HANS H. 0RBERG

LINGVA LATINAPER SE ILLVSTRATA

PARS IFAMILIA ROMANA

DOMVS LATINA

ANNO MMV

CAPITVLVMPRIMVM CAÍ'. I

fluvius

IMPERIVM ROMANVM

/ Roma in Italia est. Italia in Europa est. Graccia in Eu-

ropa est. Italia et Graecia in Europa sunt. Hispánia

quoque in Europa est. Hispánia et Italia et Graecia in

Europa sunt.

5 Aegyptus in Europa non est, Aegyptus in África est.

Gallia non in África est, Gallia est in Europa. Syria non

est in Europa, sed in Asia. Arabia quoque in Asia est.

Syria et Arabia in Asia sunt. Gemianía non in Asia, sed

in Europa est. Britannia quoque in Europa est. Germá-

10 nía et Britannia sunt in Europa.

Estne Gallia in Europa? Gallia in Europa est. Estne

Roma in Gallia? Roma in Gallia non est. Ubi est Roma?

Roma est in Italia. Ubi est Italia? Italia in Europa est.

Ubi sunt Gallia et Hispánia? Gallia ct Hispánia in Eu-

15 ropa sunt.

Estne Nllus in Europa? Nílus in Europa non est. Ubi

est Nllus? Nllus in África est. Rhénus ubi est? Rhénus

est in Germániá. Nllus fluvius est. Rhénus íluvius est.

•a-a:Italia...in Italia

est lunt:Italia in Hurópá MI;Italia et Graecia inKurópi sunl

csi-nc...?-nc = ...?

CARI

-líj-í;Milus flwius est;Milus el Rhénus fluvifsunt

parvus*-» magnus

fluviw magnuí/parvujfluvií magni/parví

-a -tu:Cónica ínsula est;Cónica et Sardinia¡nsulaesunt

ínsula magna/parvaínsula* magnae/parvae

-um -a:Brtmdisium oppidumest;Brundisium et Tuscu-lum oppida sunt

oppidum magnum/parvum

oppida magno/parva

Graecus -a -um

Rómánus -a -um<Roma

Nflus et Rhénus fluvií sunt. Dánuvius quoque fluvius

est. Rhénus et Dánuvius sunt fluvü in Germániá. Tibe- 20

ris fluvius in Italia est.

Nilus fluvius magnus est. Tiberis non est fluvius //

magnus, Tiberis fluvius parvus est. Rhénus non est flu-

vius parvus, sed fluvius magnus. Milus et Rhénus non

fluvií parví, sed fluvií magnl sunt. Dánuvius quoque 25

fluvius magnus est.

Corsica ínsula est. Corsica et Sardinia et Sicilia Insu-

lae sunt. Britannia quoque ínsula est. Italia ínsula non

est. Sicilia ínsula magna est. Melita est ínsula parva.

Britannia non ínsula parva, sed ínsula magna est. Sicilia 30

et Sardinia non Insulae parvae, sed ínsulae magnae

sunt.

Brundisium oppidum est. Brundisium et Tusculum

oppida sunt. Sparta quoque oppidum est. Brundisium

est oppidum magnum. Tusculum oppidum parvum est. 35

Delphi quoque oppidum parvum est. Tusculum et

Delphi non oppida magna, sed oppida parva sunt.

Ubi est Sparta? Sparta est in Graeciá. Sparta est

oppidum Graecum. Sparta et Delphi oppida Graeca

sunt. Tusculum non oppidum Graecum, sed oppidum 40

Rómánum est. Tusculum et Brundisium sunt oppida

Romana. Sardinia ínsula Romana est. Creta, Rhodus,

Naxus, Samos, Chios, Lesbos, Lemnos, Euboea sunt

Insulae Graecae. In Graeciá multae Insulae sunt. In Ita-

lia et in Graeciá sunt multa oppida. In Galliá et in Ger- 45

mániá mullí sunt fluvií. Suntne multi fluvií et multa

oppida in Arabia? In Arabia non multi, sed paucl fluvií

sunt et pauca oppida.

Num Creta oppidum est? Creta oppidum non est!

50 Quid est Creta? Creta ínsula est. Num Sparta ínsula est?

Sparta non est ínsula! Quid est Sparta? Sparta oppidum

est. Rhénus quid est? Rhénus est magnus fluvius. Num

óceanus Atlanticus parvus est? Non parvus, sed magnus

est óceanus.

Ubi est iniperium Rómánum? Imperium Rómánum

est in Europa, in Asia, in África. Hispánia et Syria et

Aegyptus próvinciae Rómánae sunt. Germániá non est

provincia Romana: Germániá in imperio Romanó non

est. Sed Galliá et Britannia sunt próvinciae Rómánae.

60 In imperio Romanó multae sunt próvinciae. Magnum

est imperium Rómánum!

55

/// LITTERAE ET NVMERI

i et II numen sunt. III quoque numerus est. I, II, III

numen Román! sunt. i et u sunt parví numen, cío

55 magnus numerus est.

A et B" litterae sunt. c quoque littera est. A, B, c sunt

tres litterae. A est littera prima (i), B littera secunda (u),

suni-nc...?pauci -ae -a «-»muid -ae

-a: multí/paucí fluvií,mullae/fauau ínsula;,multa/pauta oppida

man Creta...est? = est-niCreta...?

num...?...n0n...:numRoma in Graecii est?Roma in Graeciá non est

-um -o:imperium Rómánumin imperio Romano

1 = únus(l)» - dúo (2)III = tris (3)CID (M) = mlllc (1000)

B - -be1c = 'ce'tris" ni (3)

CARI

i = 'gamma'lJl¡nus-a-um= R6-

minusD = 'di*a = 'delta'

vocábulum: in vocábutócapitulum primum (cap.i): in capituló primó

mfllc = ci3/M(]000)scx = vi (6)

ünus-a-um = i(l)

CAP. I

(numerus) singuláris: i;plürális: Il,m...

fluviui magmafluviímagní

excmplumexempla

ínsula magna¡nstilae magna*

-a -at

c littcra tertia (ni), r littera Graeca est. c est Huera

Latina, c et D litterae Latinae sunt. r et A sunt litterae

Graecae. 70

Fluviuset oppidum vocábula Latina sunt. Ubi quoque

vocábulum Latínum est. In vocábuló ubi sunt tres litte-

rae. In capituló primo mílle vocábula sunt.

In vocábuló ínsula sex litterae et tres syllabac sunt:

syllaba prima In-, secunda -su-, tertia -la. In vocábuló 75

non sunt tres litterae et una syllaba.

Quid est III? ni numerus Rómánus est. r quid est? r

littcra Graeca est. Num c littera Graeca est? Non littera

Graeca, sed littera Latina est c. Estne B littera prima? B

non littera prima, sed secunda est. Quid est nów? Non so

est vocábulum Latínum. Non, sed, magnus, numcrus vo-

cábula Latina sunt. Vocábulum quoque vocábulum Latí-

num est!

GRAMMATICA LATINA ':Singuláris et plürális 85 J

[A] Nílus fluviuí magnas est. 'LNllus et Rhénus fluvií magní sunt. ' !¿

'Fluvittí' singuláris est. 'Fluvif plürális est. Singulá- 'iris: -us. Plürális: -í. í

Exemplum: numerus, numen. 90 SI parvus numerus est. i et H parví numerí sunt. I

'B] Corsica ínsula magna est }Cársica et Sardinia ínsula* magnae sunt. í,

'ínsula' singuláris est. 'ínsulae' plürális est. Singuláris: -a. !'lürális: -ac. 95 í

Exempla: littera, litterae; provincia, próvinciae.A littera Latina est. A et B litterae Latinan sunt. Gallia est

provincia Romana. Gallia et Hispánia próvinciae Rómánaesunt. v

100 [C] Brundisium oppidum magnum est.Brundisium et Sparta oppida magna sunt.

'Oppidum' singuláris est. 'Oppida' plürális est. Singuláris:-um. Pluralista.

Exempla: vocábulum, vocábula; cxemplum, exempla.105 Littcra est vocábulum Latínum, non Graecum. Liltcra et

numerus non vocábula Graeca, sed Latina sunt.

PENSVM ANílus fluvi- est. Nilus et Rhénus fluvi . Creta ínsul .Creta et Rhodus ínsul-sunt. Brundisium oppid . Brundi-sium et Tusculum oppid .

Rhénus fluvi- magn- est. Tiberis est fluvi- parv-. Rhénuset Dánuvius non fluvi- parv-, sed fluvi- magn- sunt. Sardi-nia ¡nsul- magn- est. Melita ínsul- parv- est. Sardinia etSicilia non ínsul- parv-, sed ínsul- magn- sunt. Brundisiumnon oppid- parv-, sed oppid- magn- est. Tusculum et Del-phi non oppid- magn-, sed oppid- parv- sunt.

• Creta insul- Graec- est. Lesbos et Chios et Naxus suntínsul- Graec-. In Graeciá mult- ínsul- sunt. In Gallia suntmult- fluvi-. In Italia mult- oppid- sunt. In Arabia suntpauc- fluvi- et pauc- oppid-.

A et B litter- Latín- sunt. c quoque litter- Latín- est. Multict paita vocábul- Latín- sunt. Ubi quoque vocábul- Latín-cst. i et u numer- Román- sunt. ni quoque numer- Rómán-est.

PENSVM BSicilia — est. Italia ínsula — est. Rhénus — est. Brundisium— est. Sicilia et Sardinia — magnae sunt. Melita ínsula —est. Briíannia non — parva, sed est. Brundisium non —

oppidum magnumoppida magna

pcnsumpcnsa

Vocábula:fluvi usínsulaoppidumotean usimpcriumprovincianumcrusliileravocübulum

10 11

CARI

capiíulumsyllabaexcmplumpénsummagnusparvusGraecusRómánusLaiinusmullípaucíúnusdúotressexmillepnmussecundastertiuseslsunlinetsednonquoque-nc?ubi?num?quid?grammaticasingulárisplüralis

12

—, sed — magnum est. Est— Brundisium in Graeciá? Brun-disium — est in Graeciá, — in Italia. — est Spana? Sparta estin Graeciá: Spana oppidum — est. DeJphl — oppidum Grae-cum est. Euboea, Naxus, Lesbos, Chios — Graecae sunt. InGraeciá sunt — Insulae.

Quid est ni? ni — est. — est A? A littera est. A, B, c —Latlnae sunt. — r littera Latina est? r— littera —, sed littera— est. ínsula — Latlnum est.

PENSVM CUbi est Roma?Estne Spana in Italia?Ubi est Italia? :

Ubi sunt Syria et Arabia?Estne Aegyptus in Asia?Ubi sunt Sparta et Delphi?Ubi est Brundisium?Quid est Brundisium?Num Creta oppidum est?Estne Britannia ínsula parva?Quid est Tiberis?Quid est D?Num A littera Latina est?Estne H magnus numerus?

CAl'ITVLVM SECVNDVM CAP. II

FAMILIA ROMANA

/ lülius vir Rómánus est. Aemilia femina Romana est.

Márcus est puer Rómánus. Quíntus quoque puer Ró-

mánus est. lúlia est puella Romana.

Márcus et Quíntus non virí, sed pueri sunt. Virí sunt

5 lülius et Médus et Dávus. Aemilia et Délia et Syra sunt

feminae. Estne femina lülia? Non femina, sed parva

puella est lülia.

lülius, Aemilia, Márcus, Quíntus, lúlia, Syra, Dá-

vus, Dclia Médusque sunt familia Romana. lülius pater

io est. Aemilia est máter. lülius pater Márcí et Quintí est.

lülius pater lüliae quoque est. Aemilia est máter Márcí

et Quíntí et lüliae. Márcus fílius lülií est. Márcus fílius

Acmiliae est. Quíntus quoque fílius lülií et Aemiliae

est. lülia est filia lülií et Aemiliae.

15 Quis eát Márcus? Márcus puer Rómánus est. Quis

pater Márcí est? lülius pater Márcí est. Quae est máter

SYRA DAWSMEDVS

ünus (i) virdúo (U) virí

ünus puerdúo puerf

-que = el —: Médus-fluí= et Médus

lülius <*> Aemiliapater máter

Márcus Qumtus lüliafílius fílius filia

quis? quae?quis esl Márcus?quaccst lülia?quis cst patcr Márci?i/uae cst meter Márci?

13 (4a

I* i

fi

CAP. II CAÍ'. U

qu¡?qw sunt filii?

lülia-que

filiac-que

dúo = II (2)

dúo duac dúo:dúo servíduae ancillafdúo oppida

cuius? lülií, Aemiliae

quot? 1,11, III...quol rtlil?qum ftliac?quot oppida?

ccmum = c(100)

Márcí? Máter Márcí est Aemilia. Quae est lülia? lülia

est puella Romana. Quae máter lüliae est? Aemilia má-

ter lüliae est. Pater lüliae est lülius. lülia filia lülii est.

Qu¡ sunt fílü lülii? Fílií lülií sunt Márcus et Quíntus. 20

Márcus, Quíntus lüliaque sunt tres liben. Líber! sunt

filii filiaeque. Márcus et Quíntus et lülia sunt líberí lülii

et Aemiliae. In familia lülií sunt tres líber:: dúo filii et

una filia. .

Estne Médus filius lülií? Médus fílius lülií non est, //

Médus est servus lülií. lülius dominus Medí est. lülius

dominus servi est. Dávus quoque servus est. Médus ct

Dávus dúo serví sunt. lülius est dominus Medí et DávI.

lülius dominus servórum est et pater llberórum.

Estne Délia filia Aemiliae? Délia non est filia Aemi- 30

liae, Délia ancilla Aemiliae est. Aemilia domina Déliae

est. Aemilia domina ancillae est. Syra quoque ancilla

cst. Délia el Syra duac ancillae suni. Aemilia domina

ancillárum esi. ¡

Cuius servus est Dávus? Dávus servus lülií est. Cuius 35 Iiancilla cst Syra? Syra cst ancilla Aemiliae. %

Quot liben sunt in familia? In familia lülii sunt tres 1

líbcrí. Quot filii et quot filiae? Dúo filii ct una filia. £

Quot serví sunt in familia? In familia sunt ccntum serví. í

In familia lülii sunt mullí serví, pauci líbcrí. lülius cst 40 |

dominus multórum servórum. í

'Dúo' ct 'tres' numen sunt. 'Centum' quoque numc- jjfí|

rus est. Numcrus servórum est ccntum. Numcrus libe- I

rórum est tres. Centum est magnus numerus. Tres par-

45 vus numerus est. Numerus servórum est magnus. Nu-

mcrus llberórum parvus est. In familia lülii magnus

numerus servSrum, parvus numerus llberórum est.

Médus servus Graecus est. Délia est ancilla Graeca.

In familia lülii sunt mullí serví GraecI multacquc ancil-

50 lac Graecae. Estne Aemilia femina Graeca? Aemilia non

est femina Graeca, sed Romana. lülius non vir Graecus,

sed Rómánus est.

Sparta oppidum Graccum est. Sparta, Delphi 'lüscu-

lumque tria oppida sunt: dúo oppida Graeca ct ünum

55 oppidum Rómánum. In Graeciá et in Italia magnus nu-

merus oppidórum est. In Galliá est magnus numerus

fluviórum. Fluvii Galliae magnl sunt. Mágnlne sunt flu-

vií Áfricae? In África ünus fluvius magnus est: Nílus;

cétcrí fiuvií Áfricae parvi sunt. Suntne magnae ínsulac

MI Graccac? Creta ct Euboca duac insulac magnae sunt;

ccterac Insulac Graccac sunt parvac. —

/// Quis est Cornclius? Cornclius dominus Rómánus est.

lülius ct Cornélius dúo dominí Román! sunt. Médus

non est servus Cornélií. Médus servus lülii est.

65 Cornélius: "Cuius servus est Médus?"

lülius: "Médus servus mcus est;"

Cornclius: "Estne Dávus servus tuus?"

lülius: "Dávus quoque servus meus est. Serví mcí

suní MCdus ct Dávus ct céteri mullí..."

70 Cornélius: "Estne Délia ancilla lúa?"

magnus numerus servó-rum = mullí servi

parvus numerus libcró-rum = pauci liben

mullac-quc

I res tria:i reí libeni res lincraeiría oppida

magnus numerus oppi-dórum = mulla oppida

magnus numerus fluvi-orum = mullí íluvii

magni-ne

celen -ac -a

Cornelias

mcus -a -um

luus -a -um

14

CAP. II

ecce dúo libri -

ünus líberdúo libri

novus -a -um «•»antíquus -a -um

página

lulius: "Délia est ancilla mea, et Syra queque ancilla

mea est. Ancillae meae sunt Délia et Syra et céterae

multae. Familia mea magna est."

Cornélius: "Quot serví sunt in familia tuá?"

Ifllius: "In familia mea sunt centum serví." 75

Cornélius: "Quid?"

lülius: "Numerus servórum me5rum est centum."

Cornélius: "Centum serví! Magnus est numerus ser-

vórum tuórurñ!"

líberantiquus

LÍBER TWS LATINVS 80

Ecce dúo libri Latlnl: liber antlquus et líber novus.

LINGVA LATINA est primus liber tuus Latlnus. Titulus

libri tul est 'LINGVA LATINA". Liber tuus non antiquus,

sed novus est.

In LINGVA LATINA sunt multae páginae et multa capi- 85

tula: capitulum primum, secundum, tertium, cétera.

'IMPERIVM ROMANVM' est utulus capitull prlml. Titulus

capitulí secundí est 'FAMILIA ROMANA'. In capituló se-

cundó sunt sex páginae. In página prima capitull se-

cundí multa vocábula nova sunt: vir, Jemina, puer, pu- 90

ella, familia, cétera. Numerus vocábulórum Latínórum

magnus est!

16

GRAMMATICA LATINAMasculínum, fermñnum, neutrum

55 [A] 'Servus' est vocábulum mascu l ínum.[B] 'Ancilla'est vocábulum féminlnum.[C] 'Oppidwm' «t vocábulum neu t rum.

Exempla:[A] Vocábula masculina: ñlius, dominus, puer, vir; fluvius,

100 óceanus, numerus, liber, titulus. Masculinum: -us (-r).[B] Vocábula fenunlna: femina, puella, filia, domina; ínsula,provincia, littera, familia, pagina. Féminlnum: -a.[C] Vocábula neutra: oppidum, imperium, vocábulum, capi-tulum, exemplum, pénsum. Neutrum: -um.

105 Genetívus

[A] Masculinum:lülius dominus serví (Dávi) est.lülius dominus servórum (Dáví et Medí) est.'Servf genetivus est. 'Servórum' quoque genetívus est.

110 'Servf genetívus singuláris est. 'Servórum' est genetivus plü-rális. Genetivus: singuláris -t, plürális -orum.[B] Fémininum:

Acmilia domina ancillae (Syrae) est.Aemilia domina ancillárum (Syiae et Dcliae) est.

115 'Ancillae' genetívus singuláris est. 'Ancillárum' est geneti-vus plürális. Genetivus: singuláris -ae, plürális -ánan.[C] Neutrum:

D est prima littera vocábulí 'dominus'.Numerus vocábulórum magnus est.

120 'VocábuIF genetívus singuláris est. 'Vocábulórum' est ge-netívus plürális. Genetivus: singuláris -f, plürális -anón.

PENSVM AMárcus ííli- lúlií est. lülia ííli- lülii est. lülius est vir Ro-mán-. Aemilia íemin- Román- est. lülius domin-, Aemiliadomin- est. Médús serv- Graec- est, Délia est ancill-

CAP. II

masculínum (m) < mas-cuba = vir

feminínum (!) < féminaneucrum (n) - non m,non/

genetivus (gen)

servíxrvórum

ancillocancillórum

vocábulívocábulórum

-í -orum

17

CAP. II

Vacábala nava:virtoninapuerpuellafamiliapatermáterflliusfflialíber!servusdominusancilladominalíberlituluspáginaanliquusnovuscelenmeusluusceniumduaetria-quequis?quae?qui?cuius?quol?masen llnum(íminlnumneutrumgenetlvus

Graec-. Sparta oppid- Graec- est.. lülius pater Márc- est. Márcus est fílius lüli- et Aemili-.Médus servus lüli- est: lülius est dominus serv-. lülius domi-nus Méd- et Dáv- est: lülius dominus, serv- est. Numerusserv- magnus est. Délia est ancilla Aemili-: Aemilia do-mina ancill- est. Aemilia domina Déli- et Syr- est: Aemiliadomina ancill- est. In familia lüli- est magnus numerusserv- et ancill-. Aemilia máter Márc- et Quínt- et lüli- est.Márcus, Quintus lüliaque sunt líber! lüli- et Aemili-. Nu-merus líber- est tres. Numerus serv- est cenium.

In página prima capitul- secund- multa vocábula novasunt. Numerus capitul- non parvus est.

PENSVM BMárcus — Rómánus est. lülius — R5m§nus est. Aemilia est— Romana. lülius est — Márcl et Qulntl et lüliae. In — lülilsunt tres —: dúo — et una —. — líberórum est Aemilia.

— est Dávus? Dávus est — lülil. lülius — Dáví est. — estSyra? Syra — Aemiliae est. Aemilia est — Syrae.

Cornelius: "— serví sunt in familia tuá?" lülius: "In familia— sunt — (c) serví." Cornelius: "Familia — magna est!"

'LINGVA LATINA' est titulus — tul Latín!.

PENSVM CQuis est Quintus?Quí sunt Médus et Dávus?Márcusne quoque servus lülií est?Cuius filia est lülia?Quot liben sunt in familia lülil?Quot serví in familia sunt?Mum Syra domina est?Quae est domina ancillárum?Estne Cornelius vir Graecus?Num 'puella' vocábulum masculínum est?

CAPITVLVM TERTIVM CAP. III

MARCVS QV1NTVS

PVER IMPROBVS

/ SCAKNA PRIMA

Persónae: lülia, Márcus, Quintus.

lülia cantat: "Lalla." lülia laeta est.

Márcus: "St!" Márcus laetus non est.

5 lülia cantat: "Lalla, lalla."

Márcus: "Ssst!" Márcus írátus est.

lülia cantat: "Lalla, lalla, lalla."

Márcus lüliam pulsat.

lam lülia non cantat, sed plórat: "Uhuhu!"

10 Márcus rldet: "Hahahae!"

Quintus Márcum videt. Márcus non videt Quintum.

Quintus: "Quid? Márcus puellam pulsat — et ridet!"

scacna

persona

Márcus lüliam pulsat

lülia plural

Márcus ridet

Quintos Márcum videt

Márcus Qutntum nonvidet

18 19

Quintus Mircum pulsai

mamma - máter

Márcus Qulnium pulsai

lúlia Aemiliam vocat

Aemilia venit

interroga!•-• responde!

cúr...?...quia...

eam: lüliam

im-probus -a -um*-» probus -a -um

Quintus írátus est et Márcum pulsat! lam non ridet

Márcus. Márcus írátus pulsat Qulntum.

IQlia: "Ubi est máter?" lülia Aemiliam non videt. 15

lülia Aemiliam vocat: "Máter! Márcus Quíntum

pulsat!"

Márcus (írátus): "St!" Márcus lüliam pulsat.

lülia plórat et Aemiliam vocat: "Mamma! Mam-ma!

Márcus me pulsat!" 20

Aemilia venit.

CAP. lli

SCAENA SECVNDA u

Persónae: Aemilia, lülia, Márcus, Quintus.

Aemilia interrogat: "Quis me vocat?"

Quintus respondet: "lülia té vocat." 25

Aemilia Quintum interrogat: "Cür lülia plórat?"

Quintus respondet: "lülia plórat, quia Márcus eam

pulsat."

Aemilia: "Quid? Puer parvam puellam pulsat? Fu!

Cür Márcus lüliam pulsat?" 30

Quintus: "Quia lülia cantat."

Aemilia: "Ó lülia, mea parva filia! Márcus puer pro-

bus non est; Márcus est puer improbus!"

Quintus: "lilia puella proba est."

35 Aemilia Qulntum interrogat: "Ubi est lülius? Cür

non venit?" Aenilia lülium non videt.

Respondet Márcus: "Pater dormit."

Quintus: "Máter non té, sed me interrogat!"

Aemilia: "St.puerí! Ubi est pater?"

40 Quintus: "Pater non híc est, sed Márcus hic est."

Quintus lülium vocat: "Pater! Pa-ter!"

lüliusdormii

lülius Quintum non audit ñeque venit. Cür lülius

Quíntum non audit? lülius eum non audit, quia dormit.

Márcus: "Hahae! Pater dormit ñeque té audit."

45 Aemilia: "Fu, puer!" Aemilia íráta est. Máter filium

verberat: tuxtax, tuxtax...

Márcus plórat: "Uhuhü!"

lülius eum audit. lam non dormit pater.

cúr lúlius non venit?

Quintus lülium vocat

ne-que = et non(ne- = non)

eum: Quintumlülius dormil

vcrbcrat = pulsat ctpulsat ('tux-lax')

eum: Márcum

20 21

'. III

eum-que »t\m(:Quinium)

eum: Mircum

máier Mircum vcrtwrai,quia Marcas puer im-probus est

¡ülia non lacia esl

CAÍ». III

SCAENA TERTIA Ul

Penónae: ¡ülius, Aemüia, lülia, Márcus, Quíntus. 50

Quíntus: "Pater venit."

Aemilia Qumtum non audit, quia Márcus plorat.

lulius Qulntum vídei eumque inierrogat: "Cúr Már-

cus plórat?"

Quíntus respondct: "Márcus plorar, quia mátcr eum 55

verberat." •.-:,•.

lulius: "Sed cür máter Márcum verberal?"

Quíntus: "Márcum verberat, quia pucr improbus rsi

Márcus parvam puellam pulsat!"I J

lülia: "Mamma! Pater híc est." Aemilia lülium videt. 60

Aemilia: "Tuus Márcus fílius improbus est!"

lulius: "Fu, pucr! Puer probus non pulsat puellam.

Puer quí parvam puellam pulsat improbus est!"

lulius Irátus puerum improbum verberat: tuxtax,

tuxtax, tuxtax.... 65

Márcus plórat. Químus lactus cst et rídet. lülia lac-ia

non est ñeque rídet. Cür non laeta est lülia? Non laeía

est, quia Márcus plórat. lülia esl puella proba!

Puer ridet. Puella plórat. Quis est puer quí rídet?

7o Pucr quí ridet est Márcus. Quae est puella quac plórat?

Puella quae plórat est lülia.Márcus, quí puellam puisat, puer improbus est. Pu-

ella quam Márcus pulsat est lülia. lülia Aemiliam vocat.

- Aemilia, quam lülia vocat, máter llberórum est. Aemi-

75 lia puerum verberat. Puer quem Aemilia verberat est

Márcus.Quem vocat Quíntus? Quíntus lülium vocat. lulius,

quem Quíntus vocat, pater liberórum esi. lulius Quin-

lum non audit. Quem audit lulius? lulius Márcum

so audit. Puer quem lulius audi; est Márcus.Puella,quae cantat/laeta est. Puella,quac plórat non

/ / ?cst laeta. Puer quí puellam pulsat improbus cst!

GRAMMATICA LATINANóminátivus et accúsátivus

85 [A] Masculínum.Márcití ridet. Quinius Márcum pulsat.Márcus Quínttim pulsat. Quiniiu plórat.'Márcui' n ó m i n á t i v u s est. 'Márcum' accúsát ivus cst.

'Quintum' est accúsátivus, 'Quintín' nóminátivus. Nómináti-90 vus: -us (-r). Accúsátivus: -ion.

Exempla: I ülius, lülium,- fíliiu, fílium; puer, puerum; eum.[B] Féminínum.

lülia cantal. Márcus lúliam pulsat.lülia Aemiliam vocat. Aemilia venit.

95 'lülia, Aemilia' nóminátivus est. 'lüliom, Aemiliam' accü-sátivus est. Nóminátivus: -a. Accúsátivus: -am.

Exempla: puella, puellam; parva, parvam; eam.

qvatpuer quí ridíipuella quat pl6r«

qurmquampucr quem Aemiliaverbera!

puellt quam Márcujpulsal

qurm> lúliumQuintum

nóminitivus (non)acrüsilivu» (acf)

Marcui QulniuiMircum Quinium

-us ...•um

líilm Aemilialúliam Aemiliom

•a-am

22

tanifiiridíí

•dormil

•al-el•ú

-um•am

•us cum -ai-a cam -el

me -iiIC

Vcrbumlúlia camal. Márcus ridct. lülius donnil.'Cantal' ve rbum csi. 'Cantal', 'ridei', 'dormir iria verba lüo

sunt.Exempla: cantal, pulsai, plórüí, vocal, interroga:, verbcrai

(-ai); ñdet, vidfí, responde! (-el); dormí/, venií, audú (-u).Namináihna: Acáuáiivus: Verbum:Márcus lüliam pulsai. io.'>Quintus Márcum videt.Julia Aemiliam vocal.Acmilia Quinium intcrrogai:"Quis me vocal?"Quintus rcspondet: i lu"lülia le vocal. \s carn pulsat."

Acmilia puerum vcrbcrai.Márcus plórat.lúlius i-urn audil. iblúlius . vcnil."Pucr probus par va m pucllam non pulsai!"lúlius ¡rálus puerum improbum verbcral.

PI-NSVM ACür Márc- lúliam pulsai? Márcus lüli- pulsai, quia lúli-camai. lúlia plor-, quia Márcus c- pulsat. lúlia: "Mamma!Márcus — pulsai." Acmilia pucll- aud- ci ven-. MáicrQuiñi- vidci el c- inierrog-: "Quis me voc-?" Quiñi- rc-spund-: "lülia — vocal."

lülius dorm-. Quinius lüli- voc-: "Paicr!" Márcus rid-,quia lüli- non vcnil. Acmilia Márc- verbcr-. lúlius ven-,quia Márc- plural. lúlius Acmili- el Márc- ct Quiñi- el lúli-vidct. lúlius: "Pucr qui parv- pucll- pulsat improhus csi."lúlius puer- improb- verberat. Qucm lüli- verbera! '? Puerqu- lülius verbcral c.si Márcus. Márcus plúr-. Pucr qu- plo-rai lucí- non esi. Puella qu- cantal laet- csi.

P1£NSVM B

Puella —: "llalli." Fucila — camal csi lülia. lülia — cst.

Pucr improbus pucllam —. Puella —: "Uhuhü!" Pucr —:

"Hahahae!" Puct — rídet est Márcus. lülia Aemiliam —:

"Mamma!" Aemília —, ct Quimum —: "Cúr lúlia plórai?"

Quínius —: "lúlia plórat, — Márcus eam pulsat." Acmilia:

"Márcus puer — non cst, pucr — est! Ubi cst pater?" Acmilia

lülium non —. Quintus: "Pater non — cst." Quintus lülium

—: "Paicr!" lülius Quintum non —. — lúlius Quimum non

audií? lúlius cura non audit, quia —. Márcus plórat, — Ac-

milia eum verberat. lúlius Márcum audit; — lülius non dor-

mit. — Acmilia verberat? Aemüia Márcum —. Puer — Ae-milia verberat improbus est. lülia lacia non esi — ridci.

1'1-NSVM CQuis lüliam pul»)?Cúr lülia plórai?

Quimusne qnoque lúliam pulsai?

Qucm Quinius pulsat?

Cúr Aemilia vcnii?

Quis lülium vocal?Cúr lüiius Quinium non anda'

Qucm audil lúlius?

C.iir Márcus plural?

Kidcine lülia?Num 'Márcus' accúsátivus esi?

Num 'lüliam' nóminátivus csi?Quid csi 'dormii'?

Vacábala nava:uacnirKTsñnanummalaciusirilusprobusimprobi»caniaipuluípluralritlclviücl

vcnilimcrrngairesponde!ijnrmilaudilvcrbcralmeuL-iimcamncijuciarn

hic

vi-rhum

24

CAPITVLVM QVARTVM CAP. IV , CAP. IV

sacculus

pecunia

sacculut: m sacculóeius: lülif

numeral < numerus

1IIIIIIVvviVilVIIIIXX

ünusdúotresquattuorquinquésexseptemociónovemdecem

AEMILIA

DOMINVS ET SERVÍ

SCAENA PRIMA

Persónae: lülius, Aemilia, Médus.

Sacculus lülil non parvus est. In sacculó eius est pecu-

nia, lülius pecüniam in sacculó habet.

' Aemilia sacculum videt lüüumque interroga!: "Quot s

nummí sunt in sacculó tuó?"

lülius respondet: "Centum."

Aemilia: "Num hlc centum nummí sunt?"

lülius pecüniam numeral: "Ünus, dúo, tres, quat-

tuor, quinqué, sex, septem, octó, novem, decem. 10

Quid? Decem tantum?"

lülius rürsus pecüniam numeral: "Ünus, dúo, tres,

quattuor... novem, decem." Numerus nummórum non

est centum, sed decem tantum.

lülius: "Quid? In sacculó meó non centum, sed tan- 15

tum decem nummí sunt! Ubi sunt céteri nummí? Serví

mel ubi sunt?"

Médus: "Servus tuus Médus hlc est."

lülius servun suum Médum videt, Dávum non vi-

20 det. Médus adest. Dávus non adest, sed abest. lülius et

Aemilia et Médus adsunt. Dávus céterlque serví ab-

sunt.

lülius: "Quid? Ünus servus tantum adest! Ubi est

Dávus? Dávum vocá!"

25 Médus Dávum vocat: "Dáve!" sed Dávus Médum

non audit ñeque venit. ,

Médus rürsus Dávum vocat: "Da-á-ve! VenI!"

Dávus venit. lam dúo serví adsunt.

SCAENA SECVNDA

30 Persónae: lülius, Aemilia, Médus, Dávus.

Dávus, qul dominum suum non videt, Médum inter-

roga t: "Quid est, Méde?"

Médus: "St! Dominus adest. Salütá dominum!"

Servus dominum salütat: "Salvé, domine!"

35 Dominus servum salütat; "Salvé, serve!"

Dávus: "Quid est, domine?"

lülius: "St! Tacé, serve! Tacé et audí!" Servus tacet.

lülius: "In sacculó meó sunt decem tantum nummí.

Ubi sunt céteri nummí mel?"

40 Dávus tacet, ñeque respondet.

Aemilia: "Responde, Dáve! Dominus té interroga!."

Dávus respondet: "Pecunia tua hlc non est. Interroga

Médum!"

ad-est = hlc estab-est «-> ad-estad-sunt = hic suntab-sunt«-» ad-sum

servus dominum salütai

26 •27

nüllum: non ünumverbum • vocábulum

Dávus

mensa

Dávus sacct'luro inmensa pónit

ecce sacculus = vidé: hlcestsacculus

baculum

eius: DSvt

baculum et sacculusin mínsi

bonus -a -um = probus

lüliús Médum interrogar: "Ubi sunt nummí mel, //

Méde?" Médus nüllum verbum responde!. 45

lülius rürsus eurn interrogat: "Ubi est pecunia mea?

Responde, serve!"

Médus Dávum accüsat: "Pecunia tua in sacculó Dáví

est. Dávus pecüniam tuam habet."

Aemilia: "Audi, Dáve! Médus té accüsat." 50

Dávus: "Quem Médus accüsat? me?"

lülius: "Tacé, Méde! Servus qul servum accüsat im-

probus est!" Médus tacet.

lülius Dávum non accüsat, sed interrogat eum: "Est-

ne pecunia mea in sacculó tuó, Dáve?" 55

Dávus: "In sacculó meó non est pecunia tua, do-

mine."

lülius: "Ubi est sacculus tuus?"

Dávus: "Híc est. Ecce sacculus meus." ,,,

lülius: "Sacculum tuum in mensa pone!" 60

Dávus sacculum suum in mensa pónit. lam sacculus

eius in mensa est. lülius baculum suum in mensa pónit.

Baculum dominl in mensa est.

Dávus: "Vidé: in sacculó meó nülla pecunia est."

lülius nüllam pecüniam videt in sacculó. In sacculó 65

Dáv! nuil! nummí sunt. Sacculus eius vacuus est. Dá-

vus pecüniam dominí non habet.

lülius: "Ó! Dávus bonus servus est: pecüniam meam

non habet. Ecce nummus tuus, Dáve!" lülius ünum

nummum pónit in sacculó Dávl. lam sacculus Dávl non 70

CAP. IV

28

est vacuus: in sacculó eius est ünus nummus. Dávus

laetus est.

lülius: "Sume sacculum tuum et discéde, bone ser-

ve!" Dávus sacculum suum sümit et discédit.

75 Médus baculum, quod in mensa est, videt. Médus

quoque discédit! Cür discédit Médus? Médus discédit,

quia is pecüniam dominl in sacculó suó habet!

Dávus et Médus absunt.

SCAENA TERTIA

so Personas: lúlius, Aemilia.

lülius: "Dávus bonus servus est. Is non habet pecü-

niam meam. —. Sed ubi est pecunia mea, Méde? Quis

pecüniam meam habet?" Médus non responde!,

lülius: "Ubi est Médus? Cür non responde!?"

85 Aemilia: "Médus non responde!, quia abest. Nüllus

servus adest."

lülius Médum vocat: "Méde! Vení!" sed Médus, qul

abest, eum non audit ñeque venit.

lülius rürsus vocal: "Mé-de! Vení, improbe serve!"

90 Médus non venit.

lülius: "Cür non venil Médus?"

Aemilia: "Médus non venii, quia is habet pecüniam

tuam! Eius sacculus non esl vacuus!" Aemilia rídct.

lúlius íráius esi — is non rldei!

95 lülius: "Ubi est baculum meum?" lülius baculum,

quod in mensa est, non videt.

sümit«-»pónitdiscédit«-»venit

qul quae quod:puerquí...pueUaquae...baculum quod...

is: Médus

mmmm

is: Dávaí

s29

CAP. IV

vocStívus(i«?c) < vocat

Dáví

vocá vocaítacé lacrtdiscedí discédúaudf audt'f

imperat <-> páret

imperátivus (imp)< imperat

-al-et-it-it

12]-e13}-e

Aemilia: "Ecce baculum in mensa."

lülius baculum suum sümit et discédit.

GRAMMÁTICA LATINAVocáiwtu 100

Médus Dávum vocat: "Dáve.'"'Dáve' vocátivus est. Vocátivus: -e (nóminátívus: -us).Exempla: Méde, domine, serve, improbe.Servus: "Salvé, domine/" lúlius Médum vocat: "Méde/

Venl, improbe serve/" l05

Imperátivus el indicátlvusDominus: "Vocá Dávum!" Servus Dávum vocat.Dominus: "Tacé et audt/" Servus taceí et audit.Dominus: "Discéde, serve!"1 Servus discédíf.Dominus imperat. Servus páret. no'Vocá' imperát ivus est. 'Vocat' indicativas est. Tacé1,

'audf, 'discéde' est imperátlvus. 'Tacet', 'áudi't', 'discédit'indicátlvus est. Imperátivus: -á, -e, -e, -i. Indicátívus: -at, -et,-it, -it.

Exempla: [1] saluta, salütaf; [2] responde, responde:; [3] 115sume, sumir; [4] vení, venir.

Médus: "Salütá dominum!" Dávus dominum salütaí.lülius: "Responde, serve!" Servus responder.lülius imperat: "Sume sacculum tuum et discéde/" Dávus

sacculum suum sümit et discédir. * 120lülius: "Méde! Vení/" Médus non venir.lülius imperat. Dávus páret; Médus non páret.

PENSVM AMédus ad-. Dávus ab-. lülius imper-: "Voc- Dávum,Méd-!" Médus Dávum voc-: "Dáv-! Ven-!" Dávus ven-neque Ifllium vid-. Médus: "Salüt- dominum!" Dávus domi-num salút-: "Salvé, domin-! Quid est?" Dominus: "Tac-,

CAP. IV

30

serv-! Nummímei ubi sunt?" Servus tac- ñeque respond-.lülius: "Respond-!* Dávus: "Interrog- Médum!" lülius Mé-dum interrog-: "Ut)i est pecunia mea, Méd-?" Médus: "Dá-vus pecüniam tuam hab-." lülius: "Pon- sacculum tuum inmensa, Dáv-!" Dávus par-: sacculum suum in mensa pon-.Dávus: "Vid-, domin-: sacculus meus vacuüs est." lülius:"Súm- sacculum tuiím et discéd-, bon- serv-!" Dávus saccu-lum suum süm- et discéd-.

PENSVM B -In sacculó lülil — est. lülius pecüniam —: "Ünus, dúo, tres,—, —, sex, —, —, —, —." In — non centum, sed — decemnumml sunt.

Dávus dominum —: "Salvé, domine!" lülius —: "Ponesacculum tuum in —I" Dávus sacculum — in mensa —.Sacculus Dáví — est, in sacculó — [: Dáví] — pecunia est.Dávus sacculum suum — et discédit.

lülius: "Méde! Vení!" Médus non venit, quia — [: Médus]pecüniam lülil —. lülius baculum, — in mensa est, sümit et

Dominus imperat, bonus servus —.

PENSVM CQuot numml sunt in sacculó lülil?Adestne Dávus in scaená prima?Quis Dávum vocat?Suntne numml lülil in sacculó Dáví?Quid lúlius pónit in sacculó Dáví?Quot nummí iam in sacculó lülil sunt?Estne vacuüs sacculus Medí?Cür Médus discédit?Quem lülius vocat?Cür Médus lülium non audit?

Vocábula nova:sacculuspecunianummusmensabaculumvacuüsbonusquattuorquinquéseptemociónovcmdeccmbabelnumeraladeslabestsalúlattacetaccüsatpónitsümildiscíditimperatpáretnülluseiussuusisquodrúrsustantum .salvívocálivuíimperátivusindicátlvus

31

CAPITVLVM QVINTVM CAP. V

edrum: servómm

is: IQliuj

carura: anciliarumea: Aemilia

-ó-á:in hortó, in villacum Marcó, cum lüliá

-ii:m hortts, m vlllücum servís, cum ancillís

eó: borlópulcher -chra -chrum:hortus pulcher (m)rosa pulchra (/)lllium pulchrum (n)

eius: Syraefoedus -a -um«-»pulcher

32

horlusvilla

VILLA ET HORTVS

Ecce villa et hortus lülil. lülius in magna villa habitat. /

Pater et máter et tres líber! in villa habitant. lülius et

Aemilia tres líberes habent: dúos filiós et ünam flliam

— non duás filias.

In villa multl serví habitant. Dominus eórum est lü- 5

lius: is muiros servos habet. Ancillae quoque multae in

villa habitant. Domina eárum est Aemilia: ea multas

ancillás habet.

lülius in villa suá habitat cum magna familia. Pater et

máter habitant cum Marcó et Quintó et lüliá. lülius et 10

Aemilia in villa habitant cum líberls et servís et ancillís.

Villa lülil in magno hortó est. In Italia sunt multae

vlllae cum magnls hortls. In hortls sunt rosae et lilia.

lülius multas rosas et multa lilia in hortó suó habet.

Honus lülil pulcher est, quia in eó sunt multae et pul- 15

chrae rosae Illiaque.

Aemilia femina pulchra est. Syra non est femina pul-

chra, ñeque pulcher est násus eius, sed foedus est.

mITÍTJ

Syra, quae bona aacilla est, násum magnum et foedum

20 habet. lülius est vir Aemiliae, feminae pulchrae. lülius

Aemiliam amat, quia ea pulchra et bona femina est.

Aemilia lülium virum suum amat et cum eó habitat.

Pater et máter liberas suós amant. lülius non sólus, sed

cum Aemilia et cum magna familia in villa habitat.

25 In villa sunt dúo ostia: óstium magnum et óstium

parvum. Villa dúo ostia et multas fenestrás habet.

In villa lülii magnum átrium est cum impluvio. Quid

est in impluvio? In eó est aqua. In atrio nüllae fenestrae

sunt.

1. óstium2. átrium3. impluvium4. pcristylum5. cubicula6. óstium

óstium et fenesua

atnum

eó: impluvio

33

CAP.V

peristylum

cliam = quoquc: ciiamperisiylum = p. quoquc

id : impluvium

iíí= c¡;: serví

ui: cuhicula

eae: ancilluc

cu: Acmiliá

sinc *-» cum

34

Htiam pcristylum magnum et pulchrum in villa cst. 30

'Peristylum' est vocábulum Graecum. In víllis Graecís

ct Rómánís magna et pulchra peristyla sunt. Hstne im-

pluvium in peristyló? Id non in peristyló, sed in atrio

est. In peristyló parvus hortus est.

In villa sunt multa cubicula. Quintus in cubículo 35

parvo dormit. Estnc magnum cubiculum Márcí? Id

quoquc parvum cst. lúlius ct Aemilia in cubículo magno

dormiunl. Ubi dormiuní serví? li quoquc in cubiculís

dormiunt. Suntnc magna córum cubicula? Ha non

magna sunt, ct multí serví in uñó cubículo dormiunt. 40

Htiam ancillac multac in uñó cubículo dormiunt, ñeque

cae magna cubicula habcnt. —

Acmiliá in peristyló cst. Hstnc sola? Acmiliá sola non

esc libcrí cum cá in peristyló adsunt. lülius ahcsi. Ac-

miliá sinc viró suó lülió in villa cst. Ubi cst lülius? In op- 45

pido 'lüsculó cst sinc Acmiliá, sed cum servís quattuor.

// Aemilia cum Marcó, Quintó IQliáque in peristyló est.

lülia rosas pukhrás in hortó videt et ab Aemilia discé-

dit. lam ea cura Aemilia non est. Aemilia eam non

50 videt. Puella in liortó est.

Aemilia imperat: "Maree et Quinte! lüliam vocáte!"

Márcus et Quintus lüliam vocant: "lülia! Venl!" sed

lülia eos non audit ñeque venit.

lülia puerós vocal: "Maree et Quinte! Veníte! Hic

55 multae rosae sunt."

Puerí lüliam audiunt, ñeque ü ab Aemilia díscédunt.

Quintus: "Carpe rosas, lülia!"

lülia rosas carpit et cum quinqué rosls ex hortó venit.

lülia: "Vidé, máter! Vidéte, puerl! Vidéte rosas

60 meas!" lülia laeta est, rosae eam delectan!.

Aemilia: "Ecce puella pulchra cum rosls pulchrls!"

Verba Aemiliae lüliam délectant. -

Márcus: "Rosae pulchrae sunt; puella sine rosís pul-

chra non est!" Verba Márcí lüliam non délectant!

65 Aemilia (íráta): "Tacé, puer improbe! lülia puella

pulchra est — cum rosís et sine rosís."

CAP.V

el• •

lülia cum Aemilia cst

• •—t-

lülia oh Aemilid discédií

tos : puerro

hortus

lülia rosas carpit

35

CAP.V

iij(=eis): pueril

eos: rosas

iú: rosís

eos: ancilláj

36

lülia: "Audlte, Maree et Quinte!"

Márcus: "Máter non videt násum tuum foedum!"

Márcus et Qulntus rident: "Hahahae!"

lülia: "Audi, marñma: puerl etiam me rident!" 70

lülia plórat et cum una rosa ab ils discédit.

Aemilia: "Tácete, puerl improbl! Násus lüliae foedus

non est. Discédite ex peristyló! Sümite céterás rosas

eásque in aquá pónite!"

Puerl celeras quattuor rosas sümunt et cum ils discé- 75

dunt.

Aemilia, quae iam sola est in peristyló, ancillás vocat:

"Délia et Syra! Venlte!"

Délia et Syra ex atrio veniunt. Aemilia eás imerrogat:

"Suntne puerl in atrio?" 80

Délia responder: "In atrio sunt."

Aemilia: "Quid agunt Márcus et Qulntus?"

Délia: "Puerl aquam sümunt ex impluvio..."

Syra: "...et rosas in aquá pónunt."

Hlc domina et ancillae puerós audiunt ex atrio: Quin- 85

tus plórat et Márcus rldet.

Aemilia: "Quid iam agunt pueri? Age, Délia! discéde

et interroga eos!" Délia ab Aemilia et Syra discédit.

Aemilia Syram interroga!: "Ubi est Dávus?"

Syra respondet: "In oppidó est cum dominó." 90

Délia ex atrio venit et dominam vocat: "VenI, ó do-

mina! VenI!"

Aemilia: "Quid est, Délia?"

CAP.V

Délia: "Qulntus est in impluvio!"

95 Aemilia: "In impluvio? Quid agit puer in impluvio?"

Délia: "Aquam pulsat et té vocat."

Aemilia: "Quid agit Márcus?"

Délia: "Is rldet, quia Qulntus in aquá est!"

Aemilia: "Ó, puer improbus est Márcus! Agite! lü-

100 lium vocáte, ancillae!"

Syra: "Sed dominus in oppidó est."

Aemilia: "Ó, ¡am rürsus abest lülius!"

Délia: "Age! VenI, domina, et Márcum verbera!"

Quid agit domina? Domina Iráta cum ancillls ex peri-

105 styló discédit.

GRAMMATICA LATINAAccüsátívus[A] Masculinum.

lülius non ünum filium, sed dúos filio; habet110 'Filium* est accüsátivus singuláris (vidé cap. ni). 'Filió?'

accQsátivus plürális est. Accüsátívus: singuláris -um (nóminá-tlvus -ui), plürális -os (nóminátivus -i).[B] Fémininum.

lülius non duás filias, sed Qnam filiom habet.115 'Flliam' est accüsátivus singuláris (vidé cap. ni). 'Filias'

accQsátivus plürális est. AccQsátivus: singuláris -am (nóminá-tivus -a), plürális -as (nóminátivus -ae). •[C] Neutrum.

Villa non ünum cubiculum, sed multa cubicula habet.120 'Cubiculum' accüsátlvus singuláris est. 'Cubicula' accüsáti-

vus plürális'est. Accüsátivus: singuláris -um (= nóminátivus),plürális -a (= nóminátivus).

filiummíos-um -os

filiomfilias

-am -as

cubiculumcubicula

-um -a

37

CAP.V

ablStlvus (ibt)

hortóhortü

-0 -Ü

víllávilla

•á -ts

oppidñOppÍQÜ

-d -ts

inex -dcum -áab -üsine

indicátivus (md)

voca voca:vocíu vocanr

sing. plür.[1] -a -ate

-al -ara

12] -i -éu-et -att

[3] -e -ite-it -unt

W -> -iu-it -iunt

Ablátívus[A] Masculínum.

In hortó IQlií. In hortü Italiae. 125'Hortó' ab lá t ívus singulárís est. 'Hortü' ablátívus plQrá-

lis est. Ablátívus: singulárís -o, plürális -ü.fB] Fémimnum.

In villa IQlií. In vlllü Remanís.'Villa' ablátívus singuláris est. ' Víllü' ablátívus plürális est. 1 30

Ablátívus: singulárís -á, plürális -ís.[C] Neutrum.

In oppidó TDsculO. In óppidü Graccís.'Oppidó' ablátívus singulárís est. 'Óppidü' est ablátívus

plürális. Ablátívus: singulárís -ó, plürális -ü. 135In, ex, ab, cum, sine cum ablativo: in atrio, m cubiculü, ex

hortó, ex Italia, ab Aemiliá, ab oppidó, cum servó, cum líberü,sine pecunia, sine rosis.

Imperátlvus et indicátivus"Dávum voca, serve!" Servus Dávum vocaí. 140"lüliam vocáte, pueri!" Puerí lúliam vocanf.'Voca' est imperátlvus singuláris, 'vocaí' indicátivus singu-

láris (vidé cap. iv). 'VocáK* imperátívus plürális est, 'vocaw'indicátivus plürális. Imperátlvus: singuláris -, plúrális -te.Indicátivus: singuláris -t, plürális -ni. 145

Exempla:[1] -d, -ate; -at, -ant:Salütá dominum, serve! Salütétó domínum, serví!Servus dominum salúuzí. Serví dominum salüíant.[2] -e, -éu; -et, -ent: 150Tacé, puer! Fuer taceí. Tácete, pueri! Puerí tace»/.[3] -e, -ite; -it, -unt:Discéde, serve! Discédí'íe, serví!Servus discédú. Serví discéduni.[4] -t, -ite; -it, -iunt: 155

Vení, lülia! lülia veníí. Veníte, pueri! Pueri ven/uní.

i

CAP.V

PENSVM Alülius et Aemilia ¡a víll- hábil- cum líber- et serv-. Dominusmult- serv- et mult- ancill- habet.

Aemilia in perisiyl- est cum Mf re- et Quínt- et lüli-. lüliamult- ros- in hort- vid- et ab Aemili- discéd-. Iam Aemiliapuell- non vid-, neque pueri eam vid-. Aemilia: "Maree etQuinte! Voc- lüliam!" Pueri lüli- voc-: "lülia! Ven-!" etlülia puer- voc-: "Maree et Quinte, ven-!" lülia puerós nonaud-, sed pueri lüii- aud-. Julia: "Cür pueri non ven-?" lüliaex hort- ven- cum v ros- pulchr-. lülia: "Vid- ros- meas,maicr! Vid-, pucri!" Márcus: "Hosac pulchrac sunt, puellasine ros- pulchra n»n est!" lülia cum un- ros- discéd-. Pueriríd-. Aemilia: "Tac-, pueri! Süm- ros- et discéd-!" Pueriros- süm- et discéd-; in átri- aqu- süm- ex impluvi- et ros-in aquá pon-.

PENSVM Blülius in magna .Aemilia cum — [: lülió] habitat. lüliusAemiliam — , quia — [: Aemilia] bona et — fémina est.

Aemilia ¡n peristyló est — liberis suís, sed — viró suó.lülia — Aemiliá discédit; iam puella in — est. lülia rosas —et — hortó venit cum v — . Puella laeta est: rosae eam — .

Ubi est impluvium? — [: impluvium] est in — . In implu-vio — est. In atrio nüllae — sunt.

PENSVM CNum lülius sólus in villa habitat?Quot ÍTliós et quot tilias habent lülius et Aemilia?Ubi est impluvium?Ubi dormiunt serví?Adcstne lülius in peristyló cum Aemiliá?Ubi est lülius?Estne Aemilia sola in peristyló?Quid lülia agit in hortó?Cür pueri lüliam rident?

Vacábalo nava:villahonusrosalíliumnásusosiiumfenestraátriumimpluviumaquaperisiylumcubiculumpulchcrfoedussi'du»habitatama!carpiidelecta!agitetiamcumsineabfxeaideóeáücaecaeoseáseorum _eirumiisablátívus

38 39

CAPITVLVMSEXTVM CAP. VI

VIA LATINA

/ In Italia multae et magnae viae sunt: via Appia, via La-

tina, via Fláminia, via Aurelia, via Aemilia. Via Appia

est ínter Rómam et Brundisium; via Latina ínter Ró-

mam et Capuám; via Fláminia ínter Rómam et Arimi-

5 num; via Aurelia ínter Rómam et Genuam; via Aemilia

ínter Arlminum et Placentiam. Brundisium, Capua,

Arlminum, Genua, Placentia, Ostia magna oppida sunt.

Ubi est Ostia? Ostia est prope Rómam. Tusculum quo-

que prope Rómam est. Brundisium non est prope Ró-

10 mam, sed procul ab Roma: via Appia longa est. Via La-

tina non tam longa est quam via Appia. Quam longa est

via Fláminia? Ñeque ea tam longa est quam via Appia.

Tiberis fluvius non tam longus est quam fluvius Padus.

Circum oppida mün sunt. Circum Rómam est mürus

15 antlquus. In muró Romanó duodecim portae sunt. Porta

prima Rórriána est pona Capéna. Circum oppidum Tus-

culum mürus non tam longus est quam circum Rómam.

mürus •4

porta »*

Ínter Rómam et Brun-disium (acc)

prope Rómam «-»procul ab Roma

longus -a -um

circumoppidum

(acc)

duo-decim»porta = magnum óstium

41

fe A

CAP. VI

lectlca

oppidum

oab oppidó advi\\am

ad (-1- acc) <-» ab (+ ab[)

lülius il (íinj)serví «uní (filar)

quíquós:serví 0«í saceos porlantsacci tpiós serví ponant

Léander -dri (gen)

vehunt = porlant (ab...ad...)

ame *-» post

á-ababanica, e, i,o, u, háJab ante celeras Uñeras

quó? «-> unde?

42

SYRVS LÉANDER DAWSIVLIVS

VRSVS

Villa lülií est prope Tüsculum. Ab oppidd TDsculó

ad vlllam lülií non longa via est. Ecce lülius et quattuor

serví in viá. lülius ab oppidd ad vlllam suam it. Domi- 20

ñus et serví ab oppidó ad víllam eunt. Dominus in lec-

tícá est. Dúo serví lectícam cum dominó portant. Serví

qu! lectícam portant sunt Ursus et Dávus. lülius non in

viá ambulat, serví eum portant. Syrus et Léander am-

bulant. Syrus saccum portal et Léander quoque saccum 25

portal: Syrus et Léander dúos saceos in umeris portant.

Saccí quós Syrus et Léander portant magní sunt, sed

saccus quem Syrus portar non tam magnus est quam

saccus Léandrí. Quattuor serví dominum et dúos saceos

ab oppidd ad víllam vehunt. 30

lülius in lectícá est Ínter Ursum et Dávum. Ursus est

ante lülium, Dávus post eum est. Syrus et Léander non

ante lectícam, sed post lectícam ambulant. Venitne lü-

lius á villa? Non á villa venit. Unde venit lülius? Ab

oppidd venit. Quó it lülius? Ad víllam it. Post eum 35

Tusculum est, ante eum est villa.

lülius sólus non est, nam quattuor serví apud eum

sunt. Médus non tst apud dominum, nam is dominum

írátum timet. Médus est malus servus qui nummós do-

40 miní in sacculó suó habet. Dominus servas malos bá-

culo verberat; itaque serví malí dominum et baculum

eius timent. Dávus autem bonus servus est, ñeque is

Médum amat. Dávus amicus Medí non est, nam servus

bonus et servus malus non amíci, sed inimíci sunt. Mé-

45 dus est inimícus Dáví. Ursus autem amicus Dáví est.

// Médus abest á dominó suó. Hstne in oppidó Tusculó?

Médus Tusculí non est; ñeque Rómae est Médus, sed in

viá Latina ínter Rómam et Tusculum. Unde venit Mé-

dus? Tusculó venit, ñeque is ad víllam lülií it. Quó it

50 Médus? Rómam it. Tusculum post eum est, ante eum

est Roma. Médus viá Latina Tusculó Rómam ambulat.

Etiam Cornélius, amicus IQlii, in viá Latina est Ínter

Rómam et Tusculum. Unde venit Cornélius? Is non

Tusculó, sed Roma venit. Quó it? Cornélius non Ró-

55 mam, sed Tusculum it. Roma pos! eum, ame eum Tus-

culum est. Cornélius in equó est. Equus qui Cornélium

vehit pulcher est. lülius et Cornélius ad villas suás eunt.

Villa ubi lülius habitat prope Tusculum est. Ubi habitat

Cornélius? Is Tusculí habitat.

60 lam lülius prope víllam suam est. Serví qui lecticam

portant fessi sunt. Dominus autem fessus non est, nam

is non ambulat. lülius ab Ursó et Dávó portátur, itaque

is fessus non est. Fessí sunt Syrus et Léander, nam ií

CAÍ'. VI

apud cum sunl = cum eósunt

malus -a -um «-» bonus

...autem = sed...: Dávusauiem = sed Dávus

in-imicus «-* amicus

TDsculí = in oppiddTüscuió

TGsculó = ab oppidóTBscutó

Roma

0Tusculum

A Rómo<; estBTüsculiestc Roma 'IGsculum ilD Rflmom 'lusculó il

Tusculum = at/oppidumTusculum

Cornélius

cquus

fessus -a -um

lülius ab Ursó ci Dávóporlá;ur = Ursus elDávus lúlium portan!

43

CAP. VI

saccí qui á Syró et Lean-dro portan!» = saccíquds Syrus el Léanderportan!

saccus qui i Leandroportao/r=saccus quemLéander ponat

is cqufi vehitur - equuteum vehit

per porUz/n

amíou (m): árnica (/)

Médus ab eá amaiur= eaMédumamat

árnica mea

ida Lydia non audiiur= Lydia id n6n audit

dúos magnos saceos umerls portant, ñeque vacul sunt

saccí! Saccí qui á Syró et Leandro portantur magnl 65

sunt, sed saccus quem Syrus portat non tam magnus est

quam saccus qui á Leandro portátur. Itaque Syrus non

tam fessus est quam Léander. Cornélius non est fessus,

nam is equó vehitur. lúlius lectlcá vehitur. Serví ambu-

lant. Dominl vehuntur. Médus ambulat, nam is servus 70

est ñeque equum habet.

liilius prope vlllam suam est. Médus autem, qui do-

minum Irátum timet, procul á villa lülil abest. Dominus

á servó malo timétur. Médus prope Rómam est; iam

müri Rómánl ab eó videntur et porta Capéna. (Is qui viá 75

Latina venit per portam Capénam Rómam intrat.) Cür

Rómam it Médus? Rómam it, quia Lydia Rómae habi-

tat, nam Lydia árnica eius est: Médus Lydiam amat et

ab eá amátur. Médus Rómam vocátur ab árnica suá,

quae femina est pulchra et proba. Itaque is fessus non so

est et laetus cantat:

Non vía longo est Rómam, ubi árnica habitat mea pulchra.

Sed id quod Médus cantat á Lydia non audltur!

Iam lülius in villa est et ab Aemiliá líberisque laetls

salütátur. Cornélius Tüscull est. Médus autem Rómae 85

est ante óstium Lydiae. Médus óstium pulsat.

Lydia imperat: "Intrá!"

Médus per óstium intrat et amlcam suam salütat:

"Salvé, mea Lydia! Ecce amlcus tuus qui sólus Rómam

ad té venit." 90

44

95

Lydia verbls Medí délectátur eumque salütat: "Ó

amice, salvé! Ubi est dominus tuus?"

Médus: "lülius in villa est apud servós suós - ñeque

is iam meus dominus est!"

Verba Medí á Lydia laetá audiuntur.

GRAMMATICA LATINAPraepositiónes

lülius ad vfllom it; ad oppidum; ad ancillás.Ursus ante Ifilium est; ante eum; ante villam.

100 Dávus post iQlium est; post eum; post villam.Via ínter Rómam etCapuom; Ínter servós.Ostia est prope Rómam; prope villam; prope eam.Circum oppidum múrus est; circum ménsam.Médus est apud amicam suam, non apud dominum.

105 Médus per portam Capénam Rómam intrat; per óstium.Ab, ad, ex, cét. sunt praepositiónés. Praepositiónes

eum accfisátívó: ad, ante, post, Ínter, prope, circum, apud, per,cét.; praepositiónés eum ablativo: ablá, eum, ex, in, sine, cét.(vidé cap. v).

110 Quó it Médus? Médus Rómam it. Quó it Cornélius? Islusculum it.

Urde venit Cornélius? Cornélius Roma venit. Unde venitMédus? Is lusculo venit.

Ubi habitat Lydia? Lydia Rómae habitat. Ubi habitat Cor-115 nélius? Is Tusculi habitat.

Accüsátivus: Rómam, lusculum, Capuam, Brundisium,Óstiam = ad oppidum -am/-um.

Ablátlvus: Roma, lusculó, Capuá, Brundisió, Ostia = aboppidd -á/-fi.

120 Locativas (= genetlvus): Rómae, Tüsculí, Capuae,Brundisii, Ostia* = m oppidd -á/-ó.

Lydia verbis Medí dílec-tiiur • verba MedíLydiam delectan!

una praepositid (prp)duae praepositiónés

adantepostínterpropectrcionapudper

•um-on-os-as-ameté

ad, ante, apud, circum,ínter, per, post, prope+ acc.

ablá, cían, ex, in, sine+ abl.

quó? Rómam/TDsculum

unde? Rómá/Tfcsculó

ubi? Rómoí/Ttisculí

oppidum-um-am

•d-á

-i•ae

O-oo

45

CAP.VI UAI'. VI.

-US-a

•i-Oí

-us-a-um

-i-ai•a

-i-tur

-um-ÜM-OS

-as-a

ablá -ó-á-is

-ni-ntur

-tur

•nlur

sing. plúr.[1] -áiur " -aniur

[2] -ciur -enlvr

[3] -ilur -unlur

[4] -ilur -iuntur

Verbum ácttvum et passivum

Servus saccum portal= Saccuj portámr á servó

Serví saceos portan!= Saccí portaníur á servís

'Poruu portam' vcrbum ac t ivumes t . 'Portáfur portaniw'est verbum passivum. Áctívum: -t-nt. Passivum: -tur-ntur.

Exempla:

[]] -átur-antur: Aemilia lülium amal et ab eó amátur. Pater et

mütcr libcrós amaní et ab iís amaniur. Lydia verbls Medí

délectálur.[2] -¿tur -entur: lülia puerós non videl ñeque ab iís vidciur.

Pucrí lüliam non vidcnt ñeque ab cá videniur.

[3] -ilur -unlur: Dávus sacculum in mensa pómi = sacculus in

mensa póm'iwr á Dávó. Puerl rosas in aquá pónuní = rosae á

pueris in aquá pón«wur. Cornélius cqúó vchtiur.[4] -Ilur -iuntur: lülia puerós audú ñeque ab iís audílur =

puerí á lüliá audumiur ñeque eam audtuni.

Pl-NSVM Alülius ab oppid- Tusculó ad vill- su- it. Villa eius prope

'líiscul-est. lülius in lectura est ínter Urs-et Dáv-. Dominus

á servís port-. Ursus et Dávus non saceos port-, sacc- á Syró

ct Leandro port-. Saccus quem Léander port- non tam par-

vus est quam saccus qui á Syr- port-.

Médus non est apud domin-, nam servus malus dominum

tim-. Dominus á serv- mal- tim-. Dominus serv- mal- voc-

ncquc ab eó aud-. Serv- mal- á domin- voc- ñeque cum

aud-.Quó it Médus? Rom- it. Unde venit? Médus TQscul- ve-

nit. Ante Med- est Roma, lusculum post e- est. Cornéüus

125

130

135

non Tusculó Rómam, sed Rom- Tuscul- it, nam is Tuscul-

habitat. Cornélius non ambulat, sed equ- veh-.

Lydia, árnica Médi, R»m- habitat. lam Médus Rom- apud

Lydi- est. Médus amic- su- salüt- et ab amic- su- salüt-,

nam Lydia Méd- am- el ab e- am-.

PENSVM BOstia non — á Roma, sed — Rómam est. — venit lülius?

Tusculó venit et — víllam il. Dúo serví eum —. Syrus elLcandcr, quí — lecheara ambulant, dúos — portan!. Saccus

Syri non — magnus est — saccus qui — Leandro portátur; —Syrus non tam — est quam Léander.

Médus — dominum nán est, nam Médus dominum írátum

—. Médus servus — [= improbus] est; — Médus et lülius

non —, sed inimíci sunt. Via Latina, quae est — Rómam et

Capuam, non tam — est quam — Appia. — ambulat Médus?Is Rómam ambulal, — árnica cius Rómac habitat. Cornélius

— [= sed C.] Roma 'lusculum —. 'lüsculum est — eum,—

cum est Roma. Cornélius equó —, is non —. lülius el Corné-

lius ad villas suás —.

PHNSVM C

Ambulatne lülius?

Quí lülium portan!?Quid portan! Syrus et Léander?

Unde venit lülius ct quó it?

Quó it Médus?

Ktiamnc Cornclius Tusculó Rómam it?

Ubi hahital Cornclius?

Cür Médus laeius est?

Quae est Lydia?

Quid babel Médus in sacculó suó?

Suntnc amící lülius et Médus?

Num portal verbum passivum est?

Vocabula nova:víamürusponaIcciicasaccusunierasamicusmimicusequusárnicalongusmalusfcssusduodccimil cumportalambulalvchili i moliniraitamquaminicrpropcpnxjul ahcircumuduniepcisiúapudpernamilaqucauicmimdtr?quó?pracposili»iiicalivusüclivumpassivum

46 47

CAn 1 VL.VM suri ijvi vm

lacrima

lülia rosam ante násumlenel

formósus -a -um = pul-cher

in cubiculum (acc)«-» ex cubículo

claudií«-»aperit

hortus hortus

in hprtion 4-» ex horto

PVELLA ET ROSA ,

Ecce Márcus et Quíntus ante óstium vlllae. Pueri lü- /

lium exspectant. Máter non est apud fíliós, ea in peri-

styló est; il)Ic virum suum exspectat. Aemilia laeta non(

est, quia lulius abest; nam Aemilia virum suum amat.

Ubi est lülia? In cubículo suó est. lülia^quae sola est 5

illlc, rosam ante násum tenet. Puella lacrimat: in oculls

eius sunt lacrímae.

lülia speculum sümit et ante oculós tenet. Puella sé

in speculó videt et sé interroga!: "Estne foedus násus

meus?" Násus eius autem formósus non est. lülia rürsus 10

lacrimat.

Syra óstium cubicull pulsat.

lülia: "Intrá!"

Syra óstium aperit et in cubiculum intrat, ñeque ósti-

um post sé claudit. lülia Syram post sé in speculó videt. 15

Syra non videt lacrimas lüliae, nam puella sé non vertit.

Syra: "Ó, híc est mea puella. Vení in hortum, lülia!"

48

lülia imperat: "Claude óstium!"

Ancilla páret.

20 lülia: "Num násus meus foedus est, Syra?"

Syra: "Foedus? Immó formósus est násus tuus."

lülia sé vertit. lam Syra lacrimas videt.

Syra: "Quid est, mea lülia? Tergé oculós! Es laeta!

Násus tuus tam formósus est quam meus."

25 lülia: "Sed násus tuus non formósus est!"

Syra: "Quid? -Nónne formósus est násus meus?"

lülia: "Immó foedus est! Eccc speculum, Syra."

lülia speculum tenet ante Syram, quae násum suum

in speculó videt. Ancilla oculós claudit et tacet. —

// Ecce lulius ad víllam advenit. Serví lecticam ante

óstium pónunt. Pater fíliós salütat: "Sálvete, fílil!" et á

fíliís salütátur: "Salvé, pater!"

lulius ambulat ad óstium, quod ab ostiario aperitur.

Dominus per óstium in víllam intrat. Post eum veniunt

35 Syrus et Léander, quí dúos saceos portant. Óstiárius

post eos óstium claudit. Ursus et Dávus cum lectícá

vacua discédunt.

Pueri saceos plenos quí á servís portantur vident et

interrogant: "Quid inest in saccís?"

40 lulius respondet: "In saccó quem Léander portal

mala ínsunt. Híc saccum pone, Léander!"

Léander saccum pónit ante lülium, quí aperit eum.

lulius: "Vidéte, puerí: hic saccus plénus málórum

est."

ímmó formósus: nonfoedus sed formósus

est suntes! este! (imp)

nón-ne

ad-vcnil = ad ... venitsalvé.' salven.'

salvé, pater! (sin;)sálvele, fílii! (p/úr)

Óstiárius = servus quíóstium aperit et claudit

in víllam «-»ex villa

málum

plénus -a -um«-»vacuus

in-est = in... est

¡n-sum = in... sunt

cum: saccum

hic saccus = saccus quíhíc (apud me) est

49

CAP. VII

é = excxan\ea,e,t,í,u,hi/ex ante céleos hueras

eí: Quintó

pirum

sólum = tanlum

ñeque... ñeque «-> ct...el

dat danída! date! (imp)¡u (= eís): servü

ad-it = ad... ¡t

Aemilialülióósculumdat

Mircus Qulntusambulat currit

lülius málum é saccó súmit et sé vertit ad Márcum: 45

"Ecce málum tuum, Maree." lülius Marcó málum dat.

Pater filió suó magnum málum dat. lam Márcus málum

habet, ñeque Qulntus málum habet. lülius Quíntum ad

sé vocal et e! málum dat. lülius Quintó málum dat. lam

et Márcus et Qulntus mala habent. so

Márcus: "Quid inest in saccó Syri?"

lülius: "In saccó eius pira ínsunt. Aperi saccum,

Syre! Vidéte, pueri: hic saccus plénus est pirórum." lü-

lius dúo pira é saccó sümit: "Ecce pirum tuum, Maree,

et tuum, Quinte." Pater fílils suls pira dat. FIlü, quí iam 55

non sólum mala, sed etiam pira habent, laetl sunt. Serví

autem ñeque mala ñeque pira habent.

Qulntus: "Etiam servís da mala et pira, pater!"

lülius Syrum et Léandrum serves ad sé vocal et ils

mala et pira dat. Dominus servís mala et pira dat. 60

Aemilia cum Déliá é peristyló in átrium intrat, laeta ///

ad lülium adit eumque salütat. Aemilia viró suó óscu-

lum dat. lülius Aemiliae ósculum dat.

lülius: "Quid agit lülia?"

Aemilia: "Rosas carpit in hortó." 65

lülius: "Currite in hortum, pueri, et vocáte eam!"

Quintus currit. Márcus non currit, sed ambulat.

lülius imperat: "Age! Curre, Maree!"

Etiam Márcus currit. Pueri per peristylum in hortum

currunt. Illlc autem puella non est. Pueri ex hortó per 70

peristylum in átrium ambulant.

CAP. VII

75

80

Márcus: "lülia ñeque in hortó ñeque in peristyló est.

Aemilia: "Estne Syra in hortó?"

Qulntus: "Non est. Nülla ancilla illlc est."

Aemilia: "Non sólum lülia, sed etiam Syra abest! Dé-

lia, I ad cubiculum íüliae!"

Délia ad cubiculum íüliae it, óstium pulsat, aperit, in

cubiculum intrat. Illic non sólum lülia, sed etiam Syra

est. Oculí íüliae pléni sunt lacrimárum.

Délia: "VenI in átrium, lülia! Illlc pater tuus té ex-

spectat."

lülia oculós et násum terget, rosam sümit, é cubículo

exit. Syra et Délia post eam exeuni. lülia in átrium ad

lülium currit elque ósculum dat.

lülia: "Ecce rosa. Nónne pulchra est haec rosa?"

lülius: "Nülla rosa tam pulchra est quam filia mea!"

lülius fíliae suae ósculum dat. lamne lacrimal lülia?

Immó laeta est et ridet.

lülia: "Num násus meus foedus est?"

lülius: "Foedus? Immó tam formósus est quam—hoc

málum! Ecce málum tuum, lülia." Pater fíliae málum

magnum et fórmósum dat. lülia málum terget et ante

oculós tenet.

lülia: "Ó, quam fórmósum est hoc málum!" Puella

95 laeta malo suó ósculum dat!

lülius: "Hoc pirum eiiam luum esl, lülia." lülius eí

pirum dat'. Iam puella el málum el pirum habet.

Aemilia: "Etiam ancillls meis mala et pira da!"

85

90

u cumi! iu!(imp)

ex-ii «-* mlratex-i'l cx-aaaei-que

hace rosa = rota quae hic(apud me) est

Aocmálum=milun>quodhic (apud mí) ea

hic haec hoc:hic saccus (m)haec tosa (f)hocmt\um(n)

cí: íüliae

50 51

CAP. VH

ifs (= eis): ancillís

cui? pueropuelloe

daiívus (<£») «iat

servoserva

-ó -is

ancilWancillfi

-ae -is

oppidooppidis

-íi

lülius ancillás ad sé vocal et iís quoque mala et pira

dat. Ancillae laetae ex atrio exeunt. — 100

Cui lülius málum dat? Pueró málum dat. Puer cui

lülius málum dat est fílius eius.

Cui lülius ósculum dat? Puellae ósculum dat. Fuella

cui lülius ósculum dat filia eius est.

GRAMMATICA LATINA 105Dativus[A] MasculTnum.

lülius servó (Syró) málum dat.lülius servís (Syró et Leandro) mala dat.'Servó' dativus singuláris est. 'Serva' est dativus plürális. 110

Dativus: singuláris -ó, plürális -Is.[E] Féminlnum.

lülius ancillac (Syrae) málum dat.lülius ancillü (Syrae et Déliae) mala dat.'Ancillae' est dativus singuláris. 'AncilKí' dativus plürális 115

est. Dativus: singuláris -ae, plürális -is.[C] Neutrum.

Fluvius oppido aquam dat.Fluvil oppidts aquam dant.'Oppido' dativus singuláris est. 'Oppidts' est dativus plfirá- 120

lis. Dativus: singuláris -5, plürális -is.

PENSVMAlülius Márc-, ííli- su-, málum dat. lülius Márc- et Quint-,fíli- su-, mSla dat. lülius etiam serv- su-, Syr- et Léandr-,mala dat.

C- Aemilia ósculum dat? Aemilia vir- su- IQli- ósculumdat. lülius Aemili- ósculum dat. lülius lüli-, fíli- su-, má-lum dat, ñeque sólum lüliae, sed etiam Syr- et Deli-, ancill-su-. lülia mal- su- ósculum dat!

PENSVM Blülius ad vlllam —. Óstiárius óstium — et post eum —.

Saccl non vacul, sed — sunt. lülius: "Vidéte, pueri: —saccus plénus — est. Ecce málum tuum, Maree." lülius Mar-có málum —. lülius íilils non — mala, sed etiam pira dat.lam pueri — mala —pira habent, sed serví — mala — pirahabent. Dominus senos ad — vocat et — quoque mala et —dat.

Aemilia ad lülium— ct el — dat. lülia abest. Pueri nonambuiant, sed — in hortum. — [: in hortó] lülia non est, eain cubículo suó est. lilia non ridet, sed —: in — eius sunt —.Délia: "In atrio paterluus le —, lülia." lülia — [= ex] cubí-culo —, ad lülium currit et — [: lülió] ósculum dat. lüliarosam ante lülium —, lülia: "Nónne — rosa — [= pulchra]est?"

PENSVM CQuem pueri exspectant?Venitne lülius Roma?Quis óstium aperit et claudit?Quid incst in saccls?Cui lülius málum prímum dat?Cui Aemilia ósculum dat?Estne lülia in hortó?Quó it Délia?Estne lülia sola in cubículo suó?Rldetne lülia?Quó lülia currit?Quid lülius dat fíliae suae?

Vocábula nova:oculuslacrimaspeculumósliáriusmálumpirumósculumfórmósusplénuscxspecialtcnetlacrimalapcrítclauditvcrtittergetadvcnitinesidataditcurritcxitessehichaechocimmónónne?ct...etñeque... ñequesólumillicce¡üscuidativus

mm

52 53

CAPJTVLVM OCTAWM CAP. VIII CAP. VIH

' i » "•gemma margarita

hace taberna, occhanctabernam

quí = is quí

ánulus cum gemmá

línea cum margaritis =linea margaritárum

haec via, abl hác vía

emil «-» vénditquae = eae quae

quí = ü quí

54

TABERNA ROMANA

Ecce taberna Romana, in quá gemmae et margarítae

multae sunt. Cuius est haec taberna? Albínl est. Albí-

nus hanc tabernam habet. Quí tabernam habet taberna-

rias est. Alblnus est tabernárius Rómánus quí gemmás

et margaritas véndit. AHÍ tabernáril libros véndunt, alil

mala et pira, alil rosas et lllia.

Gemmae et margarítae sunt ornamenta. Ánulus cum

gemmá órnámentum pulchrum est. Etiam linea cum

margaritis órnámentum est. Linea sine margaritis non

est órnámentum!

Multae íeminae quae in hác viá ambulant ante taber-

nam Albínl cónsistunt, nam íeminae órnámentls délec-

:antur. Eae quae magnam pecüniam habent multa orna-

menta emunt. Quae nüllam aut parvam pecüniam ha-

jent ornamenta aspiciunt tantum, non emunt. Etiam is

viri multl ad hanc tabernam adeunt. Quí magnam pecú-

10

niam habent ornamenta emunt et feminls dant; céteri

rürsus abeunt. Féminae quárum viri magnam pecüniam

habent multa ornamenta á viris suls accipiunt.

20 Aemilia, cuius vir pecüniósus est, multa ornamenta

ab eó accipit. Aemilia ánulum in digitó et margaritas in

eolio multaque alia ornamenta habet. Ánulus digitum

Aemiliae órnat, margarítae collum eius ornant. Fémi-

nae gemmls et margarltls ánulísque órnantur.

25 In viá prope tabernam Albínl vir et femina ambulant.

Quí vir et quae femina? Est Médus, quí cum Lydiá,

amícá suá, ambulat. Médus est servus lülii, sed domi-

nus eius Rómae non est. Médus sine dominó suó cum

femina formósá.in vüs Rómae ambulat.

30 Lydia órnámentum pulchrum in eolio habet. Quod

órnámentum? Órnámentum quod Lydia habet est linea

margaritárum. Collum Lydiae margaritis pulchris órná-

tur; Lydia autem nüllum aliud órnámentum habet, quia

pecuniosa non est, ñeque pecüniósus est amlcus eius.

35 (Pecüniósus est quí magnam pecüniam habet.)

// Alblnus clámat: "Ornamenta! Ornamenta íeminá-

rum! Ór-ná-men-ta! Emite ornamenta!"

Lydia cónsistit oculósque ad tabernam Albínl vertit:

Lydia tabernam aspicit. Médus non cónsistit ñeque ta-

40 bernam aspicit.

Lydia: "Consiste, Méde! Aspice illam tabernam! Ó,

quam pulchra sunt illa ornamenta!" Lydia tabernam

Albínl digitó mónstrat. Médus sé vertit, tabcrnam vi-

ab-it«-»ad-ilab-if ab-eun(

pecüniósus -a -um: p. est= magnam pecüniamhabet

Aemilia

quif.'quú/qu/'vir?quid? quod órnámentum?

illa taberna = tabernaquae illic est

55

CAP. VIH

Albinus Lydiae (¿ai)margaritas ostendit

hoc, abl h6cvlginti = xx (20)

sing hic haec hocplür hi hae haec

aspice.' aspicite.'aspicil aspiciuffihi, acc h6s

hi hae hace, abl bis

qui, abl quo

anulus gemmátus = Snu-lus cunvgemim

hic hace hoc, gen huiusscstenius = nummus

hic anulus, acc huncá.um.aWhóci.ó

tantus -a -um = tammagnus

oct6gimí » LXXX (80)

hic anulus = anulus quihic est

Ule anulus = anulus qui¡lile est

56

det, cum Lydiá ad tabernam adit. Médus et Lydia ante

tabernam cónsistunt. Alblnus eos salütat et margaritas 45

in línea ante oculós Lydiae tenet: Alblnus Lydiae mar-

garitas ostendit.

Alblnus: "In hoc ornamentó vlginti margarltae mag-

nae sunit. Nónne pulchrae sunt hae margaritae?"

Médus: "Árnica mea multas margaritas habet." 50Lydia: "In hác taberna multa alia ornamenta sunt."Albinus üs tres ánulós sine gemmís ostendit: "Aspi-

cite hós ánulós! Nónne hi ánulí pulchri sunt?"

Médus et Lydia ánulós aspiciunt.

Lydia: "In hls ánulls gemmae nüllae sunt!" 55Médus Albinum interrogar. "Quot nummis cónstat

anulus in quó gemma est?"

Alblnus Médó ánulum gemmátum ostendit.

Alblnus: "Hic anulus centum nummis cónstat."Médus: "Quid?" 60

Alblnus: "Pretium huius ánulí est centum séstertil."Médus: "Centum séstertil? Id magnum pretium est!"

Alblnus: "Immó parvum pretium est! Aspice hunc

ánulum: in hoc anuló magna gemma est. Tanta gemmasola octóginta séstertiis cónstat." 65

Médus: "Num anulus siné gemma vlginti tantum sés-

tertiis cónstat?" Alblnus non responde!.

Médus, qui alium ánulum gemmátum post Albinum

videt: "Hic anulus pulcher non est. Quot séstertiis cón-stat ule anulus?" 70

Alblnus: "Quí ánuhis?"Médus: "Ule post té. Quantum est pretium illlus ánu-

II?" Médus ánulum post Albinum dígito mónstrat.

Albinus: "lile queque anulus centum séstertiis cón-

75 stat. Pretium illlus ánulí tantum est quantum huius; sed

árnica tua hunc ánulum amat, non illum."Lydia ánulum gemmátum ante oculós tenet.Lydia: "Ó, quam pulchrum hoc órnámentum est!

Illud órnámentum non tam pulchrum est quam hoc,80 ñeque illa gemma tanta est quanta haec."

Médus: "Tanta gemma ad tam parvum ánulum non

convenit." •/// Lydia, quae haec verba non audit, Médó digitós suós

ostendit, in quibus nülll ánulí sunt.

85 Lydia: "Aspice, Méde! In digitis meís nülli sunt

ánulí. Aliae feminae digitós ánulórum plenos habent —

mei digiti vacui sunt!"Médus: "Sacculus quoque meus vacuus est!"Lydia ánulum in mensa pónit. In oculis eius lacrimae

90 sunt. Médus, qui lacrimas videt, sacculum suum in

mensa pónit — ñeque vacuus est sacculus, sed plénus

nummórum! Quanta pecunia est in sacculó Medí? In eó

nónágintá sésterüi insunt.Médus: "Ecce séstertil nónágintá."

95 Albinus: "Sed nónágintá non satis est. Pretium ánulí

est séstertil centum!"Lydia: "Da huic tabernario centum séstertiós!"

quamus -a -um — quammagnus

ule,gen Ulíus, acc illum

tantus...quantus = tammagnus...quaro

ille -a -ud:¡lie inulus (m)illa gemma (f)i[\ud &rnámentum (n)

quí, ahí plür quibus

nónágintá = xc (90)

scstertii nónáginlá:HSXC

hic haec hoc, da! huic

57

CAP. VIII CAP. viii

qu¡ = i! qul

sing ille illa ¡lludplúr illi illae illa

accipc/ nccipilt.'accipií accipwu

digitusquártus

quártus -a -um = IV (4.)

58

Médus: "Id nimis magnum pretium est! Alií taber-

nárií ánulum gemmátum octógintá séstertiís véndunt."Albínus: "Qul sunt illí tabernáril?" 100

Médus: "Quí in aliís viís tabernas habent."

Albmus: "Quae sunt illae viae in quibus illae taber-nae sunt? Et quae sunt illa ornamenta quae in illls ta-

bernís parvo pretió emuntur? Non sunt ornamenta! Sedaspicite haec ornamenta: hós ánulós, has gemmás, has iosmargaritas! Haec ornamenta proba sunt! Ñeque pre-tium hórum órnámentórum nimis magnum est i"

Médus: "Accipe nummós nónágintá — aut nüllós!"

Albínus: "Num híc nónágintá séstertií sunt?"

Médus: "Numera eos!" lio

Albínus numeral séstertiós, quorum numeras estnónágimá.

Albínus: "Sunt nónágintá."Médus: "Satisne est?"

Albínus non responde!, sed nummós sümit Médóque 115ánulum dat. Albínus pecúniam accipit et Médó ánulumvéndit séstertiís nónágintá.

Médus sé ad Lydiam vertit: "Accipe hunc ánulum ab

amícó tuó..." Médus ánulum in digitó Lydiae pónit. Inquó digitó? In digitó medió. 120

Médus: "Hic ánulus ad digitum tuum non convenit.Ánulus nimis parvus est aut digitus nimis magnus!"

Lydia: "Ó Méde! Digitus medius nimis magnus est.Pone ánulum in digitó quártó!"

125 Médus ánulum in digitó Lydiae quártó pónit. Ánulus

satis magnus est et ad digitum convenit, nam digitusquártus non tantus esi quantus digitus medius. Lydia

laeta digitum suum aspicit et amicó suó ósculum dat.

Médus et Lydia á taberna abeunt. Lydia, quae RO-

BO mae habitat, Médó viam mónstrat.

Albínus rürsus clánat: "Ornamenta! Ór-ná-men-ta!"et aliós virós pecuniosos, quorum amícae nülla autpauca ornamenta babeat, exspectat.

GRAMMATICA LATINA135 Prónómina 'quis', 'qul', V, 'ille'

[A] Masculinum..Quis saccum portal? Servas saccum portal. Qul servus?

Servus qul saccum portal esl Syrus. h/ille servus saccumportal.

140 lülius servum vocat. Quem servum? Servus qucm lüliusvocal est Syrus. lülius eumJülum servum vocat.

lülius dominus serví esl. Cuius serví? Syrus esl servus cuiusdominus lülius esl. lülius dominus eius/illíus serví est.

lülius servó málum dai. Cui servó? Servus cui lülius má-145 lum dat esl Syrus. lülius elliüi servó málum dat.

Saccus á servo portátur. Á quó servó? Servus á quó saccusporiáiur esl Syrus. Saccus ab eó/iUo servó ponáiur.

Serví saceos ponan t. Quí serví? Serví qul saceos porianísuní Syrus et Léander. fí/UR serví saceos ponan i.

150 lülius servó* vocat. Quds servós? Serví quós lülius vocatsunt Syrus el Léander. lülius eos/illas servós vocat.

lülius dominus servórum est. Quorum servórum? Serví quo-rum dominus esl lülius suní Syrus el Léander. lülius domi-nus eóntm/illdrum servórum esl.

ünum prdnómen (¡>rdn)dúo prónómjna

Singuláris:nóminátlvus(jwslquiuillequi...?is servus = ille servus

accüsátivusqucm eum illum

gcnclivuscuita eius ütius

dalivuscuieiiltt

ablátivusquó eó illó

Plürílis:nóminálivusqui ii UR

accúsáiívusí/uos eos illas

gcnclivusquorum córum illónaa

59

CAP. VIH

dativusquibus üs iua

ablativosquibus iís iltís

Singuláris:nóminátívusquae ea illa

accüsátívusquam eam iUam

gcnclivuscuius eius illius

dalivuscuitíilK

ablátívusquá eá illa

Plürális:nóminátívusquae cae lilac '

accúsativusquás eos illas

genetivusquorum cárum iUárum

üalivusquibus Si illis

ablativusquibus ils iltis

Singuláris:nñminálívusquid/qund id itíudqund...?

accüsálivusquidíquod id illudqiuxl...?

60

lülius servís mala dat. Quibus servís? Serví quibus lülius 155mala dat sunt Syrus et Léander. I. ns/illis servís mala dat.

Saccl á servís portamur. Á quibus servís? Serví á quibussaccí portamur sunt Syrus et Lcander. Ab iis/illís servís saccíportamur.[B] Fémininum. 160

Ancilla abest. Quae ancillá? Ancilla quae abest est Syra.EaJilla ancillá abest.

IQlius ancillam vocal. Quam ancillam? Ancilla quam IQliusvocat est Syra. lúlius eamtillam ancillam vocat.

IQlius dominus ancillae est. Cuius ancillae? Syra est ancillá 165cuius dominus lülius est. I. dominus cius/illius ancillae est.

lülius ancillae málum dat. Cui ancillae? Ancilla cui IQliusmálum dat est Syra. lülius cVillí ancillae málum dat.

IQlius ab ancillá salütátur. A quá ancillá? Ancilla á quálülius salütátur est Syra. IQlius ab calilla ancillá salütátur. 170

Ancillae absunt. Quae ancillae? Ancillae quae absunt suntSyra ct Délia. Eaefiüae ancillae absunt.

lúlius ancillás vocat. Quás ancillás? Ancillae quás IQliusvocat sunt Syra et Délia. lülius eás/illás ancillás vocat.

IQlius dominus ancillárum est. Quorum ancillárum? Ancil- 175lae quorum dominus est IQlius sunt Syra et Délia. lülius do-minus eárum/illárum ancillárum est.

lülius ancillís mala dat. Quibus ancillis? Ancillae quibuslülius mala dat sunt Syra et Délia. I. iis/illis ancillís mala dat.

lülius ab ancillíj salütátur. Á quibus ancillís? Ancillae á 180quibus IQlius salütátur sunt Syra et Délia. Ab iis/ilfís ancillísIQlius salütátur.[C] Néutrum.

Quid est ánulus? Ánulus est órnámentum. Quod órnámen-tum? Ánulus est órnámentum quod digitum órnat. Idlillud 185órnámentum pulchrum est.

Quid Lydia in eolio habet? Órnámentum babel. Quod órná-mentum? Órnámentum quod Lydia in eolio habet est líneamargarítárum. Lydia idliüud órnámentum amat.

CAP. VIII

190 Pretium órnámentt est HS (= séstenii) C. Cuius órnámentí?Órnámentum CMI'UJ preiium est HS c est ánulus. Pretium eius

/illius órnámenti est HSC.Fluvius oppidó aquan dat. Cui oppidó? Oppidum cui flu-

vius aquam dat est Capua. Fluvius ei/i¡K oppidó aquam dat.195 Cornélius in parvo oppidó habitat. In quó oppidó? Oppi-

dum in quó Cornélius habitat est Tusculum. In eólüló oppidó

habitat Cornélius.Quae oppida prope Rómam sunt? Ostia et Tusculum sunt

oppida quae prope Rómam sunt. Ea/illa oppida prope Ro-

200 mam sunt.Albínus ornamenta véndit. Quae ornamenta? Ornamenta

quae A. véndit sunt ánuli. Bolilla ornamenta véndit A.Pretium órnámentórnm est HS c. Quorum órnámentórum?

Ornamenta quorum pretium est HS c ánulí sunt. Pretium eó-

205 rum/iUdrum órnámentórum est HS C.Fluvü oppidfe aquam dant. Quibus oppidls? Oppida quibus

fluvii aquam dant sunt Capua et Brundisium. Fluvü its/illís

oppidís aquam dant.Féminae ornamentó délectantur. Quibus órnámentis? Ór-

210 ñámenla quibus íeminae délectantur sunt margarítae et gem-mae. /ís/i//ís órnámentis délectantur íeminae.

Prónomen 'hic'MascuRmm

Sing. Nóm.hic mürus215 Acc. hunc mürum

Gen. huius müriDat. huic muróAbl. hoc muró

Plür. Ndm.tíi müri220 Acc. hós muros

Féminínum Néutrumhaec via hoc verbumhanc viam hoc verbumhuius viae huius verbíhuic viae huic verbohác viá hoc verbohae viae haec verbahas viás haec verba

Gen. hórum mürórum hárum viárum hórum verbórumDat. his mürís his vüs his verbis .Abl. hís mürís his vüs his verbis

gcncüvusCU1U5 CÍUS iltlUS

dativuscui ei illi

ablitivusquéeoiUó

Plürális:nóminátívusquae ea illa

accüsátívusquae ea illa

genetivusquorum cañan iílorum

dativusquibus iís ilfís

ablátivusquibus iís illís

•ff

ttl

«M

smg.m.hictome

hoc

plür.m.Aihashórum

f. n.hace hochanc hochuiushuichác hoc

(. n.hae haechas haechárum hórumhishis

61

CAP. VIII CAPITVLVM NONVM CAP. IX

Vocabula nova:tabernagemmamargaritatabernáriusórnámentumánuluslineadigituscollumpretiumséstertiuspecuniosasgemmátusmediusquártusvígintíociógintinónágimávénditconsistí!emitaspicitabitaccipitórnatclámaimónstratosienciitcónstatconvcnitaliusilletañí usquantussatisnimisautprónómen

PENSVM AQu-est Albínus? Est tabernárius qu-ornamenta véndit. Qu-órnámenta? Ornamenta qu- Albínus véndit sunt gemmae etmargaritae. Qu- emit Médus? Órnámentum emit. Qu- órná-mentum? Órnámentum qü- Médus emit est ánulus c- preti-um est HS c. Digitus in qu- ánulus pónitur est digitus quártus.

H- servus Médus, ill- Dávus est. Lydia h- servum amat,non ill-. Lydia amíca h- serví est, non ill-. Lydia h- servóósculum dat, non ill-. Lydia ab h- servó amátur, non ab ill-.

H- oppidum est Tusculum, ill- est Brundisium. Cornéliusin h- oppidó habitat, non in ill-. Viae h- oppidl parvae sunt.

PENSVM BGemmae et margaritae — pulchra sunt. Aemilia multa orna-menta á lülió —. Aemilia — in eolio et ánulum in — habet.Multae feminae ante tabernam Albín! — et ornamenta eiusaspiciunt. Viri ornamenta — et íeminls dant. — gemmátuscentum séstertils —. — ánulí est centum séstertil, sed Médus— (xc) tantum habet. Albínus: "Nónágintá non — esti" Mé-dus: "Accipe nónágintá séstertiós — nüllós!" Ánulus ad digi-tum médium non —: digitus medius — magnus est. Sedánulus convenit ad digitum — (iv), qul non — est quantusdigitus —. Lydia laeta digitum suum — et cum Médó átaberna —. Lydia Médó viam —.

PENSVM CQuid Albínus véndit?Á quó Aemilia ornamenta accipit?Ambulatne Médus cum dominó suó?Ubi Médus et Lydia cónsistunt?Cur Médus margaritas non emit?Cür Lydia nüllum ánulum habet?ístne vacuus sacculus Medí?Quot séstertils cónstat ánulus gemmátus?Ad quem digitum ánulus convenit?

62

PASTOR ET OVES

/ Hic vir, qul in campó ambulat, pastor lülii est. Pastor

non sólus est in campó, nam canis niger cum eó est et

centum oves: una ovis nigra et ündécentum oves albae.

Pastor ünam ovem nigraro et multas oves albas habet. Is

5 est dominus ovis nigrae et ovium albárum. Pastor ovi

nigrae et ovibus albls aquam et cibum dat. Cum Qná ove

nigra et ündécentum ovibus albís pastor in campó est.

Cibus ovium est herba, quae in campó est. In rlvó est

aqua. Oves in campó herbam edunt, et aquam bibunt é

10 rívo, qu¡ Ínter campum et silvam est. Canis herbam non

est, ñeque pastor herbam est. Cibus pástóris est pañis,

quí inest in saccó. lülius pastor! suó pánem dat. Pastor

can! suó cibum dat: canis á pástóre cibum accipit. Ita-

que canis pástórem amat.

ün-dé-centum » 1C (99)

albus -»-um «-» niger-gra-grum

sing plürnam ovis ovaate ovem ovifjgen ovis avilandat ovi ovihusabl ove ovil-ui

rivus = parvus fluvius

pañis

¿si eduntvir pánem Islvirt plneoí edunt

63

CAP. IX I CAP. IX

nng piarnóm pastor pastoresacc pastórem pastoresgen pastoril pistórumdat pástórí pistón fruíabl pástóre pástónfcus

ünus móns (< monis)dúo montesvallis *•» rnñnsuna arborduae arborés

lupus

una nubesduae nubes

sub prp+abl «-» supráumbra «-» sol

umbram petit = ad um-bram adit

pastor in umbra iacet

oves albas relinquit = abovibus albis abit

64

In Italia sunt mullí pastóles. Qui viá Appiá Roma 15

Brundisium it mullos pastores videt in campls. Nume-

rus pástórum magnus est. Dominí pástóribus suís ci-

bum dant. Canes á pástóribus cibum accipiunt.

Post campum montes sunt. ínter montes sunt valles.

In campó est collis. (Collis est móns parvus.) In colle 20

arbor est. In silva multae arborés sunt. Oves non in silva

ñeque in monte, sed in campó sunt. In silva est lupus.

Pastor et oves lupum timent, nam lupus oves est. In silvls

et in montibus lup! sunt, in vallibus nuil! sunt lup!.

Sol in cáelo est suprá campum. In cáelo nülla nubes 25

vidétur. Caelum est suprá terram. Montes et valles,

campí silvaeque sunt in térra. In cáelo sol et nubes sunt,

sed suprá hunc campum caelum sine nübibus est. Ita-

que sol lücet in campó.

Pastor in solé ambulat. Sub arbore autem umbra est. 30

Pastor, quí nüllam núbem videt in cáelo, cum cañe et

ovibus ad arborem adit. Pastor umbram petit. Etiam

oves umbram petunt: post pástórem ad arborem ad-

eunt. Pastor oves suás ad arborem dücit.

Ecce pastor in umbra arboris iacet cum cañe et ovi- 35

bus. Arbor pastor! et can! et ovibus umbram dat; sed

ovis nigra cum paucis alus in solé iacet. Pastor, qu!

fessus est, oculós claudit et dormit. Canis non dormit.

Dum pastor in herbá dormit, ovis nigra ab ovibus albís //

abit et ad rlvum currít. Ovis nigra oves albas relinquit et 40

rivum petit; aquam bibit é rivó, et in silvam intrat!

Canis látrat: "Baubau!" Pastor oculós aperit, oves

aspicit, ovem nigram aón videt. Pastor oves numeral:

"Una, duae, tres, quanuor, quinqué ündécentum."

45 Numerus ovium est ündécentum, non centum. Nüllae

oves albae absunt, sedabest ovis nigra. Pastor et canis

oves albas relinquunt et silvam petunt. Pastor saccum

cum pane in colle relioquit.

Dum céterae oves ápástóre numerantur, ovis nigra in

50 magna silva, ubi via nülla est, errat. Ovis, quae iam

procul á pástóre céterisque ovibus abest, ñeque caelum

ñeque sólem suprá se videt. Sub arboribus sol non lü-

cet. Ovis nigra in umbra est.

In térra Ínter arborés sunt vestlgia lupí. Ubi est lupus

55 ipse? Non procul abest. Ovis vestigia lupi in térra videt,

ñeque iupum ipsum videt. Itaque ovis lupum non ti-

met. Parva ovis sine timóre Ínter arborés errat.

Lupus autem prope ovem est. Pastor et canis procul

ab eá sunt. Lupus, qu! cibum non habet, per silvam

60 errat. Lupus in silva cibum quaerit, dum pastor et canis

ovem nigram quaerunt.

Pastor: "Ubi est ovis nigra? Age! quaere ovem, canis,

et reper! eam!" Canis ovem quaerit et vestigia eius in

térra reperit, ñeque ovem ipsam reperit. Canis látrat.

65 Pastor: "Ecce vestigia ovis. Ubi est ovis ipsa? Düc me

ad eam, canis!" Canis dominum suum per silvam dücit

ad ovem, sed ovis procul abest.

Lupus ululat: "Uhü!" Et ovis et canis lupum audiunt.

vestigium

lupus ipsí, acc lupumipsum

limor -6ris (gen) m< timet

ÍM4H«tf«M

Ül

IJM€M•4

ovis ípsa, acc ovem ipsam

dúcil dücumdüc! dúciie! (imp)

65

CAP. IX

ll déns

únus déns (< dcris)dúo denles

ac-currit < ad-curril

propc «-» pnicul

clamor -ñris (geni m< clámat

pastor ovcm in umcrñsim-pónil (< in-pónii;

dC-clinálm -ñmnj(dicl)< declina!

¡nudas -! m: modóuW

-u -ae

-am -ax

•ae -úrum

•ac -ís

-a -ís

66

Canis currit. Ovis cónsistit et exspectat dum lupus ve-

nit. Ovis bálat: "Baba!" 70

l£ccc lupus quí ante ovcm cst! lam ovis lupum ipsum

ante se videt. Oculí lupi in umbrá lücent ut gemmae et

denles ut margaritae. Parva ovis oculós claudit et denles

lupi exspectat. Lupus collum ovis petit dentibus...

Sed ecce canis accurrit! Lupus sé ab ove vertit ad 75

cancm, quí ante lupum cónsistit et denles ostendit. Lu-

pus ululat. Canis lálrat. Ovis báiai.

Pastor, quí iam prope cst, clámat: "Pete lupum!" Ca-

nis clámórem pástóris audit, et sine timóre lupum pelit.

Lupus autem ovem relinquit et montes petit. xo

Pastor quoque accurrit el ovem suam, quae in térra

iacct, aspicit. In cólló eius sunt vestigia dentium lupi!

Ovis oculós apcrit ct ad pástórem suum bálat.

Pastor laetus ovem in umerós impónit eamque portal

ad celeras oves, quae sine pástórc in campó erranl. xs

Procul in monie lupus ululat.

GRAMMATICA LATINADcclinátid vocábulñrum[I] Declinado prima.

Vocübulum 'ínsula' déclinátur hóc modo: 90Singuláris I'lürális

Nñmináñvus insulja ¡nsul|acAccüsátivus insuljam insul|ás(Icnctivus insul|uc insuljárumDativas insulte ínsulas 95Ahláiñaa insuljá Insul|ís

CAP. IX

Hóc modo déclinantuí multa vocábula íeminina. Exempla:femina, puella, filia, domina, ancilla, familia, littera, pecu-nia, mensa, villa, aqua,via, silva, térra, cét.

100 [II] Declinado secunda.Sing.

Nóm. [A] serv|«íAcc. serv|amGen. serv|í

105 Dat. serv|<5Abl. servio

Sing. Plür.[B] verb|um verb|a

verbjum verb|averb|í verb|órwmverb|ó verb|«verbjó verb|«

Pir.serv|ísetvjóíserv|orumserv|&serv|w

[A] Ut 'servus' déclinantur vocábula masculina: ftlius, domi-nus, fluvius, numerus, nummus, hortus, násus, mürus,equus, saccus, umerus, amicus, oculus, campus, rivus, lu-

110 pus, cét.; puer, vir, líber (nóm. sing. sine -us).[B] Ut 'verbum' déclinantur vocábula neutra: oppidum, ex-emplum, baculum, óstium, cubiculum, speculum, málum,ornámentum, collum, pretium, caelum, vestigium, cét.[III] Déclinátió tertia.

115 Sing. Piar.Nóm. [A] pástot pástór|«Acc. pástór|em pástór|«Gen. pástórjú *pástór|umDat. pástór|í pástór|t'¿>us

120 Abl. pástórje pastor|ifcwi[A] Ut 'pastor' déclinantur haec vocábula: sol sólis, timor-óris, clamor -óris (mase.); arbor -óris (fem.); cét.[B] Ut 'ovis' déclinantur haec vocábula: pañis, collis, vallis,canis (gen. plür. canum); nubes -is (nóm. sing. -es); móns

125 montis, déns dentis (nóm. sing. -i < -«); et alia multa. Fémi-nina sunt: ovis, vallis, nubes; masculina: pañis, collis, móns,déns.

PENSVM AIn Italia sunt multi pastor-. Numerus pastor- magnus est.Pastor lülii ünum can- et multas ov- habet. Pastor est domi-

Sing.[B] ov|í'j

ov|emov|iíovjíov|e

Plür.ov|«ov|éíovji'umov|t'6u5

hóc modo : ut 'Ínsula'

-usl-um -V-a-tan -ds/-a

-í -anón

-o -is

-ó -ü

-/-is

-em

-is

-i

-is

-á

-uml-ium

-ibas

-ibus

67

CAP. IX

Vocábula nova:campuspastorcanisoviscibusherbarivuspañismónsvalliscollisarborsilvalupussolcaclumtérranubesumbravestigiumtimordénsclamormodusnigcralbusündécentumest eduntbibitlücetpeútdücitiacetrelinquitlitraterratquaeritreperitululatbálataccurrit :ímpónilipseproculsuprisubdumutdéclinatiódeclina!

68

ñus can- et ov-. Can- « ov- pastor- amant. Cibus ov- estherba, cibus pastor- est pan-. Pastor pan- est.

In coll- una arbor est. Pastor cum can- et ov- ad arbor- it.lam pastor in umbrá arbor- iacet. Arbor pastor- et can- etov- umbram dat, sed ov- nigra in sol- iacet. Nüllae nüb-ante sol- sunt. In silva multae arbor- sunt, sub arbor- umbraest. Ov- nigra á pastor- céterisque ov- discédit. Canis ov-videt.

PENSVMBPastor et centum — in — sunt. Pastor ovibus aquam et —dat. Cibus ovium est —, cibus pástóris est —. Pastor pánem—. Oves herbara — et aquam — é—.

Sol —, nülla — in cáelo — hunc campum vidétur. In colleuna — est, in — multae arborés sunt. — arboribus umbraest. Pastor oves suás ad arborem —. — pastor in — arborisiacet, ovis nigra celeras oves — et silvam —. In térra sunt —lupl; lupus — non procul abest. Lupus in silva cibum —,dum pastor et — pvern quaerunt.

PENSVMCNum pastor sólus in campó est? . ,.<• •Quot oves habet pastor? .A quo canis cibum accipit?Suntne montes prope pástórem?Ubi sunt valles?Quid est collis?QuS it pastor?Cür pastor umbram petit?Quo it ovis nigra?Quid ovis in térra videt?Cür lupus ovem nigram non est?

CAPITVLVM DEC1MVM CAÍ'.

BESTIAE ET HOMINÉS

/ Equus et asinus, leo et lupus, canis et ovis béstiae sunt.

Leo et lupus sunt béstiae ferae, quae alias bestias capi-

unt et edunt. In África sunt mullí leonés. Pastores Áfri-

cae leonés timent, nam leonés non sólum oves pástórum

5 edunt, sed etiam pastores ipsós! Non bestia, sed homo

est pastor; leonés autem non sólum alias bestias, sed

etiam hominés edunt. Ferae et hominés amicl non sunt.

Canis amtcus hominis est, ea bestia fera non est.

Aliae béstiae sunt aves, aliae piscés. Aquila est magna

10 avis fera, quae parvas aves capit et est. Aves in aere

volant. Piscés in aquá natant. Hominés in térra ambu-

lant. Avis duas álás habet. Homo dúos pedes habet.

Piscis ñeque álás ñeque pedes habet. Avis quae volat

álás movet. Homo qul ambulat pedes movet. Piscis qu!

15 natat caudam movet. Cum avis volat, álae moventur.

Cum homo ambulat, pedes moventur. Cum piséis na-

avés in aere volant

hominés in térra ambu-lam

piséis in aquá naiant

leo -ónis m, pl leones-ónum

ferus -a -um

leo

uda

homo -inis m, pl hominés-inum

fera = bestia fera

aquila y^

ácr aeris m

pcs pedís m, pl pedes -um

.. pés ala

cauda

69