Redakcja: Renata GromułRedakcja techniczna: Andrzej SzymańskiProjekt okładki: Sandra DudekIlustracje: Zbigniew Jujka

© Copyright by Wydawnictwo Harmonia, 2012

Redakcja i Biuro Handlowe: 80-283 Gdańsk, ul. Szczodra 6 tel. 58 348 09 50, 58 348 09 51 fax 58 348 09 00 e-mail: harmonia@harmonia.edu.pl

Szczegółowe informacje o naszych publikacjach: www.harmonia.edu.pl

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zarówno cała publikacja, jak i jakakolwiek jej część nie może być przedruko-wywana ani reprodukowana – mechanicznie, elektronicznie lub w jakikolwiek inny sposób, z kserokopio-waniem i odtwarzaniem w środkach masowego przekazu włącznie – bez pisemnej zgody Wydawnictwa Harmonia.

ISBN 978-83-7134-578-4Gdańsk 2012 – Wydanie I

3

Związek frazeologiczny to utrwalone w języku połączenie dwóch lub więcej wyra-zów, którego znaczenie nie wynika bezpośrednio ze znaczeń jego składników. Nie wystarczy więc rozumieć poszczególne słowa, z których składa się dany związek, żeby wiedzieć, co on oznacza i w jakich sytuacjach można go użyć. Wyjaśnienie frazeologizmów wymaga często pogłębionego opisu, a czasem też poznania zna-czenia słów, które wyszły już z użycia i nie funkcjonują samodzielnie, na przykład łut szczęścia, odłożyć coś do lamusa czy dobrać się jak w korcu maku. Warto też wiedzieć, że wiele związków frazeologicznych ma swoje źródła w Biblii i mitologii, literaturze i historii, ale także w dawnych obyczajach i życiu codziennym. Dlatego prawidłowe użycie związków frazeologicznych nie zawsze i nie dla wszystkich jest łatwe, choć są one stałym elementem naszego języka.

Celem zbioru wierszyków jest ułatwienie zrozumienia wybranych związków fra-zeologicznych poprzez umieszczenie ich w przykładowym, szerszym niż samo znaczenie związku, często satyrycznym kontekście sytuacyjnym. Rymowana for-ma pomaga w skupieniu uwagi czytającego i słuchającego, przez co sprzyja zapa-miętaniu kontekstu użycia frazeologizmu i przybliża do pełniejszego zrozumienia jego znaczenia. Część związków frazeologicznych została również zilustrowana satyrycznymi rysunkami ukazującymi nieco inne ujęcie i okoliczności użycia dane-go frazeologizmu.

Lektura zbioru rymowanek wymaga pewnej dojrzałości językowej i życiowej, dla-tego jest on przeznaczony dla starszych dzieci, chociaż w indywidualnych przy-padkach nic nie stoi na przeszkodzie, żeby wybranymi wierszykami zainteresować również młodszych czytelników. Treść niektórych rymowanek i ilustracji może wymagać od osoby dorosłej dodatkowego komentarza, dzięki któremu dziecko właściwie zrozumie sens danego związku frazeologicznego.

4

Człowiek, który na świecznikujest akurat, ma bez likuobowiązków, zobowiązań,znajomości i powiązań.W telewizji występuje,gdzie wysłowić się próbuje,mówiąc na zadany temat,gdy pojęcia o nim nie ma,a gdy nie ma za grosz wstydu,jest pupilkiem tabloidów.Dobrze jest mu na świeczniku,ale z ręką też w nocnikumoże nagle się obudzić,gdy już sobą znudzi ludzi.Taki, odesłany z kwitkiem,może sobie wziąć profitkę.

Być na świeczniku – być osobą publicznie znaną i rozpoznawaną przez wielu ludzi. Często jest to sytuacja krótkotrwała jak żywot świecy, która się spala. Gdy się wypali, trzeba wyczyścić z wo-sku profitkę i wstawić nową świecę.

Być na świeczniku

6

Być kulą u nogi

Być kulą u nogi – być dla kogoś stałym problemem, kłopotem, obciążeniem. „Kula u nogi” czę-sto zdaje sobie z tego sprawę, ale jest jej z tym wygodnie.

Gdy ktoś kulą jest u nogi,pozostaje często w błogimstanie nieuświadomienia,że przyczyną rozdrażnieniajest przeważnie tej osoby,której kula ciąży. Oby kula się zorientowała i ciężarem być przestała!Ale często też się zdarza, że za kulę ktoś uważau swej nogi te czynności, których podjął się, lecz dość ichma, bo męczą go nad wyraz. Swej niechęci do nich wyrazdaje więc, lecz mówiąc szczerze,kasę za nie ciągle bierze.

8

Kto ma na ramieniu duszę,to cierpienia, wręcz katuszezwykle straszne z nią przechodzi,jeśli w takie miejsce wchodzi,które lęk w nim wywołuje.Kiedy zwalczyć lęk próbuje,wtedy jego biedna dusza przypomina mu (bo rusza na ramieniu się bez przerwy)o tym lęku, więc ma nerwyrozstrojone, nadszarpniętei do tego tak napięte,że się krok postawić boi,a więc jak słup soli stoi.Jeśli walczyć chce ze strachem,musi duszę wziąć pod pachę.

Mieć duszę na ramieniu

Mieć duszę na ramieniu – bać się, obawiać się pójść gdzieś albo podjąć jakieś działania, które są nieuniknione.

9

Kiedy w worku ktoś kupujekota, zwykle ryzykujetym, że kupi kota złegolub zupełnie coś innego.Ktoś, kto coś do worka włożył,liczy na to, że otworzyćkupujący chcieć nie będzietego worka, bowiem będziemiał uczucie skrępowania,że swojego zaufanianie okazał przy zakupie.Ale jest to raczej głupie,nierozsądne zachowanie –nic strasznego się nie stanie,jeśli jasno to powiemy,że zobaczyć kota chcemy.

Kupować kota w worku

Kupować kota w worku – kupować coś bez obejrzenia, bez sprawdzenia.

10

Gdy ktoś szuka dziury w całym, to oznacza, że niemały problem ma ze zrozumieniemtego, co się wokół dziejelub celowo prowokujeinnych, bo się doszukujew rzeczach prostych i normalnych,w sposób często absurdalny,dna drugiego czy podtekstów.Nie dawajmy więc pretekstuludziom, którzy dziur szukają,gdzie ich nie ma. Niech biegająjak psy gończe, by sensacjęjakąś znaleźć. Aberracjętaką warto obserwować,by się nie dać sprowokować.

Szukać dziury w całym

Szukać dziury w całym – starać się znaleźć coś złego w czymś dobrym, usilnie szukać man-kamentów dobrej rzeczy lub rozwiązania, często żeby podkreślić swoje znaczenie, pomniej-szając wartość rzeczy lub zdyskredytować autora rozwiązania.

12

Ktoś, kto ma w kieszeni węża,chętnie budżet nadwyrężanie swój, ale innych osób.Zawsze znajdzie na to sposób,żeby inni byli milii za niego zapłacili.Sugestywnie powie o tym,że przejściowe ma kłopoty,ale gdy już się odkuje,to im wtedy zafunduje.Czasem winę na bank zwali –powie, że zablokowaliprzez pomyłkę jego nową,złotą kartę kredytową,ale nigdy nie wspominao tym, że to węża wina.

Mieć węża w kieszeni

Mieć węża w kieszeni – nadmiernie oszczędzać pieniądze, skąpić, co wcale nie przeszkadza w korzystaniu z pieniędzy innych. Wąż jest po to, żeby wytłumaczyć obawę przed sięganiem do kieszeni po pieniądze.

,

Być na świeczniku 4Być kulą u nogi 6Mieć duszę na ramieniu 8Kupować kota w worku 9Szukać dziury w całym 10Mieć węża w kieszeni 12Mieć głowę w chmurach 14Mieć dwie lewe ręce 15Bić się w piersi 16Mieć twardy orzech do zgryzienia 18Mieć serce na dłoni 20Mieć czegoś po dziurki w nosie 21Mieć coś na końcu języka 22Łamać sobie głowę 24Mydlić komuś oczy 26Nadstawiać ucha 27Suszyć komuś głowę 28Robić z igły widły 30Nie kiwnąć palcem 32Obedrzeć kogoś ze skóry 33Łamać się 34Nie dać sobie w kaszę dmuchać 36Mieć czyste ręce 38Owijać w bawełnę 40Patrzeć przez palce 41Pluć sobie w brodę 42Niedźwiedzia przysługa 44Porywać się z motyką na słońce 46Robić wszystko na jedno kopyto 48 Wodzić kogoś za nos 49Trzymać nerwy na wodzy 50

Nabrać wody w usta 52Płaszczyć się przed kimś 54Podciąć komuś skrzydła 55Być duszą towarzystwa 56Obrosnąć w piórka 58Rozpychać się łokciami 60Wyłożyć kawę na ławę 61Rzucać kłody pod nogi 62Pchać się do koryta 64Nabić kogoś w butelkę 66W głowie się nie mieści 68Mieć coś w małym palcu 69Mieć klapki na oczach 70Podcinać gałąź, na której się siedzi 72Wbić nóż w plecy 74Siedzieć na dwóch stołkach 76Chwytać dwie sroki za ogon 77Walić głową w mur 78Stroić się w cudze piórka 80Stawiać coś na ostrzu noża 82Mieć coś w nosie 83Walczyć z wiatrakami 84Mieć związane ręce 86Mówić jak do ściany 88Mieć muchy w nosie 90Złapać byka za rogi 91Nie mieć oleju w głowie 92Chować głowę w piasek 94Obrzucać kogoś błotem 96Mieć nóż na gardle 98

Spis treści