CZERWIEC 2004 NR 1INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ

den z czynników wp³ywaj¹cych na przysz³oœæ dziec-ka. Trzeba zatem kilka razy dziennie kontrolowaæpoziom cukru we krwi, dobieraæ dawkê insulinydo aktualnej sytuacji ¿yciowej, troszczyæ siê o die-tê i mieæ wiele innych aspektów na uwadze. Mimo¿e same dzieci staraj¹ siê pomagaæ rodzicom, ca³yciê¿ar odpowiedzialnoœci spoczywa na doros³ych.S¹ oni terapeutami dziecka z cukrzyc¹ przez 365dni w roku. Matki i ojcowie staraj¹ siê zapewniæswojemu potomkowi jak najlepszy rozwój fizyczny,duchowy i socjalny oraz „ograniczyæ ograniczenia”wynikaj¹ce z cukrzycy. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e choredziecko jest przede wszystkim takim samym cz³o-wiekiem jak jego koledzy – z podobnymi marze-niami i potrzebami jak zdrowi rówieœnicy.

Problemy Na jakie problemy nara¿one s¹ rodziny z dziec-kiem chorym na cukrzycê? Rodzicom maj¹cymchore dziecko wydaje siê czêsto, ¿e znajduj¹ siêpod baczn¹ obserwacj¹ s¹siadów i znajomych.Odnosz¹ wra¿enie, ¿e œrodowisko œledzi zarów-no ich sukcesy, jak i pora¿ki w opiece nad chorymdzieckiem. Innym problemem jest fakt, ¿e znacz-na czêœæ polskich rodzin nie ma wystarczaj¹cejwiedzy na temat opieki nad dzieckiem z cukrzyc¹i nie przestrzega zaleceñ lekarzy. Terapia cukrzycywymaga od dziecka odpowiedzialnoœci – cechy,któr¹ zazwyczaj nabywa siê w starszym wieku.W ka¿dej grupie wiekowej napotyka siê na ró¿newyzwania maj¹ce zwi¹zek z cukrzyc¹ i jej terapi¹.Poniewa¿ cukrzyca typu 1 ujawnia siê najczêœciejw okresie pokwitania (wystêpuje wówczas fizjo-logiczne obni¿enie wra¿liwoœci na insulinê), do-chodzi zatem do sytuacji, w których na proble-my zdrowotne dziecka „nak³adaj¹ siê” typowe dlam³odych ludzi niepokoje wieku dojrzewania. Po-mijaj¹c œciœle zdrowotne zaburzenia mog¹ce mieæzwi¹zek z chorob¹ (omówienie tych zagadnieñwymaga³oby odrêbnej publikacji), cukrzyca dla cho-rego dziecka i jego rodziny to równie¿ w du¿ymstopniu problem natury psychologicznej.

G³ówne problemy u dzieci:

• ma³e lub ograniczone zrozumienie uci¹¿liwychmetod terapii;

• brak pe³nego poznania i zrozumienia swojegostanu zdrowia;

• nag³e zagro¿enie z powodu silnej hipoglikemii;• ograniczenia w diecie;• czêstsze dodatkowe problemy metaboliczne,

infekcje i zmienna aktywnoœæ fizyczna;• silna zale¿noœæ – koniecznoœæ sta³ego dozoru;• niebezpieczeñstwo przejêcia obaw opiekuna;• ryzyko osobowoœciowych i emocjonalnych

problemów (przeci¹¿enie rodziców, odrzuce-nie, poczucie winy, izolacja, konflikty z rodzeñ-stwem).

U rodziców:

• bunt przeciw cukrzycy;• problemy zdrowotne dziecka, których pomi-

mo stosowanej terapii nie mo¿na unikn¹æ;• koniecznoœæ sta³ego nadzoru nad stanem

zdrowia dziecka;• zahamowania zawodowego rozwoju matki;• troska o przysz³oœæ dziecka;• obni¿enie w³asnej wartoœci wynikaj¹ce z cho-

roby, zniszczenie marzeñ;• poczucie winy, na przyk³ad z powodu aktual-

nych problemów zdrowotnych, z powodu„odziedziczenia” cukrzycy;

• orientacja ca³ego ¿ycia rodzinnego i partner-skiego na terapiê;

• zaniedbywanie zdrowego rodzeñstwa.

JJooaannnnaa ZZyyggaadd³³oo

za pomoc¹ pena, w ustaleniu schematu terapii bra-ny jest pod uwagê miêdzy innymi wiek dziecka.Coraz popularniejszy u dzieci staje siê podskórnywlew insuliny za pomoc¹ pompy insulinowej, któ-ry polega na podawaniu sta³ej podstawowej dawkiinsuliny oraz bolusów poprzedzaj¹cych posi³ki.Jednak¿e niezale¿nie od formy podawania insulinypo¿¹danych wyników leczenia nie uzyska siê bezsystematycznej kontroli stê¿enia glukozy we krwi.

DietaW zaleceniach dotycz¹cych od¿ywiania dziecka lubnastolatka chorego na cukrzycê nast¹pi³y ostatnioistotne, pozytywne zmiany. Zasad¹ zdrowego ¿y-wienia chorych jest pokrywanie zapotrzebowa-nia kalorycznego w ok. 55% przez wêglowoda-ny oraz zredukowanie przyjmowanych produktówt³uszczowych.Innym ograniczeniem w od¿ywianiu dzieci i m³odzie-¿y jest ograniczenie iloœci przek¹sek, takich jak np.chipsy, chrupki itp., spo¿ywanych miêdzy posi³kami. Poniewa¿ m³ode osoby, nawet te z odpowiednimpoziomem cukru we krwi, maj¹ czêsto tenden-cjê do nadwagi, nale¿y zwracaæ uwagê na ³¹czn¹liczbê kalorii w po¿ywieniu w ci¹gu dnia. General-nie jednak odpowiedŸ na pytanie o sposób od-¿ywiania dziecka z cukrzyc¹ brzmi nastêpuj¹co:dieta dzieci i m³odzie¿y z cukrzyc¹ niczym nie ró¿-ni siê od prozdrowotnej i racjonalnej diety osóbzdrowych, o ile oczywiœcie stosowana jest w spo-sób rozwa¿ny i umiarkowany.

Cukrzyca – choroba rodziny?Cukrzyca u dziecka wp³ywa zawsze na ¿ycie ca³ejrodziny. Ma³e dzieci nie s¹ w stanie oceniæ znacze-nia faktu, jakim jest choroba, ani podporz¹dkowaæsiê codziennej terapii, dlatego na ich rodzicach spo-czywa podwójna odpowiedzialnoœæ. Powinni onimieæ œwiadomoœæ, ¿e wyrównany poziom meta-bolizmu to warunek dobrego samopoczucia i je-

Jak rozpoznaæ chorobêTypowym sygna³em oznaczaj¹cym cukrzycê jestwzmo¿one pragnienie. Dziecko lub nastolatek pi-je bardzo du¿e iloœci p³ynów i – co za tym idzie– czêœciej korzysta z toalety. Zauwa¿a siê ponad-to znaczny spadek wagi. Chory uskar¿a siê czêstona problemy z koncentracj¹, bywa senny. Bardzowa¿ne jest wczesne dostrze¿enie przez rodzicówpowy¿szych objawów i udanie siê z dzieckiem dospecjalisty. Lekarz ustala diagnozê, mierz¹c stê¿eniecukru we krwi i czêsto decyduje o zatrzymaniudziecka w szpitalu. Tam patologicznie podniesionypoziom cukru doprowadza siê do normalnej warto-œci. Czas, jaki dziecko spêdza w szpitalu, uzale¿nio-ny jest od efektów leczenia. Bardzo wa¿ne w tymwypadku jest odpowiednie przygotowanie rodzi-ców i nabycie przez nich teoretycznych i praktycz-nych umiejêtnoœci w opiece nad dzieckiem z cu-krzyc¹. Czêsto zdarza siê bowiem tak, ¿e diagnozacukrzycy jest dla rodziców niema³ym szokiem.

Diagnoza: cukrzycaW pierwszych dniach po ustaleniu diagnozy nale-¿y koncentrowaæ siê na poprawie stanu ogólnegooraz na edukacji i przekazaniu praktycznych infor-macji potrzebnych w terapii cukrzycy u dziecka.Zdobyte umiejêtnoœci powinny uœwiadomiæ rodzi-com, ¿e z cukrzyc¹ mo¿na normalnie ¿yæ. Nawettak niepokoj¹ce pocz¹tkowo zabiegi, jak kontrolacukru i podawanie insuliny, dziêki nowoczesnymœrodkom i metodom mo¿na zintegrowaæ z aktyw-noœci¹ m³odego cz³owieka. W wiêkszoœci przypad-ków rodzice wyolbrzymiaj¹ ograniczenia spowo-dowane chorob¹. ¯ycie pokazuje, ¿e strach maczêsto zbyt wielkie oczy.

Terapia insulinowaTerapia cukrzycy u dzieci i m³odzie¿y jest spraw¹indywidualn¹. W ka¿dym przypadku chorzy potrze-buj¹ insuliny. Je¿eli insulina podawana jest dziecku

ISSN 1732-7954

MOJE DZIECKO MA CUKRZYCÊ

W ŒRODKU TABELA WYMIENNIKÓWWÊGLOWODANOWYCH OD ZEBRY

Cukrzyca u dziecka to wyj¹tkowe wyzwanie zarówno dla rodziców, jak i dla ma³ego pacjenta. Tym wiêksze, im m³odszejest dziecko, u którego stwierdzono chorobê. Dzieci i m³odzie¿ zapadaj¹ zazwyczaj na cukrzycê typu 1, spowodowan¹brakiem wytwarzania insuliny – hormonu pozwalaj¹cego organizmowi przetwarzaæ cukier jako „paliwo” niezbêdne do je-go funkcjonowania. Cukrzyca jest równie¿ w tej grupie wiekowej najczêstszym zaburzeniem hormonalnym. Na ca³ymœwiecie w ci¹gu ostatnich 10 lat, szczególnie w krajach rozwijaj¹cych siê, zauwa¿a siê wzrastaj¹c¹ liczbê zachorowañ nacukrzycê. Szacuje siê, ¿e w Polsce ka¿dego dnia zapada na ni¹ czworo dzieci w wieku poni¿ej 15 lat.

SSaammookkoonnttrroollaa ppoozzwwaallaa oocceenniiææ,, jjaakkii wwpp³³yyww nnaa ppoo--zziioomm ccuukkrruu wwee kkrrwwii mmaajj¹¹ nnaassttêêppuujj¹¹ccee cczzyynnnniikkii::

• sposób od¿ywiania;• leki obni¿aj¹ce poziom cukru we krwi;• ruch i sport;• podró¿e;• choroba.

Prawid³owy pomiar poziomucukru we krwi. Jak to zrobiæ?

Nowoczesne urz¹dzenia s³u¿¹ce do pomiaru cukruwe krwi s¹ dzisiaj ma³e i porêczne, wymagaj¹ jedy-

nie niewielkiej iloœci krwi i s¹ proste w obs³udze.Je¿eli chcemy, aby wyniki dokonywanych pomia-rów by³y pewne, nale¿y stosowaæ siê do poni¿-szych wskazówek:

CCoo ttrrzzeebbaa wwyykkoonnaaææ pprrzzeedd ppoommiiaarreemm::

– Przygotowaæ wszystkie potrzebne przyrz¹dy:glukometr, paski pomiarowe, nak³uwacz wrazz lancetami, waciki, dzienniczek samokontroli,d³ugopis.

– Umyæ rêce wod¹ z myd³em, a nastêpnie dok³ad-nie je wysuszyæ. Do przemywania r¹k nie nale¿yu¿ywaæ œrodków dezynfekcyjnych i alkoholu. Sto-suj¹c siê do wymienionych wskazówek, uniknie-my podra¿nieñ skóry i nieprawid³owych wartoœcipomiaru, spowodowanych zalegaj¹cymi w skórzer¹k resztkami œrodków dezynfekcyjnych lub po-zosta³oœciami cukru z po¿ywienia.

– Upewniæ siê, czy numer kodu, który jest wy-drukowany na fiolce z paskami pomiarowymi,zgadza siê z numerem na glukometrze.

– Sprawdziæ termin wa¿noœci pasków testowych.Po wyjêciu paska testowego z pojemnika nale¿ynatychmiast szczelnie zamkn¹æ opakowanie.

Pielêgnacja d³oni

UUzzyysskkaanniiee kkrrooppllii kkrrwwii::

WWyykkoorrzzyyssttaanniiee nnaakk³³uuwwaacczzaaAby uzyskaæ kroplê krwi, nale¿y wykonaæ uk³ucie,zbli¿aj¹c nak³uwacz do bocznej strony opuszki pal-ca. W ten sposób minimalizujemy ból przy uk³uciu.

UUzzyysskkaanniiee kkrrooppllii kkrrwwiiNaciœnij lekko palec, aby otrzymaæ kroplê krwi.Silny nacisk powoduje niebezpieczeñstwo, ¿ekrople krwi ulegn¹ „rozrzedzeniu” poprzez p³yntkankowy.

PPiieellêêggnnaaccjjaa dd³³oonniiZmieniaj palce s³u¿¹ce do wykonywania pomiarów.Pielêgnuj d³onie, nacieraj¹c je wieczorem nat³usz-czaj¹cym kremem do r¹k. W ten sposób uniknieszzrogowaceñ na skórze i bêdziesz móg³ w przysz³o-œci bez trudnoœci uzyskiwaæ kroplê do pomiaru.

Zapisywanie mierzonych wartoœci

Samokontrola poziomu cukru we krwi ma senswówczas, gdy z uzyskiwanych pomiarów bêd¹wyci¹gane wnioski. Dlatego wa¿ne jest, ¿eby za-pisywaæ uzyskane wyniki, np. w dzienniczku.

DDookkuummeennttaaccjjaa ppoommiiaarróóww::

• pozwala ustaliæ odpowiedni¹ dawkê insuliny, ja-kiej potrzebujesz w danym momencie;

• pomaga porównaæ wyniki uzyskiwane w szcze-gólnych sytuacjach;

• jest wa¿na do ustalenia zmian w poziomie cu-kru w ró¿nych porach dnia;

• umo¿liwia omówienie stanu zdrowia z lekarzemb¹dŸ grup¹ diabetyków.

TTwwóójj lleekkaarrzz lluubb ggrruuppaa ddooœœwwiiaaddcczzoonnyycchh jjuu¿¿ oossóóbbzz ccuukkrrzzyycc¹¹ uuddzziieell¹¹ CCii nnaajjlleeppsszzeejj ppoorraaddyy,, jjeeœœllii oopprróócczzzzaappiissyywwaanniiaa uuzzyysskkaannyycchh wwyynniikkóóww ww ddzziieennnniicczzkkuubbêêddzziieesszz ooddnnoottoowwyywwaa³³ rróówwnniiee¿¿ iinnnnee iinnffoorrmmaaccjjee,,ttaakkiiee jjaakk::

• liczba jednostek insuliny;• iloœæ spo¿ytych wêglowodanów (w tzw. „jed-

nostkach chlebowych”);• posi³ki mniej/bardziej obfite ni¿ zazwyczaj;• przek¹ski miêdzy posi³kami;• mniejsza/wiêksza aktywnoœæ fizyczna;• obni¿ony poziom cukru we krwi;• dodatkowa choroba;• inne.

Kiedy i jak czêsto nale¿y mierzyæ poziom cukruwe krwi?

PPoorraa wwyykkoonnyywwaanniiaa ppoommiiaarruu mmoo¿¿ee bbyyææ rróó¿¿nnaa zzeewwzzggllêêdduu nnaa iinnddyywwiidduuaallnnee lleecczzeenniiee::

• jeœli leczenie obejmuje „dietê cukrzycow¹”, ta-bletki obni¿aj¹ce poziom cukru we krwi b¹dŸte¿ kombinacjê sk³adaj¹c¹ siê z tabletek insuliny,istotne jest mierzenie poziomu cukru na czczoi oko³o 1,5-2 godziny po g³ównym posi³ku;

• przy leczeniu insulin¹ istotne jest, aby mierzyæ po-ziom cukru na czczo, przed i po posi³ku, przedka¿d¹ iniekcj¹ insuliny, a tak¿e zanim pójdzieszspaæ. Najlepiej jeœli dwa razy w ci¹gu miesi¹cawykonasz pomiar miêdzy godz. 2 a 4 w nocy.To szczególnie wa¿ne w wypadku hipoglikemii.W ten sposób mo¿na dopasowaæ dawkê insulinydo poziomu cukru w danym czasie, planowane-go posi³ku oraz swojej aktywnoœci fizycznej.

Dodatkowo nale¿y mierzyæ poziom cukru wekrwi, jeœli:• czujesz, ¿e jest obni¿ony;• jesteœ chory;• Ÿle siê czujesz; • wykonujesz lub wykonywa³eœ æwiczenia fizyczne;• planujesz jazdê samochodem;• jesteœ w podró¿y;• tracisz na wadze.Skonsultuj ze swoim lekarzem diabetologiem licz-bê, sposób i czas wykonywania pomiarów.

Jak mierzy siê glukozê? Jakie s¹ metody pomiaru?

Glukometr okreœla zawartoœæ glukozy (cukru) wekrwi. S³u¿¹ do tego dwie ró¿ne metody: elektro-chemiczna i fotometryczna.

ZMIERZYÆ SIÊ Z CHOROB¥

Ustalenie prawid³owej równowagi metabolicznej to klucz do aktywnego, zdrowego ¿ycia z cu-krzyc¹. Przez sta³e, w³aœciwe kontrolowanie metabolizmu mo¿na unikn¹æ pojawienia siê po-wik³añ zwi¹zanych z cukrzyc¹, zatrzymaæ ich rozwój lub znacznie go spowolniæ. Samokontro-la cukru we krwi umo¿liwia samodzielny wp³yw na ustanowienie parametrów zdrowotnychzwi¹zanych z cukrzyc¹. Dziêki niej mo¿na stwierdziæ, czy ustalone wspólnie z lekarzem lecze-nie przynosi oczekiwany efekt, czy te¿ konieczna jest jego modyfikacja. Samodzielna kontrolaglukozy to szansa na wczesne wykrycie wielu czêsto niebezpiecznych nieprawid³owoœci, takichjak zbyt niski lub zbyt wysoki poziom cukru we krwi. Dziêki temu pacjent jest w stanie w od-powiedni sposób na nie reagowaæ.

2

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ

Na podobieñstwo cz³owieka

Insulinoterapiê – czyli podawanie insuliny z ze-wn¹trz, gdy organizm sam nie ma mo¿liwoœci jejprodukowania – wprowadzono nied³ugo po tym,jak Banting i Best w 1921 roku odkryli ów hormon.Zaczynano od insulin zwierzêcych, by z czasem jedoskonaliæ i upodabniaæ do insuliny ludzkiej. Obec-nie insuliny – bo do insulinoterapii penowej po-trzebnych jest kilka ich rodzajów o ró¿nych para-metrach, (do insulinoterapii pompowej wystarczytylko jeden rodzaj), np. ze wzglêdu na d³ugoœædzia³ania, szybkoœæ wch³aniania itp. – wytwarzanes¹ przez genetycznie zmodyfikowane mikroorga-nizmy w procesie biosyntezy. Budow¹ nie odbiega-j¹ one od insuliny ludzkiej. Niektóre preparaty (ana-logi) dziêki pewnym modyfikacjom w strukturzecz¹steczki maj¹ tak¹ dystrybucjê i metabolizm, któ-re zapewniaj¹ najlepsze parametry wch³aniania i wy-korzystania przez organizm. Analogi insuliny wch³a-niaj¹ siê szybko i przy normoglikemii nie trzebaczekaæ pó³ godziny, by móc zjeœæ posi³ek po wstrzyk-niêciu dawki, natomiast gdy poziom cukru jest przedposi³kiem choæ trochê za wysoki, trzeba poczekaæ;z kolei insulina o nazwie glargina, dzia³aj¹c przez24 godziny, znajduje zastosowanie w intensywnejinsulinoterapii – jest idealna jako dawka podstawo-wa – czyli tzw. t³o.

Peny „od kuchni”

W Polsce w ostatnich latach nast¹pi³y istotnezmiany w zakresie sprzêtu do podawania insuliny.W pocz¹tkach insulinoterapii do wstrzykiwania in-suliny do tkanki podskórnej u¿ywano tradycyjnychstrzykawek, nastêpnie jednorazowych „insulinó-wek” z zatopion¹ ig³¹ ostrzon¹ laserowo. Obec-nie niewiele ju¿ jest w naszym kraju chorych nacukrzycê, którzy wstrzykuj¹ insulinê strzykawkamijednorazowymi (choæ np. w USA, ze wzglêdu nawysoki koszt terapii „penowej”, stosuje je a¿ 90%chorych). Wynalezienie penów zminimalizowa³oniedogodnoœci zwi¹zane z kilkukrotnym codzien-nym przyjmowaniem insuliny. Kszta³tem przypo-minaj¹ce d³ugopis, z miejscem na wk³ad z insulin¹,wygodnym pokrêt³em do ustawienia dawki, ³atwew obs³udze, wykonane s¹ z ergonomicznych ma-teria³ów, by nie giê³y siê i nie uleg³y zniszczeniupodczas u¿ytkowania. Jeszcze ³atwiej pos³ugiwaæ

siê jednorazowym penem. Kolejnym udogod-nieniem dla pacjentów (ostatnie 4 lata) sta³y siêpeny, które wygl¹dem przypominaj¹ minutnikido gotowania jajek. S¹ to peny przeznaczone dlaosób starszych. Poniewa¿ wyd³u¿a siê okres ¿yciachorych na cukrzycê, czêsto s¹ to osoby w po-desz³ym wieku, a wiêc mniej sprawne. Dlategoten rodzaj penów jest wyj¹tkowo prosty w obs³u-dze – tak samo jak wymieniony wczeœniej „sprzêt”kuchenny. G³oœny klik oznajmia ustawienie dawki,bardzo du¿a, wyraŸna tarcza umo¿liwia jej odczy-tanie. Wyposa¿one s¹ w plastikowe podpórki,które u³atwiaj¹ zaaplikowanie leku pod skórê.

Dla ig³ofobów i zabieganych

Producenci penów przeœcigaj¹ siê w wymyœlaniucoraz to nowszych udogodnieñ, projektowane s¹m.in. nak³adki-os³onki na ig³ê dla pacjentów cierpi¹-cych na ig³ofobiê, wielorazowe peny przeznaczonedla osób m³odych, zabieganych. Gdy koniecznejest kilkukrotne wstrzykniêcie insuliny w ci¹gu dnia,w wirze codziennych zajêæ mo¿na któr¹œ z dawekprzeoczyæ. Jednak nie powinno siê to przytrafiæ po-siadaczowi pena, który ma wbudowany elektro-niczny wyœwietlacz informuj¹cy, kiedy podana nimzosta³a ostatnia dawka. Porównanie czasu przyjêciatej dawki z obecnym czasem daje informacjê, czynie pora ju¿, by zosta³a zaaplikowana kolejna.Zastosowanie penów oraz odpowiednich insulin:o przed³u¿onym dzia³aniu, zapewniaj¹cych sta³eutrzymywanie siê poziomu insuliny w ci¹gu dniaoraz szybko dzia³aj¹cych, niezbêdnych przed posi³-kami, gdy zapotrzebowanie na insulinê gwa³tow-nie wzrasta, jest modelem intensywnej insulino-terapii. Dok³adne dostosowanie terapii do rytmudnia dziêki czêstej kontroli glikemii za pomoc¹osobnych glukometrów zbli¿a do takiej regulacjizmian glikemii, w której minimalizowane jest ryzy-ko powik³añ cukrzycy.

Nie ma jak pompa!

Najlepsze efekty, przypominaj¹ce funkcjonowaniezdrowej trzustki, daje terapia przy pomocy pom-py insulinowej, czyli sta³ego, 24-godzinnego wle-wu insuliny. Wskazaniem do jej stosowania jestcukrzyca typu I, cukrzyca ciê¿arnych, cukrzycau dzieci. Ze wzglêdu na wysoki koszt pompy sto-

sowanie jej jest ograniczone. Pompa insuli-nowa to aparat wielkoœci ma³ego telefonukomórkowego. Sk³ada siê z programatora,zbiornika z insulin¹, drenu, którego koñ-cówkê, czyli krótk¹ kaniulê, umieszcza siêpod skór¹. Miejsce wk³ucia zmienia siê co1-3 dni. Insulina dostarczana jest stale przezdren w postaci dawki podstawowej oraz do-datkowo – przed ka¿dym posi³kiem – w posta-ci bolusa. Pompa insulinowa zwalnia wiêc odkoniecznoœci wykonywania kilku wk³uædziennie. By podaæ insulinê, wystar-czy nacisn¹æ kilka „guzików”.Nie bez znaczenia jest tak¿edok³adnoœæ dawki. Precyzjapodania to 0,05 jednostki– ¿aden z penów nie spro-sta takiemu zadaniu. Jest toszczególnie wa¿ne w przy-padku ma³ych dzieci, któreprzyjmuj¹ bardzo ma³e ilo-œci insuliny. I w³aœnie dla-tego przyjmuj¹ insulinêdok³adnie w takiej ilo-œci, w jakiej jej po-trzebuj¹. U cho-rych korzystaj¹cychz pompy zmniejszasiê zapotrzebowanie nainsulinê a¿ o 15-20%w stosunku do tych, którzywstrzykuj¹ j¹ za pomoc¹penów. Pompa daje tak¿ewiele innych korzyœci: nieistnieje problem hipergli-kemii po przebudzeniu,poniewa¿ ci¹g³y wlew in-suliny nie dopuszcza do te-go. Równie¿ hipoglikemia jest³atwiejsza do opanowania.Od³¹czenie na krótki czaspompy i zjedzenie przek¹skiwêglowodanowej przywra-ca poziom cukru do normy.Dzieje siê tak, poniewa¿ w in-tensywnej insulinoterapii za po-moc¹ pompy insulinowej sto-

INTENSYWNA INSULINOTERAPIA¯ycie chorych na cukrzycê typu I bez przyjmowania insuliny z zewn¹trz jest niemo¿liwe. Naj-

lepiej jest – a tak siê dzieje w zdrowym organizmie – kiedy iloœæ insuliny dostosowuje siê

do stê¿enia cukru we krwi. U osób zdrowych, gdy poziom glukozy we krwi roœnie – wskutek

zjedzenia posi³ku – w œlad za tym roœnie równie¿ stê¿enie insuliny. Oczywiœcie, w takim zakre-

sie, by glukoza z krwi mog³a dziêki temu zostaæ w³aœciwie spo¿ytkowana przez organizm. Ten

optymalny model równowagi insulina – glukoza jest wzorcem schematu terapii zwanej inten-

sywn¹ insulinoterapi¹.

PPoommiiaarr ffoottoommeettrryycczznnyyObecna we krwi glukoza reaguje z enzymemznajduj¹cym siê na pasku testowym. W rezultaciepasek zmienia kolor. Znajduj¹ce siê w glukome-trze uk³ad optyczny wychwytuje ró¿nicê miêdzyiloœci¹ œwiat³a wychodz¹cego i powracaj¹cego,mierz¹c w ten sposób zawartoœæ cukru we krwi.Im ciemniejszy staje siê pasek pod wp³ywaemzachodz¹cych reakcji, tym mniej œwiat³a powracai tym wy¿szy jest wynik pomiaru.

PPoommiiaarr eelleekkttrroocchheemmiicczznnyyPasek pomiarowy posiada elektrody oraz enzymniezbêdne do okreœlenia poziomu cukru we krwi.

Reakcja glukozy i enzymu powoduje powstaniepr¹du o niskim natê¿eniu, który zostaje zmierzo-ny. Im wiêcej pr¹du p³ynie, tym wy¿szy jest po-ziom cukru we krwi.Ka¿da metoda ma inne zasady pomiaru, obie s¹równorzêdne, jeœli chodzi o uzyskany wynik, i ¿ad-na z metod nie odbiega jakoœci¹ od drugiej.

Wszystkie atuty w rêku

Jednym z najnowszych rozwi¹zañ w zakresie po-miarów glukozy we krwi jest glukometr SmartScanfirmy LifeScan. Z powodu niek³opotliwej obs³ugi,ma³ych rozmiarów i ciekawego, atrakcyjnego wy-

gl¹du szczególnie polecany jest dzieciom choruj¹-cym na cukrzycê. SmartScan jest szybki, wygodnyi niezawodny: umo¿liwia dotykanie pasków testo-wych i aplikacjê minimalnej iloœci krwi bezpoœred-nio na pasek, bez obawy o negatywny wp³ywna pomiar. Wynik ukazuje siê ju¿ po 15 sekundachna czytelnym, du¿ym wyœwietlaczu. Nie obci¹¿aon pamiêci u¿ytkownika – zapamiêtuje 150 po-miarów wraz z dat¹ i godzin¹ oraz oblicza œredniewartoœci z ostatnich 14 dni. Jest przy tym estetycz-ny i wygodny – z ³atwoœci¹ mieœci siê w torebcealbo kieszeni. Glukometr SmartScan – wszystkieatuty w rêku.

Najlepsze efekty dla cho-

rych na cukrzycê, przy-

pominaj¹ce funkcjono-

wanie zdrowej trzustki,

daje terapia przy pomocy

pompy insulinowej. Naj-

nowszym rozwi¹zaniem

dostêpnym na polskim

rynku jest pompa insuli-

nowa firmy Medtronic

– bezpieczna i wygodna

w u¿yciu dziêki innowa-

cyjnym rozwi¹zaniom:

precyzyjnemu systemowi

podawania BioPULSE

oraz wielu opcjom bolusa.

3

Ci¹g dalszy na stronie 7

ILOŚĆ GRAMÓW WIELKOŚĆ PORCJI PRODUKTY PRODUKTU SPOŻYWCZEGO LICZBA KALORII „KUCHENNEJ”

RÓWNA 1 WW W PRZYBLIŻENIU

PRODUKTY ZBOŻOWE

PIECZYWOBułka pszenna zwykła 20 54 1/3 bułki o wadze 60 gBułka wrocławska 20 59 1/3 bułki o wadze 60 gKajzerka 20 59 1/2 bułki o wadze 40 gBagietka francuska 20 57 kawałek o wym. 5x4,5x6 cm Bułka grahamka 20 52 1/5 bułki o wadze 100 gChleb pszenny 20 50 kromka o wym. 8x11x0,5 cmChleb graham 25 56 Kromka o wym. 9,5x10x1 cmChleb chrupki 15 53 1 i 1/2 kromki o wym. 12x6 cmPieczywo tostowe 20 61 kromka o wym. 8x9x1 cmPieczywo tostowe graham 20 55 kromka o wym. 9x6,5x1 cmPaluszki 15 58 10 szt. o dł. 12 cmChleb żytni jasny 20 48 kromka o wym. 10x7x1 cmChleb żytni razowy 20 45 kromka o wym. 9,5x7x1 cmChleb pumpernikiel 20 50 1/2 kromkiSucharki bezcukrowe 15 56 1 i 1/2 kromki o wym. 8,5x5x1 cmMaca 12 48 1 kromka o wym. 10x10 cmBułka tarta 15 52 1 i 1/2 łyżki stołowej

MĄKA, KASZA Jęczmienna 15 50 1 płaska łyżka stołowaGryczana 15 50 1 płaska łyżka stołowaManna 15 52 1 płaska łyżka stołowaRyż biały 15 51 1 płaska łyżka stołowaRyż pełnoziarnisty brązowy 15 48 1 płaska łyżka stołowaRyż, kasza gryczana po ugotowaniu 40-50 51 2-3 łyżki stołoweMąka pszenna 15 51 1 i 1/2 płaskiej łyżki stołowejMąka ziemniaczana 12 41 1 płaska łyżka stołowaProszek budyniowy 12 41 1 płaska łyżka stołowa

MAKARON, PŁATKIMakaron dwujajeczny 15 56 2 łyżki stołowe lub 1/3 szklanki (muszelki)Makaron po ugotowaniu 40-50 56 2 kopiaste łyżki stołowePłatki owsiane 15 55 1 i 1/2 płaskiej łyżki stołowejPłatki jęczmienne 15 53 1 i 1/2 płaskiej łyżki stołowejPłatki pszenne 15 53 1 i 1/2 płaskiej łyżki stołowejPłatki kukurydziane 15 54 3 łyżki stołoweChrupki kukurydziane bez cukru 15 53 20 szt.Müsli z suszonymi owocami 15 49 ok. 2 łyżekMüsli z rodzynkami i orzechami 20 75 2 i 1/2 łyżki

HERBATNIKI I CIASTA (dozwolone w ograniczonych ilościach przy specjalnych okazjach)Herbatniki 15 66 1 paczka á 16 g „Be Be”Herbatniki Digestive 15 70 1 i 1/2 szt.Pierniki alpejskie 15 55 1 i 1/2 szt. Piernik z bakaliami 20 68 kawałek o wym. 5x4,5x1 cmCiasto drożdżowe 20 58 kawałek o wym. 8,5x5x1,5 cmBułeczki drożdżowe z jabłkami 20 55 1/5 bułki á 100 gPlacek z kruszonką 20 72 kawałek o wym. 4x5x2,5 cmSernik 25 81 kawałek o wym. 5x4,5x1 cm

OWOCE

Agrest 120 49 1 i 1/2 szklanki á 200 mlAnanas (bez skórki) 80 43 2 plastryArbuz (bez skórki) 120 43 mały plasterBanan (bez skórki) 50 48 1/2 małegoBanan (ze skórką) 70 42 1/2 średniegoBrzoskwinia 100 46 1 szt., średniaCytryna (bez skórki) 130 47 1 szt., średniaCzarne jagody 100 45 2/3 szklanki á 250 mlCzereśnie 80 49 1/2 szklanki á 250 ml Grejpfrut bez skórki 130 47 1/2 szt., średniegoGrejpfrut ze skórką 200 46 1 szt., małyGruszka bez skórki 80 43 1/2 szt., średniejGruszka ze skórką 110 45 1 szt., małaJabłko bez skórki 100 48 1 szt., małeJabłko ze skórką 140 48 1 szt., małeJabłka suszone 20 48 6 plasterków o średnicy 5 cmKiwi 90 50 1 szt., średnie Maliny 200 58 1 i 1/2 szklanki á 250 mlMandarynka bez skórki 110 46 1 szt., średnia Mandarynka ze skórką 140 45 2 szt., małeM l b kó ki i t k 140 50 ś d i l t ( b 2 5 ś d 10 )

Czy wiecie, ile wêglowodanów spo¿ywacie w codziennej diecie? Wbrew pozorom wyliczenia s¹ proste, a do tego pozwalaj¹ lepiej kontrolowaæ chorobê, czuæ siê lepiej i unikn¹æ k³opotów ze zdrowiem. Gdybyœcie mieli jakieœ problemy z przeliczaniem zawartoœci wêglowodanów w porcjach produktów ¿ywnoœciowych, zawsze mo¿ecie liczyæ na do³¹czone tabelki. My z kolei liczymy, ¿e powiesicie je w pokoju, np. obok plakatu z ulubionym piosenkarzem/piosenkark¹.

Dobrego przeliczania!

Melon bez skórki i pestek 140 50 średni plaster (grub. 2,5 cm, śred. 10 cm)Melon ze skórką 280 53 1 plaster o śred. 12 cm i grub. 3,5 cmMorele 100 47 2 szt., średnieMorele suszone 15 43 3 szt., średniePomarańcza bez skórki 110 48 1 szt., mała Pomarańcza ze skórką 160 51 1 szt., średniaPorzeczki 160 50 1 szklanka á 250 mlPoziomki 170 56 1 szklanka á 250 mlRodzynki suszone 15 42 1 łyżka stołowaŚliwki 100 45 5 szt. (1 szt. á 20 g)Śliwki suszone z pestką 20 45 4 szt.Truskawki 200 56 20 szt., średnichTruskawki mrożone 200 56 20 szt., średnichWinogrona 60 41 10 szt. średnich owocówWiśnie 100 47 25 szt.Pestki dyni 80 444 1/2 szklanki á 250 mlSłonecznik, nasiona 50 280 4 łyżki

DŻEMY NISKOSŁODZONE (dozwolone w ograniczonych ilościach) 25 38 3 łyżeczki

SOKI OWOCOWE I NAPOJE (należy spożywać podczas posiłków mieszanych)

Sok z czarnej porzeczki (sacharoza 3,8 g/100 g) 80 42 ok. 1/2 szklanki á 200 mlSok grejpfrutowy (sacharoza 2,5 g/100 g) 110 44 ok. 1/2 szklanki á 200 mlSok jabłkowy (sacharoza 1,9 g/100 g) 100 42 1/2 szklanki á 200 mlSok marchwiowy (sacharoza 9 g/100 g) 100 43 1/2 szklanki á 200 mlSok pomarańczowy (sacharoza 2,2 g/100 g) 100 43 1/2 szklanki á 200 mlSok wielowarzywny (sacharoza 2,3 g/100 g) 200 50 1 szklanka á 200 mlSok pomidorowy (sacharoza 0,2 g/100 g) 400-450 58 ok. 2 szklanek á 250 mlCoca-cola, Pepsi (sacharoza 10 g/100 g) 100 42 1/2 szklanki á 200 ml

MLEKO I NAPOJE MLECZNE

Mleko, 2% tłuszczu 200 102 1 szklanka á 200 mlMleko, 1,5% tłuszczu 200 94 1 szklanka á 200 mlMleko, 0,5% tłuszczu 200 78 1 szklanka á 200 mlJogurt naturalny, 2% tłuszczu 170 102 2/3 szklanki á 250 mlJogurt naturalny, 0,1% tłuszczu 150 72 3/5 szklanki á 250 mlJogurt truskawkowy, 1,5% tłuszczu 130 78 1/2 szklanki á 250 mlKefir, 2% tłuszczu 200 102 1 szklanka á 200 mlMaślanka, 0,5% tłuszczu 200 74 1 szklanka á 200 ml

SŁODYCZE (spożywanie tych produktów powinno być ograniczone, po uzgodnieniu z lekarzem i dietetykiem)

Cukier 10 40 2 płaskie łyżeczkiMiód naturalny 15 48 1 łyżeczkaCzekolada twarda gorzka 20 111 1/5 tabliczki o wadze 100 gKarmelki twarde 10 40 2 szt. á 5 gIrysy mleczne 15 63 3 szt. bez opakowaniaKrówki 15 63 1 i 1/2 szt. bez opakowaniaCukierki „Nimm 2” 10 35 2 szt.

WARZYWA zawierające pow. 5% węglowodanów przyswajalnych

Bób 120 79 ok. 1 szklanki á 250 mlBuraki 140 53 1 szt., średniChrzan 100 67Czosnek 35 51 1 średnia główkaFasola biała (suche nasiona) 20 58 8-12 szt.Groch (suche nasiona) 20 58 1 kopiasta łyżkaGroszek zielony konserw. (bez zalewy) 100 63 1/2 szklanki á 250 mlKukurydza (kolby) 100 64 1/2 kolby Kukurydza, ziarna świeże 50 55 ok. 3 łyżekKukurydza konserwowa (bez zalewy) 50 51 3 i 1/2 łyżkiMarchew 200 54 2 szt. o wym. 18x2 cmMarchew z groszkiem mrożona 170 66 1 i 1/2 szklanki á 200 mlPietruszka (korzeń) 200 76 2 szt. o wym. 16x4 cmSoczewica czerwona (suche nasiona) 20 65 1 i 1/2 łyżkiSoja (suche nasiona) 60 229 4 łyżkiZiemniaki 60 46 1 szt., mały

WARZYWA zawierające do 5% węglowodanów przyswajalnych (można spożywać w dowolnej ilości)

Miary gospodarcze

£y¿ka sto³owa = 15 ml = oko³o 15 g£y¿eczka do herbaty = 5 ml = oko³o 5 gSzklanka = 250 ml

Wymienniki wêglowodanowe.Jeden wymiennik wêglowodanowy (WW) jest to porcja spo¿ywczegoproduktu (w gramach), która zawiera 10 gramów wêglowodanów.Wêglowodany przyswajalne to np. skrobia, cukier buraczany (sacharoza), cukier mleczny (laktoza), natomiast wêglowodanynieprzyswajalne to b³onnik pokarmowy.

BakłażanyBoćwinaBrokułyBrokuły mrożoneBrukselka Brukselka mrożonaCebulkaCukiniaCykoriaDynia

Fasola szparagowaJarmużKalafiorKalafior mrożonyKalarepaKapusta białaKapusta czerwonaKapusta kwaszonaKapusta pekińskaKapusta włoska

Koper ogrodowyNatka pietruszkiOgórekOgórek kwaszonyPapryka czerwona Papryka zielonaPapryka żółtaPomidorPorRabarbar

RzepaRzodkiewkaSałataSeler korzeniowySeler naciowySzczawSzczypiorekSzparagiSzpinakWłoszczyzna krojona w paski mrożona

Opracowanie: Zarz¹d G³ówny Polskiego Towarzystwa Dietetyki

Czym jest cukrzyca, wie ka¿da osoba,której dane jest ¿yæ z ni¹ na co dzieñ.Jedna z definicji dotycz¹cych cukrzycymówi, ¿e jest to „zespó³ zaburzeñ me-tabolicznych, g³ównie w zakresie go-spodarki wêglowodanowej, który ce-chuje siê przewlek³ym podwy¿szeniempoziomu cukru we krwi”. Wêglowo-dany – inaczej sacharydy b¹dŸ cukry– to istotny sk³adnik diety ka¿dej oso-by z cukrzyc¹. Warto wiêc ¿yæ z nimiw zgodzie.

Liczyæ wêglowodany Istniej¹ dwa podstawowe typy cukrzycy: cukrzycatypu 1 oraz cukrzyca typu 2. Niezale¿nie od typucukrzycy, na jaki siê choruje, w ka¿dym z tychprzypadków „liczenie wêglowodanów” w diecieodgrywa wa¿n¹ rolê. Wêglowodany maj¹ bezpo-œredni zwi¹zek z poziomem glukozy we krwi. Za-le¿noœæ ta jest najbardziej zauwa¿alna i istotnaw cukrzycy typu 1. Odpowiednia gospodar-ka wêglowodanowa pozwala unikn¹æhipoglikemii – jednego z powik³añwystêpuj¹cych podczas leczeniacukrzycy insulin¹. Wspó³czesne me-tody leczenia, stale udoskonalanesposoby podawania insuliny i pomiaru glukozy

zapewniaj¹ osobom dotkniêtym cu-krzyc¹ normaln¹ jakoœæ ¿ycia.

Nowoczesne rozwi¹zanianie zast¹pi¹ wszak jedne-go: aktywnego udzia³u pa-cjenta w leczeniu. Opty-malny poziom glikemii

– przek³adaj¹cy siê w bezpo-œredni sposób na komfort ¿ycia

ludzi chorych na cukrzycê – uzy-skaæ mo¿na poprzez odpowiedni¹ dietê i regular-ne mierzenie zawartoœci glukozy we krwi. Cu-krzyca to natrêtny i nieproszony towarzysz ¿yciachorego i dlatego dieta w tej przewlek³ej choro-bie powinna opieraæ siê na jak najmniejszej licz-bie nakazów i zakazów. Dla chorego na cukrzy-cê jedzenie nie musi byæ jedyniedo¿ywotnim „przyjmowaniemniezbêdnych substancji od-¿ywczych” – to przecie¿ co-dzienna radoœæ delektowaniasiê smakiem, radoœci¹ kuli-narnych poszukiwañ i mi³ychpodniebiennych zaskoczeñ.

Wêglowodany i arytmetykaWêglowodany jako jedyne spoœród sk³adnikówod¿ywczych powoduj¹ wzrost stê¿enia glukozywe krwi bezpoœrednio po spo¿yciu. Chorzyna cukrzycê musz¹ zatem ¿yæ w zgodzie z wêglo-wodanow¹ matematyk¹. Cenn¹ umiejêtnoœci¹,której nabycie sprawia o wielemniej k³opotów ni¿ wyuczenie siêna pamiêæ zawi³ych zasad trygono-metrii, jest nauczenie siê okreœlaniazawartoœci wêglowodanów w po-karmach. Chocia¿ zawartoœæwêglowodanów w po¿ywie-niu jest spraw¹ indywidualn¹,szacuje siê, ¿e powinny onestanowiæ 55-60% dobowego za-potrzebowania energetycznego.

Wymienniki wêglowodanowe System wymienników wêglowodanowych (w skró-cie WW) wprowadzono dla u³atwienia obliczania

zawartoœci wêglowodanów w co-dziennej diecie. Przyswojenie

tej zasady znacznie pomagaosobie chorej w kompo-nowaniu dziennego jad³o-

spisu. Na czym polega ówsystem? Przyjêto, ¿e jeden

wymiennik wêglowodanowy to taka porcja pro-duktu w gramach, która zawiera 10 g wêglowo-danów przyswajalnych. Wyliczono, ¿e 1 g wêglo-wodanów zawiera 4 kcal, a zatem 1 wymiennik(10 g) odpowiada 40 kcal. Wymienniki to dla pa-cjenta wielka wygoda: s¹ one ³atwe do zaakcep-towania i porêczniejsze przy wyliczeniach. Dlate-go warto mieæ listê owych wymienników, w któ-rej podana by by³a iloœæ ró¿nych pokarmóww gramach, stanowi¹cych odpowiednik 1 wy-miennika wêglowodanowego. Przestawienie siêna wyliczanie iloœci spo¿ytych wêglowodanóww wymiennikach zamiast w gramach to krok, któ-ry znacznie u³atwia ¿ycie.

Waga Do dok³adnego obliczania zawartoœci wêglowo-

danów w posi³kach przydatna jest specjalnawaga. Ma ona kalibrowanie odpo-

wiadaj¹ce jednostkom wêglowo-danowym dla poszczególnych pro-duktów. Uwa¿a siê, ¿e metoda ta

jest znacznie dok³adniejsza ni¿ zasa-da wymienników wêglowodanowych

bez wa¿enia.

Rodzaje wêglowodanów Poziom glukozy jest proporcjonalny nie tylko doiloœci, ale tak¿e do rodzaju spo¿ywanych wêglo-wodanów. Istniej¹ bowiem wêglowodany szybkowch³aniane przez organizm i wêglowodany wch³a-niane wolno, takie jak na przyk³ad skrobia. St¹dpróba grupowania produktów ¿ywnoœciowychwed³ug rodzaju wêglowodanów, jakie zawieraj¹. Mo¿na wyró¿niæ nastêpuj¹ce grupy:1. pieczywo2. produkty zbo¿owe 3. owoce 4. warzywa 5. produkty mleczne Dla unikniêcia niebezpieczeñ-stwa „wêglowodanowej huœ-tawki” nale¿y wymieniaæmiêdzy sob¹ te produkty,które nale¿¹ do jednej gru-py, tzn. owoce na inne owo-ce, warzywa na warzywa itp.

Indeks glikemicznyW kwestii grupowania wêglowodanów istnieje w li-teraturze fachowej wiele prób ich klasyfikacji. Jedn¹z nich – doœæ popularn¹ na Zachodzie, aczkolwiekniezbyt œcis³¹ – jest metoda Jenkinsa, czyli indeks gli-kemiczny (GI). Jest to próba ustalenia dynamiki

zmian glikemii po spo¿yciu sta³ej iloœci wêglowoda-nów, znajduj¹cych siê jednak w ró¿nych produktachspo¿ywczych. Wy¿sze wartoœci indeksu glikemicz-nego œwiadcz¹ o szybszym wzroœcie stê¿enia gluko-zy we krwi powodowanym przez konkretny pro-dukt spo¿ywczy. Ka¿dy pokarm ma inn¹ wartoœæ indeksu glikemicz-nego: ziemniaki ok. 135%, jab³ka – 53%, glukoza

– 136% (wzorcowym posi³kiem jest pszennychleb, dla którego GI wynosi 100%).

Produkty ¿ywnoœciowe gotowanealbo przetworzone w inny sposóbmaj¹ wy¿szy indeks glikemiczny (np.

b³onnik zawarty w pe³noziarnistejm¹ce ma zdolnoœæ obni¿ania cukru

we krwi – wiêc tak¿e i GI). Obni¿enieindeksu glikemicznego powoduje tak¿e obecnoœæbia³ka oraz t³uszczu w pokarmie (np. sam maka-ron ma wy¿szy indeks glikemiczny ni¿ ten sammakaron z sosem). Okaza³o siê jednak¿e, ¿e wartoœci indeksu glike-micznego s¹ zmienne u ka¿dego cz³owieka i oscylo-waæ mog¹ nawet miêdzy 46% a 138% dla jednegoproduktu. Jak widaæ, wahania s¹ doœæ du¿e, dlategote¿ przydatnoœæ kliniczna metody GI okaza³a siêdyskusyjna. Niemniej indeks pozwala okreœliæ orien-tacyjne ró¿nice w przebiegu procesu trawieniai wch³aniania miêdzy ró¿nymi grupami artyku³ów¿ywnoœciowych. Wiedza, i¿ przetwarzanie produk-tów podnosi ich indeks glikemiczny, daje wskazów-kê, w jaki sposób dobieraæ sk³adniki po¿ywienia.

Metoda ChantelavaChantelav, badaj¹c specyfikê produktów ¿ywno-œciowych, zauwa¿y³ ciekawe w³aœciwoœci arty-ku³ów spo¿ywczych w zakresie dynamiki wzrostupoposi³kowej glikemii. Na tej podstawie wydzieli³nastêpuj¹ce grupy pokarmów:100% glukoza 90-100% coca-cola, p³atki ry¿owe i kukurydziane,

ziemniaki puree, miód 70-90% pieczywo pszenne, ¿ytnie, chleb chrup-

ki, krakersy 50-70% p³atki owsiane, kukurydza, banany 30-50% mleko, jogurt, owoce, roœliny str¹cz-

kowe do 30% marchew, jarzyny zielone, warzywa,

fasola Podczas przygotowywania jad³ospisu nale¿y pa-miêtaæ o tym, ¿e posi³kowe zapotrzebowanie nainsulinê po spo¿yciu szybko wch³anianych wêglo-wodanów jest wy¿sze ni¿ po zje-dzeniu dania zawieraj¹ce-go wêglowodany przy-swajane wolniej.Jest to szczególniewa¿na wskazówka dlapacjentów leczonychmetod¹ intensywn¹ (tutajzmiany w dawkowaniu insuli-ny wprowadzane s¹ zwykle po kil-kudniowej obserwacji wyników samokontroli).Mo¿na zaobserwowaæ prost¹ zale¿noœæ: jeœli spo-¿ywany jest posi³ek, po którym stê¿enie glukozywe krwi narasta powoli, wówczas wymagana jestmniejsza iloœæ insuliny. Do pokarmów takich nale¿¹produkty zawieraj¹ce b³onnik – w³ókno roœlinne

nieulegaj¹ce trawieniu w przewodzie pokar-mowym. Chorzy na cukrzycê mog¹ jeœæ

takie same iloœci b³onnika jak ludziezdrowi, czyli oko³o 25-30 gdziennie, lub lepiej wiêksze.

Bogatym Ÿród³em b³onnika s¹roœliny str¹czkowe, produkty zbo¿owe, owoce,warzywa i otrêby owsiane.Podsumowuj¹c, nale¿y podkreœliæ jedno: na szyb-koœæ wch³aniania wp³ywa nie tylko rodzaj wêglo-wodanów, ale równie¿ metoda przygotowaniaposi³ku i dodatkowe, czasami niezauwa¿ane pod-czas gotowania sk³adniki, np. t³uszcz i bia³ko, któ-re spowalniaj¹ wch³anianie wêglowodanów.

JJooaannnnaa ZZyyggaadd³³oo

Müsli czerwcowe50 g otr¹b owsianych

50 g siemienia lnianego rozdrobnionego w m³ynku

do kawy

100 g p³atków jêczmiennych

100 g suszonych moreli

125 g pestek dyni

100 g orzechów laskowych

100 g kie³ków pszenicy

250 g œwie¿ych truskawek

1 l mleka odt³uszczonego lub jogurtu naturalnego

Orzechy laskowe i pestki dyni pokruszyæ na kawa³-ki. W misce zmieszaæ sypkie sk³adniki, tzn. otrêby,siemiê lniane, pestki dyni, orzechy laskowe, kie³kipszenicy. Pokroiæ suszone morele i równie¿ dodaædo sypkich sk³adników. Na pó³ godziny przed poda-niem zalaæ müsli mlekiem lub jogurtem. Roz³o¿yædo 4 miseczek, na wierzchu ka¿dej porcji po³o¿yæ0,5 szklanki umytych, oszypu³kowanych i pokrojo-nych na po³ówki truskawek. Podawaæ.

PPrrzzeeppiiss nnaa 44 ppoorrccjjee

Czas przygotowania: 10 minut (+30 minut na ma-cerowanie suchych sk³adników).

JJeeddnnaa ppoorrccjjaa zzaawwiieerraa::kcal 713kJ 2989Bia³ko 37,8 gT³uszcz 32,6 gWêglowodanyprzyswajalne 68 g ≈ 7 WW

K¥CIK KULINARNY

LICZYMY NA WÊGLOWODANY!6

MNIAMMM

INFORMACJA I ROZRYWKA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ

sowane s¹ jedynie insuliny krótko dzia³aj¹cei przerwa w dostarczaniu insuliny jednoczeœnieeliminuje j¹ z krwi. £atwiejsze jest te¿ prowadze-nie notatek – pompa przechowuje w pamiêci 24ostatnie bolusy.

Implant, przeszczep i geny

Bardziej precyzyjny model pompy stanowi pompainsulinowa wszczepiana w obrêb jamy otrzewno-wej (implant). Insulina podawana jest tu drenemw swoje miejsce fizjologiczne, a nie tak jak wszyst-kie zastrzyki, peny i pompy zewnêtrzne – w spo-sób niefizjologiczny, bo podskórnie. Pompy te s¹ci¹gle przedmiotem badañ. Przy tym sposobiepodawania insuliny potrzebne s¹ mniejsze dawki.

Tu tak¿e ustala siê dawkê podstawow¹ i bolusy,a steruje urz¹dzeniem za pomoc¹ pilota. Wysokacena takiego rodzaju pompy ogranicza liczbê osóbz niej korzystaj¹cych.Jednak równie¿ u u¿ytkowników pomp insulino-wych – tak jak to ma miejsce w przypadku stosuj¹-cych intensywn¹ insulinoterapiê za pomoc¹ penów– zapewnienie normoglikemii wymaga kontroliglikemii za pomoc¹ osobnych glukometrów.Oczywiœcie, najlepiej by³oby, gdyby – tak jak w or-ganizmie – insulina dostarczana pomp¹ uwalnia³asiê do organizmu w takich iloœciach, w jakichw danym momencie jest na ni¹ zapotrzebowanie– zale¿ne od stê¿enia cukru we krwi. Wówczasprogramowanie pompy, dostrzykiwanie bolusównie by³oby potrzebne.D¹¿y siê do tego, by pompy dzia³a³y na zasadziesprzê¿enia zwrotnego – by dokonuj¹c pomiaruglikemii, mog³y dostosowywaæ iloœæ podawanejinsuliny do poziomu cukru w danym momencie.

Pracowano ju¿ wiele nad tego typu modelem,o niepowodzeniu decydowa³y wzglêdy techniczne:np. pompy takie musia³y mieæ bardzo du¿e roz-miary. Naukowcy wci¹¿ szukaj¹ rozwi¹zañ, w któ-rych mechanizm móg³by pomieœciæ siê w apara-tach wielkoœci pomp zewnêtrznych.Naturalnie, najlepiej by by³o, gdyby uda³o siê przy-wróciæ choremu organizmowi zdolnoœæ wytwa-rzania insuliny. Istotn¹ wad¹ przeszczepów trzust-ki jest koniecznoœæ przyjmowania do koñca ¿ycialeków zmniejszaj¹cych odpornoœæ. Byæ mo¿ew przysz³oœci uda siê uzyskaæ z w³asnych komórekpacjenta – np. fibroblastów – takie komórki, któ-re bêd¹ produkowa³y insulinê. Dobr¹ metod¹mo¿e okazaæ siê równie¿ terapia genowa – od-krycie mutacji genowej odpowiedzialnej za cu-krzycê, a nastêpnie wprowadzenie do komórkiju¿ naprawionego genu. Byæ mo¿e rozwi¹¿e toproblem chorych na cukrzycê.

AAnnnnaa PPiiwwoowwaarrsskkaa

7

INTENSYWNA INSULINOTERAPIACi¹g dalszy ze strony 3

http://www.przychodnia.pl/cukrzyca/Strona pierwszej polskiej przychodni internetowej. Jeœli chcemy wiedzieæ wiêcej o zdrowiu i chorobach(nie tylko cukrzycy), wybierzmy ten adres. Interaktywny lekarz udzieli nam ponadto wirtualnej odpo-wiedzi na postawione pytanie (po uprzednim zarejestrowaniu).

http://www.cukrzyca.pl/Oficjalny serwis cukrzycowy Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Serwis ma specjalne dzia³yprzeznaczone dla lekarzy i chorych oraz informacje o PTD.

http://resmedica.pl/zdart11006.htmlInternetowy serwis magazynu medycznego „¯yjmy d³u¿ej”, a w nim artyku³ Hanny Kurnatowskiej „Wal-ka z cukrzyc¹”. Mo¿na korzystaæ równie¿ z bogatego zbioru archiwalnych numerów pisma.

http://www.diabetes.orgStrona oficjalna Amerykañskiego Stowarzyszenia Diabetyków. Oprócz wiadomoœci na temat cukrzycyobu typów podaje aktualne informacje o odbywaj¹cych siê spotkaniach i innych wydarzeniach zwi¹za-nych z dzia³alnoœci¹ ASD. Mo¿na odwiedziæ sklepik online, w którym do nabycia s¹ miêdzy innymi pu-blikacje na temat cukrzycy, organizery dla diabetyków itp.

http://childrenwithdiabetes.comSerwis dla dzieci chorych na cukrzycê typu 1, ich rodziców i rodzin. Strona wzorcowa zarówno podwzglêdem merytorycznym (prawdziwa kopalnia wiedzy na temat cukrzycy!), jak i wizualnym.

Cukrzyca w sieci… …i w necie

ZZEEBBRRAA££OO SSIIÊÊ ZZEEBBRROOMM NNAA ZZEEBBRRAANNIIEE......SprawdŸ, ile ZEBR zmieœci³o siê w diagramie. Wyrazy mo¿na czytaæ z prawej do lewej, z lewej do prawej, z do³u do góry, z góry do do³u i po skosach we wszystkich kierunkach. Powodzenia!

CCOO LLUUBBII¥¥ KKOOLLOORROOWWEE ZZEEBBRRYY??Kiedy sprawdzisz, dok¹d prowadz¹ popl¹tane sznurki, dowiesz siê, co lubi¹ jeœæ kolorowe zebry.

Opracowa³: PPaann.. WWoojjtteekk

RReeddaagguujj¹¹:: Redaktor prowadz¹cy MMaa³³ggoorrzzaattaa PPaacchheecckkaa, redaktorzy JJooaannnnaa ZZyyggaadd³³oo, AAnnnnaa PPiiwwoowwaarrsskkaa, WWoojjcciieecchh PPaannaassiiuukk, grafik KKaattaarrzzyynnaa SSttaawwsskkaa,,korektor MMaarrcciinn MMrruuwwcczzyyññsskkii, sk³ad i ³amanie RRaaddooss³³aaww SSiiwweekk..

WWyyddaawwccaa:: MI Polska Sp. z o.o., tel. (0 prefiks 22) 858 30 54, fax (0 prefiks 22) 858 30 50

DDzziiaa³³ rreekkllaammyy:: tel. 0 501 024 425