innych powika

cukrzycy. Jako konsultant wojewdzki w diabetologii do-kona wielu wanych ocen epidemiologicznych i organiza-cyjnych w opiece diabetologicznej.

Prof. dr hab. med. Jan Tato, by wsppracowni-kiem Prof. dr hab. med. Artura Czyyka. W 1973 zostakierownikiem Oddziau Chorb Wewntrznych i Meta-

bolicznych w Szpitalu Wolskim w Warszawie. Pniej(1980) zorganizowa i kierowa Katedr i Klinik ChorbWewntrznych i Diabetologii II Wydz. Lek. Warszawskie-go Uniwersytetu Medycznego w Szpitalu Brdnowskim.Prowadzi wane badania kliniczne, zorganizowa wsp-

prac midzynarodow (by czonkiem Zarzdu European

Association for the Study of Diabetes i wsppracowni-kiem Uniwersytetw w Genewie, Lund i Dsseldore).By pierwszym krajowym konsultantem w dziedzinie dia-

betologii, pierwszy zaprojektowa i wprowadzi specjali-zacj z diabetologii. Stworzy take duy zesp naukowy(Anna Czech, Magorzata Bernas, Zoa Szczeklik-Kuma-la i wielu innych).

Prof. dr hab. med. Anna Czechbya kierownikiemKatedry i Kliniki Chorb Wewntrznych i Diabetologii IIWydz. Lek. Warszawskiego Uniwersytetu Medycznegow Szpitalu Brdnowskim. Dziaaa aktywnie jako krajowykonsultant w zakresie diabetologii. Jest autork wielu na-

ukowych opracowa i monograi z zakresu chorb meta-bolicznych szczeglnie w zakresie patogenezy i opartejna EBM kliniki cukrzycy.

Obok tych orodkw, w Warszawie wybitnie rozwin-a si diabetologia pediatryczna w Katedrach i KlinikachSzpitali Pediatrycznych Warszawskiego Uniwersytetu Me-dycznego przy ul. Dziadowskiej 3 i ul. Marszakowskiej24, a take inne zespoy jak np. pooniczo-diabetologicznyi nefro-diabetologiczny. w Katedrze i Klinice Poonictwai Ginekologii przy ul. Karowej szpital im. ks. Anny Mazo-wieckiej oraz w Instytucie Transplantologii WUM.

W Warszawie wprowadzono take wiele wanych

organizacyjnych rozwiza w zakresie diabetologii, jaknp. zorganizowanie pierwszego w skali europejskiej cen-tralnego orodka (banku) opieki pooniczo-diabetolo-gicznej lub wprowadzenie szczeglnej refundacji lekwdiabetologicznych.

Na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym uczyosi wielu diabetologw z rnych regionw Polski. Obec-nie liczba wysoko wyspecjalizowanych orodkw i zespo-w zajmujcych si naukowo i praktycznie problemamidiabetologii wynosi w Polsce ponad 30. S one zwizanez zakadami, katedrami i klinikami zjologii i biochemii,

diabetologii, chorb wewntrznych, poonictwa, okuli-styki, kardiologii i chorb naczy we wszystkich uniwer-sytetach medycznych i poza nimi.

Narastajca skala spoecznych, medycznych i ludzkichpotrzeb umacnia przekonanie, e diabetologia w Polscepowinna czyni dalsze szybkie postpy, znajdujc odpo-wiednie ku temu warunki dla dobra chorych i caego

spoeczestwaWprowadzenie i rozwj produkcji insuliny i insulinote-rapii w Warszawie.

Produkcj insuliny w Polsce z trzustki woowej zorga-nizowa ju w 1924 r Kazimierz Funk - badacz i twrcaokrelenia witamina (1884-1967). Produkcja odbywaa si

pocztkowo w skali plaboratoryjnej w nowotworzonymw Warszawie Pastwowym Zakadzie Higieny w 1924 r.wytworzono 315 000 j.m. insuliny. Pniej byy to corazwiksze iloci. W 1927 r. Kazimierz Funk wyjeda z Pol-ski. Dyrektor Pastwowego Zakadu Higieny Dr Jzef Ce-larek powierza kontynuacj tego zadania in. Tomaszowi

Spasowiczowi (1890-1970) oraz organizuje w tym zakre-sie wane wsparcie Fundacji Rockefellera (USA). Produk-cj insuliny rozwijano z powodzeniem pniej w zwiza-nej z Pastwowym Zakadem Higieny Wytwrni Surowici Szczepionek. Nastpnie podjto t produkcj w Tarcho-miskich Zakadach Farmaceutycznych, a w 2001 r tak-e w Zakadach Bioton w Macierzyszu pod Warszaw.Obydwa te zakady oferuj obecnie ca palet biotechno-logicznych preparatw insuliny ludzkiej na uytek krajo-wy i zagraniczny.

Bibliograa - zalecana lektura.1.

Tato J., Bernas M., Szczeklik-Kumala Z.: Historiadiabetologii Warszawskiej: jubileusz 200 lat akademi-ckiego nauczania medycyny w Warszawie, MedycynaMetaboliczna, 2009, XIII/1, 8-10.

2. Rys historyczny PZH: www.pzh.gov.pl/onas/historia.htm.3. Tato J., Czech A. (red.): Diabetologia, tom I i II, PZWL,

Warszawa, 2001.4. Tato J., Czech A., Bernas M., Szczeklik-Kumala Z.:

Cukrzyca w Polsce - mona lepiej, Wyd. TowarzystwaEdukacji Terapeutycznej, Warszawa, 2009.

5. Wgierko J.: Cukrzyca, Wydawnictwo LekarskiePZWL, Warszawa, 1954.

6.

Czyyk A.: Patozjologia i klinika cukrzycy, Wydawni-ctwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 1987.7. Cukrzyca, Sieradzki J. (red.), tom 1, rozdz. 1, Perspekty-

wa historyczna w diabetologii, Loba J., Czupryniak L.,Wydawnictwo Via Medica, Gdask, 2006.

8. Obel E., Nowakowski A.: Produkcja polskiej insuliny,Med. Metaboliczna 2009, XIII/3, 63-69.

(Zesp RedakcyjnyMedycyny Metabolicznej)


13/120


JAN TATO

LEKARZ CO TO ZNACZY W XXI WIEKU?

NIEZMIENNE WARTOCI MEDYCYNY, PRESJEZEWNTRZNE, KIERUNKI DOBRYCH I ZYCHPRZYSTOSOWA.

PHYSICIAN WHAT IT MEANS IN XXI CENTURY? PRIMARY VALUES OFMEDICINE, EXTERNAL PRESSURES, GOOD OR BAD ADAPTATIONS.

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Towarzystwo Edukacji Terapeutycznej, Warszawa

STRESZCZENIE.Medycyna oraz zawd lekarza odznaczaj si wyjtkowymi cechami. W swoich definicjach cz 3 elementy: 1. oparciedziaa na najlepszych postpach wiedzy i umiejtnoci we wszystkich dziedzinach, ktre mog by przydatne w utrzymaniu zdrowia i rato-wania ycia; 2. zapewnienie realizacji zalece medycznych przez wszystkich chorych ludzi na zasadach priorytetu etyki i humanizmu przedkryterium zysku finansowego oraz 3. integrowanie obiektywnej wiedzy biologicznej i technicznej z duchowoci cierpie i nadziei osb,ktre choruj.W XXI w. obserwuje si, e te idealne cechy medycyny i zawodu poddane s wielu nowym presjom zewntrznym. Mog one deformowatrwae, szczeglne cechy medycyny i zawodu lekarskiego. rodowisko lekarskie stara si przeciwdziaa tym wpywom w rny sposb:

przez reform studiw medycznych, lepsz komunikacj medykw ze spoeczestwem, programy spoeczne oraz budowanie autorytetuzawodu w nowych spoecznych i cywilizacyjnych warunkach.

Sowa kluczowe definicje medycyny, zawd lekarski, zmiany naukowe i cywilizacyjne w XXI w, moralno opieki medycznej, autorytetlekarza.

SUMMARY.Medicine and medical profession could be distinguished by several, exceptional attributes. In their definitions one may al-ways find 3 elements: 1.utilization of the most advanced science and technology for improvement of health and combating the diseases;2. organization of medical practice in the way assuring the best acces to medical procedures for all sick persons and giving the priority toethical and humanistic approach againt the financial profit and 3. the integration of the objective, biological science and technology withspirituality of the human suffering. In the XXI century one may observe that such ideal image of medicine and medical profession is undernewly raising in the post industrial societes, external pressures. They change or even deform the exceptional patterns of medicine and of

medical profession.The physicians, their organizations and medical institutions should act more actively for preserving the hoministic values of medicine valu.The possible ways of such actions could be different as for example the reform of medical studies, better communication between medicalprofession and society and the increase of physicians authority in new societies and civilizations of the XXI century.

Key words definition of medicine, medical profession, scientific and civilizing changes in XXI century, moral responsibility of medical care,authority of the physician.


14/120


WPROWADZENIE

Motywem podjcia dyskusji odnoszcej si do charakte-rystyki oraz do zewntrznych, spoecznych i cywilizacyjnych

presji i zmian w obrazie medycyny i zawodu lekarskiego jestpotrzeba wskazania, e te formy dziaalnoci maj swoje wy-jtkowe cechy. Wiele z nich ma charakter trway, zwizany

z biologiczn natur ycia ludzi a take z lozo wyobraeo czowieku, z jego duchowoci, z rozwojem kultury yciaspoecznego, z tradycj historyczn. Znajduj si one jednak

pod dynamiczn presj charakterystycznych dla XXI wiekuwielu zmian w realnym wiecie, w ktrym dziaa medycy-na i lekarz, w nowej organizacji spoecznej i ekonomicznej,w szczeglnych cechach epoki postindustrialnej. Istnieje ko-nieczno analizowania tych presji i zmian majcej na celuutrzymanie i take rozwj specjalnej misji medycyny i zawo-du lekarskiego dla dobra konkretnych ludzi (1, 2, 3, 4).

Przedstawione w tytule okrelenia maj szerokie znacze-nie w podejmowaniu dziaa majcych na celu ulepszenie

opieki medyczno-spoecznej. Odnosz si szczeglnie dohumanistycznych (ludzkich) i spoecznych wartoci. Majtake wymiar edukacyjny i dydaktyczny. Dotycz odpowied-niego reformowania studiw medycznych i treci zawodulekarza tak, aby zapewni pozytywn odpowied na pytanie:

jaki jest i jaki powinien by zawd lekarza w warunkach,ktre realnie ksztatuj zdrowie i patologi ludzk w XXI w?

Odpowied na to oglne pytanie starano si przedsta-wi w nastpujcym ukadzie szczegowych zagadnie:1. denicja idealnej i realnej medycyny - misja i zawd;2. wpywy znieksztacajce medycyn realn w stosun-

ku do idealnej denicji;3.

denicja zawodu lekarza oraz przykady presji zewntrz-nych, ktre go znieksztacaj - take w stosunku do ide-alnej denicji;

4. zauwaalne zmiany w aktualnej charakterystyce za-wodu lekarza wynikajce z dziaania zewntrznych

presji (pkt. 3);5. problemy ksztatowania zawodu lekarza bezporednio

skoncentrowanego na problemach ludzi, czyli huma-nistycznego, zgodne z wymogami idealnej medycyny,

potrzebami chorych tu i teraz oraz samych lekarzy;6. budowanie autorytetu lekarza jako sposb na zmniej-

szenie negatywnych wpyww zewntrznych presji na

zawd lekarza.

WSPCZESNA DEFINICJA MEDYCYNY,WARTOCI PODSTAWOWE (TRWAE,

WIECZNE) I ZMIENNE, WIZJA IDEALNAI REALNE UWARUNKOWANIA XXI WIEKU

DenicjaPojcie medycyna jest struktur zoon z co naj-

mniej 3 skadowych:

Skadnik 1:podstawowe nauki przyrodnicze wyjaniajce zycz-

ne i chemiczne podstawy procesw zachodzcych w y-wym, zdrowym lub chorym organizmie - cel poznawczy

Skadnik 2:nauki kliniczne dce do wyjanienia zycznych

i psychicznych procesw w jednostkowym ukadzie kon-

kretnego pacjenta, stanowicego psychosomatyczn jed-no - do celw terapiiSkadnik 3:

praktyka medycyny, ktra jest stosowaniem informa-cji i umiejtnoci z podstawowych lub klinicznych naukdo konkretnego czowieka w celu leczniczej interwencji- tu i teraz.

Medycyna wyzyskuje do celw ulepszania i zacho-wania zdrowia i ycia ludzi postpy wszystkich innychnauk - zycznych, chemicznych, biologicznych i spoecz-nych a take postpy wszystkich rodzajw technik. Jesteklektycznym zbiorem nauk i technik tworzonym i stoso-

wanym do realizacji podstawowych celw medycznych.Z tego wzgldu jest wiedz wieloskadnikow, o bardzowysokiej dynamice innowacyjnej.

W zakresie praktyki leczniczej wykorzystuje metodybada i analizy obserwacji i metody umoliwiajce obiek-tywn ocen ich wartoci (EBM). Nie obejmuj one jednakwszystkich potrzeb medycznych, ktre wystpuj w prak-tyce klinicznej. Wtedy medycyna siga po decyzje opartena dowiadczeniu lub autorytecie, na opiniach ekspertw.Mog one mie charakter opinii nie w peni udowodnio-nych zawierajcych subiektywne sdy i rekomendacjeokrelane z tego powodu mianem sztuki lekarskiej.

Wyjtkowy charakter medycyny i menederyzm.Medycyna i misja tych, ktrzy j przynosz ludziom

cierpicym z powodu zagroe (biologicznych, psychoe-mocjonalnych lub spoecznych) dla ycia i zdrowia, wy-wodzi si pierwotnie z instynktu samozachowawczgoczyli stanowi organiczny czynnik istnienia czowieka.Jest obecnie jego ucywilizowan sublimacj. Potrzebamedycyny wynika wic z samej natury ycia ludzi, z y-ciowej organizacji ich bytu. Jest naturaln potrzeb, na-dziej i niezbywaln pomoc (5, 6, 7). Dlatego towarzy-szy w rnych formach ludziom od narodzin do mierci.

Myl si ci, ktrzy sdz, e mona te naturalne zadaniamedycyny dowolnie zmienia, ogranicza lub odrzuca.Myl si take ci, ktrzy uznaj medycyn i opiek zdro-wotn za tak sam dziaalno jak np. produkcja prze-mysowa i handel czymkolwiek. Medycyna ma charakterwyjtkowy (8, 9). Odnosi si bowiem do wartoci i prob-lemw, ktrych czowiek nie wytwarza, ale ktre daje munatura, a wic sia, ktrej nie poddaje si naiwnemu me-nederyzmowi. Ma ona jake silny skadnik duchowoci,emocji. Dotyczy samego sensu ycia, a nie tylko - jak to

proponuj menederowie - sensu obrotu towarowego.


15/120


Ci, ktrzy przynosz ludziom dobro medycyny, niemog by handlowcami, a ci ktrzy je uzyskuj, niemog by tylko nabywcami towaru klientami (10).

Dziaania ekonomistw, menederw, przemysow-cw i kupcw s z natury spraw w tym zakresie podrzdne.Powinny suy nadrzdnym, ludzkim celom medycyny,nie mog odbiera jej znaczenia hoministycznego kon-

centracji na wszystkich aspektach yciowych potrzeb lu-dzi w szerokim rozumieniu tego okrelenia (11). Mene-der ma suy medykowi a nie odwrotnie. Ekonomicznei organizacyjne wzgldy stanowi podstaw ksztatowa-nia metod dziaa medycznych. W ich funkcjonowaniumusi jednak w sposb nadrzdny by uwzgldniany gostych, ktrzy bezporednio sprawuj opiek medyczn, re-

prezentuj bezporednio potrzeby chorych zagroonychmierci i nieszczciem ludzi. Sytuacja, kiedy pozbawie-ni wyobrani medycznej i spoecznej niektrzy menede-rzy decyduj w istocie o ksztacie medycyny i sposobachleczenia jest niemoralna. Nie moe by tak, e do autora

tej wypowiedzi mwi student medycyny prosz pana,po co nam si uczy interny wystarczy jak naucz si tejmedycyny, ktra jest w katalogu wiadcze NFZ.

Niekiedy takim szkodliwym praktykom poddaj sitake osoby formalnie powoane do ksztatowania opie-ki medycznej, pomagajcej ludziom, a nie zyskom. Bymoe z tych powodw reformistyczne dziaania w opiecezdrowotnej przypominaj obecnie biblijn przypowieo budowaniu wiey Babel. Pomieszanie celw, poj, j-zykw i metod jest due. Niekiedy brakuje przestrzegania

podstawowych paradygmatw medycyny. W tym szcze-glnie jej wyjtkowego charakteru.

Pytania i obawy.Z powyszych uwag rodzi si obawa o mono za-

chowania szczeglnej, hoministycznej natury spoeczno--ekonomicznych misji medycyny w cigle zmieniajcychsi uwarunkowaniach XXI w.

Pod wpywem nieprzemylanych decyzji i uwarun-kowa menederskich mog - albo musz - powstawa

postawy lekarzy traktujce chorych jak konsumentwi klientw, ktrym sprzedaje si towar - wiadczeniamedyczne. Tymczasem zawsze koniecznym wiecznymzadaniem medycyny jest przynosi polepszenie w losach

ludzi chorych nie dlatego, e maj pienidze ale dlatego,e s wanie ludmi. Narzuca si porwnanie z ideamiprzedstawionymi w micie o Prometeuszu. By on tyta-nem, ktry dziaa dla dobra ludzi, da im ogie i ciepowbrew decyzji Zeusa i innych okrutnych, starogreckich

bogw. Zosta za to ukarany, ale w kocowym akcie opi-sanym w tym piknym micie zwyciy. Oby tak byoz nasz medycyn.

Obecnie jednak opinia publiczna wylicza wiele grze-chw wspczesnej medycyny. Ich listy s zmienne, cz-sto przeciwstawne.

Wymienia si np.: technicyzm, nadmierny profesjona-lizm i scjentyzm, brak miejsca na analiz wartoci oso-

bowoci i kultury, zbyt manipulacyjn rol lekarza i brakczynnego uczestnictwa pacjenta w procesie leczenia, brakopiekuczoci instytucji medycznych i ich materialn bie-d oraz organizacyjne niedostatki, sabo postawy zapo-

biegawczej i niedostatek wychowania zdrowotnego, itd.

Pojawiaj si z tych powodw pytania:Lekarz co to znaczy obecnie, jak okreli monaw peny sposb jego misj na tle aktualnych, cywilizacyj-no-spoecznych przemian? Czy czynniki te nieodwracal-nie ograniczaj misj idealnej medycyny oraz idealne tre-

ci zawodu lekarza? Czy menederskie wpywy maj tylkoprzejciowy charakter a zawd lekarza jak Feniks z po-piow odrodzi si w swojej wyjtkowej postaci suby lu-dziom opartej na poczeniu wiedzy, uczu i moralnoci?

CHARAKTERYSTYKA ZAWODU LEKARZA TERANIEJSZO I PRZYSZO

Praca lekarza -w XXI wieku.Zawodowe dziaanie lekarza-praktyka skada si z se-

rii maych lub wikszych problemw, ktre przynoszjego chorzy.

Kady chory wymaga zastosowania metody nauko-wego mylenia. Praca lekarza-praktyka rni si, bymoe, wiksz typowoci problemw, ich skal oraz ko-niecznoci jak najszybszego dochodzenia do rozwizai decyzji - pozostaje jednak w swej istocie dziaalnociopart na metodzie naukowej. Lekarz musi jednak doczsto polega nie tylko na wiedzy ale ucieka si do

metod sztuki lekarskiej. Mona dla wyjanienia tej opi-nii uy nastpujcego porwnania. Muzyka skada siz akustyki i matematyki, ale dziaa autonomicznie: dajeto now jednostk zwan wanie muzyk - nie mona jej

ju zdeniowa terminami akustyki i matematyki.Medycyna jest te tak sum chemii, zyki i nauk hu-

manistycznych, ktra dziaa autonomicznie, nie mona jejzdeniowa terminami pierwotnych skadnikw.

Praca lekarza przy ku chorego wyrnia si wie-loma wyjtkowymi cechami i okolicznociami. Praca taodbywa si w okolicznociach zwizanych z najwikszy-mi napiciami intelektualnymi i emocjonalnymi przey-

wanymi przez chorego, jego rodzin i otoczenie, a takeprzez zesp leczcy (12, 13, 14).

Osobowo lekarza w XXI wieku.W wyniku powyszych okolicznoci wytwarza si, za-

wsze indywidualna, osobowo zawodowa. Osobowolekarza musi by taka, aby korzystnie oddziaywaa nachorego, aby gwarantowaa najlepsze i najstaranniejszewykonanie wszystkich zada zawodu lekarskiego, wyni-kajcych (cigle w nowej formie, zalenie od rodzaju bio-logicznej, psychicznej i spoecznej odrbnoci chorego)


16/120


z warunkw spoecznych, materialnych i okolicznoci,w jakich lekarz te zadania realizuje.

W jej obrbie powstaj zalety (cnoty) dobrego lekarza: Uczciwo Dokadno Realno ocen Zintegrowana osobowo

Wiedza, wiadomo znacze decyzji Altruizm, komunikacja.Buduj one tak potrzebne do wykonywania zawodu

lekarza zaufanie pacjentw i zaufanie spoeczne.

Lekarz, take w XXI wieku - nie wszystko moeCechy dobrego lekarza ujawniaj si w wykonywaniu

zawodu w realnych warunkach ycia pacjentw. Jak teokolicznoci mona scharakteryzowa?

Wszystkie strukturalne i funkcjonalne skadniki poj-cia zawodu lekarskiego podlegaj cigym ocenom indy-widualnym pacjentw oraz analizom spoecznym. Doty-

cz one sprawnoci medycyny szczeglnie o charakterzemerytorycznym, organizacyjnym a take ekonomicznym.W tym zakresie wymogi staj si coraz wiksze. Wywie-raj presj na zawd lekarza tak w zakresie badawczym

jak i praktycznym (15, 16, 17). Lekarz ma sprawnie roz-wizywa wikszo problemw zdrowotnych. Jakeczsto oczekiwania spoeczne przekraczaj w tym zakre-sie realne moliwoci.

Wyliczono, e w patogenezie chorb ukad czynnikwsprawczych obejmuje:1. Genom - 16%. Jest to wspdziaanie okoo 100 000 ge-

nw tworzce indywidualn charakterystyk organizmu.2.

rodowisko - 21%. S to wpywy zewntrzne, ogl-nobiologiczne oraz zalene od zmian naturalnych lubod cywilizacji - spoeczno-kulturowe i ekonomiczne.

3. Styl ycia- 53%. Jest to wiedza, umiejtnoci, nawyki,zwyczaje, przekonania, postawy, wierzenia, wartociyciowe, pogldy, wzory, efekty marketingu, uwarun-kowania ekonomiczne, warunki pracy i rekreacji, sub-kultury (punki, graciarze itd.).

OCZEKIWANIA SPOECZNE

Czynniki spoeczne w duej mierze ksztatuj mo-

del ycia i chorowania. Medycyna wspczesna i lekarz,mimo wszelkich postpw naukowych i technicznych,mog tylko czciowo je kontrolowa.

Wspczesnego lekarza obciono jednak pen odpo-wiedzialnoci za sprawy z zakresu ksztatowania yciai zdrowia, ktre medycyna moe zmienia w ograniczo-nym zakresie. Niekiedy przypomina to instytucj chop-ca do bicia. Politycy i osoby kierujce spoeczestwemi pastwem w zakresie zdrowotnoci przenosz chtnieswoje trudnoci na medycyn i lekarza. Tego rodzaju pre-sje zmieniaj szans na wykonywanie zawodu lekarza

jako misji. Pojawia si profesjonalista dziaajcy na za-sadach administracyjnych. To ogranicza rol medycynysformuowan we wczeniej podanej denicji.

Spoeczestwo oczekuje od lekarza, e bdzie dziaana wielu poziomach.

S to:1.

Poziom kompetencji technicznej umacnianie zdro-wia oraz rozpoznawanie i leczenie chorb w sposbnajbardziej sprawny i skuteczny.

2. Poziom uczuciowy i psychologiczny dziaaniai wpywy lekarskie, majce na celu zwikszenie su-

biektywnego poczucia zdrowia, usunicie lub ograni-czenie subiektywnych skutkw choroby dla samegochorego i jego najbliszych oraz psychologiczne przy-stosowanie tych ostatnich do tych skutkw choroby,ktrych medycyna nie moe kontrolowa.

3. Poziom spoeczny przeprowadzenie racjonalnejkrytyki jakoci ycia spoecznego z punktu widzenia

medycyny, ocena problemw zbiorowych, jak np. za-groenie rodowiskowe, naduywanie lekw, wpywubstwa na jako opieki zdrowotnej.

Moralne rygory pracy lekarza.Praca lekarza przy ku chorego wyrnia si wielo-

ma wyjtkowymi cechami i okolicznociami (18, 19, 20).Rodzaj i jako decyzji powzitych przez lekarza wpywawyranie na szanse utrzymania ycia, zdrowia lub zdolno-ci do pracy, na ilo cierpienia i wielko stresu przey-wanych przez osob oddan jego opiece. Praca ta odbywasi w okolicznociach zwizanych z najwikszymi napi-

ciami intelektualnymi i emocjonalnymi przeywanymiprzez chorego, jego rodzin i otoczenie, a take przez ze-sp leczcy. Znaczne postpy organizacyjne i technicznew opiece zdrowotnej w niczym nie umniejszaj znaczeniatych twierdze. W istocie rzeczy chory czowiek w -ku domowym lub szpitalnym albo na stole operacyjnym

powierza lekarzowi, tak jak dawniej, najwiksze wartociswojego bytu ycie, zdrowie, zdolno do pracy, cz-sto zwizany z tymi wartociami los rodziny, nadzieje naszczcie, na sukcesy yciowe.

Moralny cel pracy lekarza.

Lekarz jest wic obowizany realnie i skutecznie wy-korzystywa wszystkie moliwoci naukowe i spoecz-ne swoich czasw dla dobra czowieka cierpicego. Jestto nakaz, ktry ma charakter najwyszego imperatywuw pracy lekarza. Wszystkie inne przepisy i normy post-

powania powinny mu by podporzdkowane. Z punktuwidzenia etyki zawodowej jest to oczywiste. Jej zasady

powinny by stosowane take przez pomocnikw leka-rza, tworzcych razem z nim zesp leczcy, a wic przez

pielgniarki i przedstawicieli innych zawodw zwiza-nych bezporednio z chorym, a take przez administracj


17/120


ochrony zdrowia, sub socjaln, gospodarcz, technicz-n (21).

Sytuacje zawodowe lekarza ukadaj si w zasadziew jeden cig pracy w stanie alarmu, walki o ycie lubzdrowie chorych. Nie sdz, aby to stwierdzenie byo

przesadne.

Moralne kryteria zawodu.W rezultacie mona stwierdzi, e zadania zawodowe

lekarza, rodzaj jego pracy, nakadaj szczeglne rygory.W zasadzie jest on osobicie odpowiedzialny za ilo i ja-ko swojej wiedzy, jak ma do dyspozycji w swojej dzia-alnoci zawodowej, oraz za umiejtno jej zastosowaniaw praktyce, w konkretnych warunkach.

Praca z osobami chorymi powoduje, e kady lekarzgboko i starannie wnika zarwno w biologiczn, jaki psychoemocjonaln i spoeczn problematyk ludzkiejegzystencji. Jego zadaniem jest uczyni t egzystencj

z powrotem lepsz, szczliwsz dla tych, ktrzy si o todo lekarza zwracaj. W tym zakresie pojawia si wielepraktycznych pyta: jak rozdzieli odpowiedzialnomidzy rnych lekarzy, np. klinicystw i pracownikwlaboratoryjnych, personel redni, administracj, obsugtechniczn itd.? Jak dokonywa moralnej oceny pracyzespoowej? Jak rozwizywa konikt wartoci i zasadwrd jednostek tworzcych zesp i instytucj? Czyszpital powinien deklarowa, i do jakiego stopnia, specy-czny system wartoci? Jak uzgadnia w zespole prawnei etyczne wartoci decyzji instytucjonalnych? Czy etyka

ma wyprzedza prawo, czy szpital moe zajmowa sta-nowisko etyczne w przypadkach, kiedy nie ma jeszczeregulacji prawnej? Jakie s istotne blisze i dalsze celeszpitala?

Szpitale, zespoy, zorganizowana, wielostopniowaopieka nad chorym czowiekiem to zbyt skomplikowa-

na dziaalno, aby atwo przekona ludzi o moralnocicelw i perspektyw. Instytucje musz si wicej stara,aby to udowodni i pokaza

Zewntrzne spoeczne i cywilizacyjne presje dzia-ajce na medycyn i zawd lekarza

Po scharakteryzowaniu cech wspczesnej medycynyi zawodu lekarza mona wymieni list typowych presji,ktre sposb ycia i wartoci spoeczno-ekonomiczneXXI wieku wywieraj na zawd lekarza.

Oto ich przykady:

Presja 1. Rozam i rozczarowanie istniejce mi-dzy lekarzami a organizatorami i menederami opiekimedyczno-spoecznej.

Zdaniem rodowiska lekarskiego, a wic osb, ktrebezporednio zajmuj si chorymi, w dziaaniach polity-kw ochrony zdrowia oraz organizatorw i menederwnie mona si doszuka spjnej wizji systemu dziaa

prozdrowotnych. Narzucane czsto w biurokratycznysposb nakazy, kontrole i ograniczenia nie s przygoto-wywane z wystarczajcym udziaem lekarzy, a nawet po-mijaj konieczne kryterium wiedzy i umiejtnoci, a take

Ryc. 1. Presja 1. Lekarz i czynniki organizujce opiek medyczno-spoeczn rozam i rozczarowanie (wg 24).


18/120


dozna emocjonalnych i moralnych. Kontrowersje wzbu-dzaj te preferencje w sposobie nansowania dziaamedycznych. Istniej niejasnoci w sposobach docieraniawsparcia nansowego do konkretnych chorych. czysi to z brakiem innowacyjnoci w rozwijaniu prewencji,oraz w braku planowych ocen jakoci wynikw leczenia

(ryc. 1).

Presja 2. Biedny musi by 2 razy mdrzejszyW zakresie prewencji i leczenia chorb w ujciu ob-

cie o spoeczno-ekonomicznym charakterze koniecznejest umiejtne, podejmowane we wsppracy z lekarzamia take z przemysem farmaceutycznym i wytwarzaj-cym sprzt medyczny, decyzji o przeznaczeniu rodkwnansowych w lecznictwie. W tym zakresie konieczne

jest ujcie rozlicze nansowych take na zasadach etycz-nych (10). W ryc. 2 podano wielkoci kwot wydawanychz budetu pastwa na 1 mieszkaca rocznie. Miejsce Pol-

ski budzi wiele reeksji. S one siln presj zmieniajczawd lekarzy nie tylko z tego powodu, e kwoty w Polsces bardzo mae, ale take dlatego, e pozostaje pytanie do-tyczce racjonalnoci wydatkw. Powstaje np. pytanie: czyte niskie kwoty na opiek medyczn s tak wydatkowane,eby nie deformoway zawodu lekarskiego? (ryc. 2).

Presja 3. Menederyzm i zasada duych zyskw w ba-daniach terapeutycznych.

Tendencje te przenikny take do bada nauko-wych w zakresie terapii i do rodowisk pracownikw

badawczych. Obserwuje si pojawienie opracowao marketingowym charakterze. Ta tendencja jest czstosprzeczna z etyk bada naukowych. Przynosi stratya take zmienia charakter zawodu lekarza (ryc. 3).

Presja 4. Nadmierna technicyzacja w praktyce.Jak to wczeniej wspomniano w zawodzie leka-

rza mieszcz si obok siebie denie do wprowadza-nia do praktyki najnowszych postpw technicznych

Ryc. 2. Presja 2. Dyskryminacja organizacyjna i polityczno-ekonomiczna przykad, rok 2008.

Ryc. 3. Presja 3. Panowie! Odkryem lek na chorob, ktrej jeszczenie ma. Musimy j odszuka (wg 23/13).


19/120


i naukowych obok spoecznej i uczuciowej odpowiedzial-noci za los chorego. W wielu dziaach, take na zasadzieosigania maksymalnych zyskw wprowadza si urz-dzenia techniczne, ktre nie s merytorycznie uzasad-nione. Zachca si chorych, aby sami bez opinii lekarzynansowali takie techniczne badania, ktre wydaj im siuzasadnione na zasadzie czsto przypadkowych, niepro-

fesjonalnych informacji. Ginie w ten sposb znaczeniedowiadczenia klinicznego i opiekuczo medycyny.Zmienia si obraz zawodu lekarza (ryc. 4).

Presja 5. Medialna wiea Babel w medycynie.Badania medyczne powinny by spoecznie uzasad-

nione. Ich tematyka i metodologia wynika powinnyz potrzeb medycyny ukierunkowanej na realne potrzebychorych. Zgiek medialny wok niektrych rodzajw ba-da i problemw medycznych czsto wypacza t zasad.Zmienia charakter zawodu lekarza (ryc. 5).

Presja 6. Niewystarczajca spjno midzy biologii technologi a dziaaniami humanistycznymi.

W praktykowaniu zawodu lekarza bardzopoyteczne jest zharmonizowanie dziaatechnicznych z dziaaniami o charakterze hu-manistycznym. Wspistnienie tych 2 kierun-kw praktyki lekarskiej nadaje jej lepsz sku-teczno. Wydaje si jednak, e wspczenierozdwik midzy naukami technicznymia humanistycznymi w medycynie zwikszysi. Jest to zjawisko wypaczajce zawd le-

karza (ryc. 6).

Presja 7. Standardomania.Ksztacenie lekarza zakada wytworzenie

zdolnoci do twrczej obserwacji i krytycz-nego mylenia. W wielu sytuacjach praktycz-nych obserwuje si mimo to decydujc roltzw. standardw postpowania lekarskiego.Wydawane s one w wielkiej liczbie i naka-dach po przygotowaniu niekiedy przez dosubiektywnie mylce grono ekspertw.

Ryc. 4. Presja 4. Techniczne propozycje w opiece medycznej powinny by podporzdkowane realnym potrzebom pacjentw.

Ryc. 5. Presja 5. Znieksztacenia medialne wyobraenia spoecznego o zawodzielekarza (wg 24).


20/120


Pojawia si standardomania jako sposb na uproszcze-nie pracy lekarskiej. Zawodowa sylwetka lekarza ulegazmianie (ryc. 7).

Presja 8. Komunikacja lekarz-pacjent i jego rodzina.Stosunek lekarza do pacjenta wymaga wzajemne-

go zaufania ze wskazaniem na potrzeb przewodnictwa

lekarza w procesach realizacji pre-wencji i leczenia. W tym zakresie

jednak obserwuje si, e pomidzylekarza a pacjentw wkroczyy media,marketing a nawet polityka. Zawdlekarza z tego powodu ponosi straty(ryc. 8).

Presja 9. Spaczenie zasad odpowie-dzialnoci zawodowej.

Lekarz jest odpowiedzialny za wy-niki swojej pracy prawnie i moralnie.

Nie s one zawsze takie jakie oczekujpacjenci, ich rodziny, grupy spoeczne.Moe to wynika z braku rozwizamerytorycznych lub z bdw w po-stpowaniu lekarskim. Te pierwsze s

powodowane przyczynami obiektyw-nymi, te drugie s karalne.

W realnym yciu obserwuje siw tym zakresie naduycia. Powstaynp. specjalne kancelarie adwokackie

nadajce czsto w nieuzasadniony sposb praktyce lekar-skiej atrybut podejrzliwoci. Sprawy o tzw. odszkodowa-nia s czsto wynikiem denia tylko do uzyskania zysku.

Nadaje to take zawodowi lekarskiemu negatywne cechy(ryc. 9).

Ryc. 6. Presja 6. Relacja midzy naukami biologicznymi i technik a naukamihumanistycznymi w medycynie nie s zharmonizowane.

Ryc. 7. Presja 7. Co czyni? pacjent nie mieci si w naszych standardach (wg 23/182).


21/120


Powyej podano przykady kilku presji ksztatujcychzawd lekarza w XXI w. Jest ich o wiele wicej. Powo-duje czsto nieoczekiwane zmiany w charakterystyce za-wodu lekarza.

Czynniki i okolicznoci, ktre mog uatwi zblieniesi do wizji lepszej medycyny oraz lepszego ujcia zawo-du lekarza

Jak ksztatowa charakter zawodu lekarza zgodniez zasad salus aegroti suprema lex, a wic zasadami

idealnej etyki zawodowej i misji medycyny?Czy jest moliwe: podjcie szerszej nowej dyskusji dotyczcej zmienia-

jcej si sylwetki medycyny i lekarza we wspczes-nych uwarunkowaniach w rodowisku medykw,

podjcie wysiku na rzecz medycyny lepiej zorientowa-nej na realne potrzeby pacjentw,

stworzenie ruchu na rzecz integracji takich wysikw, uzyskanie realnego wpywu na elity polityczne, leka-

rzy i organizatorw opieki medycznej i decydentw, naprzyblienie do rzeczywistoci takiej medycyny jaktworzy nam tradycja, potrzeby ludzi, zachowanie ich

praw i godnoci.W tym zakresie pojawiaj si rne pomocneokolicznoci.1. W Warszawie np. jest to silna, konstruktywna tradycja

zawodowa: W. Biegaski, W. Orowski, J. Wgierko, Z.Askanas, D. Aleksandrow, M. Kacprzak, E. Kodejszko,J. Nielubowicz, W. Hartwig, B. Grnicki, J. awecki,H. Rogala i wielu innych twrcw medycyny.

2. Pomocn w tym zakresie moe by taka lozoa i so-cjologia. Wydaje si, e personalizm w medycynie todobry kierunek ideowy dla zawodu lekarskiego.

Uatwia on ksztatowanie u osb przewlekle chorychnowych wartoci egzystencjonalnych dla wykorzystania

penej szansy yciowej, a wic: dziaanie zgodne z osobistymi przekonaniami, wolno zrozumienie siebie i swoich moliwoci, wolno wy-

boru celw satysfakcja z wasnych dziaa i osigni, wolno

dziaania uzyskanie dobrej jakoci ycia, wypenianie oglnie

przyjtych standardw

realne cele yciowe, szczeglnie w zakresie edukacji,zawodu i pozycji spoecznej, w tym take edukacjiterapeutycznej

pozytywne stosunki spoeczne, rozwj rodziny, uznaniespoeczne

ochotnicze zaangaowanie w czyny i wzbogacanie y-cia przez altruistyczn postaw

pozytywne dowiadczenie w radzeniu sobie ze stresem uwzgldnienie psychologii i socjologii prewencji i le-

czenia w praktyce lekarskiejLeczenie nie moe by wobec tego ludzkie bez usil-

nych stara, aby znie ograniczenie wolnoci z powodu

choroby, przywrci choremu pene ludzkie prawa i torwnolegle z uwolnieniem go od blu, kalectwa lub cho-roby (4, 5, 6).3. Zwikszanie poziomu:a. kompetencji technicznej lekarza:

umacnianie zdrowia oraz rozpoznawanie i leczeniechorb w sposb najbardziej sprawny i skuteczny,

b. uczuciowego i psychologicznego lekarza:dziaania i wpywy lekarskie, majce na celu zwik-

szenie subiektywngo poczucia zdrowia, usunicie lubograniczenie subiektywnych skutkw choroby dla

Ryc. 8. Jeli pan nie znajduje u mnie adnej choroby, to muszzmieni lekarza (wg 23/159).

Presja 9. Pacjent i lekarz czy zesp medyczny? Kto jestodpowiedzialny? (wg 24).

Organizacja pracy kroczy naprzd - czowiek pozostaje ten sam

J. W. Goethe


22/120


samego chorego i jego najbliszych oraz psychologiczneprzystosowanie do tych skutkw choroby, ktrych medy-cyna nie moe kontrolowa,c. spoecznych analiz przez rodowisko lekarskie:

prowadzenie racjonalnej krytyki jakoci ycia spo-ecznego z punktu widzenia medycyny, ocena problemwzbiorowych, jak np. zagroenie rodowiskowe, naduy-

wanie lekw, zaburzenia zdrowia wynikajce ze spo-ecznej dezorganizacji, lub te optymalne wykorzysty-wanie rodkw ekonomicznych przeznaczonych na celemedyczne.

AUTORYTET ZAWODOWY LEKARZA DLAPOTRZEBY UMOCNIENIA HOMINISTYCZNEJ

ROLI MEDYCYNY I ZAWODU LEKARZA

Posuymy si w tym zakresie przedstawieniem po-gldw Prof. Michela Bergera z Niemiec, doktora h.c.Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, nieodao-

wanego poszukiwacza lepszej medycyny dla ludzi.Jego zdaniem mona by wyrni trzy kluczowe elemen-ty lub autorytety zawodu lekarza.

Pierwszym jest autorytet mdroci.Wynika on z rzeczywistej lub postrzeganej kompeten-

cji naukowej. Jego domen jest ocena sytuacji choregooraz opis rozpoznania i moliwoci leczenia. Autorytetmdroci jest rwnoznaczny z kompetencjami zawodo-wymi i musi zawsze pozostawa warunkiem sine quanonwszelkich dziaa lekarza na kadym poziomie me-dycyny. Oznacza to, e praktyka medyczna musi byoparta na nauce. Medycyna powinna by oparta na da-

nych dowiadczalnych i dowodach. Badania naukowei obiektywnie sprawdzalne dowody stanowi niezbdnenarzdzie wszelkich znaczcych dziaa kadego lekarza.Decyzje co do leczenia musz, jeeli to moliwe, opierasi na dobieranych losowo badaniach klinicznych, na-wet jeli randomizowane badania kliniczne oraz znacznacz innych bada klinicznych nie s naprawd tym, cozazwyczaj nazywamy nauk. Niekiedy zamiast mwio nauce, naleaoby raczej wspomnie o potrzebie zdro-wego rozsdku lub medycynie opartej na dowodach do-wiadczalnych, bd te po prostu logice.

Jednak nawet wysoki autorytet mdroci oparty na

kompetencjach zawodowych moe nie wystarczy. Abyto zilustrowa, posuy si pouczajc anegdot. FranzIngelnger, znany w wiecie arcykapan i czoowy przed-stawiciel medycyny, przez ponad 20 lat redaktor naczelny

New England Journal of Medicinezachorowa na nowo-twr przeyku. O ironio, jak stwierdzi, bya to dziedzinamedycyny, w ktrej by autorytetem na skal midzyna-rodow. Trudno zatem wyobrazi sobie lepiej poinformo-wanego pacjenta. Jak opowiada, po operacji zasypywany

by przez przyjaci lekarzy z caego kraju dobrymi w ich mniemaniu lecz cakowicie sprzecznymi radami.

W rezultacie i on, i lekarze w jego rodzinie czuli si corazbardziej zdezorientowani i zdenerwowani. W kocu ktomdry powiedzia mu: czego ci trzeba, to lekarza le-karza z autorytetem charyzmatycznym, niekiedy zwa-nym paternalizmem. Ingelnger znalaz lekarza, ktry w sposb paternalistyczny przej odpowiedzialno zaopiek nad nim i udzieli jednoznacznych wskazwek, jak

postpowa. Ingelnger posucha tego paternalistyczne-go lekarza, uzna jego autorytatywno, jak to sam nazwa jego charyzm - odczu ulg.

Drugim elementem jest wic charyzma jako rdo au-torytetu lekarza.

Przy nawizywaniu si komunikacji midzy lekarzema pacjentem obie strony zadaj sobie pytanie: kim w isto-cie jest mj potencjalny pacjent, kim naprawd jest mj

potencjalny lekarz. Odbywa si swoisty pojedynek oso-bowoci. Dotyczy on nie tyle sfery werbalnej, tytularnej,formalnej, ale przede wszystkim wpywu osobowocilekarza, jego uczu i emocji. Zwycia warto chary-

zmatyczna zdolno do objcia przywdztwa w kszta-towaniu dalszych losw pacjenta. Zazwyczaj empatia le-karza odczuwana przez chorego odgrywa decydujc rolw tym emocjonalnym aspekcie wzajemnych stosunkwlekarz-pacjent. Stosunkiem lekarza do poszczeglnychchorych musi kierowa empatia, bez wzgldu na to, ilu

pacjentw przyjmuje obecnie i ilu przyj w czasie karie-ry zawodowej. Chory potrzebuje wizw emocjonalnych

jako uzupenienia autorytetu wynikajcego z mdrocioraz autorytetu moralnego.

Trzecim elementem zawodu lekarza jest autorytetmoralny

Wyraony zosta ju w przysidze Hipokratesa. Wyni-ka z troski o dobro poszczeglnych pacjentw. Od lekarzaoczekuje si, e jego deniem bdzie podnoszenie war-toci ycia chorych w sposb waciwy ze spoecznego

punktu widzenia, nieprowadzcy do niesprawiedliwocii korzystny dla jednostki.

W powstawaniu sylwetki zawodowej lekarza pojawisi mog nieprawidowoci. Do zakcenia rwnowagiw charakterze zawodowym lekarza dochodzi wtedy, gdyautorytetowi mdroci nie dorwnuje autorytet charyzma-tyczny i moralny. Niekiedy chorzy nie mog wwczaszaakceptowa czysto racjonalnego podejcia i porzucaj

nowoczesn technik medyczn dla szarlatanerii medy-cyny alternatywnej. Nie trzeba dodawa, e potrzeba rw-nowagi midzy tymi trzema typami autorytetu lekarza jestrna w zalenoci od pacjenta i w zalenoci od choroby,np. choroby przewleke bez wtpliwoci stwarzaj bardzoszczegln sytuacj.

PODSUMOWANIE

Medycyna jest wielowtkowym zbiorem nauk, do-wiadcze i dziaa majcych na celu zachowanie


23/120


zdrowia czowieka, polepszanie jego losw i wartociycia. Rwnie pojcie czowiek ma wiele wymiarw:

jest to wymiar biologiczny, ale take spoeczny, kulturo-wy, cywilizacyjny, ekonomiczny.

Medycyna ma take wiele obszarw, ktrych nie opi-sano w mapach zawodowego pimiennictwa, ktre niemaj atwych drg i arytmetycznie przewidywalnych roz-

wiza. Powierzchowna wiedza i koniunkturalne sche-maty, menederskie standardy lub algorytmy unikaj tychobszarw lub opisuj je w faszywy, konformistycznysposb.

Pojawia si palca potrzeba prowadzenia obej-mujcej cae rodowisko lekarskie i medyczne szerokieji pogbionej dyskusji tych praktycznie wystpujcych

problemw. Jej celem powinno by umocnienie w opie-ce lekarskiej medycyny umiejtnie czcej szybkie iskuteczne stosowanie w praktyce postpw naukowych(translacja nauki) ze stanowicymi podstaw dobrej rela-cji lekarzy i spoeczestwa wysokimi wartociami moral-

nymi i humanistycznymi w praktyce.Ci, ktrzy do takiej sylwetki lekarza XXI wieku dzadaj trudne pytania. Staj si w ten sposb odkrywca-mi realnej, yciowej prawdy. Przynosz swoim chorymwiksze szanse. Przy okazji musz walczy z presjamina zawd lekarza, nowymi, szkodliwymi stereotypami,obala mity, wchodzi w konikty z obiegowymi opinia-mi. Musz mie wic odwag, aby pyta i aby znajdowanowe odpowiedzi.

Skuteczno obserwacji, twrczo interpretacji, znaj-dowanie dowodw takiej prawdy wymaga obok odwagitake wikszej pracy, krytycznej asymilacji zmian. XXI

wiek zwiksza szanse na osignicia opieki lekarskiej,ale take wprowadza wiksze ryzyko bdw na nowychdrogach.

PIMIENNICTWO

1. Gray I.A.M. (red.): Evidence Based Health Care. Howto Make Health Policy and Management Decisions.Churchill-Liwingstone, Edynburg 1997.

2. Maynard A., Chalmers L. (red.): Non-random Re-ections on Health Care Services Research: on 25-thAnniversang of Archie Cochranes Effectiveness and

Efciency, BMJ Publishing Group, London, 1977.3. Pancheon D., Wright J.(w:) The Evidence Base forDiabetes Care, Williams R., Herman W., KinmonthA.L., Wareham W.J. (red.), J. Wiley and Sons, Chiche-ster etc., 2002, 730-752.

4. Marczewski K. (red.): Notatki do wicze z etyki me-dycznej, czyli jak i po co odrnia eutyni od eutana-zji. Wyd. A.M. w Lublinie, 2003.

5. Brzeziski T.: Etyka lekarska, PZWL, Warszawa, 2002.6. Gillon R.: Etyka lekarska - problemy zjologiczne.

Warszawa, PZWL, 1997.7. Wieckluk A, (red.): Terminalnie chorzy. Hospicjum.

Prace Komisji Etyki Medycznej, Krakw, 1996.8. Dbrowski K.: Zdrowie psychiczne i problem mierci.

Zdrowie Psychiczne, 1980, 4/XXII, 16-17.

9. Kotarbiski T.:Myli o ludziach i ludzkich sprawach.Wyd. PAN, Wrocaw, Warszawa, Krakw, Gdask,d, 1986.

10.Kurkowski J.L.: Czowiek i medycyna - pienidze alboycie. Wyd. Akademii Medycznej, Katowice, 1997.

11.Nestorowicz M.:Prawo medyczne. Wyd. Tow. Nauko-wego Organizacji i Kierownictwa, Dom Organizato-ra, Toru, 2001.

12. Tato J.: Podrcznik edukacji terapeutycznej. PWN,Warszawa, 2000.

13. Tato J.: Medycyna w USA. PZWL, Warszawa, 1967.14. Tato J.: Filozoa w medycynie. PZWL, Warszawa, 2003.15.

Schmidt H.G., Norman G.R., Boshuizen H.P.: A cog-nitive perspective on medical expertise: theory andimplications. Acad Med 1990, 65, 11-621.

16. Shion D.A.: Educating the Reective Practitioner, SanFrancisco: Jossey-Bass, 1987.

17.Miller G.E.The assessment of clinical skills/compe-tence/performance. Acad Med 1990, 65, 563-567.

18. Stewart M., Brown J.B., Weston W.W. i wsp.: Pa-tient-Centred Medicine. Transforming the ClinicalMethod. Thousand Oaks, Sage, 1995.

19.Little P., Everitt H., Williamson L. i wsp.: Observatio-nal study of effect of patient centredness and positive

approach on outcomes of general practice consulta-tions, BMJ, 2001, 323, 908-911.20.Litte P., Everitt H., Williamson I. i wsp.: Preferences of

patients for patients centred approach to consultationin primary care: observational study. BMJ 2001, 322,468-472.

21. Stewart M.: Towards a global denition of patient cen-tred care. BMJ, 2001, 322, 444-445.

22. Tato J., Czech A., Bernas M., Szczeklik-Kumala Z.,Bernacka E.: Socjologia cukrzycy, Wyd. Towarzy-stwo Edukacji Terapeutycznej, Warszawa, wyd. Escu-lap, d, 2013.

23.

Hermans E.H.: Humor in de genees kunde, Marcus,Netherlands, 1961.24.Johnson A.G., Johnson P.R.V.: Making sense of medi-

cal ethics, Hadder Arnold, London, 2007.


24/120


Medycyna, lekarz, zawody wspomagajce lekarza, opieka zdrowotna, organizacja opieki zdrowotnej, polityka zdro-

wotna i ekonomika wiadcze medycznych to zadania, ktrych jedynym celem jest maksymalna walka o zdrowie po-

jedynczego czowieka. To samo mona stwierdzi w odniesieniu do zdrowia publicznego. Lekarz i osoby, ktre z nim

wspdziaaj, wykonuj misj posugi ludziom w duchu poszanowania wszystkich praw ludzkich. Celem zawodu le-

karskiego jest wycznie dobro chorego, si motoryczn - metody wynikajce z postpu naukowego, a sprawdzianem

- bezwzgldne i ostre oceny etyczne i spoeczne. Wszelkie ustpstwa, niedomwienia lub zafaszowania tych zasad

powoduj zanik skutecznoci misji lekarzy, utrat zaufania spoecznego, powstawanie naduy moralnych, etycznych

i prawnych, wicej - wiod na manowce pogardy spoecznej.

Zawd lekarza nie moe by poddawany wynaturzeniom zysku nansowego, uzalenienie wiadcze zdrowotnych

od formalnych procedur ograniczajcych inicjatyw w dziaaniach lekarza. Caa historia zawodu lekarskiego dowodzi,

e takie zasady przynosz kiesk medycyny i zaamanie jej podstawowej roli.

Z tych powodw sami lekarze musz znowu walczy o priorytet etyki i bezinteresownoci w leczeniu chorych nadkrzywdzc chorych komercjalizacja.

MOTYWY PRACY LEKARZA


25/120

Oryginalne prace badawcze

Original research works


26/120


N.V. PASHKOVSKA1, K.A. CHYMPOY2, I.V. PANKIV3

ASSOCIATION OF THE PRO197LEU POLYMORPHISM

OF THE GLUTATHIONE PEROXIDASE 1 GENE ANDMARKERS OF THE ENDOTHELIUM FUNCTION INPATIENTS WITH CHRONIC, DIFFUSE LIVER DISEASES.

GENOMIC INFLUENCE ON THE CLINICALPHENOTYPE OF CHRONIC, DIFFUSE LIVER DISEASES.

SKOJARZENIE PRO197LEU POLIMORFIZMU GENU PEROKSYDAZYGLUTATIONU 1 ORAZ MARKERW CZYNNOCI RDBONKA U PACJENTWZ PRZEWLEKYMI, UOGLNIONYMI CHOROBAMI WTROBY.

WPYW ZMIENNOCI GENW NA KLINICZNY FENOTYP PRZEWLEKYCH,UOGLNIONYCH CHORB WTROBY.

1Department of Clinical Immunology, Allergology and Endocrinology, Bukovinian State Medical University, Ukraine.2Department of Internal Medicine, Bukovinian State Medical University, Ukraine.

3

Institute of Gerontology named after D.F. Chebotarev, National Academy of Medical Sciences, Kyiv, Ukraine.

STRESZCZENIE. Cele bada. Patogeneza przewlekych, uoglnionych chorb wtroby (Chronic Diffuse Liver Diseases CDLD) nie jest wystar-czajco wyjaniona, przedstawia wiele niedostatecznie zbadanych problemw. Stwierdzenia powysze odnosz si wrd innych czynnikw do znaczenia zaburze czynnoci rdbonka szczeglnie wynikajcych z predyspozycji genetycznej. Z tych wzgldw podjto wasne badaniatego problemu ujmowanego w nowy sposb.Metody. Przeprowadzono kliniczno-dowiadczalne badania majce na celu wyjanienie mechanizmw uszkodzenia stanu czynnociowego rd-bonka w CDLD. W tym celu oznaczono wystpowanie genetycznie uwarunkowanego polimorfizmu PRO197LEU - substytucja leucyny przez pro-lin w kodonie 197 ludzkiego genu regulujcego syntez i funkcj enzymu peroksydazy glutathionu (GPX1) to jest enzymu przeciwdziaajcego

dziaaniu oksydacyjnego stresu.Dodatkowo okrelono stan czynnociowy tarczycy.Badania dotyczyy 28 pacjentw z CDLD.W zakresie genetyki 1. oceniono polimorfizm PRO197LEU genu GPX1; 2. oznaczono wybrane markery czynnoci rdbonka.Wyniki. Stwierdzono, e badany polimorfizm genu GPX1 jest istotnie skojarzony ze zwikszonymi poziomami markerw uszkodzenia funkcji rd-bonka u homozygotycznych nosicieli polimorfizmu PRO197LEU.Wskazuje to na moliwy udzia predyspozycji genetycznej do dysfunkcji rdbonka w patogenezie CDLD.

Sowa kluczowe Przewleke, uoglnione choroby wtroby (CDLD), zaburzenia czynnoci tarczycy, czsteczki adhezyjne ICAM, czynnordbonka, PRO197LEU polimorfizm genu peroksydazy glutationu (GPX1).


27/120


28/120


In this paper the specic research results elucidatingthis pathogenetic problem are described.

AIM OF THE STUDY

The study was aimed at:1. The determination of the markers of the endothe-

lium function in patients with CDLD with examining alsothe potential secondary disorders in thyroid hormonesblood concentration.

2. Assessing the possible association of the assessedendothelial function markers with the PRO197LEU poly-morphism of the GPX1 gene.

It was assumed, that such studies may enlarge the kno-wledge concerning the CDLD pathogenesis.

MATERIALS AND METHODS

Materials and methods are described in the following

8 sections.1.28 patients with CDLD aged from 25 to 74 (an ave-rage age 52,36,09) were included into the study. Therewere 19 men (67,9%) and 9 women (32,1%), an averageduration of the disease was 5,91,30 years. The controlgroup included 20 practically healthy individuals (an ave-rage age - 52,212,15), 13 men (65,0%) and 7 women(35%) among them.

2.The diagnosis of chronic hepatitis (CH) was made in13 individuals (46,4%) with an average age of 49,68,59.There were 7 men (53,8%) and 6 women (46,2%) amongthem, an average duration of the disease was 6,02,10 ye-

ars. A mild form of CH was found in 8 patients (28,6%)and moderate form in 5 patients (17,8%).Liver cirrhosis (LC) was diagnosed in 15 patients

(53,6%) with an average age of 55,07,43. Men constitu-ted 11 patients (73,3%), women 4 (26,7%), an averageduration of the disease was 5,71,80 years. A mild formof LC was found in 9 patients (32,2%) and moderate form- in 6 (21,4%).

The diagnosis of CH and LC were made accordinglyto the Classication of the World Congress of Gastroente-rologists (Los Angeles, 1994, with additions of V. Desmetet al, 1995) and specications of the International Classi-

cation of Diseases (ICD) of the 10th

revision [4].CH and LC were veried on the basis of anamnesis,objective status, common laboratory methods of examina-tion (general blood and urine analyses, biochemical bloodtests - bilirubin and its fractions, ionogram, proteinogram,coagulogram). The following enzymes were examined in

blood serum: alanine-minotransferase (AlAT), aspartate--aminotransferase (AsAT), gammaglutamyltransferase(GGT), alkaline phosphatase (AP). The levels of urea,creatinine were determined in the blood serum as wellas markers of hepatitis B and C viruses. Instrumental

examinations were also conducted - USG of the abdomi-nal organs, esophago-gastro-duodenobroscopy.

The degree of the morbid, activity of CH and LC wasassessed on the basis of clinical manifestations and bio-chemical markers AlAT, AsAT activity, thymol test tur-

bidity, bilirubin level in the blood (5).The degree of LC compensation was estimated by the

criteria of .G. Child and J.G. Turcotte (1964) in the modi-cation of K.N.H. Pugh (1973). The levels of albumins andprothrombin were determined in the blood serum, the presenceof ascites and encephalopathy was examined in each case (13).

The degree of portal hypertension was assessed on thebasis of the varicose dilatations in the lower esophagealsection, presence of the dilatation of the subcutaneous ve-ins of the anterior abdominal wall, splenomegaly, ascitesand hepatic encephalopathy (7).

3.Using the above described clinical examination thepatients were included into the group for further study.The inclusion criteria were: the age from 25 to 76, diag-

nosed CH and LC (of a mild and moderate activity) asveried by clinical, laboratory and instrumental examina-tions. Informed, written consent of the patient to partici-

pate in the study was taken in each case.These patients were excluded from the investigation:

patients with decompensated LC (III degree of hepatic--cellular failure, hypoalbuminemia less than 30%, III-IVdegree of hepatic encephalopathy, resistant ascites, sy-stemic hypotension), chronic hepatitis of a viral etiology,Wilsons disease, congenital 1-antitrypsin insufciency(1-inhibitor of proteinases), idiopathic (genetic) hemo-chromatosis, autoimmune hepatitis, diabetes mellitus,

III-IV degree of chronic heart failure with ejection fra-ction of the left ventricle less than 45%, acute disordersof the cerebral circulation and acute coronary syndrome,

psychological disorders, residents of the III-IV zones ofradiation contamination, individuals during pregnancyor lactation period or those receiving oral contraceptives,with any acute inammatory processes, other concomi-tant decompensated diseases or acute conditions able toaffect the results of the study.

4.The status the thyroid homeostasis were studied bythe assessment of free thyroxine (fT

4), free triiodothyroni-

ne (fT3) and thyroid stimulating hormone (TSH) by means

of immune-enzymatic method using the reagents Immu-neFa-TTH, IFA-SvT3 and IFA-SvT

4-1 (JSC Immu-

notech) on the analyzer of immune-enzymatic reactionsUniplan calculating the levels of fT

3/fT

4, fT

4/fT

3.

5. Alleles of PRO197LEU regions in GPX1 gene werestudied by means of extraction of the genome DNA fromleukocytes of the peripheral blood with further ampli-cation of a polymorphic region by means of polymerasechain reaction (PCR) on the programmed amplicatoryAmply-4L (Biocom) with individual temperature

program for the parameters of every gene.


29/120


Depending on GPX1 gene PRO197LEU polymorphi-sm there were 12 homozygotes by PRO-allele, 8 byLEU-allele and 8 PROLEU-heterozygotes.

Table 1 presents succession of oligonucleotides in pri-mers and their calculation positions on chromosomes.

DNA extraction was conducted by means of DNA--sorb-B reagents, variant 100 according to the instru-ction. Puried DNA was kept under the temperature of2020C. Samples for PCR were prepared by means ofAmplySense 200 1 set.

6.The content of soluble intercellular adhesion mole-cule 1 type (ICAM-1) in the blood serum was determi-ned with immunoenzymatic method using the commer-cial test system BenderMedSystems.

Functional, endothelial state was also estimated bythe content of NO metabolites and the amount of des-quamated endothelial cells in the blood. NO content inthe blood serum was estimated by the concentration ofits nal stable metabolite NO

2and the content of total

nal metabolites of NO (nitrates+nitrites). The methoddetermining NO

2content in the venous blood plasma was

based on the photocolorimetric detection of optic density

of NO2stained complex by Griess test [11]. The amountof desquamated endothelial cells (EC) in the blood wasassessed by J.Hladovec method in N.Petrishchev et al.modication (6).

7. The protocol of examination of the patients wasapproved by the Biomedical Ethics Comission of Buko-vinian State Medical University. The document was com-

piled according to the requirements stipulated by the 6th

chapter of CH GCP (1996). While compiling the protocol,the main principles of the Helsinki Declaration on Bio-medical Research (1974) adapted during the 41stInterna-tional Assembly in Hong Kong (September, 1989) were

followed. The protocol corresponds to the basic principlesof proper medical practical work such as respect of a per-sonality, awareness of the patient, estimation of the risk ofharm and benet (17, 18, 19).

8. All ndings of patients examinations were includedinto the data base of the system Microsoft Ofce Exel.All data were further processed by formalization, standar-dizing of the results and statistical analysis.

Before veryfying statistics of the research hypothesesthe analysis was conducted of regular distribution of thevalues in randomized surveys by means of detecting the

asymmetry and excess coefcients with the help of Khan--Shapiro-Wilcky criterion was conducted.

Probability of the difference between the mean valuesand its errors differentiating the groups study was calcula-ted with double odd Student t-criterion.

For the data with normaldistribution with equality of

general dispersions of sam-pling checked by means of theFisher-criterion, the probabledifference was with p


30/120


in the LEU-allele homozygotes (p1 < 0,001) and in the

PROLEU-heterozygotes (p1< 0,001). Lower levels of NO

metabolites

Medycyna Metaboliczna - 2014, tom XVIII, nr 3

Documents

Transcript of Medycyna Metaboliczna - 2014, tom XVIII, nr 3