MAREK BABIK

KRAKÓW 2009WYDAWNICTWO WAM

Słownikbiblijny

MAŁŻEŃSTWORODZINA

SEKSUALNOŚĆ

4

© Wydawnictwo WAM, 2009

© Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”, 2009

RedakcjaRenata Komurka

Projekt okładkiSebastian Stachowski

ISBN 978-83-7505-233-6 (WAM)ISBN 978-83-89631-11-4 (WSFP)

WYDAWNICTWO WAMul. Kopernika 26 • 31-501 Krakówtel. 012 62 93 200 • faks 012 429 50 03e-mail: wam@wydawnictwowam.plDZIAŁ HANDLOWYtel. 012 62 93 254-256 • faks 012 430 32 10e-mail: handel@wydawnictwowam.plZ apraszamy do naszej KSIĘGARNI INTERNETOWEJhttp://WydawnictwoWAM.pltel. 012 62 93 260 • faks 012 62 93 261Drukarnia Wydawnictwa WAMul. Kopernika 26 • 31-501 Krakówwydawnictwowam.pl

NIHIL OBSTAT. Przełożony Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowegoks. Wojciech Ziółek SJ, prowincjał, Kraków, 21 stycznia 2009 r., l. dz. 36/2009.

239

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Zarys biblijnej teologii płci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Wykaz skrótów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Ablucja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Aborcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Absalom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Abstynencja seksualna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Adam i Ewa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Adopcja (przysposobienie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Afrodyzjak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Agresja seksualna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Akt seksualny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Akuszerka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Alkohol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Aloes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Amun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Anatomia narządów płciowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Antykoncepcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Anu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Asceza seksualna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Astarte, Isztar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Aszera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Atrakcyjność seksualna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Autoerotyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Baal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Babilońskie bóstwa płodności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Babka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Barwy miłości – seksualności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Batszeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Bestialstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Bezdzietność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Bezpłodność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Bezżenność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Bękart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Biel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Biodra – lędźwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

240

Bliźniak – bliźniaki – bliźniaczki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Błona dziewicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Bocian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Ból porodowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Bóstwa płodności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Brat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Bratobójstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49Brzemienna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49Brzuch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Celibat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Choroby weneryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Ciało. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Ciąża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Córka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Cudzołóstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Czerwień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Członek – prącie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Czystość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Dziadek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Dzieciobójstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71Dziecko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Dziewczyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Dziewica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Egipskie bóstwa płodności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Erotyka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Erotyka w kultach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Eunuch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Ewa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Geb. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Gorzka woda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Granat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Gwałt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Harem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Helleńskie bóstwa płodności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Homoseksualizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Horus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

Imię . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Inana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

241

Inicjacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Isztar, Starte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Izyda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

Jądra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Jedynak, Jedynaczka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

Kananejskie bóstwa płodności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Karmienie piersią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Kastracja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Kastrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Kazirodztwo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Kiła. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Kobiece narządy płciowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Kobieta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110Kochanka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112Kolana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Kolory miłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Konkubina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Krew. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114Kształcenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Kult płodności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Kwiaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

Lesbianizm – Lesbijka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Lewirat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Lilia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Lilit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

Łono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123Łoże . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124Łożysko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Łóżko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

Macica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127Macocha. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127Małżeństwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127Małżeństwo lewirackie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129Małżeństwo mieszane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129Mandragora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Masturbacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Matka, macierzyństwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Matka Ziemia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Mąż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

242

Menstruacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133Męska prostytutka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Męskie narządy płciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Męskość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Mężczyzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Miesiączka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Miłość małżeńska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138Mleko matki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138Młodość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138Monogamia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

Nagość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143Nałożnica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145Napletek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145Narodziny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145Narządy płciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145Narzeczeństwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146Nasienie męskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146Niemowlę. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147Nienarodzone dziecko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147Niepłodność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Nierząd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150Niewierność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150Noc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150Noc poślubna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151Noworodek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152Nut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

Obrzezanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155Ojciec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159Onan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160Orgia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160Oświadczyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161Ozyrys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

Pasierb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163Pasierbica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164Pederastia (pedofi lia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164Piątka (pięć) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165Pępowina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Pieluszki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Piersi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167Pierworodny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167Pies. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

243

Płciowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Płód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169Pocałunek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172Poczęcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172Poligamia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174Polucje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175Położna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176Połóg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Porodowe krzesło. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180Poronienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181Poród . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183Posag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185Prostytucja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Prostytucja sakralna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190Przemoc seksualna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192Przerwanie ciąży . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193Przysposobienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193

Rodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Rodzeństwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Rodzice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Rodzić na kolanach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Rodzina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Rozpusta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197Rozwiązłość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197Rozwód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197Rzeżączka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

Seks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199Seks grupowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200Sierota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200Siostra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201Sodomia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202Sól . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203Spać z kimś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203Spadek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203Sperma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203Stryj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203Syn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203Szkoła. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204Szu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204Ślub . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

Tammuz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207Taniec. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207

244

Tefnut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207Upławy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209Urodziny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209Uwiedzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

Wdowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213Weronika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214Wesele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215Wino. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Współżycie seksualne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Wuj, wujek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221Wyciek, wysięk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222Wytrysk nasienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

Zachowania seksualne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Zaręczyny – zaślubiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Zaślubiny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Zdrada małżeńska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Zieleń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Ziemia Matka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Zoofi lia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226

Żaba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229Żona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230Żona drugorzędna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230Życie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231Życie płodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

5

WPROWADZENIE

W każdej epoce na przestrzeni dziejów ludzkości seksualność budziła wielkie zainteresowanie. Różnorakie świadectwa tego zaciekawienia przetrwały do dziś w postaci dzieł plastycznych lub tekstów. Dokumen-tują one chęć zrozumienia tej sfery przez ludzi poszczególnych epok historycznych. Pytania o ludzką płciowość są zarazem pytaniami o istotę człowieka. O to, kim on jest. Jakie stoją przed nim zadania i powinno-ści? Można by powiedzieć, że te poszukiwania są czymś naturalnym, wpisanym w centrum życia człowieka, i nie sposób ich uniknąć. Zmia-nie ulegają tylko narzędzia, którymi człowiek się posługuje, aby poznać i ogarnąć umysłem tę sferę swojego życia.

Badania dotyczące ludzkiej aktywności seksualnej nabrały szczegól-nego tępa w XX wieku. Wiązało się to z gwałtownym rozwojem nauk medycznych oraz historycznych i zaskutkowało nie tylko licznymi pra-cami o charakterze ściśle naukowym, ale i pojawieniem się zagadnień dotyczących seksualności w przekazach medialnych. W drugiej poło-wie XX wieku zainicjowano praktykę przekazywania wiedzy o ludzkiej seksualności w szkołach. W myśl założeń dydaktycznych współczesny uczeń wyposażany jest nie tylko w wiedzę dotyczącą życia zawodowego, ale również w informacje z zakresu życia seksualnego.

Obszar ten ze swej natury umiejscowiony jest w świecie wartości, bar-dzo intymnych i indywidualnych decyzji człowieka. Dlatego też wzbu-dza wiele żywych dyskusji i prób spójnego oraz możliwego do przyjęcia przez wszystkich usystematyzowania tego obszaru. Ludzka seksualność, jako nieodłączny element życia człowieka, pozostawia bardzo znaczący ślad w tworzonej przez człowieka kulturze. Dlatego też, aby w sposób pełny móc poznawać rzeczywistość ludzkiej seksualności, należy docie-rać do źródeł, podstaw, na których opiera się dana kultura. Wiedza taka

6

pozwala pełniej zrozumieć różnego rodzaju zasady, prawa i obyczaje, powstające w historii i ewoluujące przez wieki.

Jednym z fundamentów kształtowania się kultury europejskiej było chrześcijaństwo ze swą główną księgą – Biblią. To ona przez wieki ukie-runkowywała refl eksję fi lozofi czną nad człowiekiem, i z całą pewnością do dziś wpływa na sposób postrzegania osoby ludzkiej oraz podejmo-wanych przez nią działań. Z tych też względów wiedza o kreowanym w tekstach biblijnych obrazie ludzkich działań seksualnych powinna być dostępna i znana osobom zajmującym się edukacją w zakresie płciowości człowieka. Ta przesłanka stała u podstaw pomysłu napisania słownika biblijnego Małżeństwo – Rodzina – Seksualność.

Słownik adresowany jest do osób zgłębiających problematykę rodzin-ną, zwłaszcza do katechetów i nauczycieli przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie. Stwarza możliwość szybkiego, a zarazem systematycz-nego poznania przesłania biblijnego w kwestiach ludzkiej seksualności, małżeństwa i życia rodzinnego. Mając na uwadze to, że znaczna część Adresatów Słownika nie odbywała studiów z zakresu biblistyki, autor zamieścił pod każdym z haseł stosowne cytaty biblijne, aby w ten sposób usprawnić dotarcie do tekstów źródłowych, nie poprzestając jedynie na podaniu krótkich, encyklopedycznych (typowych dla opracowań słow-nikowych) informacji. W takiej postaci Słownik jest doskonałą pomocą naukową nie tylko dla osób zajmujących się profesjonalnym studiowa-niem Biblii, ale też dla każdego, kto jest zainteresowany wiedzą biblijną na temat ludzkiej płciowości.

7

ZARYS BIBLIJNEJ TEOLOGII PŁCI

Religia a płeć

W historii wierzeń i religii zauważa się zasadniczy związek pomiędzy osiągnięciami cywilizacyjnymi a wyobrażeniami religijnymi. Człowiek, dokonując jakiegoś postępu, automatycznie zaczynał inaczej postrzegać świat oraz modyfi kował swoje wyobrażenie o siłach nadprzyrodzonych, których obecność wyczuwał i przed którymi czuł respekt. Poprzez zdo-bycze swojego umysłu próbował wytłumaczyć odwieczną zagadkę życia i śmierci. We wszystkich epokach historycznych fascynowała go tajem-nica życia; jego powstawanie, rodzenie się i umieranie. Człowiek starał się dociec swojej istoty.

W epoce łowieckiej pierwiastka życia doszukiwano się we krwi i koś-ciach istot żyjących. To właśnie te substancje stanowiły o przetrwaniu życia. Człowiek (jak i zwierzę) pozbawiony krwi umierał. Ze złamanymi kośćmi skazany był również na śmierć. Dlatego też pierwiastek boski wiązany był z substancją krwi albo z kośćmi.

To rozumowanie zaczęło dominować rozwinięte w momencie rozwi-nięcia się rolnictwa. Troska o uprawy, ich cykliczność oraz zależność od opieki człowieka, zmieniły jego patrzenie na świat i siły nadprzyrodzone. Istoty życia zaczęto upatrywać w nasieniu i krwi1. One warunkowały narodziny nowego życia; zarówno roślin, zwierząt, jak i ludzi. To do-świadczenie zmieniło również spojrzenie na kobietę i jej rolę. Zaczęto łączyć zdolność ziemi do rodzenia ze zdolnościami rozrodczymi kobiety. Ziemia w tym rozumowaniu stawała się matką, która wydaje na świat człowieka i do której człowiek po swej śmierci powraca2. Samą upra-

1 Por. E. Mircea, Historia wierzeń i idei religijnych, Warszawa 1988, s. 29.2 Na prehistoryczne pochodzenie tego poglądu zwracał uwagę Filon Aleksandryj-

ski w O stworzeniu świata (134), pisząc: Każdej matce dała natura najbardziej ko-nieczną część organizmu, piersi, jako obfi tujące źródło, i już naprzód przygotowuje w nich pokarm dla dziecka, które ma się urodzić. Ale ziemia jest bez wątpienia także

8

wę roli, zwłaszcza przy użyciu radła, zaczęto kojarzyć z aktem seksual-nym. Czynność ta połączona z zasiewem nasion widziana była jako akt zapładniający3.

Na bazie takiego rozumowania nastąpiła sakralizacja kobiety oraz aktu seksualnego. Wszechświat oraz ziemię pojmowano jako organizm, a funkcjonowanie przyrody utożsamiano z płodnością i działaniem sek-sualnym. Tego rodzaju prehistoryczne doświadczenia stanowią podstawę tworzenia się mitów i różnych systemów religijnych świata starożytnego. Wszystkie one hołdowały kultowi płodności. Kształtowanie się wyobra-żeń o świecie nadprzyrodzonym (bóstw) dokonywało się przez pryzmat doświadczeń seksualnych; zarówno tych przeżywanych osobiście, jak i obserwowanych w świecie przyrody. Powszechność kultu płodności może zaskakiwać. Dotyczy ona nie tylko terenów, na których rodziły się starożytne cywilizacje (Sumeru, Babilonii, Asyrii, Egiptu, Kanaanu), ale także wielu obszarów środkowej i północnej Europy4.

Zachwyt dla sił prokreacji szedł w parze z kultem zmarłych5. Widziano w takim zestawieniu pewne odbicie świata rzeczywistego, ujętego w ra-my rodzenia się i umierania. Nasiona wsiane w ziemię najpierw umierają, by móc się rozmnożyć. Symbolem męskiej płodności związanym z rolni-ctwem był byk. Wyobrażenie tego bóstwa bardzo często znajdowane jest w grobach6. Tego rodzaju ubóstwienie naturalnych sił przyrody prowa-dziło często do powstawania kultów opartych na rytualnej prostytucji czy też orgiach seksualnych. Bóstwa postrzegane były jako osoby seksualne podejmujące współżycie zarówno między sobą, jak i z ludźmi. Na ba-zie takiego postrzegania świata szczególnym obiektem zainteresowania człowieka stawały się ludzkie narządy płciowe. Niejednokrotnie odda-wano im religijną cześć, o czym świadczą zachowane do naszych czasów

matką z natury, i dlatego dawni ludzie uznali słusznie, aby nadać jej nazwę Demeter, złożoną z „meter” – matka, i „ge” – ziemia. (...) Jest więc zrozumiałe, że natura dała ziemi, jako najstarszej i najpłodniejszej matce, zamiast piersi płynące rzeki i źródła, aby zaopatrywały rośliny w wodę, a wszystkim zwierzętom dostarczały napoju. Cyt. za: L. Joachimowicz (tłum.), Warszawa 1986.

3 Por. E. Mircea, Historia..., dz. cyt., s. 29.4 Na wszystkich tych obszarach archeologowie znajdują fi gurki bóstw płodności.

Najczęściej w postaci statuetek nagich kobiet o obfi tych kształtach, czasami przedsta-wiają one kobiety w ciąży. Por. J. M. Roberts, Ilustrowana historia świata. Prehistoria i pierwsze cywilizacje, t. 1, Warszawa 1999, s. 44 i 45.

5 Por. E. Mircea, Historia..., dz. cyt., s. 33.6 Por. tamże, s. 34.

9

fi gurki fallusa mające charakter sakralny7. Narządy płciowe poddawano różnym rytualnym zabiegom (obrzezanie, kastracja), chcąc w ten sposób wejść w szczególną łączność (zaślubiny) z bóstwem8. Obserwowano też wnikliwie fi zjologiczne przejawy funkcjonowania tych organów.

Na te naturalne, ludzkie poszukiwania własnej tożsamości nałożyło się Objawienie biblijne. Pradawne koncepcje religijne odnajdują swoje odzwierciedlenie w tekstach biblijnych. Mówi się w nich o krwi i koś-ciach stanowiących pierwiastek ludzkiego życia (por. Rdz 9, 4; Kpł 17, 10-14; Pwt 12 – 28). Człowiek wychodzi z łona ziemi i do niego powraca. Wiele biblijnych fragmentów mówi o przejawach ludzkiej seksualności. W Piśmie Świętym opisane są narządy płciowe człowieka, mówi się też o współżyciu seksualnym ludzi i zwierząt. Zawsze czyni się to w kon-tekście poczęcia i narodzin nowego życia.

Są to niejednokrotnie słowne skamieliny, będące świadectwem pier-wotnych poszukiwań człowieka, którym Objawienie stopniowo nadało właściwy sens i znaczenie. W takim rozumieniu Biblia jest swoistym zapisem historycznym kształtowania się pełnego, oryginalnego w sto-sunku do tych pierwotnych i naturalnych wyobrażeń, rozumienia ludzkiej seksualności.

Biblijne spojrzenie na płciowość

Na tle kultów pogańskich biblijna koncepcja seksualności prezentuje się bardzo oryginalnie. Bóg Izraela, w odróżnieniu od innych bóstw tamtego regionu, nie personifi kował sił natury, takich jak np. niebo, ziemia, pioru-ny, słońce. Bóg Jahwe nie przejawiał swojego działania poprzez żywioły, ale panował nad nimi jako stwórca wszystkiego. Księga Mądrości czyni wręcz wyrzut ludziom ubóstwiającym siły przyrody: Jeśli urzeczeni ich pięknem wzięli je za bóstwa – winni byli poznać, o ile wspanialszy jest ich Władca, stworzył je bowiem Twórca piękności; a jeśli ich moc i działanie wprawiły ich w podziw – winni byli z nich poznać, o ile jest potężniejszy Ten, kto je uczynił (Mdr 13, 3-4). Odróżnienie Stwórcy od stworzenia

7 Por. Z. Lew-Starowicz, Seks w kulturach świata, Warszawa – Wrocław – Kraków – Gdańsk – Łódź 1987, rysunki nr 33 i 34.

8 Por. Encyklopedia religii świata, red. F. Lenoir, Y. Tardan-Masquelier, Warszawa 2002, s. 207-209.

10

uwydatnia inne rozbieżności pomiędzy objawieniem biblijnym a kultami pogańskimi. Można je zauważyć w sposobie kształtowania świata i ludzi oraz w budowaniu relacji Boga z człowiekiem.

Stwórcza moc Jahwe

Najstarszy z zawartych w Biblii opisów stworzenia świata i człowieka (Rdz 2, 4-24), chociaż w niektórych elementach może przypominać sta-rożytny, pogański sposób patrzenia na kosmos, to jednak zasadniczo się od niego różni. Bóg wprawdzie jest tym, który zsyła deszcz na ziemię, ale nie jest to czynność związana z Boskim działaniem płciowym. Człowiek (i inne istoty żywe) zostaje stworzony z prochu ziemi, co oznacza, że Bóg posłużył się do jego stworzenia jakimś tworzywem, ale z pewnością nie nasieniem. Akt stwórczy nie jest w żaden sposób kojarzony z działaniem seksualnym. W tej koncepcji stwórcza moc Boga zawiera się w Jego tchnieniu. Według treści pierwszego (historycznie) opisu stworzenia płciowość zostaje przypisana tylko ludziom. Stanowi ich konstytutywny element. To ludzie, a nie Bóg, mają zdolność do działania seksualnego.

Podsumowując obydwa opisy stworzenia świata i człowieka, należy podkreślić, że w odróżnieniu od bóstw pogańskich, Bóg Jahwe nie jest istotą seksualną. Kreując świat, nie czyni tego poprzez działanie seksu-alne. Bóg Jahwe stwarza, a nie płodzi. Jego stwórcza moc zawiera się w ożywczym tchnieniu i w Jego słowie. Stwarza z niczego. Seksualność należy do świata stworzeń. Działanie płciowe jest właściwe dla ludzi i zwierząt, ale ich płodność nie wiąże się z seksualnością Stwórcy. Boga ta sfera nie dotyczy, chociaż On określa jej celowość. W przypadku lu-dzi jest to dążenie do jedności i prokreacja, a w odniesieniu do zwierząt tylko prokreacja.

Świętość płaszczyzną spotkania z Bogiem

Wykreowany w opisach stworzenia obraz Boga przyniósł radykalną de-mitologizację i desakralizację seksualności. W biblijnym obrazie Boga nie mieści się funkcja seksualna. Powyższe stwierdzenia stoją jednak w sprzeczności z wypowiedziami natchnionego tekstu, które ukazują

11

Jahwe jako Oblubieńca Izraela. Tak więc z jednej strony mamy do czy-nienia z nieseksualnym Bogiem, a z drugiej z Bogiem, który przedstawia się na sposób osoby seksualnej. Jest płodny, rodzi, wychowuje; jest mat-ką, a czasem ojcem, a także oblubieńcem. Jest to sprzeczność pozorna. Wymaga jednak szczegółowego wyjaśnienia.

Powszechność kultu płodności związanego z bogiem Baalem w śro-dowisku narodu wybranego wpłynęła na wypracowanie przez proroka Ozeasza oryginalnej koncepcji relacji pomiędzy Jahwe i Izraelem, op-artej na miłości oblubieńczej. Ozeasz żył w czasach, kiedy kult Baala był bardzo popularny i wpływał na zmianę zasad wiary w Jahwe. Na wzór kultów pogańskich Izraelici zaczęli oddawać cześć Jahwe według rytów zapożyczonych od Baali. Wiązało się to z wprowadzeniem różnych obrzędów (w tym prostytucji sakralnej), mających zapewnić płodność i obfi tość urodzaju9. Podający się tym aktom seksualnym wierzyli, że wychodzą w komunię z bóstwem. Młode dziewczyny poświęcały im swe dziewictwo, a kobiety wypraszały w ten sposób dla siebie płodność10.

Ta rzeczywistość osobiście dotykała proroka Ozeasza, bowiem jego żona angażowała się w podobne praktyki. Powszechność kultu Baala sięgała tak daleko, że zaczęto postrzegać Jahwe jako boga podobnego do Baala. Potwierdzają to dane archeologiczne sięgające czasów współ-czesnych Ozeaszowi. Mówią one, że Jahwe przypisywano towarzysz-kę (żonę) w postaci bogini Aszery – żony Baala11. Ozeasz bardzo ostro wystąpił przeciwko takiemu zanieczyszczeniu kultu Jahwe. Rażące dla niego było to, że traktowano Baala jako tego który zapładnia (zgodnie z mitycznymi wierzeniami) Palestynę – ziemię Jahwe. Jego sprzeciw nie sprowadzał się tylko do piętnowania Baali. Ozeasz wykorzystał te sche-maty myślenia, nadając im właściwą treść. Można powiedzieć – dokonał transpozycji kultu Baala na kult Jahwe. W jego rozumowaniu tylko Jahwe jest Bogiem, a Jego jedyną towarzyszką jest Izrael, a nie jakaś bogini. To nie Baal zapewnia płodność i urodzaj, lecz Jahwe (por. Oz 1, 10)12.

9 Por. R. E. Brown, J. A. Fitzmyer, R. E. Murphy, Katolicki komentarz biblijny, Warszawa [2001], s. 800.

10 Por. T. Brzegowy, Prorocy Izraela, t. 2, Tarnów 1997, s. 59.11 Por. Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, red. W. R. Farmer, War-

szawa 2000, s. 993.12 Por. R. E. Brown, J. A. Fitzmyer, R. E. Murphy, Katolicki komentarz..., dz. cyt.,

s. 801.

12

Takie śmiałe posunięcie, polegające na przejęciu atutów wroga, okazało się bardzo skuteczne13.

W ten sposób na bazie pogańskiego kultu Baala powstała oryginalna koncepcja „małżeństwa” Jahwe ze swoim ludem. Bóg wchodzi w przy-mierze z Izraelem – poślubia go (por. 2, 21-22). Jednak płaszczyzną spotkania nie jest seksualność, ale: wierność, sprawiedliwość, prawo, miłość i miłosierdzie. Na tej też płaszczyźnie Izrael, wybranka Jahwe, dopuszcza się zdrady. Synowie Izraela: przeklinają, kłamią, mordują i kradną, cudzołożą, popełniają gwałty, a zbrodnia idzie za zbrodnią (4, 2). Spośród Izraela znika wierność, miłość i znajomość Boga (por. 4, 1). Drugą płaszczyzną zdrady jest to, że ludzie odwracają się od Jahwe i oddają cześć bożkom. Znamienny jest tu tekst Oz 4, 10-15: Jeść będą, lecz się nie nasycą, będą uprawiać nierząd, lecz nie wzrosną w liczbę, bo opuścili Pana, by uprawiać nierząd. Wino i moszcz odbierają rozum. Lud mój zasięga rady u swojego drewna, a jego laska daje mu wyrocznię; bo go duch nierządu omamił – opuścili Boga swojego, aby cudzołożyć. Na szczytach gór składają ofi ary, spalają kadzidła na wzgórzach, pod dębem, topolą i terebintem, bo dobrze się czują w ich cieniu. Dlatego wasze córki uprawiają nierząd, synowe wasze również cudzołożą. Czyż nie będę karał córek waszych za nierząd ani waszych synowych za cudzo-łóstwo? Lecz oni sami obcują też z nierządnicami, nawet ofi ary składają z nierządnicami sakralnymi, i tak lud nierozumny dąży ku swej zgubie. Jeśli ty, Izraelu, uprawiasz nierząd, niechaj przynajmniej Juda zostanie bez winy! Nie chodźcie do Gilgal, nie wstępujcie do Bet-Awen ani nie przysięgajcie słowami: Na życie Pana!

Powyższy fragment ukazuje obraz Izraela zalanego przez pogańskie seksualne praktyki sakralne. Izraelici uprawiają kananejski kult i wróż-biarstwo, stosując do tych celów przedmioty z drewna (w. 12-13). Najo-strzej jednak zostały napiętnowane przez proroka wykroczenia seksualne. Cała jego wypowiedź jest zdominowana przez słownictwo określające nieprawidłowości w tej dziedzinie. Ozeasz nagromadził w tym tekście bardzo wiele słów opisujących sferę nadużyć seksualnych. W ww. 10, 12 i 13 mówiąc o nierządzie, używa w różnych formach gramatycznych określenia hnz. Termin ten oznacza nierząd lub prostytucję. Dodatkowo w ww. 13 i 14 stosuje termin @an" oznaczający cudzołóstwo14.

13 Por. tamże.14 Por. T. Brzegowy, Prorocy Izraela, dz. cyt., s. 59.

23

A B L U C J ASłowo to pochodzi od łac. ablutio – „obmycie”. Jest to rytualne obmycie całej osoby czy też poszczególnych części ciała mające charakter kul-tyczny. W odniesieniu do zjawisk związanych z seksualnością rytualne obmycie dotyczyło kobiet miesiączkujących (patrz: MIESIĄCZKA) – siód-mego dnia po miesiączce czy też po jakimkolwiek krwawieniu kobieta powinna wziąć kąpiel rytualną (por. Kpł 15, 28), obmyć musiała się rów-nież każda osoba dotykająca miesiączkującej lub mająca kontakt z przed-miotami, których używała kobieta mająca miesięczną przypadłość (por. Kpł 15, 19-23). Ablucji należało się także poddać po zaobserwowaniu wysięków z narządów płciowych, polucji i po stosunku seksualnym (por. Pwt 11 – 12; 23, 11; Kpł 15, 16; Lb 5, 1-4).

Z czasem powstały przesądy związane z kąpielą pomenstruacyjną. Jeden z nich mówił, że na dziecku poczętym w nocy po oczyszczeniu może odbić się to, co kobieta zobaczy, wychodząc z kąpieli. Gdyby zo-baczyła psa, jej dziecko mogło się urodzić z deformacją twarzy przy-pominającą psi pysk, gdyby zobaczyła osła, jej dziecko będzie głupie. Dobrym zwiastunem było zobaczenie konia lub uczonego – wówczas urodzone dziecko miało odznaczać się szczęściem i umiłowaniem Tory. Takie przesądy prowadziły do tego, że kobietom wychodzącym z kąpieli zawiązywano oczy i kazano wyobrażać sobie jakiegoś pobożnego męża lub też aranżowano kobiecie możliwość spojrzenia na pożądaną (dobrze wróżącą) postać. Patrz: NASIENIE, POLUCJA

A

24

Kpł 15, 16-28Jeżeli z mężczyzny wypłynie nasienie, to wykąpie całe ciało w wodzie i bę-dzie nieczysty aż do wieczora. Każde ubranie, każda skóra, na którą wyleje się nasienie, będzie wymyta wodą i nieczysta aż do wieczora. Jeżeli męż-czyzna obcuje z kobietą, wylewając nasienie, to oboje wykąpią się w wodzie i będą nieczyści aż do wieczora. Jeżeli kobieta ma upławy, to jest krwawienie miesięczne ze swojego ciała, to pozostanie siedem dni w swojej nieczystości. Każdy, kto jej dotknie, będzie nieczysty aż do wieczora. Wszystko, na czym ona się położy podczas swojej nieczystości, będzie nieczyste. Wszystko, na czym ona usiądzie, będzie nieczyste. Każdy, kto dotknie jej łóżka, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. Każdy, kto dotknie jakiegokolwiek przedmiotu, na którym ona siedziała, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i będzie nieczysty aż do wieczora. Jeżeli kto dotknie się czegoś, co leżało na jej łóżku albo na przedmiocie, na którym ona siedziała, będzie nieczysty aż do wieczora. Jeżeli jaki mężczyzna obcuje z nią wtedy, to jej nieczystość udzieli się jemu i będzie nieczysty siedem dni. Każde łóżko, na którym się położy, będzie nieczyste. Jeżeli kobieta doznaje upływu krwi przez wiele dni poza czasem swojej nieczystości miesięcznej albo jeżeli doznaje upływu krwi trwającego dłużej niż jej nieczystość mie-sięczna, to będzie nieczysta przez wszystkie dni nieczystego upływu krwi, tak jak podczas nieczystości miesięcznej. Każde łóżko, na którym się poło-ży podczas swojego upływu krwi, będzie dla niej takie, jak łóżko podczas jej miesięcznej nieczystości. Każdy przedmiot, na którym usiądzie, będzie nieczysty, jak gdyby to była nieczystość miesięczna. Każdy, kto dotknie się tych rzeczy, będzie nieczysty, wypierze ubranie, wykąpie się w wodzie i bę-dzie nieczysty aż do wieczora. Jeżeli zostanie ona oczyszczona ze swojego upływu krwi, to odliczy sobie siedem dni i potem będzie czysta.

A B O R C J A Termin ten pochodzi od łacińskiego słowa abortus, tłumaczonego jako „przedwczesny poród, poronienie”. Biblia nie zawiera tekstów mówią-cych o świadomym działaniu ludzi w celu sprowokowania poronienia (przedwczesnego porodu, czy innej formy wydobycia płodu z wnętrza macicy w sytuacji, gdy nie mógł on żyć samodzielnie poza organizmem matki). Mowa jest tylko o poronieniu dokonanym przypadkowo przez uderzenie brzemiennej kobiety (por. Wj 21, 22-25) lub poronieniu samo-istnym (patrz: PORONIENIE). Brak w tekstach biblijnych opisów aborcji (sztucznie wywołanego poronienia) stanowi pewien fenomen, zwłasz-cza gdy weźmie się pod uwagę niebezpieczeństwa zagrażające kobiecie

25

brzemiennej w czasach starożytnych (patrz: BRZEMIENNA, CIĄŻA, ŻYCIE PRENATALNE). W takich okolicznościach możliwość niedonoszenia ciąży mogła stanowić wielką pokusę. Mimo tego jednak Biblia na ten temat milczy. Jest to zapewne wymowne odzwierciedlenie wielkiego szacunku do ludzkiego życia, jaki przebija z całego biblijnego Objawienia. Chociaż różnicuje się ludzi między sobą – inaczej jest postrzegany mężczyzna, inaczej kobieta oraz małe dziecko (patrz: DZIECKO) – to jednak prawo-dawstwo biblijne nie ma wątpliwości, że już w okresie prenatalnym ma się do czynienia z człowiekiem – np. z synem pierworodnym (por. Rdz 25, 26; Oz 12, 4); ze Zbawicielem (por. Łk 1, 26.36.56).Patrz: ANTYKONCEPCJA

Wj 21, 22-25Gdyby mężczyźni bijąc się, uderzyli kobietę brzemienną powodując poro-nienie, ale bez jakiejkolwiek szkody, to winny zostanie ukarany grzywną, jaką na nich nałoży mąż tej kobiety, i wypłaci ją za pośrednictwem mężów polubownych. Jeżeli zaś ona poniesie jakąś szkodę, wówczas on odda życie za życie, oko za oko, ząb za ząb, rękę za ręką, nogę za nogę, oparzenie za oparzenie, ranę za ranę, siniec za siniec.

Łk 2, 41-43Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę. Wydała ona okrzyk i powiedziała: „Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Two-jego łona. A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie?”.

A B S A L O M W Izraelu zrodził się zwyczaj, według którego przejęcie żon ojca rów-nało się z objęciem jego władzy (por. 1 Krl 2, 13-25; 2 Sm 2, 7; 12, 8)(patrz: HAREM). Najczęściej odbywało się to po jego śmierci; jeśli zda-rzenie miało miejsce za życia władcy (ojca), odczytywane było jako de-tronizacja. Absalom, syn króla Dawida (por. 2 Sm 3, 3), dopuścił się na tym podłożu przestępstwa względem swojego ojca, gdyż wszedł do jego haremu, i to publicznie na oczach całego Izraela (2 Sm 16, 21-22). Był to czyn znamienny – oznaczał detronizację władcy. Patrz: KAZIRODZTWO, MACOCHA, PASIERB

2 Sm 12, 7-8Natan oświadczył Dawidowi: „Ty jesteś tym człowiekiem. To mówi Pan, Bóg Izraela: Ja namaściłem cię na króla nad Izraelem. Ja uwolniłem cię

26

z rąk Saula. Dałem ci dom twojego pana, a żony twego pana na twoje łono, oddałem ci dom Izraela i Judy, a gdyby i tego było za mało, dodałbym ci jeszcze więcej”.

2 Sm 16, 21-22 Achitofel odpowiedział Absalomowi: „Wejdź do nałożnic swojego ojca, które pozostawił, by pilnowały domu. Gdy posłyszy cały Izrael, że zostałeś znienawidzony przez ojca, umocnią się wtedy ręce wszystkich twoich zwo-lenników”. Rozpięto więc Absalomowi namiot na tarasie. Absalom wszedł do nałożnic swego ojca na oczach całego Izraela.

A B S T Y N E N C J A S E K S U A L N A

Patrz: CELIBAT, WSTRZEMIĘŹLIWOŚĆ

A D A M I E WAImię Adam hm'd'a] pochodzi od hebrajskich słów „być czerwonym” oraz słowa „gleba, ziemia uprawna”. Koresponduje to w pełni z wyglądem ziemi w Palestynie oraz z biblijnym opisem stworzenia Adama – został on ulepiony przez Boga z ziemi (por. Rdz 2, 7-8). Głównym jego zada-niem miała być uprawa roli.

Imię pierwszej kobiety od strony językowej jest niejasne. Niektórzy próbują wyprowadzać je od imienia Adama, ukazując grę słów adam i adamah. W tym układzie brzmienie obydwu imion byłoby bardzo zbli-żone. Imię Ewa w swoim hebrajskim brzmieniu może być kojarzone ze słowem „życie”. Z tych też względów jest wiązane z mitologicznymi obrazami Matki Ziemi. Biblijną Ewę przeciwstawia się wielokrotnie Ma-ryi – Matce Jezusa; Ewa rodzi ludzkość z ciała – Maryja dla wymiaru duchowego; Ewa pośredniczy pomiędzy Szatanem a człowiekiem – Ma-ryja pomiędzy Bogiem i ludźmi.

Biblijne opisy stworzenia pierwszych ludzi stanowią punkt wyjścia dla teologii płciowości. Analizując najstarszy z zamieszczonych w Piś-mie Świętym opisów stworzenia świata i człowieka (por. Rdz 2, 4-24), można zauważyć wiele podobieństw do pogańskich przekazów wyjaś-niających początki kosmosu i ludzkości. Zasadnicza różnica polega na tym, że stwórcze działanie Boga nie jest aktem seksualnym. Cała przy-roda żyje, ponieważ Jahwe zsyła deszcz na ziemię, jednakże związek ten nie ma charakteru płciowego. Analogicznie jest z człowiekiem i innymi istotami żywymi. Do ich stworzenia Bóg używa tworzywa, którym jest

proch ziemi. Akt ten, w odróżnieniu do innych niebiblijnych przekazów, nie jest działaniem seksualnym. Moc sprawcza zawiera się w tchnieniu. Seksualność przypisana została tylko człowiekowi i zwierzętom.Patrz: NAGOŚĆ, ZIEMIA MATKA

Rdz 2, 7-8Wtedy to Pan Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą. A zasadziw-szy ogród w Eden na wschodzie, Pan Bóg umieścił tam człowieka, którego ulepił.