Powojnie: historia społeczności żydowskiej w Polsce

po 1945 roku – materiały edukacyjne

MATERIAŁ DLA NAUCZYCIELKI/NAUCZYCIELA

Marzec ’68: karykatura antysemicka

Autor: dr Mariusz Jastrząb Etap edukacyjny: klasa IV szkoły ponadpodstawowej Czas trwania: 25 min

Uczeń/uczennica po zajęciach:

1. Uzyska informacje na temat sytuacji międzynarodowej w latach

sześćdziesiątych XX wieku.

2. Będzie doskonalił/a umiejętność analizy źródła ikonograficznego.

3. Pozna mechanizmy działania sterowanej przez państwo propagandy

politycznej.

1. Analiza źródeł ikonograficznych.

2. Rozmowa kierowana.

3. Ewentualnie: praca w grupach.

Karta pracy dla uczennic i uczniów

Cele zajęć

Metody

i formy pracy

Materiały

dydaktyczne

Powojnie: historia społeczności żydowskiej w Polsce

po 1945 roku – materiały edukacyjne

MATERIAŁ DLA NAUCZYCIELKI/NAUCZYCIELA

1. Opowiedz krótko uczniom i uczennicom o przyczynach, przebiegu wojny

sześciodniowej i stanowisku, jakie zajęły wobec tego konfliktu Związek

Radziecki i kraje od niego zależne, w tym Polska. Możesz posłużyć się

informacjami ze wstępu autorstwa Bożeny Szaynok oraz z karty pracy

(załącznik nr 1).

2. Powiedz (lub przypomnij) uczniom i uczennicom, że w okresie od II wojny

światowej do upadku komunizmu świat był podzielony na dwa zwalczające

się bloki polityczno-wojskowe. Wprowadź (albo przypomnij) pojęcie zimnej

wojny.

3. Rozdaj uczennicom i uczniom karty pracy (załącznik nr 1). Możesz podzielić

uczniów i uczennice na cztery grupy i każdej z nich dać do przeanalizowania

jeden rysunek.

4. Poproś uczennice i uczniów, aby przeczytali znajdujące się na karcie pracy

wprowadzenie, a następnie obejrzeli rysunki i zastanowili się:

A. Do jakich stereotypów dotyczących Żydów (w przypadku czwartej

karykatury także Niemców) odwołują się rysunki?

B. Jakie mogły być konsekwencje wzmacniania tych stereotypów?

5. Zapytaj uczniów i uczennice o obraz zimnowojennego konfliktu na świecie,

jaki wyłania się z karykatur (rysunki 2, 3 i 4). Jakie cele polityczne i wartości

przypisują rysunki Stanom Zjednoczonym i ich sojusznikom?

6. Jeśli uczennice i uczniowie pracowali w grupach, poproś każdą z grup, aby

przedstawiła analizowany przez siebie rysunek całej klasie i przedstawiła

jego interpretacje, odnosząc się do pytań sformułowanych w punktach 3–4.

7. Przeprowadź ogólną dyskusję na temat wątków podejmowanych przez

propagandę marcową oraz jej możliwego wpływu na społeczeństwo.

8. Wykorzystaj zaprezentowany tu przypadek historyczny, aby razem

z uczennicami i uczniami zastanowić się nad skutkami wzmacniania

negatywnych stereotypów dotyczących grup mniejszościowych. Zwróć

uwagę uczniów i uczennic, że zabiegi takie były podejmowane nie tylko w

Polsce w 1968 roku. Jakie korzyści polityczne mogą chcieć uzyskiwać

inicjatorzy takich kampanii? Jakie negatywne skutki społeczne wywołują

takie kampanie?

Przebieg zajęć

Powojnie: historia społeczności żydowskiej w Polsce

po 1945 roku – materiały edukacyjne

MATERIAŁ DLA NAUCZYCIELKI/NAUCZYCIELA

W interpretacji rysunku 1 będzie pomocna informacja, że Mosze Dajan

był w 1968 roku ministrem obrony Izraela, a Janus to rzymskie bóstwo

o dwóch twarzach. Analizując rysunki 2 i 3 drugi, pamiętaj, że w ramach

zimnowojennego podziału świata na bloki polityczno-militarne Izrael stał

się sojusznikiem Stanów Zjednoczonych.

Rysunek 4 nawiązuje do tego, że Republika Federalna Niemiec wypłaciła

Izraelowi odszkodowania za popełnione w czasie wojny zbrodnie

nazistowskie. Pamiętaj również o tym, że w Polsce w latach

sześćdziesiątych XX wieku władze prowadziły intensywne zabiegi, aby

przekonać społeczeństwo o tym, że Republika Federalna Niemiec

prowadzi agresywną politykę, zagrażającą bezpieczeństwu Polski.

UWAGI DLA NAUCZYCIELKI/NAUCZYCIELA

Marzec ’68: karykatura antysemicka

Przeczytaj poniższą informację o wojnie sześciodniowej i obejrzyj reprodukcję rysunków

satyrycznych z polskiej prasy z 1968 roku. Zastanów się, w jaki sposób polska propaganda

wykorzystywała stereotypy dotyczące Żydów i Niemców. W jaki sposób mogła ona wpływać na

stan świadomości społecznej?

5 czerwca 1967 roku na Bliskim Wschodzie wybuchła wojna między Izraelem a państwami

arabskimi. Izrael zaatakował jako pierwszy, ale został do tego sprowokowany przygotowaniami

wojennymi, które podjęli jego przeciwnicy. Konflikt zakończył się szybkim zwycięstwem Izraela.

10 czerwca Arabowie byli już pokonani. Wojnę od czasu jej trwania nazwano sześciodniową.

Związek Radziecki i państwa od niego zależne opowiedziały się w tym konflikcie po stronie państw

arabskich. 12 czerwca Polska, podobnie jak ZSRR i inne państwa bloku radzieckiego z wyjątkiem

Rumunii, zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem.

„Karuzela” i „Szpilki” były dwoma najważniejszymi pismami satyrycznymi, jakie ukazywały się

w Polsce w latach sześćdziesiątych XX wieku. Jak wszystkie inne oficjalnie wydawane w Polsce

pisma były poddane cenzurze, a o obsadzie kluczowych stanowisk w ich redakcjach decydowały

władze PZPR. Prezentowane w nich poglądy nie mogły być sprzeczne z linią polskiego rządu ani

rządzącej Polską partii. W czasie wojny sześciodniowej na Bliskim Wschodzie i po jej zakończeniu

przez polską prasę przetoczyła się sterowana przez władze kampania antyizraelska i antysemicka,

wymierzona również w polskich obywateli pochodzenia żydowskiego.

ZAŁĄCZNIK

Z

Marzec ’68: karykatura antysemicka

Rysunek 1.

Karol Baraniecki, Rozdwojenie jaźni, czyli Dajanusowe oblicze, w: "Karuzela", nr 9 z 14 maja 1968, s. 8

ZAŁĄCZNIK

Z

Marzec ’68: karykatura antysemicka

Rysunek 2.

Karol Baraniecki, Części do samo-o-o-lotów kupuję!..,. w: "Karuzela", nr 2 z 29 stycznia 1968, s. 5

ZAŁĄCZNIK

Z

Marzec ’68: karykatura antysemicka

Rysunek 3.

Zbigniew Ziomecki, [mapa Izraela], w: "Szpilki" nr 18 z 5 maja 1968, s. 2

ZAŁĄCZNIK

Z

Marzec ’68: karykatura antysemicka

Rysunek 4.

Karol Baraniecki, Grunt to forsa, w: "Karuzela", nr 8 z 26 kwietnia 1968, s. 3

ZAŁĄCZNIK

Z

materiały opracowane w ramach programu Obcy w domu. Wokół Marca ’68

http://marzec68.sztetl.org.pl