Margaret Mead „Kultura i to Ŝsamość”

Wstęp

Centralnym problemem w dzisiejszych czasach staje się identyfikacja czyli pytanie o

to z jaką przeszłością, teraźniejszością i przyszłością moŜe się utoŜsamiać młody człowiek

szukający ideałów.

Człowiek pierwotny był jednym ze swojego ludu (tych z którymi Ŝył i

współbiesiadował), identyfikował się z grupą. Mimo Ŝe czasem zdarzało się, Ŝe grupa takiego

osobnika odrzucała, to nie mogła ona zmienić swojej identyfikacji: była tym, kim była.

MoŜliwość identyfikacji pojawiła się kiedy współzawodniczące style Ŝycia uzyskały

nowy rodzaj sankcji płynących z religii i ideologii politycznych. Identyfikacja stała się

wyborem pomiędzy całymi systemami myślenia a nie tylko drobną róŜnicą między

plemionami.

Wprowadzenie Mimo Ŝe dąŜymy do uniwersalizacji naszej kultury to nadal spotykamy ludzi, Ŝyjących

tak jak ich przodkowie (pierwotni rybacy, myśliwi). Na świecie są ogromne zróŜnicowania

kulturowe (w Nowej Gwinei ludzie z niektórych plemion nie potrafią liczyć, a naukowcy z

„cywilizowanych” części świata liczą rzeczy w dziesiętnych sekundy).

Następują roszady w strukturach władzy, relacjach między silnymi i słabymi (Np.:

strajki uczniów ), jednak nadal na forum międzynarodowym nie dopuszczamy do głosu, tych

z najdalszych zakątków, tych z ludów pierwotnych.

Ludzie w dzisiejszych czasach są niepoprawnymi optymistami, wydaje im się Ŝe cały

świat moŜe ulec zagładzie a oni i tak ocaleją. Nie wykorzystują wiedzy, którą posiadają.

WciąŜ bardzo mało wiemy o historii, o ludziach z przeszłości. KsiąŜka oparta jest na

badaniach nad ludami Ŝyjącymi współcześnie, nie odwołuje się do przeszłości jako takiej.

Przeszło ść. Kultury postfiguratywne, czyli nieocenieni przodk owie Autorka wprowadza podział na kultury:

· postfiguratywne (dzieci uczą się głównie od rodziców)

· kofiguratywne (dzieci i dorośli uczą się od rówieśników)

· prefiguratywne (dorośli uczą się od swoich dzieci)

Społeczeństwa pierwotne, wąskie grupy religijne, ideologiczne enklawy są głównie

postfiguratywne, opierają się na autorytecie pochodzącym z przeszłości. W tej kulturze

zmiany zachodzą wolno i są trudne do zauwaŜenia. Dzieci mogą się w odpowiednim czasie

spodziewać tego samego co w tym samym momencie Ŝycia przeŜyli ich rodzice czy

dziadkowie.

Charakterystyka:

� Wiedza przekazywana dzieciom wcześnie, wymaga się od nich posłuchu – stąd

przeświadczenie dziecka Ŝe czeka je jedno określone przeznaczenie

� Sposób Ŝycia nie ulega zmianom, jest zawsze ten sam

� KaŜdy przedmiot coś przez siebie wyraŜa, kaŜdy gest wzmacnia, przypomina, kaŜda

wypowiedź składa się z form znanych juŜ wcześniej, kaŜde zachowanie kulturowe jest na

bazie znanego i odwiecznego wzoru

� Kultura związana z miejscem zamieszkania, mimo Ŝe ono moŜe się w trakcie Ŝycia

zmieniać

� Decyzja o przyłączeniu się do takiej kultury zawsze wymaga absolutnego przyjęcia nowej

toŜsamości, wraz z zobowiązaniem do przekazywania jej potomkom, członkowstwo

wymaga totalnej i bezwarunkowej identyfikacji

� Wymagana obecność trzech generacji: ciągłość opiera się na pokoleniach

� Bezczasowość

� Kultury te jednocześnie przewidują nieuchronność porzucenia własnej kultury i przyjęcia

obcej jak i mogą zawierać normę wykluczającą taką zmianę

� Zawsze istnieje obawa, Ŝe nowa generacja podniesie bunt i przeciwstawi się

oczekiwaniom starszych (ale poczucie toŜsamości kulturowej umacniane przez groźbę

czy karę odrzucenia jest bardzo trwałe)

� Modelem kultury postfiguratywne jest wyizolowana kultura pierwotna, zacierająca

pamięć o przeszłości i zachowująca jedynie wybrane jej części (jest to związane z tym, Ŝe

nie zachowują się Ŝadne dokumenty pisane odnośnie historii ludów)

� Ciągłość jest zachowana poprzez wyparcie z pamięci wszystkiego, co zakłóca poczucie

toŜsamości i trwałości

� NiepodwaŜalność zachowania i ich nieuświadomiony charakter, źródłem trwałości

kultury

Przykłady:

� Arapeshowie z Nowej Gwinei

� Mieszkańcy Bali (mimo róŜnych wpływów, dyfuzji kulturowych potrafili w sobie

zachować tą jedną toŜsamość)

� Amisze

� Emigranci, w nowym miejscu zamieszkania

Teraźniejszo ść. Kultury kofiguratywne, czyli odnalezieni rówie śnicy. Charakterystyka:

� Dominujący wzór to zachowanie rówieśników

� Starsi nadal określają granice i formy w jakich kofiguracja moŜe wystąpić w

zachowaniu młodszych

� Kofiguracja bierze początek z rozpadu sytemu postfiguratywnego:

spowodowanego kataklizmem, nowymi technologiami, osiedleniem w nowym

kraju, podbojem, przewrotem religijnym, przemianami rewolucyjnymi

� Młodzi ludzie sami muszą wynaleźć nowe style zachowania- potrzeba pionierów,

ludzi którzy przystosowali się do nowego środowiska

� Konflikt między pokoleniami pojawia się w momencie kiedy metody wychowania

do tej pory stosowane okazują się niewystarczające lub nieodpowiednie do

uformowania takiej postawy jakiej oczekują pionierzy

� Łatwiej się utoŜsamiać z rówieśnikami niŜ z rodziną, od której oddziela nas

przepaść nowych doświadczeń

� Zachowania konformistyczne

� ZauwaŜalny brak pokolenia dziadków (przyjęcie nowego stylu Ŝycia, nowych

zachowań jest wtedy łatwiejsze), to teŜ sprawia Ŝe słabsze są kontakty między

kuzynami, gdyŜ starsze pokolenie takie kontakty podtrzymywało

� Przeszłość staje się czymś chwiejnym, łatwym do wyparcia lub zafałszowania bo

nie ma ludzi, którzy by podtrzymywali wersję wydarzeń

� Brak ciągłości form tego wszystkiego co dziadkowie przekazują ojcom a ojcowie

synom

� Wychowanie dzieci się zmienia: pojawiają się opiekunki, szkoła, wyŜsze

wymagania rodziców, przekazują dzieciom bardziej złoŜony wzór kulturowy

� Zaczyna dziać się tak, Ŝe to dzieci stają się autorytetami w sprawach nowego stylu

Ŝycia i rodzice tracą moŜliwość osądzania ich i kontrolowania.

� Gdy kofiguracja wśród grup rówieśniczych ulegnie instytucjonalizacji przez

kulturę, pojawia się zjawisko kultury młodzieŜowej lub kultury nastolatków

� Trwałe elementy tej kultury to: podział na grupy wieku, bunt okresu dojrzewania,

konflikt międzypokoleniowy i systematyczne oddalanie się dzieci od wzorców

przyjętych przez ich rodziców

Przykłady:

� Społeczeństwo klasowe (zmiana zawodów, statusów)

� Dalsze pokolenia emigrantów (przystosowanie do nowych warunków,

wychowywanie dzieci)

� Przybysze (mogą wprowadzać nowy język, sposób zachowania)

� Manusowie z Wysp Admiralicji

Przyszło ść. Kultury prefiguratywne, czyli zagadkowe dzieci.

Przyszłość jest w zasadzie pewnym przedłuŜeniem przeszłości. Obecnie rozłam

międzypokoleniowy ogarnął cały świat. Tempo zmian jest najbardziej widoczne w krajach

najmniej i najbardziej uprzemysłowionych.

Pojawia się pytanie „ Jakie nowe okoliczności wyzwoliły bunt młodzieŜy na całym

świecie?” : pojawienie się społeczności ogarniającej cały świat (dowiedzieliśmy się o innych

ludziach, w róŜnych zakątkach świata), jesteśmy społeczeństwem połączonym wspólną

wiedzą i zagroŜeniami. Zmiany nastąpiły w ciągu zaledwie jednego pokolenia.

Charakterystyka:

� Młodzi widzą, Ŝe starsze pokolenie chodzi po omacku, bezskutecznie próbuje

rozwiązać pojawiające się problemy, Ŝe uŜywają przedmiotów, które dziś na nie

wiele się mogą zdać

� MłodzieŜ szuka nowych rozwiązań, uwaŜa Ŝe zawsze moŜna znaleźć lepsze

wyjście z sytuacji � zaczyna się wyścig szczurów, kto zrobi lepiej, kto spełni

więcej wymagań, standardów

� Brak juŜ przewodników (którymi wcześniej byli rodzice albo dziadkowie)

� Młode pokolenie stanowi wyizolowaną generację

� KaŜda generacja jest na swój sposób samotna i pozbawiona oparcia w przeszłości,

nie ma łączności między pokoleniami

� Kryzys wiary: ludzie stracili wiarę ale teŜ przestali ufać ideologiom politycznym i

nauce, nie mają Ŝadnej formy bezpieczeństwa

� Jednocześnie nadal gdzieś obok istnieją środowiska postfiguratywne

� MłodzieŜ dyskredytuje działanie starszych, chce wszystko zacząć od nowa bez

odwoływania się do przeszłości, bo ona jest źródłem zawodu, natomiast

przyszłość to tylko widmo masowej zagłady całej ludzkości

� Niezadowolenie wyraŜane jest poprzez bierność, bezosobowe i powierzchowne

wypełnianie zasad uznanych za bezsensowne

� Symbolem kultury prefiguratywnej staje się nienarodzone dziecko (nie wiadomo

jak będzie wyglądać, jakiej będzie płci, czy będzie geniuszem czy upośledzonym-

to zwiastuje niepewność tego co będzie w przyszłości)

� Jesteśmy jedynie w stanie zapewnić takiemu dziecku opiekę i bezpieczeństwo-

dziecko jest uzaleŜnione od rodziców, tak samo i cechą kultury jest zaleŜność

� Przyszłość Ŝyjących dziś dzieci, jest czymś tak nieprzewidywalnym, Ŝe nie moŜna

się z nią uporać w kulturach stanowiących mieszankę elementów

postfiguratywnych i kofiguratywnych.

NaleŜy szukać prefiguratywnych sposobów uczenia się i przekazywania wiedzy, które

uchronią nas przed zamknięciem się wielu moŜliwości na przyszłość, naleŜy stwarzać nowe

wzorce dla dorosłych, którzy powinni nauczyć swoje dzieci jak powinny się uczyć i jaką

wartość ma identyfikacja. Powinno się umoŜliwi ć młodemu pokoleniu kształtowanie

przyszłości wtedy być moŜe nastąpi uwolnienie się wyobraźni od tego co było w przeszłości.

To dzieci i młodzieŜ powinni pytać po to aby cała wiedza z przeszłości mogła być

wykorzystana jako źródło odpowiedzi.

Jeśli mamy zbudować kulturę prefiguratywną, w której przeszłość będzie odgrywać

rolę narzędzia a nie środka przymusu, musimy zmienić lokalizację przyszłości. Musimy

umiejscowić przyszłość w istniejącej juŜ społeczności kobiet, męŜczyzn i dzieci, otoczyć je

opieką, troską i staraniem. Przyszłość jest juŜ teraz.