Marcin Napierała - napierala.infonapierala.info/wyklad/chem_mod_3.pdf · – Napadowe –...

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego

Marcin NapierałaZielona Góra, 5 grudnia 2010

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Mielotoksyczność

● Neutropenia● Anemia● Trombocytopenia


● Neutropenia – objawy:– Najczęściej bezobjawowa !!– Gorączka (neutropeniczna)– Angina– Grzybice górnej części przewodu pokarmowego– Infekcje dróg moczowych– Grzybica pochwy– Zapalenie płuc


● Neutropenia – leczenie– Empiryczna antybiotykoterapia– Leczenie celowane (po uzyskaniu antybiogramu)– Leczenie p/grzybicze

● Ketokonazol● Nystatyna ● Diflukan

– Leczenie p/wirusowe● Acyklowir (Heviran, Zovirax)

– Czynniki wzrostu granulocytów● Filgrastym (Neupogen)● Lenograstym (Granocyte 34)● Pegfilgrastym (Neulasta)


● Anemia – objawy– Zmęczenie– Nietolerancja wysiłku– Niewydolność narządowa

● Serce● Mózg

– Zaburzenia smaku: brak uczucia głodu, wzmożone pragnienie


● Anemia – leczenie– Przetoczenia KKCz– Preparaty żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12– Czynniki pobudzające erytropoezę

● Epoetyna alfa (Eprex)● Epoetyna beta (NeoRecormon)● Darbepoetyna alfa (Aranesp)


● Trombocytopenia – objawy– Krwawienia– Łatwe siniaczenie– Petechie


● Trombocytopenia – leczenie– Brak dostępnego czynnika wzrostu trombocytów– Przetoczenia KKP– Leki:

● Exacyl● Cyclonamina

– Leki działające miejscowo:● Spongostan

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Uszkodzenie przewodu pokarmowego

● Jama ustna:– Zaczerwienienie– Bolesność– Afty– Grzybica

● Gardło, przełyk, żołądek– Bolesność przy połykaniu– Dysfagia– Brak apetytu– Nudności i wymioty– Ból

● Jelita– Wzdęcia– Kolkowy ból po posiłku– Biegunka lub zaparcia– Tkliwość brzucha– Objawy otrzewnowe


● Wątroba– Bolesność w rzucie wątroby– Dyskomfort w jamie brzusznej– Żółtaczka– Wzrost poziomu transaminaz w badaniu krwi– Osłabienie

● Trzustka– Ból brzucha– Luźne stolce– Cukrzyca


● Biegunka– Ponad 4 stolców na dobę– Luźne stolce– Niestrawione resztki pokarmowe

– Przyczyną jest najczęściej uszkodzenie błony śluzowej po chemioterapii

– Czas trwania – około 2-4 dni– Leczenie jest objawowe:

● Eliminacja mleka z diety● Dieta ubogoresztkowa● Leki zapierające:

● Loperamid


● Wymioty– Wczesne– Opóźnione– Późne

● Leki:– Ondansetron

● Tabletki● Czopki● Syrop● Tabletki dopoliczkowe

– Sterydy– Metoclopramid– Torecan– Diphergan– Haloperidol– Relanium

● Środki inne– Dieta, cola-cola, woda gazowana, ananasy, guma do żucia


● Uszkodzenie wątroby– Wzrost poziomu transaminaz– Wzrost poziomu GGTP– Żółtaczka (hiperbilirubinemia)– Wzrost poziomu fosfatazy alkalicznej

– Brak apetytu– Ból pod prawym łukiem żebrowym– Osłabienie– Nietolerancja wysiłku

– Leczenie:● Odpoczynek● Dieta● Leki: ornityna (Hepatil), fosfolipidy (Essentiale, Esseliv forte)

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Uszkodzenie serca

● Ostre● Podostre● Przewlekłe● Późne

– Uszkodzenie serca – objawy● Nietolerancja wysiłku● Niewydolność prawokomorowa – obrzęk płuc● Niewydolność lewokomorowa – obrzęki obwodowe● Badania:

– Surowica krwi: BNP– Sonografia: ECHO, oznaczenie frakcji wyrzutowej EF– Radiologia: MUGA skanowanie

● Leczenie:– Brak skutecznego leczenia, leki objawowe (b-blokery, inhibitory ACE,

diuretyki)– Zapobieganie (prewencja) – enalapryl (Enarenal) 2,5 mg / dziennie– Cardioxan – działanie niepewne – nie jest rekomendowanym lekiem


● Zaburzenia rytmu– Nadkomorowe– Komorowe

– Napadowe – Utrwalone


● Zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego● Generalnie rzadkie● Głównie zależne od radioterapii● Leki:

– Bleomycyna– 5-fluorouracil

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Niedokrwienie serca

● Skurcz naczyń wieńcowych– 5-fluorouracil– Stres związany z chemioterapią

● Wyniszczenie nowotworowe● Anemia

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Ostra niewydolność lewokomorowa

● Zawał● Zator● Zapalenie mięśnia sercowego● Niewydolność lewokomorowa w przebiegu uszkodzenia

jatrogennego (podostra lub przewlekła niewydolność):– Antracykliny– Trastuzumab– 5-fluorouracil

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Objawy niepożądane ze strony płuc

● Zapalenie płuc● Włóknienie płuc● Ostry zespół niewydolności oddechowej (ARDS)


● Zapalenie płuc– Klinika:

● Duszność● Możliwa gorączka ● Odpluwanie (czasami krwioplucie)● Chrypa● Pogorszenie stanu ogólnego● Sinica obwodowa● Nietolerancja wysiłku

– Badania:● Badanie przedmiotowe (osłuchiwanie, opukiwanie)● Rtg klp● Badania krwi (morfologia, CRP)● Gazometria● Posiew plwociny

– Leczenie:● Empiryczna antybiotykoterapia● Leczenie celowane po antybiogramie


● Włóknienie płuc– Najczęściej wywołane lekami:

● Bleomycyna, busulfan, metotrexat, mitomycyna C● Dość częste po radioterapii

– Obawy:● Narastająca duszność● Brak gorączki● Osłabienie, brak tolerancji wysiłku

– Badania:● Badanie przedmiotowe● Rtg klp● Gazometria● Brak cech zapalenia w morfologii i CRP● Jałowe posiewy plwociny● Do rozważenia biopsja płuca

– Leczenie:● Sterydoterapia, tlenoterapia, a-biotyki tylko wspomagająco● Rokowanie poważne (oprócz popromiennego zapalenia płuca

wcześnie wykrytego) – śmiertelność 20-30%


● ARDS (zespół ostrej niewydolności oddechowej)● Jest wyrazem zapalenia pęcherzyków płucnych po

chemioterapii– Ciężkie powikłanie chemioterapii– Efekt uboczny chemioterapii lub skumulowanej dawki cytostatyków– Leki: bleomycyna, busulfan, metotreksat, czasami po

cyklofosfamidzie, melfalanie, prokarbazynie● Objawy:

– Nagła duszność (kilkanaście godzin)– Gorączka, kaszel, odksztuszanie

● Ujemny posiew plwociny● Obustronne plamiaste zagęszczenia obwodowe w rtg klp● Leczenie:

– Natychmiastowe przerwanie chemioterapii– Leczenie glikokortykosteroidami, np. Encorton 60-100 mg p.o./d– Nadkażenia – a/biotyk

● Rokowanie – niepewne / możliwość wyleczenia / złe

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Objawy niepożądane ze strony nerek i dróg moczowych

● Hipomagnezemia– Najczęstsze przyczyny:

● Nadmierna ilość płynów podawana dożylnie● Diuretyki● Cisplatyna – leczenie chemioterapią● Leki nefrotoksyczne: amfoterycyna, a/biotyki aminoglikozydowe

– Objawy:● Osłabienie siły mięśniowej● Drżenia mięśniowe● Nadwrażliwość ośrodkowego układu nerwowego● Nadciśnienie● Tachykardia● Arytmie komorowe● Splątanie i zaburzenia orientacji

– Leczenie:● Suplementacja magnezu

● Siarczan magnezu dożylny● Tlenek magnezu doustny


● Przewlekłe uszkodzenie nerek– Uszkodzenie tubul, uszkodzenie kłębuszków nerkowych– Proces stopniowo postępujący– Leki: preparaty platyny (cisplatyna), metotreksat– Objawy:

● Obrzęki obwodowe● Osłabienie● Retencja wody● Zaburzenia elektrolitowe

– Badania:● Wzrost poziomu kreatyniny● Zaburzenia stężeń elektrolitów (Na, K, Mg, Ca)● Wzrost poziomu kwasu moczowego i mocznika● Brak zagęszczania moczu – badanie ogólne moczu● Albuminuria● Hipoalbuminemia

– Leczenie:● Zakończenie chemioterapii● Leczenie nerkozastępcze


● Krwotoczne zapalenie pęcherza– Typowe działanie uboczne cyklofosfamidu i ifosfamidu przy zaleganiu

ich w pęcherzu– Jest wyrazem uszkadzającego wpływu cytostatyków na komórki błony

śluzowej pęcherza moczowego– Objawy:

● Bolesna mikcja● Bolesne skurcze pęcherza● Początkowo krwinkomocz mikro- później makroskopowy● Rzadkie są zgony w przebiegu tamponady pęcherza skrzepami

– Rozpoznanie:● Badanie podmiotowe (wywiad!!), bad. przedmiotowe● Badanie ogólne moczu● Cystoskopia● Wskaźniki wydolnościowe nerek

– Leczenie:● Profilaktyka – nawodnienie!● Leczenie – Mesna (uromiteksan)


● Ostry zespół rozpadu guza– Nowotwory chemiowrażliwe: rak drobnokomórkowy płuca, ziarnica,

chłoniaki, niskodojrzały rak piersi, nowotwory zarodkowe– Objawy:

● Zmęczenie● Osłabienie siły mięśniowej● Osłabienie odruchów, śpiączka, depresja, agresywność● Nerkowe: wielomocz, wzmożone pragnienie, odwodnienie● Bezmocz, niewydolność nerek● Przewód pokarmowy: anorekcja, nudności, wymioty, zaparcia● Bóle brzucha, owrzodzenie trawienne, ostre zapalenie trzustki● Nadciśnienie, zaburzenia rytmu● Triada objawów: osłabienie-wiodkość, odwodnienie, wymioty● Badanie krwi: hiperkalcemia > 2,5 mmol/L● Pozostałe wskaźniki nerkowe

– Leczenie● Przerwanie leczenia przeciwnowotworowego● Nawodnienie● Diuretyki, wyrównanie niedoborów elektrolitów, milurit, rasburykaza● Leczenie nerkozastępcze

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Objawy niepożądane ze strony układu nerwowego– Powikłania neurologiczne mają najczęściej charakter

późny i często nieodwracalny / przewlekły– Trudno poddają się leczeniu– Często istotnie upośledzają sprawność ogólną– Czynniki sprzyjające:

● Leczenie wysokodawkowe● Napromienianie ukł. nerwowego (mózgowie, rdzeń)● Współistniejące schorzenia neurologiczne● Cukrzyca● Podeszły wiek● Uszkodzenie bariery krew – mózg

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Objawy niepożądane ze strony układu nerwowego– Leki:

● Arabinozyd cytozyny (duże dawki)● Winkrystyna● Cisplatyna● Oksaliplatyna● Ifosfamid● Metotreksat (zwłaszcza podawany dokanałowo)● Prokarbazyna● Paklitaksel● Docetaksel

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Objawy niepożądane ze strony układu nerwowego

● Polineuropatia czuciowa● Polineuropatia ruchowa● Postać mieszana● Leczenie:

– Pregabalina (Lyrica)– Akupunktura – Rehabilitacja


● Uszkodzenie nerwu słuchowego– Cisplatyna– Objawy:

● Ubytek słuchu wysokich tonów● „Pisk mechaniczny”● Szumy ● Głuchota

– Leczenie:● Natychmiastowe zakończenie chemioterapii● Brak skutecznego leczenia przyczynowego


● Porażenna niedrożność jelit– Rzadkie późne powikłanie– Poprzedzone zwykle długotrwałymi stanami wzdęć i zaparć– Częściej u pacjentów po uprzedniej radioterapii jamy brzusznej– Leczenie

● Objawowe (niedrożność najczęściej wielopoziomowa)● Dren odbarczający● Żywienie pozajelitowe

– Rokowanie złe


● Encefalopatia – zespół polekowego uszkodzenia mózgu– Pełnoobjawowy ujawnia się najczęściej kilka lat po leczeniu

● Upośledzenie pamięci, zaburzenia oddechowe, zakłócenia snu● Koszmary senne, halucynacje, psychozy

– Leczenie objawowe– Terapia wspomagająca (rehabilitacja)

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Objawy niepożądane ze strony skóry i owłosienia

● Wypadanie włosów● Całkowita depilacja● Zmiana koloru włosów

● Uszkodzenie płytki paznokciowej

● Zapalenie skóry i błon śluzowych● Złuszczanie naskórka● Rumień● Pęcherzyca

● Leczenie – zależne od czynnika:● schładzanie skóry, unikanie ekspozycji na słońce, przewiewne,

lekkie ubrania, pudrowanie (Alantan), maści (sterydowe, Argosulfan, Metronidazol), leki p/histaminowe

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Wynaczynienia cytostatyków

● Przypadkowe przedostanie się do otaczających żyłę tkanek szkodliwego i silnie drażniącego leku

● Podział leków pod względem potencjału uszkadzania tkanek– Silnie uszkadzające (DDP, ADM, VCR, i in.)

● Silny ból, naciek zapalny, pęcherze, martwica– Drażniące (BLM, VP16, CTX, niskie stężenie 5Fu)

● Ból, czasami zaczerwienienie, bez martwicy– Nieuszkadzające

● Praktycznie bez objawów

● Objawy wynaczynienia:– Natychmiastowy ból i zaczerwienienie– Obrzęk rozwija się w ciągu kilku godzin– Naciek zapalny rozwija się w ciągu kilku dni– Martwica i głębokie owrzodzenie rozwija się w ciągu 7-28 dni

● Leczenie chirurgiczne + leki (opioidy) przeciwbólowe


● Postępowanie– Przerwanie podawania kroplówki– Próba aspiracji leku z tkanek– Jeśli jest antidotum – podanie przez to samo wkłucie

● Alkaloidy Vinca, pochodne podofiliny oraz paklitaksel:● Ostrzykiwanie hialuronisazą

– Uniesienie kończyny i okłady:● zimne● Jedynie po wynaczynieniu alkaloidów Vinca i podofilotoksyn –

ciepłe– Wątpliwa rola sterydów w leczeniu powikłań wynaczynienia leków


● Martwica skóry – pojawia się 7-28 dni po wynaczynieniu● Początkowo ból i zaczerwienienie● Następnie „pogłębiony” ból – zwłaszcza przy martwicy

sięgającej okostnej – i blednięcie tkanek● Owrzodzenie

● Leczenie:– Chirurgiczne opracowanie rany– Leki odkażające– Antybiotyki

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Odczyny zapalne i zapobieganie reakcją miejscowym

● Pielęgnacja miejsca wkłucia● Zmiana miejsca wkłucia● Przy odczynie (zaczerwienienie) - miejscowo

– Butapirazol, hydrocortison, heparyna – Rzadko istnieje konieczność systemowej antybiotykoterapii

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego● Toksyczność cytostatyków– Reakcje uczuleniowe i skórne w trakcie podawania

leków● Profilaktyka: premedykacja (leki p/histamionowe, sterydy,

paracetamol)● Objawy: zależne od leku:

– Zaczerwienienie skóry– Obrzęki– Duszność– Niedowład głośni, zaburzenia czucia ust– Zmiany ciśnienia krwi– Wstrząs anafilaktyczny– Zaburzenia neurologiczne w tym ostre psychozy

● Jeśli objawy pojawią się mimo prawidłowej premedykacji, to leczenie jest objawowe– Zawsze należy wstrzymać wlew cytostatyku

Objawy niepożądane systemowego leczenia przeciwnowotworowego

Dziękuję za uwagę, wykłady można pobrać ze strony internetowej:

www.napierala.info/wyklad

Marcin Napierała - napierala.infonapierala.info/wyklad/chem_mod_3.pdf · – Napadowe –...

Documents

Transcript of Marcin Napierała - napierala.infonapierala.info/wyklad/chem_mod_3.pdf · – Napadowe –...