Mateusz Flont - Muzeum Historii Polskibazhum.muzhp.pl/media//files/Prace_Jezykoznawcze/Prace... ·...

Mateusz Flont

Tytuły polskich zinów. Wstęp dobadań nad onimią „trzeciego obiegu”(1978–1989) i „obiegualternatywnego” (od 1990)Prace Językoznawcze 18/3, 31-54

2016

Tytułypolskichzinów.Wstępdobadańnadonimią„trzeciegoobiegu”(1978–1989)… 31

MateuszFlontKrakówe-mail:[email protected]

Tytuły polskich zinów. Wstęp do badań nad onimią „trzeciego obiegu” (1978–1989)

i „obiegu alternatywnego” (od 1990)

Titles of the Polish zines. Introduction to onomastics study of the third circulation (1978–1989)

and the “alternative circulation” (since 1990)

TheaimofthepaperistopresentsometitlesofPolishundergroundandalternativepress,i.e.zinesproducedbysubcultures,artisticandpoliticalgroups.Basingonthesemanticdominants(„ideology”,„tradition”,„anti-aesthetic”,„hu-mour”),theauthorpresentssomeexamples.

Słowa kluczowe: zin,fanzin,subkultury,tytuły,onomastykaKey words: zin,fanzin,subcultures,titles,onomastics

1. Wstęp − niezbędne definicje

Niniejszyartykułjestwstępemdobadańnadonimią„trzeciegoobiegu” (1978–1989)i„obiegualternatywnego”(od1990r.),akonkretnietytułówefemerycznychpism:zinów(zang.maga/zine),fanzinów(zang.fan[atic maga]zine)iartzinów(zang.art[istic maga]zine).

ZaWojciechemKajtochem(2001:4)należystwierdzić,żezinjest:dziełem„jednegoczłowieka1lubgrupkiprzyjaciół2”,niepozostającychwstosunku

1 Janusz„Jany”Waluszko(2003:21)nazywategotypupisma„wydawnictwamipoje-dynczymi”.Ichistotapoleganatym,żeautorwydawnictwa(pisma,zina)sampiszeteksty(czasemrysujeobrazkiikomiksy),zajmujesięskładem,drukiemikolportażem.

2 JakwspominaTysartMezinos(2003:18–19),jedennumerpismamogłowykonywaćnawet30osóbzPolskiizagranicy.Pseudonim„TysartMezinos”należyodczytać:„Metysartzinos”.Metystojedenztwórcówartzina„Szelest”iwydawcaanarchistycznejoficynyBractwoTrojkazwiązanejzpoznańskimskłotemRozbrat.

2016 PRACEJĘZYKOZNAWCZE XVIII/3ISSN1509-5304 31–54

32 MateuszFlont

pracy;integralnywtreści,grafice,metodziełamaniaijęzyku;kontestujący zastanąrzeczywistośćzpunktuwidzeniamniejszości;niekomercyjny–dystry-bucjaskierowanajestdokonkretnychosób(zinymożnadostaćnakoncertachlubwysyłkowo,rzadkowsklepach3),wydawanynapapierze, anieistniejącywinterneciejakoaktualizowanastronawww.Redaktorzy,wopiniiśrodowi-ska,niemuszątracićnawydawaniuzinów,aleniepowinnisięteżnanichwzbogacać.

Podziałzinównatrzygrupyzastosował–przyokazjitworzeniakatologuzinów–WłodzimierzChorązki(1996:23–24):• zin–pismazawierająceopiniotwórczetekstypublicystyczno-informacyj-ne,omawiającewybrane,interesującewąskągrupę problemyspołeczneipolityczne,m.in.anarchizm,neonazizm,antynazizm,ekologia,wegeta-rianizm,obronaprawczłowiekaizwierząt,feminizm.Językpism,mimoswejpotoczności,jestprzejrzysty,aautorzyunikająwulgaryzmów;

• fanzin –pismategotypuskupiająsięprzedewszystkimnatekstachinformacyjno-publicystycznych(wywiady,recenzjepłytizinów,relacje

zkoncertów)poświęconychmuzyce,np.hardcore/punk,reggae,ska,metaliichodmianachstylistycznych.Dominujeslangmłodzieżowy,pojawiająsięwulgaryzmy,profesjolekty.Dofanzinówmożnazaliczyćpismapseudo-kibicówpiłkarskich(tzw.kiboli);

• artzin–pismapoświęconepoezji, literaturzeisztukomplastycznym(malarstwo,rysunek,komiks,fotografia),atakżekulturzealternatywnej (wtymtwórczościniektórychmuzykówrockowych).Ichjęzykjestpełenneologizmów,wulgaryzmów,tekstówpisanychprogramowonp.jakowul-garne,nonsensownei„nieinteresujące”,tzw.banalizm(Fleischer2002:19).Międzywymienionymitrzematypamizinówoscylująpismafanówlitera-

turyscience-fictionifantasy,którezuwaginaswojąspecyfikęzasługująnaoddzielneopracowanieiniebędąprzedmiotemmoichrozważań.

Terminy:„zin”,„fanzin”i„artzin”,ustaloneprzezichtwórcówiczytelni-ków,niezaśbadaczy,sąużywanewymiennie,tzn.ozinie,fanzinieiartziniemożnapowiedzieć„zin”,traktująctookreśleniejakonazwęogólną.Równieżwtymartykulebędęstosowałteokreśleniazamiennie,używającspolszczo-nejpisowni,tj.„zin”,anie„zine”,gdyżtakprzyjętowomawianychpismach

iliteraturze.Wartojednakpamiętać,żeopiśmieneonazistowskimniktniepowie„artzin”,chybażewceluwywołaniaefektukomicznego.Nastronieobokszatagraficznapolskiegoartiznazlat90.

3Możnajeznaleźćwtzw.infoshopach(ang.infoshop–pol.dosł.sklep z informacjami).ChrisAttonstwierdza,żesątoniezależneodjakichkolwiekorganizacji,samofinansującesięmiejsca,związaneznowymiruchamispołecznymi.Niezastępująklasycznychbibliotek,alemająnaceluzaspokajaniepotrzebinformacyjnychswoichużytkowników(Atton1999:24).


Stronaartzina„Szelest”

2. Ziny w Polsce

DwagłówneokresyfunkcjonowaniazinówwPolsceto:a)lata1978–1989,tzw.trzeciobieg,określeniepowstało,abypismaniezależ-ne,subkulturoweiartystyczne(orazkasetymuzyczne,graffitiimailart4)

4 WojciechKajtochmail artdefiniujejako:„niesformalizowany,alternatywnyrucharty-stycznypolegającynaprzesyłaniudziełróżnorodniepojmowanejsztukidrogąkoresponden-cyjną. Zarównoichpoetyka,jakitechnikawykonaniamogąbyćrozmaite(wgręwchodzą

34 MateuszFlont

możnabyłoodróżnićodpodlegającegocenzurze„pierwszegoobiegu”(np.„Polityka”,„TrybunaLudu”itd.)orazprasowychiksiążkowychpublikacjidziałającegood1976r.tzw.drugiegoobiegu(np.„Robotnik”,„TygodnikMazowsze”)(Pęczak1992:96),czylisamizdatów,bibułyiwydawnictwbezdebitowychkojarzonychm.in.zKomitetemObronyRobotników

i„Solidarnością”(Pisarek2006:37–38);b)od11kwietnia1990r.tzw.obiegalternatywny–pozniesieniucenzuryznika„drugiobieg”,awięc określenie„trzeciobieg”traciznaczenie iracjębytu.Dlategozaczętonazywaćgo„alternatywnym”lubpoprostu„nieofi-cjalnym”.Lata1990–1995byłynajlepszymczasemrozwojuzinów.Powstałowówczasponadtysiąctytułów,aniektórezlat80.nadalrejestrująswojądziałalność(Pęczak1992:97).Wlatach90.powstałowieleoficjalnychczasopismmuzycznych,literac-

kich,ekologicznychitp.Zdrugiejstronypodkoniecdekadypotrzebyinfor-macyjnesubkulturmuzycznychsązaspokajaneprzezspecjalistycznąprasękomercyjną,amałeśrodowiskapolityczneotrzymująfunduszenawydawaniewłasnychbiuletynów.PonadtowielezinowychtytułówzkońcemXXw.prze-nosisiędointernetulubprofesjonalizujesię.DodzisiajwsklepachsieciEmpikmożnakupićpunkowyzin„Pasażer”ijeszczedoniedawnaartzin„Lampa”,choćredaktortegoostatniegomówi,żejesttoraczejprasaalternatywna, aniezin5.Wciążjednaknakoncertach,targach,przeróżnychsubkulturowychiartystycznychimprezachmożnakupićziny,azwłaszczaartziny6,aleniestetyniemożnajużmówićojakimkolwiekobiegu7.

3. Zarys historii zinów na świecie

Zanimpojawiłysiępisma,zwanezinami,musiałazaistniećpotrzebazdo-byciainformacjiróżnychodtreściuzyskiwanychwpowszechniedostępnychgazetachiksiążkach,zaspokajanychkosztemzamianypismdrukowanych

np.absurdalnelubostentacyjnieprostetekstyliterackie,liryki,awangardowerysunki,foto-grafie,kolaże,aletakżeziny),niemniejdziełopowinnomieścićsięwkopercie,niejednokrotnieteżwykonanejiadresowanejwsposóbestetycznieistotny”−Pisarek2006:115.

5Rozmowaautoraz20marca2013r.wWarszawie.6Współczesneartzinysątworzoneniejakoczasopisma,aledziełasztukisamewsobie

–częstoprzezstudentów,atakżewykładowców.W1995r.malarzirzeźbiarzAndrzejBed-narczyk,wykładowcazASPwKrakowie,stworzyłdziełozatytułowaneŚwiątynia Kamienia,którewydanow„KrakowskimOddzialeZwiązkuLiteratówPolskich.Topoezjazamkniętawskalnychokładkach,zprawdziwymtatrzańskimkamieniem,będącymintegralnączęściątekstu”−Posłuszna2004.

7Warszawskieniezależnecentrumspołeczno-kulturalneA.D.A.PUŁAWSKA(AktywnyDomAlternatywnyul.Puławska37)zorganizowało22–23maja2015r.„targizinów”.


napisane.JanuszWaluszko(2003:21),piszącowydawnictwachpojedyn-czych8,istniejącychwniewieluegzemplarzachiprzeznaczonychdlakilkuznanychautorowiosób,wskazujenaichwartośćpodobnądosylwzXVIIw., np.odpisówAdonisawłoskiegopoetyGiambattistyMarina,książki wEu-ropiezakazanej.Późniejszymichpolskimodpowiednikiemmogłybybyć gazetyrekopiśmienne,którewXVIII-wiecznejPolsceczasówsaskichrozpo-wszechnianebyłyzapomocąpocztywdomachszlachty,pragnącejuzyskaćinformacjeowydarzeniachniecodziennych,świętachikarnawale(Popiołek2013:9).Choćgazetytemiałyinnychodbiorcówniżziny,spełniałytęsamąfunkcję–informowałyowydarzeniachważnychdlawąskiegokręgu,przedewszystkimotym,comiałoznamionakarnawału:nieważneczyelitarnegobalu,czypunkrockowegokoncertu9.

PrazinówdopatrywaćsięmożnatakżewpismachamerykańskiegoAma-teursPressAssociations, powstałego ok.1910r.Członkowiestowarzyszeniawymienialisięmiędzysobąpismamiliterackimi.Po1930r.pojawiłysię wUSAzinyfanówfantastyki,np.powstaływ1930r.„TheComet”,w1933r.„ScienceFictionDigest”,aw1934r.„FantasyMagazine”.Wlatach50.kolejnepublikacjeprzyniosłaprzedhipisowskasubkulturabitników,aw1955r.pojawiłsię„TheVillageVoice”−pierwszeznanenaszersząskalępismoalternatywne(zob.Kajtoch:Zin).W1976r.wNowymJorkuukazałsiępierwszypunkowyfanzin„Punk”.WrazzrozwojemsubkulturypunkwAngliiw1976r.powstał„Sniffin’Glue”,awszkockimGlasgow„RippedandTorn”(Pęczak1992:23).Międzyrokiem1957a1970naZachodzieprzypuszczalniemogłopojawićsięnawet50tys.zinów.Zkońcemlat80.wZSRRmiłośnicyscience-fictionza-częlitworzyćswojeziny.NastępnelataprzyniosłyrozkwittychpismwNRD,Czechosłowacji,naWęgrzechiwPolsce.ZapionierskiegozinawPolscenależyuznaćlubelskiegoartzina„NotatnikRobotnikaSztuki”10zlat1972−1973(zob.Kajtoch:Zin),któryniewpisujesięjednakw„trzeciobieg”(1978−1989).

8Zob.przyp.1.9Pojęcie„karnawału”,aściślejBachtinowskiej„karnawalizacji”, jestdlacharakte-

rystykizinówniezwykleistotne.„Ważnymelementemkarnawalizacji jestparodystycznekwestionowaniekulturyoficjalnej,zastępowaniekultury»wysokiej«–»niską«,cowyrażasię wrożnorakiejsymbolice(m.in.wdominującejrolisymbolikiciała,zwłaszczazaśjego»niskich«części”−Sławiński1988:215.

10„»NotatnikRobotnikaSztuki«miałcharakternieregularnikaibyłwydawanypomiędzyIVBiennaleFormPrzestrzennych»ZjazdMarzycieli«aVBiennaleFormPrzestrzennych »Kinolaboratorium«,wlatach1972−73.Ostatni−piątynumerpismabyłjednocześniekatalo-giemVBiennaleFormPrzestrzennych.»NotatnikRobotnikaSztuki«redagowanyprzezzało-życielaGaleriiEL–GerardaKwiatkowskiegobyłprzedsięwzięciemwyjątkowym.Powstawałjakoautentycznaoddolnainicjatywa,dziełogrupypasjonatówbezżadnegowsparciaówcze-snychczynnikówoficjalnych.Drukowanybyłnapowielaczu,nakiepskiejjakościpapierze,zachowującnieformalny,zupełnienowatorskicharakterzinu.Wzałożeniumiałbyćmiejscem

36 MateuszFlont

4. Stan wiedzy o zinach

Pierwszenaukoweopracowaniedotyczącepolskichzinówukazałosię

wNiemczech.KsiążkaOverground: die Literatur der polnischen alternativen Subkulturen der 80er und 90er Jahre autorstwaMichaelaFleischera(1994)dodziśniezostałaprzetłumaczonanajęzykpolski.OpublikowanojedyniefragmentpracywtłumaczeniuMateuszaJakubaJaworowskiego.Fleischer(2002:18)piszeoartzinach.Zwracauwagęnato,żewczasiepisaniaowejksiążki,niebyłwstaniestwierdzić,czyijakrozwiniesięta–bliżejnieokreślo-na–„subkulturaalternatywna”11.Zaznaczajedynie,żewieluautorówtekstówzinowychzaczęłowówczaspublikowaćwoficjalnychpismachsubkulturowych(anietylkopodziemnych)iprzygotowywaćdebiutanckietomiki.

Napoczątkulat90.podredakcjąPawłaDunin-Wąsowiczaukazałysiętrzyantologie:Xerofeeria (1993),Xerofrenia (1994),Xerofuria (1995).WewznowieniuXerofeerii (Dunin-Wąsowicz2002)znajdująsięfragmentypracymagisterskiejKrzysztofaVargioartzinachiwspomnianejjużksiążkiMichaelaFleischera,atakżeobszernywybórtekstówigrafikzartzinów.

W1996r.podredakcjąWłodzimierzaChorązkiegowOśrodkuBadańPrasoznawczychwKrakowiepowstałnieopublikowanydodziś„Katalogpolskiejprasyalternatywnej(trzecioobiegowej)1990−1995”,którynotuje1073tytułyzinów(czasopism,biuletynów,informatorów,drukówulotnych,pismbliskich zinom).Katalognotujerównieżwieletytułówzlat80.,anawetpierwszezinyzkońcalat70.(tj.zinyhipisowskie12);wewstępieomówionowiększośćrodzajówzinów.

TematzinówdoczekałsięopracowaniaarchiwistycznegoHistoria polskich fanzinówAnetyFirlej-Buzon(1998),opierającegosięnapracymagisterskiejEdycja fanzinów w Polsce(1995),niejedynejzresztąpracydyplomowejtrak-tującejozinach13.

żywejwymianyideiartystycznych,prezentacjipostawtwórczych.»NotatnikRobotnikaSztuki« odegrałrolękonsolidującąnurtsztukikonceptualnejwPolsce”−Lechowicz,Denisiuk2008.

11 Fleischerowichodziłoraczejopewienrodzaj„kultury”,tj.o„kulturęalternatywną”wobectejzastanej.

12 Byłytojednakzinykolejnegopokoleniapolskichhipisów.Wlatach1967−1975hipisiwPRL-uniemielimożliwościpublikowaniaswojejprasy,pojawiłosięzaledwiekilkama-nifestówiprzepisanychfragmentówksiążek–zgodniestwierdzająBogusławTracz(2014)iKamilSipowicz(2015).Zapytałemotopodczasspotkania2grudnia2015r.wMuzeumPRL-uwNowejHucie.

13NaseminariumuTomaszaGobana-KlasapowstałapracaDębicki „Pasażer” jako przedstawiciel polskich fanzinów punkowych(Reczek2001),uWiesławaP.SzymańskiegonapisanopracęNiezależny Obieg Literacki w Polsce(Kaim2001),auElżbietyLaskowskiejŚwiat wartości w języku metalowców(Bańkowski2003).WielepracdyplomowychozinachpowstałorównieżnaseminariachuWojciechaKajtocha:Krakowski zin metalowy „Equilibrium


Wielubadaczomzinyposłużyłyjakododatkoweźródłoinformacji.ItakantropologBarbaraFatyganapisałaksiażkęDzicy z naszej ulicy. Antropo-logia kultury młodzieżowej (1999),wktórej wykorzystałaopróczwywiadówiankietprawietysiączinówzlat1985−1998zponadstupolskichmiast. Wpracy Dekada buntu. Punk w Polsce i krajach sąsiednich w latach 1977−1989 (2013)historykRemigiuszKasprzycki,opisującsubkulturępunków,obokmateriałówarchiwalnychiwywiadów,korzystałzprasyoficjalnejoraz

„drugiego”i„trzeciegoobiegu”(wyraźniejeoddzielając).Pytanyopowódkorzystaniaztekstówtegoostatniego,stwierdził:„Wśródniektórychhisto-rykówpanujeprzekonanie,żeesbeckiemateriałyzgromadzonewarchiwachIPNsąodpowiedziąnawszystkiepytania.[...]Kwerendyfanzinówzlat80.znacznieposzerzyłybynasząwiedzę”(Flont2014:71).

Całąserięartykułówzjęzykoznawstwaprasoznawczego,dotyczącąm.in.zinów,stworzyłWojciechKajtoch14,autornajważniejszejksiążki ojęzykuzinów–Świat prasy alternatywnej w zwierciadle jej słownictwa(1999).Kaj-tochomówiłwniej,czymsązinyijakimjęzykiemposługująsięichautorzy. WmyślhipotezySapira-Whorfa,żeużywanyjęzykwpływanasposóbmyślenia–opisał,jakmyśląoświecie.Zanalizowałzinymuzyczne(metalowcy,punkiiskinheadziapolityczni)orazzinyodwołującesiębezpośredniodoideologiisubkulturowych(m.in.obrońcyprawzwierząt,skinheadzi,anarchopunki).Kontynuowałbadanianadprasąalternatywną(metalowcy)imłodzieżową,czegoefektembyłapracaJęzykowe obrazy świata i człowieka w prasie mło-dzieżowej i alternatywnej(2008).

Zinywykorzystywanesąrównieżprzypisaniuksiążkowychbiogra-fiizespołówmuzycznych.WartowspomniećoksiążceDezerter. Poroniona

of Noise” jako przedstawiciel prasy alternatywnej(Łebkowski2003),„Mać Pariadka” − anar-chistyczny reprezentant prasy alternatywnej(Pielużek2003),„Partyzant” jako przykład fanzina hardcore’owego(Górka2003),Świat kibiców sportowych na łamach zinów wydawanych przez szalikowców(Danek2003),„Lampa i Iskra Boża” − próba monografii(Rzeźwicki2004),„Inny Świat” jako przedstawiciel anarchistycznej prasy alternatywnej(Mroczkowska2004),Pisma Łukasza Jaszaka(Wołonciej2004;pracadotyczyłazinówmetalowych„Sadistic”,„Wolfpack”i„BadTaste”),Pismo folkowe „Gadki z Chatki” próba monografii(Łata2004)oraz„Fuckin’ Bitch” jako reprezentant polskich zinów metalowych(Stankiewicz2005).Wymienioneprace,rzeczjasna,sątymi,doktórychudałomisiędotrzeć.Miejmynadzieję,żegdykomunikacjanaukowawPolscezmieniswojepriorytety,dowiemysięowieluinnychopracowaniach. W2011r.uArkadiuszaGutanapisałempracęlicencjackąpt.Wybrane funkcje wulgaryzmów w subkulturowych fanzinach (z problemów językowej kontestacji).

14 Zob.tegoż:Młodzież edukuje się sama albo o antyestetyce muzyki w czasopismach subkultury „metalowców” (1997);Rola języka w kształtowaniu poczucia tożsamości subkultur młodzieżowych(2000);Co to jest zin?(2001);Ciało medialne(2004);Subkultury młodzieży w kontekście edukacji − przykład metalowców(2006);Fizjologia w tekstach prasy młodzieżowej (ciało medialne II) (2007);Edukacja w uścisku globalizacji (obraz szkoły w tekstach wielkona-kładowych magazynów młodzieżowych)(2007);Emocje i zmysły tekstowych bohaterów prasy młodzieżowej(2008).

38 MateuszFlont

generacja?(2010)autorstwaKrzysztofaGrabowskiego,perkusistyiautoratekstówpunkowegozespołu„Dezerter”(istniejącegood1981r.)15.Drugąksiążką,przeznaczonądlafanówmuzykimetalowej,jestJaskinia hałasu (2012)autorstwaWojciechaLisaiTomaszaGodlewskiego.Pierwszyzautorówwydawałzina„NajświętszyNapletekChrystusa”orazpisywałdo„InfernalDeath”,wktórympublikowałrównieżdrugizautorów,dziśzwiązanyzpor-talem„MetalArchives”16.

5. Metodologia badawcza

Podczastworzenialistytytułówzinówkorzystałemzkilkuźródeł:kata-loguzinówWłodzimierzaChorązkiego(1996),antologiizinówD.Ciosmaka(2001),zbiorówzinówWojciechaKajtocha,MarcinaPielużkaorazwłasnych(papierowychizdigitalizowanych17),atakżeankietprzeprowadzonychnapotrzebyEncyklopedii zinów18.

Jednymzpierwszychproblemów,którepojawiłysiępodczasdzieleniatytułównakategorie,byłoto,żewiększośćznichodnosiłasiędokilkusub-kultur,grupaktywistów,np.„AgonizingTorment”możebyćzaliczonydopismsłuchaczymuzykihardcore,punkireggae,poruszasięwnimtakżetematyzwiązanezekologiąiochronąprawzwierząt(Chorązki1996:4).Wskazujeto,żeczasamidanytytułtrudnozaliczyćdojednejtylkokategorii.„AgonizingTorment”należy przydzielić−wedledominantytematycznej−dokatego-rii(grupyodbiorców)punk19,włączającdoniejzinyhardcore’owe(cięższa iszybszaodmianapunkrocka),stalepamiętając,żewzinachprzeplatałosięwieleszerokorozumianychdyskursów.

Klasyfikująctytułypismokreślonejgrupy(punk,anarchizm,metalitp.),stosowałempodziałwedługdominantsemantycznych:„tradycja”,„ideologia”,„antyestetyka”,„komizm”.Przydzielająctytułdodanejgrupyodbiorców(np.punków,metalowców)iwskazującdominantęsemantyczną(np.„tradycja”),

15JesttoopisżyciaautoraiczłonkówzespołunatleprzemianpolitycznychkońcaPRL-u.Wyglądksiążkigraficznieupodobniasiędozina.Składasięonazlicznychzdjęć,kopiigrafikitekstówzinowych.Dołączonyjestdoniejanekszawierającywszystkietekstyzespołuorazkopieczterechnumerówzina„Azotox”,któregoGrabowskibyłtwórcą.

16Wksiążce,estetykązbliżonadozina,znajdziemywielewzmianekozinach,grafik itekstówznichzaczerpniętych,atakżeanekszawierajacym.in.przedruktekstuDlaczego należy zabijać metalowców, czyli Metalmania ‘88zeskinzina„FajnaGazeta”.

17Autorartykułuprowadziwirtualnąbibliotekęzinów(www.zinelibrary.pl),wktórejumieszczonesązeskanowaneziny,wywiadyitekstynaukowenaichtemat.

18ProjektzainicjonowanyzostałprzezWojciechaKajtochapoukończeniuantologiiprzezD.Ciosmakainadaljestkontynuowany(maszynopiswzbiorachautora).

19Choćtytuł„AgonizingTorment”(ang.agoniznig torment– ‘bolesnamęka’)pasujeraczejdoonimiisubkulturymetalowców.


wspomagałemsięwielomaźródłami:katalogami,słownikami,literaturąprzedmiotuipodmiotu,ankietami,wywiadami.

Podejmująctematzzakresuonomastykimedialnej,aściślej:analizytytułówprasowych(specyficznychchrematonimów),miałemświadomośćdyskusyjnościsamegoprzedmiotubadań,traktowanegoprzezlatajakomarginesdyscyplinyiciekawostkę(Breza1998:358−360).StanisławGajda(1987:81)zaliczatytułydoideonimów,czyli„nazwwytworówkulturydu-chowejczłowieka,indywidualnychniezależnieodwysokościnakładuiliczbywydań”.Obecniecorazwięcejbadaczyuznajechrematonimięzaoddzielnągrupęonimów,odróżniającjąodonomastykiliterackiej20.Zatemtytułyczaso-pism,gazet,stacjitelewizyjnychiradiowych,portaliinternetowych,audycji, atakżenagłówki(tytuły,nad-,pod-iśródtytuły)należądoideonimówzdzia-łuchrematonimii,którymożnanazwać„onomastykąmedialną”.KatarzynaSkowronekiMariuszRutkowski(2004:40−41)pisząoheterogenicznościnazwmedialnych,którastwarzawielewspomnianychjużproblemów.Przyjmują,żemedionimprzejawiawielecechideonimu(wytwórkulturyduchowejczło-wieka)orazchrematonimu(seryjnycharakter,rodzajtowaru).

Trudnościąwpodjętychbadaniachbyłoteżokreśleniegranicmateriałubadawczego,gdyżistniejąpismaoscylującemiędzy„drugim”a„trzecimobie-giem”.Mamnamyślipismaantysystemowe–niezwiązanychbezpośrednio zNSZZ„Solidarność”–ruchówspołeczno-politycznych,działającychgłównie wdrugiepołowielat80.,m.in.RuchuSpołeczeństwaAlternatywnego(Berendtiin.2013),RuchuWolnośćiPokój(Litwińska2015),PomarańczowejAlterna-tywy (Górska,Koschalka2011),FederacjiMłodzieżyWalczącej(Gawlikowski,Lewandowski2015). WbibliografiachdotyczącychWolnościiPokojuorazFederacjiMłodzieżyWalczącejichpismasytuowanesąw„drugimobiegu”21.

Wartykulezająłemsiętytułamizinówpunkowychianarchistycznychzewzględunato,żesątonajliczniejszepismategorodzajuwPolsce,atakżezinamiekologów,obrońcówprawzwierzątiwegetariantworzącychczęstowspólnydyskurszwyżejwymienionymi22.

20Cieślikowa,Czopek-Kopciuch,Skowronek(2007);Łobodzińska(2010).21 Istniejąjednakpewneprzesłankidowłączeniaichpublikacjidotych,któreinteresują

mniewniniejszymartykule.Członkowiewspomnianychruchów(RSA,WiP,PA)publiko-waliwzinachlubteżichdziałaniabyływzinachomawiane,awwarstwieestetycznejichwydawnictwaorganizacyjneczęstoodwoływałysiędosubkulturypunkówianarchizmu, np.dosymbolu„A”wpisanegowkółkojakoznakuanarchizmu,którypojawiałsienaplaka-tachWiP-u.WksiążceoFMW,autorstwajejczłonków,przytaczanotekstypunkrockowychzespołów,m.in.„Dezertera”.Równieżjęzykużywanywtychpismachznacznieodbiegałodtegowpismachdrugoobiegowych.

22 Wplanowanejkontynuacjiartykułyzwrócęuwagęnaartziny,zinykomiksoweizinysubkulturymetalowców(satanistyczneorazdystansującesięodtegoświatopoglądu).

40 MateuszFlont

6. Dominanty semantyczne w tytułach zinów

Skrótoweujęciezebranegomateriałuzewzględunakategorięidominantęprzedstawiaponiższatabela.

Dominantysemantycznewtytułachzinów

Dominanta

Kategoria„Tradycja” „Ideologia” „Antyestetyka” „Komizm”

Punk PasażerAlternatywnaAlternatywaAlternatywy

Kupa Dżdżownica

zmadżongą

Anarchizm MaćPariadka InnyŚwiat Petwmaśle DópaUshataEkologia Gaja ZieloneBrygady − Zielonogłowie

Prawazwierząt RuchOporu MamkłyMampazury − −

Wegetarianizm Niezabijaj WegetariańskiŚwiat − −

6.1. Anarchizm

Omawianietytułówzinówzwiązanychzdominantąsemantyczną„ideolo-gia”należyzacząćod„Nietoperza”–pierwszegoalternatywnegopisma,któreukazałosię1978r.,kiedydziałałjużKomitetuObronyRobotników,alejeszczeprzedpojawieniemsię„Solidarności”.Onimizacjatejnazwypospolitejbyłaidealnymwyboremdlaniezależnegopisma–nietoperzjestaktywnynocą,żyjeniezauważonyprzezwiększośćspołeczeństwa.JakwspominaJanusz„Jany”Waluszko,jedenzjegotwórców:„byłosatyryczno-obrazkowe,byliśmywiel-kimifanamikomiksówikabaretów[…]miało2−3egzemplarze:dlaredakcji,debiutującegoautoraiteatruJednookiTeozNowejHuty”(Waluszko2013:7). Mimotaknieznacznegonakładu,na„Nietoperza”zwróciłauwagęSłużbaBezpieczeństwa,cojegotwórcówskłoniłododalszejdziałalności23.

23„Nietoperz”ukazałsięw1978r.,astworzyligoszesnastoletniJanusz„Jany”WaluszkoiZbigniew„Orzeł”Drzał.W1979r.powysadzeniupomnikaLeninawNowejHucieSBzaczęłaszczegółowokontrolowaćlisty.Waluszkoopisujekonsekwencjepłynącezestworzeniapisem-ka:„Noiprzeczytaliopisemku,ioczywiściedoOrła(którymieszkałpodrugiejstronieulicy)wjechałabezpiekawdwasamochodyizaczęliszukaćbroni,zrywaćpodłogiitd.,poczymgo aresztowali,przesłuchiwalii...zauważyli,żecośnietak,więcmówią:spieprzaj,dostałbyś poryju,alejest16-taiidziemydodomu.Następnegodniamusiałiśćpopłaszcz,bowyrzuciligobezpłaszcza.Poszedłemtamznim,powyjściuwtuneluobokkomendynaOkopowejza-miastsięprzestraszyć,zaczęliśmysnućplanyjejwysadzenia.Zamiasttegozaczęliśmyjednakchodzićnademonstracje[...]”(Waluszko2013:7).


JanuszWaluszkojeszczew1978r.zacząłtworzyć–ukazującesiędodziś–autorskiepismo„NIErząd”.Tendwuznacznytytuł(cośbędącegopozanormąspołecznąorazbycieprzeciwjakiejkolwiekformierządu)byłjednymzpierwszychstricteanarchistycznychtytułównakształtującymsiędopieropolskim„rynku”prasyniezależnej.Kolejnympismem,wktóregoprzygoto-waniubrałudziałtensamautor,była„Gilotyna”,funkcjonującaw1980r. jakolicealnagazetkaścienna,późniejdrukowana,apowprowadzeniustanuwojennego,zuwaginarewolucyjnekonotacjetytułu,przemianowanana„Dialog”ipóźniej„PodajDalej”.

Jednymzważniejszychpismanarchistycznychbył„Homek”,wydawanywlatach1983–1994przezRuchSpołeczeństwaAlternatywnego, aktórywspółtworzyłJ.Waluszko.„Tytułpisma–tłumaczączłonkowieRSA–pocho-dziodbohaterawierszaWojciechaJankowskiegoo»homku«,czyliprostymczłowieku(wkonspiracyjnymslangunaoznaczeniepismaczęstoużywaliśmytegodrugiegookreślenia).[...]SłużbaBezpieczeństwauznałatytułpismazarzekomyskrót(odtyłu)Konspiracyjno-ElitarnejMłodzieżowejOrganizacjiHarcerskiej...Tymczasemuważniejszyczytelnikłatwomógłbyskojarzyć»homka«z–pisanymprzeznaswielkąliterą–Człowiekiem[...]”(Berendtiin.2013:7).Wyrazhomekwywodziłbysięzatemzfrancuskiegohomme–‘człowiek’.WXXIw.homekmajednakzupełnieinnekonotacje,gdyżjestjednymzokreśleńnaosobęhomoseksualną24.

Drugimważnympismembyło,ukazującesięw latach1986–1989, „ACappella”,wydawaneprzeztrójmiejskioddziałruchuWolnośćiPokój.„ACappella”wdosłownymtłumaczeniuzjęzykawłoskiego(wł.a cappella)oznaczawykonywanieutworu„nasposóbkościelny”,tzn.bezakompania-mentu(Sobol1995:5).Tytułmożnainterpretowaćjakopismo„odludziidlaludzi”wolnych,alemożeteżbyćnegacjąfrazeologizmu„tańczyćtak,jakktośzagra”25.

Domenąanarchizmujestsprzeciwzmierzającydozmianyistniejącegosystemupolitycznego,aktórywyrażaćmożnaonimamiczerpiącymiztakich

24 Oboktakichokreśleńjak:homoś,pedzio,gej,ciota,pederasta.Zob.Nazwy mężczyzn homoseksualnych we współczesnym języku polskim(Dyszak2012:57).

25Niewszyscy uczestnicyWiP (wśród nich prawicowi katolicy) utożsamiali się

z„ACappellą”,gdyż„nieakceptowalistylu»ACappelli«.Wichprzekonaniuwulgaryzmy,którepojawiałysięwpiśmie,mogłyodgrywaćtylkonegatywnąrolę,zniechęcaćpotencjalnegoczytelnika.Prezentującamodel»luzactwa«ilekkomyślnościobyczajów,przepojonanihilizmem(negującawszelkiewartości,a jednocześnienieprzedstawiającapozytywnychwartości) »ACappella«miaławopiniiRusakiewicza[zgorzowskiegoośrodkaWiP–M.F.]ujemnywpływ,zwłaszczanamłodepokolenie”–Litwińska2015:185.Zpowyższegoopisuwynika,że„ACappella”odpowiadaprzedstawionymwewstępiedoniniejszegoartykułu„wymaganiom”byciazinem.

42 MateuszFlont

póltematycznychjak„walka”(„Detonator”,„Gilotyna”,„Napierwszejliniipodziemnegofrontu”,„Alarm”,„Uderzenie”,„Wsidłachnieprzyjaciela”) i„bunt”(„Rewolta”,„RebeliantPoranny”,„BiuletynBojkotowy”,„Manifest”,„Antypolityka”,„Antystudent”,„Autonomista”).Tytuływskazująrównieżnasposóbdziałaniaprzeciwkozastanemuporządkowi:„Akcja”,„AkcjaPośred-nia”,„AkcjaBezpośrednia”, atakżeodwołująsiędometaforyki„aktywności”:„Impuls”,„Iskra”.

Anarchiściwystępujątakżeprzeciwwojskuimilitaryzmowi(„Antymili-tarysta”,„Dezerter”,„StanCywilny”,„MONstop”–odMinisterstwaObronyNarodowej),promująideepacyfistyczne26 („SpołecznyOpórprzeciwkoWoj-nieiPrzemocy”,„BezPrzemocy”,„PorozumienieponadPodziałami”,„NigdyWięcej”–równocześnienazwaorganizacjiantyrasistowskiej)iideęwolności(„WolnyWiatr”).

Dążeniedozmianybyłowyrażanerównieżpoprzezideębraterstwa(„Fraternité”),wspólnoty„ludzipracy”(„InicjatywaPracownicza”,„ZmowaRobotnicza”,„Stoczniowiec”),syndykalizmu(„Syndykalista”,„SyndykalistaŚląski”),współczucia(„GłosSumienia”),awszystkopoto,abyzmienićist-niejącyustrójiznaleźćjegoalternatywę(stąd:„OdPodstaw”,„AlterEgo”,„Rewers”,„CzasPrzyszły”).Najlepszymprzykłademtegodążeniajesttytułjednegoznajważniejszychzinówanarchistycznychukazującychsiępozmia-nieustrojupolitycznegowPolsce– „InnyŚwiat”(od1993r.dodziś).Jegotwórca,Janusz„Krawat”Krawczy,taktoopisuje:„TytułnapewnoniejestodksiążkiGrudzińskiego,tylkoraczejtobyłospowodowanetym,żechciałempokazać,żejestrównieżten»innyświat«[…]innamuzyka,innesposobywydawaniakaset,płytitakdalej,apóźniejprzeszłotowukazywanie,żemożnateżżyćinaczej,niejakoporządnyobywatel–konsument”–Mrocz-kowska2004:15.

Onimiazinówanarchistycznychnieodwołujesięzbytczęsto–jakmogłobysięwydawać–bezpośredniodopojęciaanarchizmu.Tytułybezpośrednieto:„GazetaAnArche”(gr.an arche–‘bezwładzy’),„Anarchia”,„Anarcholl”27,

26Jesttojednaksprawakłopotliwa.JanMariaRokita,byłyczłonekkrakowskiegood-działuWiP,takwspominaichpodejściedopacyfizmu:„Myśmypacyfistaminigdyniebyli.Uważaliśmy,żerezygnacjazobronyprzednapaściąiagresjąniemożeprowadzićdoniczegodobrego.Tobyłooczywiste” –Litwińska2015:88.

27Medionim„Anarcholl”jestinteresującyzkilkupowodów.Wjęzykupolskimwyrazy zsufiksem-olmająpejoratywnekonotacje,np.:kibol(pseudokibic),fizol(pracownikfizyczny),angol(człowiekpochodzącyzAnglii),jabol(taniewino),psychol(człowiekchorypsychicznie).Tytuł„Anarcholl”możnazatemrozpatrywaćjakopołączeniewyrazuanarchiazmającympejoratwynekonotacjesufiksem-ol.Powstaływtensposóbneologizmwkontekścieprasyanarchistównabierainnegoznaczenia.Dziejesiętopoprzezzmianęsemantycznąpolegającą„międzyinnyminanadaniuwyrazomznaczeniaantonimicznegowzględemużywanegoogól-nie,coopierasięnaspecyficznymwartościowaniuopisywanychdesygnatów”–Jakubowicz


ekspresywne:„AnarchistycznyKrzykWolności”,„AnarchistyczneWrzaski”ikomiczny„WesołyAnarchista”.Częściejtytułypełniąfunkcjęinforma-cyjno-referencyjną:„FederacjaAnarchistyczna”,„BiuletynInformacyjnyFederacjiAnarchistycznejSekcjaPoznań”,„BiuletynWewnętrznyFederacjiAnarchistycznej”,„AnarchoPunkowyBiuletynGrupyAktywnościLokalnejSt.Wola”,„GłosAnarchistyczny.BiuletynFederacjiAnarchistycznejLublin”,„AnarchistycznyCzarnyKrzyż”.

Dominantasemantyczna„tradycja”wtytułachanarchistycznychpojawiasięniezwyklerzadko.Obokzinów„GazetaAnArche”i„Anarchia”możnawymienić„Spartakusa”(Spartakus–symbolbuntu,przywódcapowstania wstarożytnymRzymie,żyjącywIw.p.n.e.).Wlatach1990–2005(zkrótkimiprzerwami)ukazywałsięnajważniejszyzinanarchistyczny„MaćPariadka”.Przyjmujesię,żetytułtenpochodziodhasłarosyjskichanarchistów:„Anarchiamat’pariadka”,czyli„anarchiamatkąporządku”(tytułpismado1999r.byłzapisywanycyrylicą).Zdanietopierwotniebrzmiało„wolnośćjestprawdziwąmatkąporządku”izostałosformułowaneprzezfrancuskiegofilozofazXIXw. Pierre’a-JosephaProudhona.Kiedyuczynionoztegohasłoizamieniono„wol-ność”na„anarchię”–niewiadomo.AnnaNiedźwiecka,redaktorkapisma,taktłumaczynadanietytułu:„Fajniebrzmiało,zwłaszczawokresie,kiedykomunasięrozpierdzieliłaiwszyscynienawidziliZwiązkuRadzieckiego, atunaglewychodzipismozrosyjskimtytułem”(Pielużek2003:109).

Wielemedionimówanarchistycznychodwołujesiędoważnegodlaanarchi-stówkoloru–czerni,którawedługamerykańskiegosocjologaanarchistyHo-wardaEhrlicha„jestbarwąnegacji.Czarnaflagajestzaprzeczeniemwszyst-kichflag.Jestonazaprzeczeniemprzynależnościpaństwowej,którapopychaludzkąrasęprzeciwkosamejsobieiprzeczyjednościcałegorodzajuludzkiego.Czerńtonastrójgniewuiwściekłościnawszystkieohydnezbrodniepopeł-nionewimięprzynależnościdotegoczyinnegopaństwa”(Ehrlich1996:31). Stądtytuły:„CzarnaGwiazda”i„CzarnojeZwiedza”,„CzarnyKrzyż”i„Anar-chistycznyCzarnyKrzyż”,atakżeinnetytułynawiązującedotegokoloru--symbolu:„CzarnyBlok”,„CzarnaLinia”iniecokomiczny„CzarnyPomidor”.

Dodominantysemantycznej„antyestetyka”możnaprzyporządkowaćtytuły, któremajązwracaćuwagęnaczynnikispołeczne(„DziecizBrudnejUlicy”)ipsychiczne(„Psychopata”),którewpływająnaspołeczeństwo.Ciekawymprzykłademanarchistycznejantyestetykijest„PetwMaśle”.NazwętęmożnawyjaśnićtylkopoprzezponownesięgnięciedowspomnieńAnnyNiedźwieckiej:

2010:84. NategotypuzjawiskazwracająuwagęKrystynaiWojciechKajtochowiewartykule O osobliwym posługiwaniu się słowem w czasopismach subkultur(2010:295–321).Jednakżewtytule„Anarcholl”sufiks-ollmożebyćstylizacjąnajęzykangielski,np.football(pol.‘piłkanożna’),alezezmienionąsamogłoską.

44 MateuszFlont

„Tendziwnytytułwziąłsięstąd,żemieszkaliśmywtedy wmieszkaniutakiego żula.[…]Ranowchodzimydopokojuizobaczyliśmypetaskiepowanego wmaselniczce.Wydałonamsiętotakimprzegięciem,żenadawałosiętylkonatytułpisma”(Pielużek2003:108).Motywacjenazewniczetwórcówme-dionimiizinowej–tootaczającyichświat,nawet wtym„gorszym”wydaniu.

Dodominantysemantycznej„komizm”możemyzaliczyćziny,któresto-sująwswychtytułachpewnegorodzajuzabawęgraficzno-fonetyczną,tzn.słyszącnazwępisma,czytelnikodbierainnekonotacje,niżgdywidzijegopostaćgraficzną.Tytuł„Wbrew”możeoznaczaćzarównosprzeciw(przy-imekwbrew),włosynadoczodołem(rzeczownikbrew)bądźteżbyćkojarzony

zfrazączasownikowądostać w brew (napodobieństwodostać w ryja,dostać w mordę,czylizostaćuderzonymwtwarz).Wpisująsięwtorównieżonimyzcelowymbłędemortograficznymwzapisieijednymczłonemtytułuzapisa-nympoangielsku:„FshutSłońca”,„Dópa-Ushata”–gdzie„dupa zuszami”oznaczaniezdarę,niedorajdęimaminsynka(Grochowski2001:75). Kolejnymprzykłademjestwulgarny,niepoprawniezapisanyskrótowiec:„K.U.R.W.ABiuletyn”,któryswe„znaczenie”odkrywawpodtytule: „KoedukacyjnaUniaRewolucyjno-Wyzwoleńczo-Anarchistyczna”.Twórcyzinówanarchistycz-nychwceluwywołaniaefektukomicznegokorzystająrównieżzmanipulacjisemantycznych,np.tytuł„Filipzkonopi”–wyrażenietonieoznaczakogoś,ktorobicośbezzastanowienia,aleodnosisiędomarihuany,comawyjaśnićpodtytuł:„pismo z kręgów jeszcze niedozwolonych”.ZkoleimedionimPrzegięcie Pały, pochodzący odpotocznegozwrotuprzegiąć pałę(posunąćsięzadalekowjakiejśsprawie),możetuoznaczaćrównieżsprzeciwwobecwładzy,któradzierżyową„pałę”.

6.2. Punk

Zestawienietytułówzinówsubkulturypunk,odnoszącychsiędodomi-nantysemantycznej„ideologia”,dajemożliwośćpoznaniaichnajważniejszychhasełiświatopoglądu,tj.brakuwiarywmożliwośćrozwojuosobistegoiza-wodowegoorazwynikającegoztegopoczuciabycianikim,„śmieciem”(ang.punk–‘śmieć’).Wyróżniasięwśródnichrównieżnegacjaoficjalnychwartości iprzejawówdziałaniaekonomii,edukacji,atakżemediówpoprzezwytwo-rzenienowychformkomunikowania,odmiennyubiór,oddolną,„podziemną”twórczośćorazprowokacyjnąmuzykę(Filipiak2001:75−78).

Brakwiarywmożliwośćzmianydotychczasowegożyciawidaćwtytułachpunkowychzinównawiązującychdonihilistycznegohasła„bezprzyszło-ści”(ang.no future):„BezAlternatywy”,„NoAlternative”,„Nothing”(pol.


‘nic’),czywekspresywnym„KrzykuRozpaczy”.Nihilizmpunkówiichwiara

wnieuchronnośćludzkiegolosuuwidoczniłasięwtytułach:„MementoMori”i„PostMortem”.Czującsięodrzuconymiiwykluczonymiprzezspołeczeń-stwo(tytuł„Anatema”−zgr.‘klątwa’),twórcyzinówskupiająsięnawłasnejideologii(„OrtodoxPunx”),dodająctytułomwydawnictwdodatkowychzna-czeńpoprzezstosowanieprefiksówpopularnychwżargoniemłodzieżowymtypu:super-,mega-,ekstra-(Kulesza2010:24),stądnp.tytuł„Turbopunk”. Niekiedydostrzegająpozytywneaspektywciąglezmieniającymsięświecie

izdarzaimsięwyrażaćchęćposzukiwanianowychmożliwości: „AlternatywnaAlternatywaAlternatywy”,„PantaRhei”.

Dorewolucyjnychtradycjianarchizującegopunku,poprzezleksykę

zpóltematycznych„bunt”i„walka”,bezpośrednioodnosząsiętytuły:„Riot”(ang.‘bunt’),„Ferment”,„Partyzant”,„Anty”,zatakiemwiążąsię:„Desant”,„PiaskiemwOczy”,„Burzyciel”,„Azotox”(środekowadobójczy),zobroną:„Bunkier”,„CzynnyOpór”,azreakcjąpozwycięstwie„Gilotyna”.Zkoleionim„VKolumna”nawiązujedohiszpańskiejwojnydomowej(1936−1939).„Nazwazostałapierwszyrazużyta3października1936[…]Generałfran-kistowskiMolastwierdziłwówczas,żeczterykolumnyjegowojskuderzająnaMadrytzzewnątrz,apiątakolumna(tj.jegozwolennicy)działaprzeciwrepublikanomwsamymMadrycie”(Encyclopædia Britannica Online).Tytułmożnazateminterpretowaćjakopismoludzi,którzyzniszcząznienawidzony„system”odwewnątrz.

Pojawiająsięrównieżtytuły,któremogąodnosićsięidonihilizmu, i do „buntu”:„Krzyk”,„Scream”(pol.‘krzyk’)oraz „AntenaKrzyku”–niesąjednaktymsamym,cowspomnianywcześniej„KrzykRozpaczy”28.

Odążeniudoniezależnościinformująmedionimy:„Independent(pol.‘niezależny’),„Liberation”(pol. ‘oswobodzenie’),„Outside”(pol.‘nazewnątrz’)orazonimizowanesłowasztanadrowe:„Wolność”i„WolnośćSłowa”(Pisarek2000:35).

Nielicznesąnawiązaniadoubiorupunków,np.„Glan”(glan–ciężkiskórzanybut),muzyki–„Crust” (crust–podgatunekpunku),miejscawy-konywaniamuzyki–„Stage”(pol.‘scena’),„FreeStage”(pol.‘wolnascena’)orazdomiejsc,wktórychtworzysięmuzykę,np. „Garaż”−tytułjednego zpopularniejszychpunkowychzinów(ukazującegosięod1990r.do2012r.).JakwspominaZdzisław„Dzidek”Jodko,redaktorzina,„Garaż”ukazywałsięwSzczeciniewlatach1985–1989jakoinformatorklubu„Kontrasty”,

28PodpowiedźmożnaznaleźćwtekścieutworuKiedy krzyczępolskiegozespołu„PostRegiment”grającegohardcorepunk:„Chcezabićwemniemnie/Chcezdusićkażdąiskierkębuntuwemnie[…]Dobra,niewiesz,comyślę/Itoniewszystko,copotrafię/Niedziwsięskąd/Wemnietylezłości/Jestemwtedy,kiedykrzyczę”.

46 MateuszFlont

anastępnieklubu„Pinokio”,wktórychorganizowanokoncertypodnazwą„Garaż”29(Jodko2012).

Licznągrupętworzątytułyzwiązanezpolemtematycznym„media”. Sątozatemzonimizowaneapelatywynawiązującedopospolitegonazewnictwaprasowego(„Prasa”,„Gazeta”),nośnikówinformacji(„Słowa”),gatunkówtekstu(„Esej”)oraztypównośnika(„Papiery”i„Taśma”).Członkowienihilistycznejibuntowniczejsubkulturyniekryjąswegostosunkudomediów,cowyrażają wtytułach:„Makulatura”,„SzmatławyPress”,„TrybunaBruduw”(celowybłądortograficzny,nawiązaniedo„TrybunyLudu”),„ZłaPropaganda”.Zwracasięrównieżuwagęnafunkcjękontrolnąsystemu ipaństwowychmediów,stądtytuł„Inwigilacja”.

Redaktorzyzinówniezwyklerzadkopodkreślająwmedionimiidosłownąprzynależnośćdosubkulturypunkowej(„PunkPress”, „StrronaPunkowa”,„FreePunk”),atymbardziejnarodowość(„ThisisPoland”).Zdarzająsięrów-nieżbardziejpozytywneokreśleniazinówiichzawartości:„KulturkaPress” i„KanałRevue”–choćtoostatniejestwieloznaczne,gdyżkanałmożeoznaczaćzarównopasmotelewizyjne,naktórymodbywasięprzeglądwiadomości,jakrównieżściek,comazdecydowanieantyestetycznywydźwięk.

Dodominantysemantycznej„tradycja”zaliczyćmożnatytułnajważniej-szegopolskiegofanzinapunkowego„Pasażer”(ukazującegosięod1990r.dodziś).JegoredaktorMariusz„Bezkoc”Prokuski,zdradza,żezinswąnazwąnawiązujedoutworuPasażerzespołu„PidżamaPorno”,czylipolskiejinter-pretacjistworzonegowczasachnajwiększegorozwojupunkrocka utworu Iggy’egoPopaThe Passangerz1977r.(Kajtoch:AnkietydoEncyklopediiZinów).Dotradycjimuzykipunkowejmożeodnosićsięrównieżmedionim„FreshFruit”nawiązującydotytułupłytyFresh Fruit for Rotting Vegetables (1980r.)amerykańskiegozespołu„DeadKennedys”.Dotradycjipunkowejodwołujesięrównieżtytułzina„PunxnotDead”,zaczerpniętyzhasłaznanegochoćbyznapisównamurach.

Redaktorzyzinówpunkowych,zeswejnaturykontestacyjnych,odwołująsiędoburzeniaspołecznegoładu(„Gwałciciel”,„Massakra”),efektówtychdziałań(„Bajzel”),atakżewrażeńpsychofizycznychtemutowarzyszących:„Spazm”,„Amok”,„Paranoja”.

Istotną cechą antyestetyki punkowej jest korzystanie z potocznejzwulgaryzowanejleksykizwiązanejzpolemtematycznym„sferaintymna człowieka”:„Dupa”,„Kuśka”, „Kupa”,„Vomit”,„Wymiot”,„Pierdak”,gdziepierd,towulgarneokreśleniepotocznegobąka(Grochowski2001:139).Członkowie

29Muzycyzwiązanizpunkrockiemipozostającywtzw.podziemniu(ang.underground)faktyczniegraliigrająwgarażu,stądteżpóźniejszewyrażenie:„garażowegranie”.


subkulturypunktoludzieokreślającysiebie,jakwspomniałem,jakośmieci,wyrzutkispołeczeństwa.Widaćtorównieżwonimiizinowej:„Śmieć”,„Brudas”,„MarginesSpołeczny”,„Melina”,„Nędza”,„Kanaloza”.Stądrównieżtytułyzwiązanezbrakiemczystości(„Smar”,„MaterialnySyf”),atakżerozkładem:„Zgnilizna”,„RottenLife”(ang.rottenlife–‘zgniłeżycie’),„Ścierwo”,„Denat”.

Wtytułachzinówpunkowychdoskonalewidocznajestdominantaseman-tyczna„komizm”.Wjęzykuużywanymprzezsubkulturyczęstymzjawiskiemsąekstrawagancjeortograficzne,rebusyizabawysłownewtytułachzinów(Kajtoch1998:335−346).

Mogątobyćstylizacjezapisównajęzykobcy,np.angielski:„TheQrthe”(„angielski’zapiswykrzyknikakurde),„TheZynfektor”(oddezynfektor),całaseriatytułównawiązującychdoalkoholu:„ThePiwo”,„TheNaturat”i„TheNaturatPunx”(oddenaturat),hybrydapolsko-angielska„Yabollizedzine”(połączeniezapisanegopoangielskuwyrazujabol isufiksuangielskiegocza-sownikaformyprzeszłej-ed,wtłumaczeniunajęzykpolskitworzyneologizmzjabolizowany);francuski:„Balonique”,rosyjski:„CzichnułiAbryzgałsja”(możeznaczyćtylecokichnął i obryzgał się)oraz„WiesołyjeKartinki”, atakżenagwaręwarszawską:„Troszeczkie”.Dociekawychprzykładównależytytuł„Cornicorne”–zapisanypoangielskupolskiwyrazukornikpołączonozfran-cuskimcorne(‘róg’),cobrzmijakangielskiecorn(‘kukurydza’).

Dorebusówzaliczyćnależytytuły:„100krotka”,„OK’urde”,„Tfu!rczość”–zonomatopeicznymtfu.Pojawiająsięrównieżkontaminacjenawiązującedowyrazu hardcore:„Piccolocore’o”(połączeniefragmentunazwychóru włoskiego Piccolo Coro dell’Antonianozwyrazemhardcore),„Popcore”(aluzjadotytułupismamłodzieżowego„Popcorn”).

Efektkomizmuwprowadzajązabawyfonetyczne,np.instrumentacjagłoskowa:„DżdżownicazMadżongą” (madżongatoslangoweokreślenieskrętazmarihuaną),„Łeblep”(tytułmożeoznaczaćskróconąiprzestawionąwersjęokreślenialepienie łba,czylitworzeniarodzajufryzury,zaczesywaniawłosówdogóry,tzw.irokez),atakżeonomatopeję„QQRYQ”(czylijeden znajważniejszychmuzycznychzinówukazującysięwlatach1985−1993,któ-regotytułjestrównieżnawiązaniemdoirokeza),gdziezapisanopoangielskupolskąonomatopejękukuryku,niebędącąjednakodpowiednikiemangielskiejformy,gdyżtamtejszekogutupiejącock-a-doodle-doo.

Komizmwywołująrównieżupodobnienialeksykalne:„In God We Crust (ang. trust– ‘ufać’ zmieniononacrust–odmianęmuzykipunk),„PablikAnemik”(ang.public enemy–‘wrógpubliczny’,gdziepierwszyczłonzapisanowedlewymowyangielskiej,adrugizamieniononaanemik,czyliczłowiekasłabegofizycznie,codajepublicznego słabeusza),„MułPancerny”(modyfikacjawyrażeniawóz pancernywpołączeniuzmuł –wjęzykupotocznymmułem

48 MateuszFlont

określasiękogośoniskimpoziomieinteligencji,czyteżkogośmającegopro-blemyznauką,nierozumiejącegoczegoś,aprzeztotytułmożenawiązywaćrównieżdozakutego łba i zakutej pały).

Świat,któregopunkinieakceptują,ukazująwkrzywymzwierciadletytułówswoichzinów.Podejściedojakościinformacjiuwidocznionejest

wonimach:„Prawda”,„CałaNagaPrawdao…”,„Nieprawda”,„Gównopraw-da”,„Analfabet”,„Blebluch”(czyli ‘nierozumiały’),„Bełkot”,„GłosIdioty”.Deprecjonowanyjestsposóbzbieraniainformacji(„Odkurzacz”),miejsceichgromadzenia(„Worek”),czy–napewnoautoironiczna–ocenapisma:„NiktNicNieWie”,„Debil”,„Dezinformator”,„FuckingZine”(‘pieprzonyzin’)oraz„ChaoswMojejGłowie”(ukazującysięod1997r.,zprzerwą,dodziś).

Modyfikacjęwceluuzyskaniaefektukomicznegomożnazaobserwowaćwtytułachnawiązującychdoterminurock’n’roll:„Punkandroll” (podmianastaregoterminunanowy)oraz„Stork’n’roll”(ang.stork–‘bocian’,jakome-taforaoczekiwanianadziecko30).

6.3. Ekologia, prawa zwierząt, wegetarianizm

Tytułypismekologów,obrońcówprawzwierzątiwegetarianomawiam wtymsamympodrozdziale,gdyżichtwórcyuczestnicząwewspólnymdys-kursie.Wynikająztegopewnekonsekwencje,mianowicieosobainteresującasięprawamizwierzątorazekologią,raczejniejemięsaivice versa.Ponadtobardzoczęstozdarzasię,żewomawianychpismachporuszasięobazagad-nieniaitylkotytułwskazujenadominantętematyczną,np.:„Ekozwierz” (cząstkaeko-wskazujedominantę).

Małojestmedionimówczerpiącychzpóltematycznych„rośliny”,„zwie-rzęta”,„przyroda”itp.Wyjątkiemsą„Roszpónka”(nazwaroślinyroszponka zapisanacelowozbłędemortograficznym,codajenawiązaniedowyrazupunk),„Animal”(‘zwierzę’)iGrasshoper(‘świerszcz’).Dowarunków,wjakichfunkcjonujążyweistoty,nawiązujetytułzina„Mikroklimat”.DopostaciMatki-Ziemi,symbolupłodności,odwołujesiętytułekologicznegozina„Gaja”(gr.gaia–‘ziemia’),możnagozatemzaliczyćdodominantysemantycznej„tradycja”.

Znakiemrozpoznawczymekologówjestkolorzielony,widniejącynawieluemblematach.Najsłynniejszympismemekologicznympropagującymwalkęoprzyrodębyły„ZieloneBrygady”(istniejącewlatach1989−200631).

30Termintakipojawiasięnp.wtekście,wktórymmowaospodziewającychsiędzieckaczłonkiniachzespołówrockowych(Caro1991).

31TytułmożerównieżnawiązywaćdoCzerwonychBrygad(Brigate Rosse)–włoskiegougrupowaniaterrorystycznegoistniejącegowlatach1970−1984(Bankowicziin.1993:94).


Dodatkowychkonotacjidostarczaleksykazwiązanazmiejscemzamieszkaniaischronieniaczłowieka−„ZielonyDomek”i„ZielonaArka”,atakżenazwadawnejkrainy:„ZielonaGalicja”.Zwracanoteżuwagęnakonkretneregiony:„RatujmyPieniny”i„EkoKrosno”.Również„SerwisOchronyŚrodowiska”nawiązujedoratowaniaprzyrody(SOStowołanieopomoc).Tytułyzinów„TrującaFala”i„OstatniDzwonek”wskazująnastopieńzagrożeniaekolo-gicznegoZiemi.

Twórcyzinówekologicznychtraktowalijejakomiejscewymianyinforma-cji(„EkoForum”,„Eko-HydePark”,„Eko-biuletyn”),wktórychopróczzłych,możnaznaleźćrównież„PozytywneWiadomości”oudanychakcjach.Ekolodzyliczą,żeichpraca,zwracanieuwaginaZiemię(np.„ZiemiaJest!”,„TerraEst”)wzbogaciwiedzęoświecieiotaczającejludziprzyrodzie(„ParadygmatWyobraźni”),ponieważczująsięzaniąodpowiedzialni(„SamiprzedSobą”).

Aktywistomruchówprozwierzęcychprzyświecajedencel–uwolnieniezwierzątodcierpienia,stąd:„PrawaZwierząt”,„WyzwolenieZwierząt”,„Żebyzwierzętabyływolne”,„CyrkJestŚmieszny”(podtytuł:„Niedlazwierząt!”)i„RuchOporu”(nawiązującydotradycyjnegookreśleniaformacjiwalczącejprzeciwkookupantowi).Cierpienietopodkreślasięwprost:„Wiwisekcja”(pod-tytuł:„czyliNoweBarbarzyństwo”)i„Skowyt”.Obrońcyprawzwierzątkładąnacisknaetykę(„Współodczuwanie”,„RaportPracowninarzeczWszystkichIstot”),zależności(„ZwierzętaiMy”,„SublokatorZOO”),atakżenafakt,żeludzkośćwielezwierzętomodebrała(„DzikieŻycie”).Istotnekonotacjeniesiezesobąmedionim„MamkłyMampazury”.Tytułmożnaodczytywaćjako:„mamkły”i„mampazury”,niejestemwięcprzedmiotem,ależywąistotą.Pazury i kłyświadcząotym,że„mogęsiębronić”32.

Zwolennicywegetarianizmuzwracająuwagęnapiąteprzykazanie.Wedlewiększościspołeczeństwaodnosisięonotylkodoludzi,aniedowszystkichistot,stądtytułzina:„NieZabijaj”.Sprzeciwiającsięzabijaniu,wegetarianiewalcząoswojeideały(„WegetFrontOy!”),promująwegetariańskąiwegańskąkuchnię(„SmakWegańskiegoRaju”33),zacieśniająwięziwewnątrzgrupy („WegetariańskiŚwiat”,„Wegetarianin”),częstostająsięprzytymradykałami(„RadicalWeget”).

32Pismoukazywałosięwlatach1991−1995.W1996r.zespół„Dezerter”wydałpłytęMam kły mam pazuryzutworemotymsamymtytule.Utwórwskazuje,żezwierzętazabijająinstynktownie(„Instynktuzew/Nałowyczas/Zupełniebezkontroli/Bezudziałumojejwoli”),aczłowiekmawolnąwolęniezależnieodwyznania(„Ludziesąstworzeninawzóripodobień-stwo/Właściwieniewiadomoprzezkogo/Abyprzestalibyćzwierzętami/Podarowanoimrozum”).KrzysztofGrabowski(autortekstuiperkusistazespołu)orazpozostalimuzycytowegetarianie,którzywwielutekstachodwołująsiędowegetarianizmuiobronyprawzwierząt.

33Weganieniejedząanimięsa,aninabiału.

50 MateuszFlont

Twórcyzinówekologicznych,obronyprawzwierzątiwegetarianizmunieużywająwtytułachwyrazów,któremożnabyprzyporządkowaćdodominantysemantycznej„antyestetyka”.Dodominanty„komizm”możemyzaliczyćonim„Rosynant”(hiszp.rocinante–‘szkapa’).Rosynantto„wychudła,koścista,łękowataszkapa”.JesttorównieżimiękoniaDonKichota(Sobol1995:977),nadktóregoimieniemówbłędnyrycerzmyślałbardzodługo iwkońcuwłaśnietouznałzanajdoskonalsze.

Dokomicznychtytułówmożnazaliczyćrównieżonimyzwiązanezewspomnianymwcześniejkoloremzielonym:„Zielonogłowie” (zamiastwo-dogłowie)i„ZielonyLudek”(obrońcaprzyrody,aleteżkosmita),atakżezwiązanyzpolemtematycznym„rośliny”tytuł„ZepsóteJabłuszko”(celowybłądortograficzny).

7. Zakończenie

Celemartykułubyłozaprezentowaniewynikówwstępnejanalizymałoznanejmedionimii,jakąsątytułypolskichzinówzlat80.(tworzącychtzw.trzeciobieg)orazukazującesięod1990r.(„obiegalternatywny”).Ponieważjestto–oilemiwiadomo–pierwszaonomastycznapróbabadawcza,napoczątkuprzedstawiłemwstępteoretyczno-historyczny,założeniaiproblemybadawcze,atakżetabelęzprzykładowymitytułamipodzielonymiwedlestwierdzonychdominantsemantycznych(„ideologia”,„tradycja”,„antyestetyka”,„komizm”),któreuruchamiająwumyśleodbiorcyprzeróżnekonotacje.Wartykuleza-prezentowałemmedionimy,którewedledominującychtematówpodzieliłemnatrzygrupy:1)anarchizm,2)punki3)ekologia,prawazwierząt,wegeta-rianizm.Wnioskisąnastępujące:

1.Tytułyzinówanarchistycznychnawiązujądodziałaniawpodziemiu,dążeniadoniezależnościczłowiekaodpaństwaiwspółdziałania„ludzipracy”. Leksykawykorzystywanadotworzeniamedionimówczerpiezpóltema-tycznych„walka”i„bunt”,możnateżznaleźćtytułyantymilitarystyczne

ipacyfistyczne.Wieletytułówpełnifunkcjęinformacyjno-referencyjną,rzadkopojawiająsiętytułyzwiązanezantyestetykąikomizmem.Twórcytytułówodwołująsiędoważnegodlaanarchistówkoloru–czerni.

2.Wtytułachzinówpunkowychznajdująodzwierciedleniegłównepo-glądytejsubkultury:brakwiarywprzyszłość,poczuciebyciaodrzuconym, azdrugiejstronyszukaniealternatywydlazastanegosystemuipragnieniebycianiezależnym.Medionimiapunkówczerpie,podobniejakanarchistów,zpóltematycznych„bunt”i„walka”,aponadtozpola„media”,tworzącna-zewnictwoodwołującesięniekiedybezpośredniodonazewnictwasubkultury


punk.Wieletytułówmacharakterantyestetyczny–punkiczerpiązleksykizwiązanejze„sferąintymnączłowieka”,wulgaryzującją,orazzautoagresyw-negonazewnictwasferypsychicznej.Wśródtytułówzinówpunkowychznajdujesięwielestylizowanychnajęzykiobce,korzystającychzzabawfonetycznych,powiedzeńisloganów.

3.Tytułyzinówekologów,obrońcówprawzwierzątiwegetariantworząwspólnydyskurs.Niezwyklerzadkokorzystasięwnichzesłownictwazpóltematycznych„przyroda”,„rośliny”i„zwierzęta”,skupiającsięnaważnymdlaekologówkolorze,czylizielonym–symboluekologii.Naciskkładziesięnafunkcjęinformacyjną–komunikujesięozagrożeniuekologicznymZiemi,cierpieniuzwierząt,etyceidieciewegetariańskiej.Brakujewtejgrupietytu-łówantyestetycznych,takżetytułykomicznepojawiająsięrzadko.

Literatura

AttonC.(1999):The infoshop: the alternative information centre of the 1990s.„NewLibraryWorld”,nr100.

BankowiczB.,BankowiczM.,DudekA.(1993):Słownik historii XX wieku.Kraków,s.94.BańkowskiP.(2003):Świat wartości w języku metalowców.Bydgoszcz(niepubikowanapraca

magisterska).BerendtG.,BrzechczynK.,StybelZ.,WaluszkoJ.(2013):„Homek”. Pismo Ruchu Społeczeń-

stwa Alternatywnego 1983–1990. Gdańsk, s. 7. BrezaE.(1998):Nazwy obiektów i instytucji związanych z nowoczesną cywilizacją.[W:]Polskie

nazwy własne. Encyklopedia.Red.E.Rzetelska-Feleszko.Warszawa−Kraków,s.358–360.CaroM.(1991):Smashing Pumpkins Ink With Virgin, Tour With Peppers,<http://bitly.

pl/2oSi7>,dostęp:16.12.2015.CiosmakD.iin.(2001):Antologia zinów 1989−2001.Kielce.ChorązkiW.(1996):Polska prasa alternatywna (trzecioobiegowa) 1990−1995.[W:]Katalog

polskiej prasy alternatywnej (trzecioobiegowej) 1990−1995.Red.W.Chorązki.Kraków(maszynopiskataloguzdeponowanywbiblioteceOBPUJ),s.4,23–24.

DanekP.(2003):Świat kibiców sportowych na łamach zinów wydawanych przez szalikowców.Kraków(nieopublikowanapracalicencjacka).

Dunin-WąsowiczP.(1993):Xerofeeria. Warszawa.Dunin-WąsowiczP.(1994):Xerofrenia.Warszawa.Dunin-WąsowiczP.(1995):Xerofuria.Warszawa.Dunin-WąsowiczP.(2002):Xerofeeria 2.0.Warszawa.Dunin-WąsowiczP.,VargaK.(1998):Parnas bis. Słownik literatury polskiej urodzonej po

1960 roku.Warszawa.DyszakA.(2012):Nazwy mężczyzn homoseksualnych we współczesnym języku polskim.„StudiaJęzykoznawcze”.T.11,s.57.EhrlichH.(1996):Why the black flag?.[W:]Reinventing Anarchy, Again.Podred.H.Ehrli-

cha.Edinburgh−SanFrancisco.Cyt.itłum.<http://bitly.pl/Q5Mj0>,dostęp:04.01.2016.FatygaB.(1999):Dzicy z naszej ulicy. Antropologia kultury młodzieżowej.Warszawa,s.208.Fifth column. Encyclopædia Britannica Online, < http://bitly.pl/R1EjJ>, dostęp: 13.01.2016.FilipiakM.(1999):Od subkultury do kultury alternatywnej.Lublin.FilipiakM.(2001):Europa.[W:]Subkultury młodzieżowe wczoraj i dziś.Red.M.Filipiak.

Tyczyn,s.75–78.

52 MateuszFlont

Firlej-BuzonA.(1995):Edycja fanzinów w Polsce.Wrocław(nieopublikowanapracamagi-sterska).

Firlej-BuzonA.(1998):Historia polskich fanzinów.„ActaUniversitatisWratislaviensis. BibliotekoznawstwoXXI”,nr2053,s.45–56.

FleischerM.(1994):Overground: die Literatur der polnischen alternativen Subkulturen der 80er und 90er Jahre.München.

FleischerM.(2002):Overground. Cechy charakterystyczne – tendencje – prądy.[W:]P.Dunin- -Wąsowicz:Xerofeeria 2.0 . Antologia artzinów. Polskie alternatywne pisma literackie 1980−2000. Wersja beta.Warszawa,s.18−19.

FlontM.(2011):Wybrane funkcje wulgaryzmów w subkulturowych fanzinach (z problemów językowej kontestacji.Olsztyn.

FlontM.(2014):Punkowy drogowskaz.„Lampa”,nr1−2,s.71.GawlikowskiM.,LewandowskiM.(2014):No Future! Historia krakowskiej FMW.Kraków.GrabowskiK.(2010):Dezerter. Poroniona generacja?.Warszawa.GrochowskiM.(2001):Słownik polskich przekleństwa i wulgaryzmów.Warszawa,s.75,139.GajdaS.(1987):Społeczne determinacja nazw własnych tekstów (tytułów).„Socjolingwistyka”

nrVI,s.81.GamońA.(2006):Obraz wolności w pismie anarchistycznychm „Inny Świat”.Kraków(nie-

opubikowanapracalicencjacka).GórkaM.(2003):Partyzant jako przykład fanzina hardcore’owego.Kraków(nieopubikowana

pracalicencjacka).GórskaB.,KoschalkaB.(2011):Pomarańczowa Alternatywa. Happeningiem w komunizm.

Kraków.JakubowiczM.(2010):Drogi słów na przestrzeni wieków. Zarys słownika motywacji seman-

tycznych na materiale przymiotników słowiańskich odziedziczonych z prasłowiańszczyzny.Warszawa.,s.84.

JodkoZ.(2012):GARAŻ − Klika słów o przeszłości i teraźniejszości.Cytza:<http://bitly.pl/uh0jI>,dostęp:05.01.2016.

KaimK.(2001):Niezależny Obieg Literacki w Polsce.Kraków (nieopubikowanapracama-gisterska).

KajtochW.:Ankiety do Encyklopedii Zinów(maszynopiswzbiorachautora).KajtochW.:Zin.HasłoopracowanedoInternetowejEncyklopediiKsiążki(maszynopis

wzbiorachautora).KajtochW.(1997):Młodzież edukuje się sama albo o antyestetyce muzyki w czasopismach

subkultury „metalowców”.[W:]Media a edukacja.Red.W.Strykowski.Poznań,s.381−393. KajtochW.(1998):Humor językowy alternatywistów.[W:]Proza, proza, proza... (opowiadania,

fragmenty, eseje, notatki).Red.W.Kajtoch.T.4.Kraków,s.335−346.KajtochW.(1999):Świat prasy alternatywnej w zwierciadle jej słownictwa.Kraków.KajtochW.(2000):Rola języka w kształtowaniu poczucia tożsamości subkultur młodzieżowych.

[W:]Kultura wobec kręgów tożsamości.Red.T.Kostyrko,T.Zgółka.Poznań−Wrocław, s.215−228.

KajtochW.(2001):Co to jest zin?. „UlicaWszystkichŚwiętych.MiesięcznikMailArtu”, nr7(21),s.4.

KajtochW.(2004):Ciało medialne.„ZeszytyPrasoznawcze”nr3−4,s.59−86.KajtochW.(2006):Subkultury młodzieży w kontekście edukacji − przykład metalowców. [W:]

Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo − wiedza o języku − wiedza o kulturze – edukacja.Red.M.Czermińska.T.1,s.596−617.

KajtochW.(2007):Edukacja w uścisku globalizacji (obraz szkoły w tekstach wielkonakłado-wych magazynów młodzieżowych).„ModeloweNauczanie.OpolskiPrzeglądEdukacyjny.KwartalnikMiejskiegoOśrodkaDoskonaleniaNauczycieliwOpolu”,nr2(16),s.12−33.

KajtochW.(2007): Fizjologia w tekstach prasy młodzieżowej (ciało medialne II).[W:]Kreowanie światów w języku mediów.Red.P.Nowak,R.Tokarski.Lublin,s.310.


KajtochW.(2008):Emocje i zmysły tekstowych bohaterów prasy młodzieżowej.„ZeszytyPra-soznawcze”,nr1−2,s.85−102.

KajtochW.(2008):Językowe obrazy świata i człowieka w prasie młodzieżowej i alternatywnej.Kraków.

KajtochW.,KajtochK.(2010):O osobliwym posługiwaniu się słowem w czasopismach sub-kultur.[W:]Relatywizm w języku i kulturze.Red.A.Pajdzińska,R.Tokarski.Lublin, s.295−321.

KasprzyckiR.(2013):Dekada buntu. Punk w Polsce i krajach sąsiednich w latach 1977−1989.Kraków.

KuleszaB.(2010):Najnowsze anglicyzmy w języku prasy młodzieżowej.„KwartalnikJęzyko-znawczy”,nr3−4,s.24.

LechowiczL.,DenisiukJ.(2008):Czym był „Robotnik Sztuki”?[W:]Notatnik Robotnika Sztuki 1972−1973.Red.J.Denisiuk.Elbląg.Cyt.za:<http://bitly.pl/3OhtA>,dostęp:14.11.2015.

LisW.,GodlewskiT.(2012):Jaskinia hałasu.Poznań.LitwińskaM.(2015):WiP kontra PRL. Ruch Wolność i Pokój 1985–1989.Kraków,s.88,185.ŁataM.(2004):Pismo folkowe „Gadki z Chatki” próba monografii.Kraków(nieopubikowana

pracalicencjacka).ŁebkowskiM.(2003):Krakowski zin metalowy „Equilibrium of Noise” jako przedstawiciel

prasy alternatywnej.Kraków(nieopubikowanapracalicencjacka).MezinosT.(2003):Artziny.„InnyŚwiat”,nr19,s.18−19.MroczkowskaA.(2004):„Inny Świat” jako przedstawiciel anarchistycznej prasy alternatywnej.

Kraków(nieopublikowanapracalicencjacka).Nazwy własne a społeczeństwo(2010).Red.R.Łobodzińska.T.2.Łask.Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze (2007).Red.A.Cieślikowa,B.Czopek-Kop-

ciuch,K.Skowronek.Kraków.PęczakM.(1992):Mały słownik subkultur młodzieżowych.Warszawa,s.23,96−97.RzeźwickiT.(2004):„Lampa i Iskra Boża” − próba monografii.Kraków(nieopublikowana

pracalicencjacka).PielużekM.(2003):„Mać Pariadka” − anarchistyczny reprezentant prasy alternatywnej.

Kraków(nieopublikowanapracalicencjacka).PisarekW.(2000):Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność.„ZeszytyPrasoznawcze”,

nr3−4(163−164),s.35.PopiołekB.(2013):Rytmy życia. Codzienność i święto w gazetach rękopiśmiennych czasów

saskich.„RocznikHistoriiPrasyPolskiej”.T.XVI,z.2(23),s.9.PosłusznaA.(2004):Czy liberatura to literatura.„Konspekt”nr20.Cytza:<http://bitly.pl/

tVS9a>,dostęp:10.01.2016.ReczekM.(2001):Dębicki „Pasażer” jako przedstawiciel polskich fanzinów punkowych.Kraków

(nieopublikowanapracamagisterska).SipowiczK.(2015):Hipisi w PRL-u.Warszawa.SkowronekK.,RutkowskiM.(2004):Media i nazwy. Z zagadnień onomastyki medialnej.

Kraków,s.40−41.Słownik terminologii medialnej(2006).Red.W.Pisarek.Kraków,s.17−38,115.Słownik terminów literackich (1988).Red.J.Sławiński.Wrocław,s.215.Słownik wyrazów obcych(1995).Red.E.Sobol.Warszawa,s.5,977.StankiewiczM.(2005):„Fuckin’ Bitch” jako reprezentant polskich zinów metalowych.Kraków

(nieopubikowanapracalicenckacja).TraczB.(2014):Hippiesi, kudłacze, chwasty. Hipisi w Polsce w latach 1967−1975.Katowice

− Kraków.WaluszkoJ.(2003):Wydawnictwa pojedyncze.„InnyŚwiat”,nr19,s.21.WaluszkoJ.(2013):RSA 1983−2005... „Homek.Pismo Ruchu Społeczeństwa Alternatywnego”,

nr52,s.7.WołonciejT.(2004): Pisma Łukasza Jaszaka.Kraków(nieopubikowanapracalicencjacka).

54 MateuszFlont

Summary

ThearticleisanintroductiontotheanalysisofthetitlesofPolishundergroundandalternativepress,i.e.zinesproducedbysubcultures,artisticandpoliticalgroups.Atthebeginningtheauthorpresentssomedefinitionsandatypologyofzines:fanzinesandartzines.Then,thehistoryofPolishzinesinnonofficial“tertiary”and“alternative”circulationandthehistoryofzinesintheworldisdiscussed.Thenextpartpresentsgeneralfactsaboutzines:thefirstscientificdevelopmentofzines,anthologies,catalogues,dissertations,biographies.Beforethepresentationoftheresearch,theauthordiscussesonomasticmethodologyandtroubleswithit:manyscholarstreatananalysisofzinetitlesasaninnovation.Then,theauthorshowsresultsofthetitleanalysisofthezinesproducedbyanarchists,punks,ecologists,animalrightsactivistsandvegetarians.Theseweredividedintocathegories,basedonthesemanticdominants(„ideology”,„tradition”,„anti-aesthetic”,„humour”).Theirtextsoperateinsimilardiscourses.Thelastpartofthearticleisaconclusion.Othertitles(artisticandpolitalgroups,metalmusicfansandhooligans)arepresentedinthesecondpartofthearticle.

Mateusz Flont - Muzeum Historii Polskibazhum.muzhp.pl/media//files/Prace_Jezykoznawcze/Prace... ·...

Documents

Transcript of Mateusz Flont - Muzeum Historii Polskibazhum.muzhp.pl/media//files/Prace_Jezykoznawcze/Prace... ·...