Marek Ciesielski

Logistyka trzeciej fali

Coraz więcej osób w Polsce zaczyna traktować logistykę jako przedmiot

swoich badań i publikacji. Odnosząc się tylko do publikacji, należałoby uznać to

zjawisko za korzystne, tym bardziej, że jeszcze niedawno trudno było znaleźć

dobrą książkę lub dobry artykuł o logistyce w języku polskim. Jest coraz więcej,

coraz lepszych publikacji. Niestety wśród licznych oryginalnych i

wartościowych opracowań ciągle pojawiają się pozycje nie przynoszące chwały

polskim autorom. Nie wolno tego nie zauważać. Przeciwnie trzeba ograniczać

opisywane zjawisko. W ramach takiego postulatu mieści się wyjaśnienie

przyczyn zaśmiecania naszej literatury logistycznej. Odpowiednią próbę podjęto

w tym krótkim artykule. Tematyka kiepskich publikacji zmienia się. Dziś już w

małym stopniu dotyczą one szczegółowych i konkretnych problemów. Tak było

kiedyś. Obecnie mało wartościowe publikacje odnoszą się do rozległych,

fundamentalnych kwestii. Autorzy uciekają od konkretnych problemów, bo ich

podejmowanie grozi w razie popełnienia błędu szybką i ostrą krytyką. Rozważa

się więc problemy logistyczne na tle zagadnień filozoficznych i w kontekście

rozwoju cywilizacji. Takie teksty dotyczące zagadnień ogólnych są często

banalne, a czasami nawet zabawne. Wplata się w nich w problematykę

logistyczną koncepcje M. McLuhana F. Fukuyamy czy A.Tofflera.

Publikacje będące przedmiotem tego artykułu można objąć

hasłem, ,,logistyka trzeciej fali”. Pojęcie to jest zapożyczeniem z tytułu

artykułu1, w którym opisano powszechnie znane fazy rozwoju

cywilizacyjnego, dodając do tekstu uwagi o znaczeniu logistyki w tym rozwoju.

Ogólny wydźwięk tych uwag można zastąpić stwierdzeniem: gdyby nie

wynaleziono statków, to Kolumb nie odkryłby Ameryki. Zachwycanie się

oczywistościami wiąże się też z nadużywaniem pojęcia ,,filozofia.” Nawet

proste postulaty odnośnie do sposobu rozwiązywania problemów otrzymują

poważne nazwy (np. podejście holistyczne ). Na stronach internetowych można

znaleźć rysunek zatytułowany: Rozwój filozoficznych podstaw logistyki.2 Jest

1 K. Ficoń, Logistyka trzeciej fali. Koncepcja trzech fal rozwoju cywilizacyjnego. Logistyka, styczeń- luty 2010,

s. 84-92. 2 www.okulewicz.republika.pl/Imprezy_8.htm, 20.01.2010

on bardzo prosty: podstawy logistyki tworzyli kolejno: Kartezjusz, Leibniz i

Kant (sic!). Trudno zrozumieć dlaczego pominięto Arystotelesa i Heraklita.

Regułą jest przeciwstawienie tego co było, temu co jest. Można

dowiedzieć się wielu ciekawych rzeczy o przeszłości. Na przykład: ,,Epoka

industrialna oparta na analitycznym rozdrabnianiu dużych, złożonych

problemów także wytwórczych, na czynności drobne i niemal elementarne,

traktowała procesy produkcyjne jako ciąg niezależnych autonomicznych

poczynań i operacji, na przykład technologicznych.”3 (Autor nie wyjaśnia

jednak, jak – w takim razie – podkuwano konie, nie mówiąc już o

wyprodukowaniu maszyny parowej.) Traktowanie przeszłości jako okresu, w

którym wszystko było proste i czarno-białe jest zresztą częstym” zabiegiem” w

naukach o zarządzaniu. Służy to nadawaniu nowym koncepcjom i instrumentom

waloru przełomowego odkrycia.

Można oczywiście uznać opisane zjawiska za swoisty ,,folklor”, związany

z masowym przekwalifikowaniem się badaczy ( specjalistów od maszyn i

armat), na logistyków. Jest to jednak ogromne marnotrawstwo. Potencjał

zaangażowany dziś w tworzenie metanauki z logistyki może być użyty dla

rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych. Niezależnie bowiem

czy uznamy dzisiejszą logistykę za trzecią, czy czwartą falę, chyba wszyscy

zgodzimy się, że tkwi wciąż w niej ogromny potencjał. Tak więc, ponieważ

łacina pasuje do filozofii, anektujmy na potrzeby logistyki hasło ,,primum non

prodigere.”4 Można wskazać na przykłady takiego marnotrawstwa, gdy zamiast

choćby nadążać za logistyką światową polscy uczeni tracą czas na jałowe

działania. A przecież trzeba udoskonalać i wdrażać instrumenty zarządzania

logistycznego. Wystarczy przytoczyć prostą obserwację: w 2008 roku na kilku

znanych mi uczelniach na specjalności ,,logistyka” nauczano szczegółowo

modelu SCOR, a w tym samym okresie w czasie poważnej konferencji

naukowej jeden z referentów ,,omówił model SCOR.”5

Jeśli przyjrzeć się pozostałym dyscyplinom praktycznym nauk

ekonomicznych, to można tam dostrzec podobne zjawiska. Są one jednak o

wiele rzadsze. Podobny poziom mają tylko nawoływania do stworzenia z

marketingu, zarządzania jakością czy z logistyki odrębnej nauki. Szukając

przyczyn tego stanu rzeczy można wykorzystać elementy teorii mód i

3 K. Ficoń, op. cit., s. 89

4 Przede wszystkim nie marnotrawić. Zaczerpnięto z: luciejel.wordpress.com ( 29.09.2010 )

5 Iwo Nowak, XII Konferencja Logistyki Stosowanej, Zakopane 2008, logistyka styczeń – luty 2009, s. 81.

fanaberii w naukach o zarządzaniu.6 Tak więc, omawiane wcześniej teksty

cechuje:

„uniwersalność” wynikająca z otwartości pojęć i

niejednoznaczności przekazu,

„pragmatyczna” niejednoznaczność, umożliwiająca wielorakie

interpretacje.

Prowadząc rozważania o logistyce na poziomie metanauki łatwo znaleźć

wiele zależności. Rozwój cywilizacji wiąże się bowiem z ogromną liczbą

skomplikowanych procesów i związków. Jeśli wybierzemy tylko niektóre, nie

zwracając uwagi na ich siłę, i na to czy tworzą wyraźnie wyodrębniony system,

to możemy opisać ten rozwój w dowolny sposób. Trzeba tylko przyjąć jeden

punkt widzenia, a inne odrzucić. A więc to kolej stworzyła przemysł, a nie

przemysł stworzył kolej! W odniesieniu do fragmentów rzeczywistości o

wielkiej liczbie współzależności (np. kolejprzemysłtechnologia) łatwo

budować dowolne modele zjawisk cywilizacyjnych. Łatwo także znaleźć

filozoficzne podstawy czegokolwiek. Można nawet udowodnić, że gdyby nie

logistyka, a w tym transport, filozofia nie osiągnęłaby obecnego poziomu

rozwoju (bo wszyscy filozofowie siedzieli by u siebie w domu – jak Kant w

Królewcu - zamiast jeździć na dyskusje i kongresy, a nie każdy filozof potrafi

pracować samodzielnie – właśnie jak Kant.). Trzeba tylko używać nieostrych

pojęć i nie przejmować się znaczeniem słów. Przykładowo można uznać, że to

samo może być paradygmatem i przedmiotem badań logistyki . Oto cytat : „ Nie

bardzo wiadomo dlaczego coś, co zdaniem wszystkich powinno być

przedmiotem badań danej nauki ( łańcuch dostaw – wtrącenie moje M.C.) nie

może stanowić zbioru „pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki” – jak

paradygmat, będący wyrazem przekonań większości naukowców, określa

Thomas Kuhn. „7

Łatwo jest więc uprawiać ,,logistykę trzeciej fali”. To oczywiście nie

wskazuje wszystkich przyczyn, ale wiele wyjaśnia. Szczególnie jeśli pamiętać,

że autorami logistyki trzeciej fali nie są młodzi naukowcy. Na pewno w miarę

jak będzie się zmniejszała pewna ,,nadwyżka znaczenia”, którą cieszy się wciąż

logistyka, a ranga dyscyplin technicznych i wojskowych osiągnie znów swój

tradycyjnie wysoki poziom, opisywane zjawisko ulegnie zmniejszeniu. Nie

6 A. Balcerak, Mody w teorii i praktyce zarządzania, w: Osiągnięcia i perspektywy nauk o zarządzaniu, red.

S. Lachiewicz, B. Nogalski, Oficyna a Wolters Kluwer business. Warszawa 2010 7 http://www.spedycje.pl/logistyka/pod_znakiem_logistyka/23731/logistyka_krwi.html

zmienia to sformułowanego wcześniej postulatu ograniczania ,,logistyki trzeciej

fali”. Wiele można jeszcze bowiem zmarnować.