BANK I KREDYT marzec 200686 Systemy Finansowe

Wst´p

Niniejszy artyku∏ jest próbà usystematyzowania wiedzyo leasingu, stosunkowo m∏odym narz´dziu finansowym,od 2002 r. stopniowo zdobywajàcym uznanie rynku. Je-go narodzinom towarzyszy∏o wiele burzliwych wyda-rzeƒ. Poczàtkowy brak regulacji systemowych skutkowa∏du˝à swobodà interpretacji niedoskona∏ego prawa, ro-dzàc trudne do przewidzenia konsekwencje. Zasadaswobody gospodarczej dopuszcza∏a mo˝liwoÊç prowa-dzenia przedsi´biorstwa Êwiadczàcego us∏ugi lesingoweprzez podmioty majàce ograniczone zaplecze finansowe.Te czynniki sprawi∏y, ˝e ró˝ne Êrodowiska mogà od-miennie odbieraç histori´ rozwoju bran˝y leasingowej.

Zasadne wydaje si´ przedstawienie obecnego do-robku bran˝y, która w ostatnich latach przesz∏a rady-kalnà metamorfoz´. Doczeka∏a si´ ogólnych regulacjiprawnych, które stworzy∏y ramy prawne umowy leasingu. Uporzàdkowano rynek pod kàtem dostawcówus∏ug, g∏ównie powiàzanych z sektorem finansowym.

W pierwszej cz´Êci artyku∏u przedstawiono obo-wiàzujàce przepisy prawne regulujàce funkcjonowanieumowy leasingowej. Zaprezentowano g∏ówne cechy le-asingu, zarówno jego konsekwencje podatkowe, jaki bilansowe. W dalszej cz´Êci porównano leasing z kre-dytem, pokazujàc cechy leasingu i przyczyny wysokiejpopularnoÊci tego produktu wÊród ma∏ych i Êrednichprzedsi´biorstw.

Dla zobrazowania znaczenia leasingu w gospodar-ce zaprezentowano rozwój rynku leasingowego w Euro-pie i w Polsce. Omówiono tak˝e struktur´ leasingu, po-tencjalne kierunki rozwoju i g∏ówne bariery rozwojunajwa˝niejszych rodzajów transakcji leasingowych.

Istota umowy leasingowej

Leasing jest specyficznà umowà, gdy˝ ∏àczy cechyumowy najmu z umowà kredytowà. Cechà wspólnà

tych dwóch umów jest finansowanie zakupu dóbrtrwa∏ego u˝ytku i oddawanie ich do u˝ytkowania.W tym zakresie ma ona cechy umowy najmu, gdy˝przekazuje zakupione dobra do u˝ytkowania bez na-bywania przez u˝ytkownika prawa w∏asnoÊci przed-miotu umowy w trakcie trwania umowy. Podobieƒ-stwo do umowy kredytowej sprowadza si´ do pozosta-wienia przysz∏emu u˝ytkownikowi przedmiotu pe∏ne-go prawa wyboru nabywanej rzeczy i prawa do ozna-czenia zbywcy1. Rola podmiotu udzielajàcego leasin-gu sprowadza si´ tu, podobnie jak w przypadku umo-wy kredytowej, do finansowania zakupu ÊciÊle okre-Êlonych dóbr.

Drugà cechà upodabniajàcà umow´ leasingudo umowy kredytowej jest ostateczne przeniesieniena u˝ytkownika prawa w∏asnoÊci finansowanej rzeczy.W umowie kredytowej w∏asnoÊç finansowanej rzeczypozostaje po stronie kredytobiorcy. W praktyce w∏a-snoÊç ta cz´sto jest ograniczana, do czasu ca∏kowitejsp∏aty kredytu, poprzez ustanawianie ró˝nego rodzajuograniczeƒ prawnych stanowiàcych zabezpieczeniekredytu. W umowie leasingowej w∏asnoÊç finansowa-nego przedmiotu pozostaje po stronie podmiotu finan-sujàcego do czasu ca∏kowitego rozliczenia umowy.Po tym okresie u˝ytkownik dóbr nabywa prawo prze-niesienia w∏asnoÊci u˝ytkowanej rzeczy.

Mo˝na zatem przyjàç, ˝e istotà umowy leasingujest finansowanie zakupu dóbr trwa∏ego u˝ytku, ichczasowe odp∏atne oddanie do u˝ytkowania korzystajà-cemu, z mo˝liwoÊcià przeniesienia prawa w∏asnoÊcipo zakoƒczeniu umowy.

Problematykà leasingu w prawie mi´dzynarodo-wym zajà∏ si´ Mi´dzynarodowy Instytut UnifikacjiPrawa Prywatnego w Rzymie (UNIDROIT)2. W maju1988 r. na konferencji w Ottawie dokona∏ on jednoli-

Leasing w Polsce – stan prawny i perspektywy rozwojuMarcin Kruk

1 Zbywca – podmiot (osoba) b´dàcy dostawcà (sprzedawcà) przedmiotu leasingu.2 www.unidroit.org (http://www.unidroit.org/english/conventions/1988 leasing/1988leasing-e.htm).

87BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe

tej systemowej regulacji problematyki leasingu. Przy-j´to „Konwencj´ UNIDROIT o mi´dzynarodowym leasingu finansowym”, której celem by∏o ujednolice-nie zasad prowadzenia mi´dzynarodowej dzia∏alnoÊcileasingowej przez podmioty prawa z ró˝nych syste-mów prawnych.

W myÊl postanowieƒ wy˝ej wymienionej Kon-wencji, przez umow´ leasingu rozumiemy trójstron-nà transakcj´, w której finansujàcy dokonuje zakupu(zgodnie ze specyfikacjà korzystajàcego i na warun-kach z nim uzgodnionych), dóbr inwestycyjnych,których u˝ywanie w celach profesjonalnych przeka-zuje korzystajàcemu w zamian za zap∏at´ stawki leasingowej.

W tak zdefiniowanej umowie za∏o˝ono, ˝e finansu-jàcy dokonuje swojego Êwiadczenia jednorazowo, nie-jako z góry, poprzez sfinansowanie zakupu dóbr inwe-stycyjnych i przekazanie ich do odp∏atnego u˝ytkowa-nia na poczàtku trwania umowy. Korzystajàcy zobo-wiàzany jest zap∏aciç w póêniejszym terminie, z góryokreÊlonà liczb´ rat. Istotnà cechà takiej umowy jestroz∏o˝enie w czasie wzajemnych Êwiadczeƒ przez stro-ny umowy. Ta cecha zadecydowa∏a o potrzebie szcze-gó∏owego uregulowania wzajemnych praw finansujàce-go3 i korzystajàcego4. W Êwietle szczegó∏owych posta-nowieƒ ww. konwencji umowa leasingowa powinnacharakteryzowaç si´ mi´dzy innymi nast´pujàcymi cechami:

– korzystajàcy samodzielnego wybiera przedmiotleasingu oraz dostawc´, nie polegajàc wy∏àczniena wiedzy finansujàcego.

– finansujàcy nabywa przedmiot leasingu na pod-stawie i w zwiàzku z umowà, o której dostawca wie, ˝ezosta∏a zawarta lub b´dzie zawarta mi´dzy finansujà-cym a korzystajàcym,

– okreÊlajàc rat´ leasingowà, nale˝y uwzgl´dniçamortyzacj´ ca∏oÊci lub znacznej cz´Êci przedmiotu leasingu,

– przedmiot leasingu mo˝e zostaç wykorzystanywy∏àcznie do celów zawodowych zwiàzanych z prowa-dzeniem przedsi´biorstwa,

– korzystajàcy przejmuje na siebie ca∏e ryzykozwiàzane z u˝ywaniem i posiadaniem przedmiotu leasingu,

– przedmiot leasingu mo˝e byç przekazany w sub-leasing5.

Definicje z 1988 r. z jednej strony ograniczy∏y mo˝-liwoÊç zawierania transakcji leasingowych z podmiota-mi prowadzàcymi dzia∏alnoÊç gospodarczà, z drugiejzaÊ strony istotnie przyczyni∏y si´ do rozwoju bran˝y

leasingowej, dajàc pierwsze essentialia negotii6 umowyleasingu.

Leasing w Kodeksie cywilnym

Historia rozwoju gospodarczego niejednokrotnie do-wiod∏a, ˝e podstawowym czynnikiem gwarantujàcymsta∏y rozwój gospodarczy sà stabilne i jednoznaczneuregulowania prawne normujàce relacje gospodarcze.Polska, wychodzàc naprzeciw powy˝szej regule, nale˝ydo jednego z pierwszych paƒstw w Europie normujà-cych poj´cie leasingu w Kodeksie cywilnym. Dokonanotego 26 lipca 2000 r., kiedy Sejm Rzeczypospolitejuchwali∏ zmian´ w Kodeksie cywilnym, wprowadzajàcjednolite systemowe regulacje okreÊlajàce treÊç umowyleasingu. Autor rozwiàzaƒ koncepcyjnych, prof. dr hab.Jerzy Poczobut, niewàtpliwie zadba∏ o w∏aÊciwe wywa-˝enie praw i obowiàzków stron umowy leasingu, dajàctym samym stabilne podstawy do rozwoju rynku leasingowego w Polsce.

W art. 7091 Kodeksu cywilnego7 nast´pujàco zdefi-niowano umow´ leasingu: „Przez umow´ leasingu finan-sujàcy zobowiàzuje si´, w zakresie dzia∏alnoÊci swojegoprzedsi´biorstwa, nabyç rzecz od oznaczonego zbywcyna warunkach okreÊlonych w tej umowie i oddaç t´rzecz korzystajàcemu do u˝ywania albo u˝ywania i po-bierania po˝ytków przez czas oznaczony, a korzystajàcyzobowiàzuje si´ zap∏aciç finansujàcemu w uzgodnio-nych ratach wynagrodzenie pieni´˝ne, równe co naj-mniej cenie lub wynagrodzeniu z tytu∏u nabycia rzeczyprzez finansujàcego”. W dalszej cz´Êci Kodeks cywilnyokreÊla nast´pujàce wyznaczniki umowy leasingu:

• Finansujàcy nie odpowiada przed korzystajàcymza wybór przedmiotu leasingu.

• Finansujàcy nie odpowiada przed korzystajàcymza wady przedmiotu leasingu (z wy∏àczeniem wad po-wsta∏ych na skutek okolicznoÊci, za które finansujàcyponosi odpowiedzialnoÊç).

• Finansujàcy kupuje przedmiot leasingu na wa-runkach okreÊlonych w umowie leasingowej.

• Z mocy ustawy z chwilà zakupu przedmiotu leasingu na korzystajàcego przechodzà wszelkieuprawnienia z tytu∏u wad rzeczy z wy∏àczeniem prawado odstàpienia od umowy ze zbywcà.

• Bezwzgl´dnym obowiàzkiem korzystajàcego jestterminowa odp∏atnoÊç za korzystanie z rzeczy w umó-wionych terminach.

• Korzystajàcy ponosi pe∏ne ryzyko zwiàzanez u˝ytkowaniem i posiadaniem rzeczy.

• Korzystajàcy nie mo˝e przekazaç przedmiotu le-asingu osobie trzeciej bez zgody finansujàcego.

3 Finansujàcy – podmiot (osoba) Êwiadczàcy us∏ug´ leasingowà, potoczniezwany leasingodawcà.4 Korzystajàcy – podmiot (osoba), korzystajàcy z zakupionych dóbr na podsta-wie umowy leasingowej, potocznie zwany leasingobiorcà. 5 Subleasing jest to stan, w którym ten sam przedmiot leasingu przekazany jestdo u˝ytkowania kolejnemu korzystajàcemu na podstawie odr´bnej umowy leasingu.

6 Essentialia negotii sà to zasadnicze warunki umowy, które przesàdzajào istocie prawnej umowy.7 Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).

BANK I KREDYT marzec 200688 Systemy Finansowe

• Sprzeda˝ przedmiotu leasingu przez finansujà-cego nie narusza postanowieƒ umowy leasingu. Na-bywca wst´puje w stosunek leasingu w miejsce finan-sujàcego.

• W przypadku rozwiàzania umowy leasinguprzed terminem z powodu utraty rzeczy lub na skutekokolicznoÊci, za które korzystajàcy ponosi odpowie-dzialnoÊç, rozliczenie umowy powinno si´ odbyç po-przez zap∏acenie przez korzystajàcego wszystkich prze-widzianych w umowie, a niezap∏aconych jeszcze rat,pomniejszonych o korzyÊci, jakie finansujàcy uzyska∏wskutek ich otrzymania przed umówionym terminem.

Jak widaç z powy˝szego podsumowania, Kodekscywilny nie zajmuje si´ kwestià podzia∏u leasinguna potocznie zwany leasing finansowy czy leasing ope-racyjny. Nie zajmuje si´ równie˝ opcjà zakupu rzeczyprzez korzystajàcego. Te kwestie zosta∏y doÊç szczegó∏o-wo opisane w prawie podatkowym i ustawie o rachun-kowoÊci. Zaprezentowane uregulowania umowy leasin-gu wprowadzajà do prawa poj´cie leasingu, wywa˝ajàcrównoczeÊnie prawa i obowiàzki stron umowy leasingu,która do czasu wprowadzenia definicji kodeksowychby∏a ró˝nie kszta∏towana przez uczestników rynku. Naj-wa˝niejszym osiàgni´ciem tego aktu jest uregulowaniewzajemnych relacji w zakresie skutków utraty rzeczy,odpowiedzialnoÊci finansujàcego za wady rzeczy orazskutków zaprzestania p∏acenia rat leasingu. Drugà wa˝-nà cechà omawianych regulacji jest fakt, ˝e wi´kszoÊçprzepisów ma charakter dyspozytywny8. Tym samymz jednej strony tworzà ramy prawne, wyznaczajàc stan-dard, do którego umowa leasingu powinna dà˝yç.Z drugiej strony nie hamujà rozwoju tego typu umów,umo˝liwiajàc stronom doÊç du˝à swobod´ ustalaniawzajemnego stosunku zobowiàzaniowego.

Leasing finansowy i leasing operacyjny

Polskie prawodawstwo nie pos∏uguje si´ nazwami leasingu finansowego i leasingu operacyjnego. Ustawy:o podatku dochodowym od osób prawnych9 oraz o po-datku dochodowym od osób fizycznych10, jak te˝ ustawao podatku od towarów i us∏ug11 przewidujà zawieraniedwóch rodzajów kontraktów leasingowych. Podstawowàró˝nicà mi´dzy tymi umowami jest okreÊlenie stronyumowy dokonujàcej odpisów amortyzacyjnych do celówpodatkowych. W jednym przypadku za∏o˝ono, ˝e amor-tyzacji przedmiotu leasingu dokonuje korzystajàcy,w drugim – ˝e finansujàcy. W konsekwencji powy˝szegopodzia∏u w ˝yciu gospodarczym utrzyma∏y si´ nazwy

leasing finansowy i operacyjny. Przypadek, w którymodpisów amortyzacyjnych przedmiotu leasingu dokonu-je korzystajàcy, nazwano potocznie leasingiem finanso-wym. JeÊli natomiast odpisów amortyzacyjnych dokonu-je finansujàcy, a czas trwania umowy jest nie krótszy ni˝40% normatywnego okresu amortyzacji12, mamy do czy-nienia z leasingiem operacyjnym.

Obie koncepcje wywodzà si´ z cywilistycznej defi-nicji umowy leasingu. Za∏o˝ono w niej, ˝e umowa leasingu zawierana jest na czas okreÊlony, a op∏ata leasingowa jest jedynym Êwiadczeniem p∏atnym w ra-tach i powinna pokrywaç co najmniej wysokoÊç wydat-ków poniesionych przez finansujàcego na zakup przed-miotu leasingu.

Leasing finansowy i leasing operacyjny w prawie podatkowym

W konsekwencji zmian wprowadzonych przez prawocywilne i w zwiàzku z pilnà potrzebà ostatecznego, jed-noznacznego uregulowania kwestii opodatkowaniastron umowy leasingu13 opracowano nowelizacj´ ustawpodatkowych. W dniu 6 wrzeÊnia 2001 r. Sejm uchwa-li∏ ustaw´ o zmianie ustawy o podatku dochodowymod osób prawnych i o podatku dochodowym od osób fi-zycznych. Nowe przepisy wesz∏y w ˝ycie 1 paêdzierni-ka 2001 r. (w stosunku do cz´Êci przepisów za∏o˝ono, ˝eb´dà bezwzgl´dnie obowiàzywaç od 1 stycznia 2002 r.).Najistotniejszym skutkiem omawianych ustaw jest jed-noznaczne, klarowne okreÊlenie zasad:

– rozpatrywania kosztów oraz przychodów podat-kowych korzystajàcego i finansujàcego w leasingu fi-nansowym i operacyjnym,

– przeniesienia w∏asnoÊci przedmiotu leasinguna korzystajàcego lub na rzecz osób trzecich,

– podzia∏u leasingu na finansowy i operacyjny,– realizacji transakcji leasingu nieruchomoÊci.W tabeli 1 przedstawiono unormowane w omawia-

nych ustawach zasady podatkowego rozliczania leasin-gu finansowego i operacyjnego.

Drugà bardzo istotnà kwestià uregulowanà przezomawiane ustawy jest doprecyzowanie definicji umo-wy leasingu. W pierwszym rozdziale przytoczono ko-deksowà definicj´ umowy leasingu. W jednej z jej cz´-Êci okreÊlono, ˝e przez umowy leasingu rozumie si´mi´dzy innymi umowy, w których korzystajàcy doko-nuje jednego Êwiadczenia w ratach o sumie równej conajmniej wartoÊci poczàtkowej przedmiotu leasingu.W rozumieniu kodeksowym wykup nie jest cz´Êcià te-go jednego Êwiadczenia p∏aconego przez korzystajàcego

8 Dyspozytywny to znaczy nieobligatoryjny.9 Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych(Dz.U. nr 54, poz. 654 ze zm.).10 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych(Dz.U. nr 14, poz. 176 ze zm.).11 Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i us∏ug (Dz.U. nr 54,poz. 535 ze zm.).

12 Przez normatywny okres amortyzacji rozumiemy okres, w którym zostaniedokonana ca∏kowita amortyzacja przedmiotu naliczona zgodnie zasadamiokreÊlonymi w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. 13 Opodatkowanie stron umowy leasingu oraz zagadnienie przeniesienia pra-wa w∏asnoÊci przedmiotu leasingu do czasu wprowadzenia omawianych ustawby∏y ró˝nie interpretowane organy skarbowe. Sytuacja ta istotnie ogranicza∏arozwój bran˝y leasingowej, tworzàc w tym czasie atmosfer´ niepewnoÊci codo ostatecznych skutków podatkowych zawartych kontraktów leasingowych.

89BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe

w ratach. Stanowi dobrowolnà opcj´, prawo nabyciarzeczy. W istocie jest oddzielnà od umowy leasinguumowà kupna sprzeda˝y rzeczy, wynikajàcà z wype∏-nienia postanowieƒ umowy leasingu. Po konfrontacjiuregulowaƒ kodeksowych z koncepcjà minimalnejwartoÊci koƒcowej prawa podatkowego w leasingu ope-racyjnym zauwa˝amy, ˝e transakcje leasingu operacyj-nego zawierane na krótkie okresy nie spe∏niajà warun-ków okreÊlonych w definicji kodeksowej umowy leasingu. Dzieje si´ to z czysto ekonomicznych powo-dów. Koncepcje minimalnej wartoÊci koƒcowej okre-Êlajà doÊç wysokie wartoÊci koƒcowe dla krótkich okre-sów umów leasingu operacyjnego. Je˝eli wartoÊç koƒ-cowa ustawowo dla danego przedmiotu leasingu wyno-si np. 20%, trudno sobie wyobraziç korzystajàcego, któ-ry zobowià˝e si´ w okresie trwania umowy do sp∏ace-nia ca∏ej wartoÊci poczàtkowej przedmiotu leasingui jednoczeÊnie na koƒcu, zgodnie z istotà umowy leasingu, b´dzie oczekiwa∏ przeniesienia w∏asnoÊcina siebie, p∏acàc dodatkowe 20% wartoÊci przedmiotuleasingu. Kontrakt taki by∏by nieop∏acalny dla korzy-stajàcego. Dlatego w tego rodzaju umowach korzystajà-cy nie sp∏aca w ratach ca∏ej wartoÊci poczàtkowejprzedmiotu leasingu. Cz´Êç wartoÊci poczàtkowej za-warta jest w wartoÊci wykupu. Taka umowa nale˝ydo grupy umów nienazwanych i zawierana jest zgodniez zasadà swobody umów (art. 353 Kodeksu cywilnego).Pozostawienie takiego stanu prawnego utrzyma∏obyniepewnoÊç i swobod´ interpretacji zasad opodatkowa-nia tej grupy umów. Dlatego w Êwietle prawa podatko-wego wyró˝nik leasingu, polegajàcy na tym, ˝e sumaÊwiadczeƒ p∏aconych przez korzystajàcego ma pokry-waç co najmniej wartoÊç poczàtkowà przedmiotu leasingu, zosta∏ potraktowany szerzej, ni˝ to wynika

z definicji kodeksowych. Do sumy Êwiadczeƒ p∏aco-nych przez korzystajàcego prawo podatkowe zaliczarównie˝ cen´ sprzeda˝y, o ile opcj´ t´ zawierajà posta-nowienia kontraktu leasingowego. Ten niuans w ró˝-nym definiowaniu wyró˝nika umowy leasingu staje si´istotny z punktu widzenia stosowania wobec bardzodu˝ej grupy umów jednoznacznych zasad opodatkowa-nia stron umowy leasingu.

Przeprowadzone zmiany w prawie podatkowymnale˝y oceniç pozytywnie. Rozszerzajà one definicje leasingu, wprowadzajà jednolite zasady opodatkowa-nia. Przyczyniajà si´ tym samym do ograniczenia wy-st´pujàcych wczeÊniej szerokich mo˝liwoÊci interpre-towania zasad opodatkowywania stron umowy leasin-gu. Wydaje si´, ˝e spoÊród obszarów nieuregulowanychw tych ustawach dla dalszego rozwoju bran˝y istotnejest uporzàdkowanie zasad zmiany korzystajàcego (ce-sji praw z umowy leasingu na nowego korzystajàcego)w trakcie trwania umowy leasingu. Przyj´te regulacjeniewàtpliwie przyczyni∏y si´ do dalszego rozwojutransakcji leasingowych.

Leasing finansowy i leasing operacyjny w polskim prawie bilansowym

Przed 1 stycznia 2002 r., tj. przed wejÊciem w ˝ycienowelizacji ustawy o rachunkowoÊci uchwalonej w li-stopadzie 2000 r.14, leasing w sprawozdaniach finan-sowych by∏ ewidencjonowany zgodnie z przyj´tymw kraju ustawodawstwem podatkowym. Wiàza∏o si´to z istotnym zafa∏szowaniem faktycznej sytuacji eko-nomiczno-finansowej podmiotów finansujàcego i ko-rzystajàcego. Korzystajàcy nie by∏ zobowiàzany

Tabela 1 Cechy umowy leasingu finansowego i operacyjnego z punktu widzenia ustaw: o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o podatku dochodowym od osób fizycznych

* Pe∏na definicja hipotetycznej wartoÊci netto okreÊlona zosta∏a przez art. 17a ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ustawa (op.cit.) orazart. 23a ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (op.cit.) i sprowadza si´ w uproszczeniu do nast´pujàcej definicji: wartoÊç hipotetyczna rów-na jest wartoÊci poczàtkowej przedmiotu leasingu pomniejszonej o sum´ odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu degresywnej metody amortyzacji zewspó∏czynnikiem równym 3 dla danego okresu umowy.

14 Ustawa z dnia 29 wrzeÊnia 1994 r. o rachunkowoÊci (Dz.U. nr 76, poz. 694ze zm.).

BANK I KREDYT marzec 200690 Systemy Finansowe

do wykazywania umowy leasingu – umowy o charak-terze umowy kredytowej – w swoim bilansie w odpo-wiednich pozycjach majàtku trwa∏ego i zobowiàza-niach. Finansujàcy nalicza∏ amortyzacj´ od przekaza-nego w leasing majàtku oraz zalicza∏ do przychodówzarówno udzia∏ w∏asny korzystajàcego, jak i ca∏à rat´leasingowà. Zachwiano tym samym zasadà adekwat-noÊci w czasie przychodów i kosztów. Takie zasadyrachunkowoÊci prowadzi∏y do patologii poprzez za-fa∏szowanie wyników firm leasingowych i sytuacji fi-nansowej korzystajàcego. Mo˝liwe by∏o bardzo istotnekreowanie wyniku finansowego spó∏ki leasingowejza poÊrednictwem nowych kontraktów z wysokimudzia∏em w∏asnym korzystajàcego. W pierwszymokresie umowy wykazywano wysoki przychód, którynie mia∏ odzwierciedlenia w kosztach. Koszty by∏ywykazywane póêniej w rezultacie naliczania odpisówamortyzacyjnych. Powy˝sze mechanizmy drastyczniezaciemnia∏y obraz sytuacji finansowej spó∏ek leasingowych zg∏aszajàcych wysokie zapotrzebowaniena kapita∏ obcy, niezb´dny do finansowania nowychkontraktów15.

Wspomniana nowelizacja ustawy o rachunkowoÊciwychodzi∏a naprzeciw Mi´dzynarodowym StandardomRachunkowoÊci. Zmiana ustawy o rachunkowoÊci zosta-∏a uchwalona w listopadzie 2000 r., lecz z powodu bar-dzo istotnych zmian prezentowania kontraktów leasin-

gowych zastosowano roczne vacatio legis i w pe∏nym za-kresie zacz´∏a obowiàzywaç od 1 stycznia 2002 r.

Podobnie jak w Kodeksie cywilnym równie˝w ustawie o rachunkowoÊci w praktyce mamy do czy-nienia z jednym rodzajem leasingu. Ustawa ta niewprowadza podzia∏u na leasing finansowy czy leasingoperacyjny sensu stricto. Zalicza leasing zdefiniowanyprzez prawo podatkowe jako leasing operacyjny czy leasing finansowy do jednej kategorii, o cechach zbli˝o-nych do cech leasingu finansowego. Pozostawia to, coprawda, mo˝liwoÊç wystàpienia innej kategorii leasin-gu ni˝ leasing finansowy. Stworzenie umowy spe∏niajà-cej jednoczeÊnie kryteria okreÊlone przez prawo podat-kowe dla umowy leasingu operacyjnego i niepodlegajà-cej ani jednemu z siedmiu kryteriów art. 3 ust. 4 usta-wy o rachunkowoÊci wydaje si´ jednak bardzo trudne.

W praktyce ustawa ta odwróci∏a dotychczasowerelacje. W sprawozdaniach finansowych spó∏ek leasin-gowych Êrodki trwa∏e i towarzyszàcà im amortyzacj´zastàpiono nale˝noÊciami. Do wyniku finansowego za-licza si´ jedynie cz´Êç raty leasingowej jako przychodyodsetkowe. U korzystajàcego w bilansie pojawiajà si´majàtek trwa∏y i towarzyszàce mu odpisy amortyzacyj-ne, a po stronie pasywnej – odpowiednio – zobowiàza-nia krótko- i d∏ugoterminowe. Wprowadzenie tychzmian by∏o zgodne z podstawowà zasadà rachunkowo-Êci: wiernego i rzetelnego odzwierciedlania sytuacjiprzedsi´biorstwa. Zasada ta jest ogólnie znana na Êwie-cie pod nazwà true and fair i polega na tym, ˝e: „Spra-

15 Brak przejrzystych regu∏ rachunkowych by∏, wed∏ug autora, jednym z g∏ów-nych czynników recesji bran˝y leasingowej w latach 2000-2001.

Tabela 2 Cechy umowy leasingu finansowego i operacyjnego z punktu widzenia ustawy o rachunkowoÊci

* Pe∏na definicja hipotetycznej wartoÊci netto okreÊlona zosta∏a w art. 17a ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 23a ust. 6 ustawyo podatku dochodowym od osób fizycznych i sprowadza si´ w uproszczeniu do nast´pujàcej definicji: wartoÊç hipotetyczna równa jest wartoÊci poczàtkowejprzedmiotu leasingu pomniejszonej o sum´ odpisów amortyzacyjnych przy zastosowaniu degresywnej metody amortyzacji ze wspó∏czynnikiem równym 3 dladanego okresu umowy.

Leasing finansowy Leasing operacyjny

91BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe

wozdania finansowe sà cz´sto okreÊlone, jako ukazujà-cy prawdziwy i rzetelny obraz przedsi´biorstwa i pre-zentujà uczciwie sytuacj´ finansowà przedsi´biorstwa,jego dokonania i zmiany w tej sytuacji.”16

W tabeli 2 przedstawiono konsekwencje bilansowe(wed∏ug ustawy o rachunkowoÊci) dla umowy leasingufinansowego i operacyjnego.

Nale˝y zaznaczyç, ˝e w myÊl ustawy o rachunko-woÊci powy˝sze regulacje dotyczà tylko tych podmio-tów, których roczne sprawozdania finansowe podlegajàobowiàzkowi badania17. Zastrze˝enie to jest bardzoistotne, gdy˝ w praktyce omawiana zmiana nak∏adana korzystajàcych, których sprawozdania finansowepodlegajà obowiàzkowi badania, prowadzenie ksiàg ra-chunkowych wed∏ug dwóch schematów: na potrzebyrozliczenia podatkowego i na potrzeby rachunkowe18.Pozosta∏a grupa mo˝e prowadziç jednà ksi´g´ rachun-kowà zgodnie z wczeÊniej omówionymi przepisami po-datkowymi.

Podatek VAT w umowie leasingu finansowego i operacyjnego

Âwiadczenie wy˝ej zdefiniowanych us∏ug leasingo-wych obj´te jest podatkiem VAT. Ustawodawca wpro-wadzi∏ jednak dwie zasady opodatkowania umowy leasingu podatkiem VAT19:

– leasing zakwalifikowany przez prawo podatko-we do kategorii leasingu finansowego potraktowano jakdostaw´ towaru, opodatkowujàc z góry ca∏à wartoÊçÊwiadczenia, jakà korzystajàcy ma zap∏aciç w zwiàzkuz zawarciem umowy leasingu,

– leasing zakwalifikowany przez prawo podatko-we do kategorii leasingu operacyjnego uznano za us∏u-g´, w której podstawà do naliczenia nale˝nego podatkuVAT jest wartoÊç Êwiadczonej w danym okresie us∏ugiwyra˝onej w bie˝àcej racie leasingowej.

Zastanawiajàce jest, ˝e ustawa o VAT dzieli umo-wy spe∏niajàce wczeÊniej wskazane kryteria cywili-styczne – okreÊlajàce w istocie takà samà treÊç wzajem-nego stosunku zobowiàzaniowego i ró˝niàce si´ pra-wem do dokonywania podatkowych odpisów amorty-zacyjnych – w pierwszym przypadku leasing traktowa-ny jest jak sprzeda˝ na raty, natomiast w drugim przy-padku jak us∏uga, której celem jest odp∏atne korzysta-nie z rzeczy – zgodnie z cywilistycznà istotà umowy leasingu.

Wprowadzenie powy˝szego podzia∏u w sposobienaliczania podatku VAT rodzi bardzo istotne konse-

kwencje dla dalszego rozwoju poszczególnych rodza-jów leasingu.

Leasing finansowy cechuje si´ znacznie wi´kszymobcià˝eniem podatkowym w momencie zawieraniakontraktu. Korzystajàcy na poczàtku umowy leasingufinansowego zobowiàzany jest do zap∏acenia podatkuVAT naliczonego od ca∏oÊci wartoÊci Êwiadczenia, ja-kie ma zap∏aciç finansujàcemu. Stanowi to istotnà ba-rier´ zawierania takich kontraktów. W leasingu opera-cyjnym korzystajàcy p∏aci podatek VAT naliczonyod wartoÊci us∏ugi Êwiadczonej w danym okresie.Na poczàtku kontraktu VAT nalicza si´ tylko od warto-Êci udzia∏u w∏asnego i innych op∏at towarzyszàcych.

Zasady odliczania przez korzystajàcego naliczonegopodatku sà takie same dla obu rodzajów umowy leasingu.

Zasady odliczania podatku VAT od samochodów osobowych

Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarówi us∏ug zmieni∏a zasady odliczania podatku VAT od sa-mochodów osobowych i samochodów osobowo-ci´˝a-rowych. Po przesz∏o nieca∏ym roku funkcjonowaniatzw. wzoru Lisaka, art. 86 ust. 3 omawianej ustawy od-chodzi od koncepcji w nim prezentowanych. Radykal-nie ograniczono prawo do odliczania podatku VATod samochodów osobowych majàcych homologacj´ sa-mochodu ci´˝arowego. Przesta∏o istnieç poj´cie samo-chodu osobowego z „kratkà”. W zamian wprowadzonorozwiàzanie korzystniejsze dla posiadaczy samocho-dów osobowych. W przypadku nabycia samochoduosobowego lub innego pojazdu o masie ca∏kowitej nie-przekraczajàcej 3,5 tony odliczenie wyniesie maksy-malnie 60% podatku zawartego w cenie auta, jednaknie wi´cej ni˝ 6 tys. z∏.

Leasing a kredyt – porównanie

Porównanie cech umowy leasingu i kredytu pod kàtemekonomicznych skutków decyzji o finansowaniu dzia-∏alnoÊci inwestycyjnej za pomocà leasingu lub kredytuwymaga powrócenia do opisanych wczeÊniej cech leasingu. W tabeli 3 zestawiono cechy leasingu opera-cyjnego, finansowego i kredytu bankowego.

Najpierw przeanalizowano zagadnienie VAT w in-westycji. VAT nie jest podatkiem, którego ostatecznymp∏atnikiem jest przedsi´biorca. Dlatego dokonuje onkompensaty VAT-u naliczonego z nale˝nym VAT-emna zasadach okreÊlonych w ustawie o podatku od towa-rów i us∏ug. W uproszczeniu sprowadza si´ to do po-mniejszenia wartoÊci podatku, jaki przedsi´biorca zo-bowiàzany jest odprowadziç do urz´du skarbowegoz tytu∏u sprzeda˝y w danym miesiàcu, o wartoÊç podat-ku VAT zap∏aconego kontrahentom w wyniku dokona-nych zakupów niezb´dnych do Êwiadczenia us∏ugi lubprowadzenia przedsi´biorstwa.

16 J. Ostaszewski: Cywilno-prawne, podatkowe i bilansowe uregulowaniatransakcji leasingowych wed∏ug stanu prawnego na dzieƒ 01.01.2002 r. Mate-ria∏ wewn´trzny Kredyt Lease SA, s. 20. 17 Art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowoÊci.18 Ta sama umowa leasingu na potrzeby prawa podatkowego b´dzie umowàleasingu operacyjnego, a na potrzeby prawa rachunkowego – leasingiem finan-sowym.19 Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i us∏ug (Dz.U. nr 54,poz. 535 ze zm.).

BANK I KREDYT marzec 200692 Systemy Finansowe

JeÊli w danym miesiàcu wartoÊç zakupów na po-trzeby prowadzenia przedsi´biorstwa jest mniejszaod sumy uzyskiwanych przychodów ze sprzeda˝y, niewyst´puje „nadp∏acenie” VAT-u. Jest to sytuacja po-wszechna w okresach, w których nie prowadzi si´ in-westycji. Odwrotnie jest w okresach aktywnoÊci inwe-stycyjnej. Suma wydatków cz´sto jest wówczas wy˝szaod wartoÊci miesi´cznych przychodów. Nast´puje nad-p∏acenie podatku VAT. Przedsi´biorca niejako finansu-je podatek do czasu dokonania pe∏nej kompensaty lubotrzymania zwrotu nadp∏aconego podatku.

W przypadku finansowania inwestycji Êrodkamiw∏asnymi, kredytem bankowym czy poprzez leasing fi-nansowy20 podmiot decydujàcy si´ podjàç aktywnoÊçinwestycyjnà musi zapewniç Êrodki na okresowe finan-sowanie VAT-u. Leasing operacyjny w tym zakresiewychodzi naprzeciw oczekiwaniom klienta. To przed-si´biorstwo leasingowe kupuje przedmiot inwestycji,bioràc na siebie rozliczanie podatku VAT od dokona-nych zakupów. Podatek VAT naliczany jest proporcjo-nalnie do wartoÊci us∏ugi Êwiadczonej przez finansujà-cego, a wi´c jest rozk∏adany na raty. Korzystajàcy mo˝edokonywaç bie˝àcej kompensaty podatku naliczonegoz podatkiem nale˝nym. Cecha ta niweluje jednà z po-wa˝nych barier prowadzenia dzia∏alnoÊci inwestycyj-nej przez przedsi´biorstwa. Zosta∏a zauwa˝ona i bardzodoceniona przez ma∏e firmy, które wykorzystujàc leasing operacyjny rozwiàzujà równie˝ zagadnienie fi-nansowania VAT-u w inwestycjach, oszcz´dzajàc dzi´-ki temu wiele czasu potrzebnego na procedury zwiàza-ne z otrzymaniem zwrotu VAT-u z urz´du skarbowego.

Dalsze porównanie narz´dzi finansowania inwesty-cji b´dzie si´ odnosiç do ca∏kowitego efektu ekonomicz-nego inwestycji przeprowadzonej za pomocà leasinguoperacyjnego i kredytu bankowego. Leasing jako produktbardziej z∏o˝ony, którego dostarczenie przez instytucje

finansowe wymaga poniesienia wy˝szych kosztów, b´-dzie wy˝ej oprocentowany od kredytu bankowego. Dla-tego w zaprezentowanej analizie za∏o˝ono, ˝e koszt le-asingu jest o 1,5% wy˝szy od kosztu kredytu. W zapre-zentowanej symulacji przyj´to poni˝sze za∏o˝enia.

Przedmiotem inwestycji jest samochód ci´˝arowyo wartoÊci 80.000 z∏ netto:

– stawka amortyzacyjna – 20% rocznie,– stawka podatku dochodowego dla podmiotów

gospodarczych – 19%,– okres umowy – symulacja:

model A: 48 miesi´cy,model B: 24 miesiàce,

– udzia∏ w∏asny – 20% = 16 000 z∏,– op∏ata manipulacyjna – 1,5%,– stopa procentowa zastosowana w umowie:

dla leasingu: 9%,dla kredytu: 7,5%.

Mimo przyj´cia za∏o˝enia o wy˝szej stopie procen-towej dla umowy leasingu wynik analizy wskazujena wy˝szà op∏acalnoÊç finansowania inwestycji za po-mocà leasingu operacyjnego. W omawianym przypadkupo 24 miesiàcach finansowania inwestycji za pomocàkredytu jedynie 44% poniesionych wydatków stanowikoszt uzyskania przychodu. W leasingu operacyjnympo dwóch latach 86% wydatków stanowi koszt uzyska-nia przychodu. Wykazany efekt b´dzie mala∏ wraz zezrównywaniem si´ d∏ugoÊci trwania kontraktu leasingo-wego z normatywnym okresem amortyzacji zakupione-go przedmiotu. W takim przypadku nalicza si´ 100%odpisów amortyzacyjnych, które stanowià koszt uzyska-nia przychodów. WielkoÊç tarczy podatkowej21 b´dziepodobna dla obu modeli finansowych. O efektywnoÊci

Tabela 3

20 W konsekwencji potraktowania przez ustaw´ o podatku od towarów i us∏ugleasingu finansowego jako dostawy.

21 Tarcza podatkowa (ang. tax shield) – skutek zmniejszenia obcià˝eƒ podat-kowych jednostki w wyniku poniesienia pewnych kosztów uznawanychw przepisach podatkowych za koszt uzyskania przychodów. Rodzaje tarcz po-datkowych i g∏´bsze wyjaÊnienie poj´cia mo˝na znaleêç w: Finanse ma∏ychi Êrednich przedsi´biorstw. Praca zbiorowa pod red. W. Pluty, Warszawa2004, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 60.

Leasing operacyjny Leasing finansowy Kredyt bankowy

93BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe

narz´dzi finansowych zadecyduje wtedy oprocentowa-nie przyj´te w umowach. Porównanie za pomocà po-wy˝szej metody dwóch modeli finansowania inwestycjidla transakcji, których d∏ugoÊç jest równa normatywne-mu okresowi amortyzacji przy za∏o˝eniu równych stópprocentowych, da podobne wyniki.

Porównujàc leasing operacyjny jako narz´dzie fi-nansowania inwestycji z kredytem inwestycyjnym,mo˝na zaobserwowaç nast´pujàce prawid∏owoÊci:

a) dodatni efekt zastosowania leasingu operacyjne-go jest tym wi´kszy, im:

– krótszy jest okres leasingu w stosunku do norma-tywnego okresu amortyzacji,

– wy˝szy jest udzia∏ w∏asny,– wy˝sza jest stawka podatku dochodowego;b) korzystajàcy nie musi z góry finansowaç podat-

ku VAT od inwestycji; podatek VAT roz∏o˝ony jestna raty i mo˝e byç sukcesywnie rozliczany w czasietrwania kontraktu;

c) przedmiot leasingu jest g∏ównym zabezpiecze-niem kontraktu; nie wyst´pujà dodatkowe koszty zwià-zane z ustanowieniem zabezpieczeƒ na przedmiocie in-westycji;

d) z us∏ugà leasingowà zazwyczaj dostarczany jestnast´pujàcy dodatkowy pakiet us∏ug:

– atrakcyjne ubezpieczenie Êrodków trwa∏ych,– rejestracja pojazdu w przypadku Êrodków

transportu.

Rozwój leasingu w Europie

Jak wspominano, umowa leasingu jest stosunkowom∏odym narz´dziem finansowym. Publikowane przez

Leaseurope22 dane o wartoÊci Êrodków trwa∏ych odda-nych w Europie w leasing si´gajà 1978 r. Od tego czasuobserwujemy sta∏à tendencj´ do wzrostu rynku.W ostatnich pi´ciu latach Êredni roczny wzrost wartoÊciÊrodków oddanych w leasing w Europie wynosi∏ 7,5%.Wspó∏czynnik penetracji leasingu, liczony jako wartoÊçÊrodków oddanych w leasing w stosunku do inwestycjiogó∏em, w ciàgu ostatnich pi´ciu lat mia∏ tendencj´wzrostowà i w krajach Europy wyniós∏ Êrednio 17,2%.Wspó∏czynnik ten jest ró˝ny dla poszczególnych regio-nów Europy i przyjmuje wartoÊci od 24,5% dla WielkiejBrytanii do 8% dla paƒstw Beneluksu. WartoÊç Êrod-ków zaanga˝owanych w finansowanie przedmiotów leasingu na koniec 2004 r. w Europie ocenia si´ na 603,8mld EUR. Dane te Êwiadczà o ciàg∏ym wzroÊcie popular-noÊci leasingu jako narz´dzia finansowego.

W Polsce rozwój bran˝y leasingowej ÊciÊle wià˝esi´ z transformacjà ustrojowà. Wraz z otwarciem gospo-

Tabela 4 w z ∏

0

50

100

150

200

250

War

toÊç

Êro

dkó

w t

rwa∏

ych

w m

ld E

UR

1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004

Wykres 1 WartoÊç Êrodków trwa∏ychoddanych w leasing w Europie w latach1978–2004

èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych Leaseurope(www.leaseurope.org)

22 Leaseurope jest europejskà organizacjà, której celem jest reprezentowanieinteresów bran˝y leasingowej i wspieranie jej w budowaniu przyjaznego Êro-dowiska umo˝liwiajàcego rozwój transakcji leasingowych.

Sposób wyliczenia

Leasing A

Wyniki

Leasing B

Sposób wyliczenia

Leasing A

Wyniki

Leasing B

BANK I KREDYT marzec 200694 Systemy Finansowe

darki rynkowej zacz´∏y powstawaç podmioty gospodar-cze, których celem by∏o Êwiadczenie us∏ug leasingo-wych. Poczàtkowo by∏y to przewa˝nie ma∏e firmy ob-s∏ugujàce lokalne rynki. Swojà ofert´ kierowa∏y do roz-wijajàcych si´ w latach 90. ma∏ych i Êrednich przedsi´-biorstw. Sektor MSP wykazywa∏ wówczas wysokie za-potrzebowanie na zewn´trzne êród∏a finansowania in-westycji. Cechy transakcji leasingowej pozwoli∏y stwo-rzyç produkt finansowy wychodzàcy naprzeciw ocze-kiwaniom klientów. Wymagania formalne ograniczonodo minimum, a os∏ona podatkowa, jakà daje transakcjaleasingu operacyjnego, zdoby∏a uznanie przedsi´bior-ców. Te dogodne warunki rozwoju bran˝y leasingowejzak∏óci∏o jednak powstanie wielu patologii. CzeÊçz nich wiàza∏a si´ z brakiem spójnego unormowaniaumowy leasingu w prawie (stan prawny do 2000 r.).Cz´Êç wynika∏a z finansowania bardzo m∏odej gospo-darki nara˝onej na wysokie ryzyko niepowodzenia po-dejmowanej dzia∏alnoÊci gospodarczej.

Brak systemowych uregulowaƒ prawnych przy-czyni∏ si´ do tego, ˝e na rynku nie wyst´powa∏ jednoli-ty standard umowy leasingu. Organy skarbowe ró˝nieinterpretowa∏y niespójne w tym zakresie regulacje, wy-dajàc postanowienia, które cz´sto mia∏y negatywnekonsekwencje dla stron umowy leasingu.

Finansowanie m∏odej gospodarki o niskim kapitalepierwotnym, po∏àczone z prowadzeniem liberalnej poli-tyki oceny zdolnoÊci kredytowej, wobec braku przep∏y-wu informacji mi´dzy podmiotami Êwiadczàcymi us∏u-gi leasingu skutkowa∏o wyst´powaniem wysokiego od-setka z∏ych d∏ugów. Prywatne spó∏ki leasingowe cz´stoukrywa∏y powsta∏e straty, wykorzystujàc ówczeÊnieobowiàzujàce przepisy rachunkowe do zaliczaniado przychodów spó∏ki ca∏ego udzia∏u w∏asnego z nowe-go kontraktu leasingowego. Mo˝liwe by∏o zatem prezen-towanie zysków w rachunku wyników, choç w rzeczy-wistoÊci poziom strat z nietrafionych leasingów prze-wy˝sza∏ kapita∏y w∏asne spó∏ki. Mechanizm ten orazfakt, ˝e bank, finansujàc obcà spó∏k´ leasingowà, tracimo˝liwoÊç prowadzenia w∏asnej polityki kredytowej,sta∏y si´ w 1999 r. podstawowà przyczynà prowadzeniaprzez niemal wszystkie banki w Polsce jednolitej polity-ki w sprawie stopniowego ograniczania finansowaniaobcych spó∏ek leasingowych.

Brak nowych zewn´trznych êróde∏ finansowaniadzia∏alnoÊci leasingowej prowadzi∏ do masowego za-mykania prywatnych spó∏ek, cz´sto z nara˝eniem inte-resu korzystajàcych oraz banków finansujàcych pry-watne spó∏ki23.

Omówione powy˝ej czynniki doprowadzi∏y do po-wstania nieprzychylnej atmosfery wokó∏ umowy leasingu, zarówno wÊród klientów, jak i wÊród bankówfinansujàcych transakcje leasingowe.

Dopiero wprowadzenie omówionych wczeÊniejregulacji prawnych, zapoczàtkowanych w 2000 r.,oraz dzia∏anie spó∏ek leasingowych powiàzanychz sektorem bankowym zacz´∏y normowaç ryneki nadawaç transakcjom lesingowym dzisiejszy kszta∏t.Uregulowania Kodeksu cywilnego, pomimo charakte-ru przepisów dyspozytywnych, sta∏y si´ dla bran˝ystandardem, jaki musi spe∏niaç kontrakt leasingowy.Nowe przepisy podatkowe zakoƒczy∏y blisko dziesi´-cioletnià dowolnoÊç interpretacyjnà opodatkowywa-nia stron umowy leasingowej, otwierajàc nowe mo˝-liwoÊci rozwoju bran˝y. Potwierdzeniem powy˝-szych zdarzeƒ sà dane obrazujàce wielkoÊç rynku leasingowego w Polsce.

W 2000 i 2001 r. nastàpi∏a recesja na rynku. War-toÊç Êrodków przekazanych w leasing spad∏a. Dokona-∏a si´ gwa∏towna wymiana uczestników rynku,po czym stopniowo odbudowywano zaufanie do kon-traktu leasingowego, umo˝liwiajàc spe∏nianie przez leasing funkcji akceleratora rozwoju przedsi´biorczo-Êci. Jest on podstawowym narz´dziem finansowaniadzia∏alnoÊci inwestycyjnej mikroprzedsi´biorstw. Sek-tor MSP staje si´ g∏ównym odbiorcà us∏ug leasingo-wych w Polsce.

Dynamika wzrostu wartoÊci Êrodków oddanychw leasing w Polsce w ciàgu ostatnich trzech lat jestznacznie wy˝sza od Êredniej europejskiej i wynosiÊredniorocznie 29%. Zdefiniowany wy˝ej wskaênik pe-netracji leasingu na koniec 2004 r. wyniós∏ oko∏o 11%.Dane te Êwiadczà, ˝e bran˝a leasingowa w Polsce znaj-duje si´ obecnie w fazie stabilnego rozwoju. Wymienio-ne wskaêniki makroekonomiczne w porównaniu zeÊrednimi wartoÊciami w innych krajach europejskichpozwalajà na stwierdzenie, ˝e w Polsce istnieje du˝ypotencja∏ wzrostu bran˝y leasingowej.

Struktura rynku leasingowego

Na rynku leasingowym wyst´puje silna specjalizacjaw finansowaniu poszczególnych rodzajów dóbr inwe-stycyjnych. Prowadzi to do podzia∏u rynku na siedempodstawowych grup Êrodków trwa∏ych, które tworzàniemal oddzielnie dzia∏ajàce rynki. O ich rozwoju decy-dujà odmienne czynniki makroekonomiczne i prawne.Cz´Êç przedsi´biorstw leasingowych specjalizuje si´

23 W ciàgu ostatnich 10 lat udzia∏ w rynku firm leasingowych niepowiàzanychz bankiem spad∏ z 50% do 2%.

1 4602 518

4 20 5

6 6107 544

6 906 6 4457 841

11 081

13 751

10 252

0

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

12 000

14 000

mln

z∏

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 III kw. 2005

Wykres 2 WartoÊç leasingowanychprzedmiotów

èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych ZPL (www.leasing.org.pl)

95BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe

w finansowaniu tylko wybranych Êrodków trwa∏ych.Powy˝szy kszta∏t rynku jest wynikiem wyst´powaniadwóch g∏ównych prawid∏owoÊci. Po pierwsze, ka˝dagrupa Êrodków trwa∏ych wymaga∏a zbudowania od-dzielnych kana∏ów dystrybucji. Po drugie, poszczególnegrupy Êrodków trwa∏ych ró˝nià si´ mi´dzy sobà tem-pem utraty wartoÊci w czasie, co determinuje tempoutraty wartoÊci zabezpieczenia kontraktu leasingowego.

Pierwotnie powy˝szy podzia∏ nie by∏o taki klarow-ny. Na poczàtku lat 90. spó∏ki leasingowe specjalizowa-∏y si´ w finansowaniu Êrodków transportu i pozosta-∏ych Êrodków trwa∏ych. Stosunkowo wysoki by∏ udzia∏przedmiotów kwalifikowanych dzisiaj do grupy „in-ne”. Oferowano us∏ugi leasingowe dla poszczególnychgrup Êrodków trwa∏ych i prowadzono ocen´ zdolnoÊcileasingowej wed∏ug jednej metodologii, wspólnej dlawielu grup Êrodków trwa∏ych. DoÊwiadczenia w póê-niejszym okresie pokaza∏y, ˝e budowanie portfela leasingowego wed∏ug jednakowej metodologii, bez wy-raênej specjalizacji jest nieefektywne i prowadzi do wy-sokich strat na portfelu.

Dzisiejszy rynek cechuje specjalizacjà, za którà sto-jà wieloletnie doÊwiadczenia w tworzeniu oferty w po-∏àczeniu z ocenà zdolnoÊci leasingowej. To Êwiadomywybór firm leasingowych. Determinuje on ich goto-woÊç do finansowania przedmiotów leasingu z po-szczególnych grup Êrodków trwa∏ych, rozwijajàc tymsamym poszczególne podrynki.

Wyró˝niamy nast´pujàce grupy Êrodków trwa∏ych:– Êrodki transportu,– samochody osobowe,– maszyny i urzàdzenia przemys∏owe,– nieruchomoÊci,– komputery i sprz´t biurowy,– samoloty, statki, tabor kolejowy,– inne.

Cztery pierwsze kategorie sà filarami rynku leasin-gowego i na koniec III kwarta∏u 2005 r. stanowi∏y blisko94% ca∏ego rynku. Koncentracja ta dowodzi wyspecja-lizowania si´ rynku w finansowania wybranych grupÊrodków trwa∏ych. Dane publikowane przez ZwiàzekPrzedsi´biorstw Leasingowych si´gajà 1999 r. Wspó∏-czynnik koncentracji w wymienionych czterech gru-pach wynosi∏ wówczas 88% i stopniowo roÊnie wrazz opisywanym wczeÊniej normowaniem rynku. Wykres3 obrazuje zmian´ struktury rynku leasingowego w Pol-sce w latach 1999–2005.

Udzia∏ rynku Êrodków transportu (razem z samo-chodami osobowymi) stopniowo roÊnie: z 39,9%w 1999 r. do 68,7% w 2003 r. Od 2003 r. obserwujemystopniowy spadek udzia∏u Êrodków transportu w inwe-stycjach finansowanych leasingiem. Tendencj´ t´ mo˝-na t∏umaczyç wystàpieniem dwóch czynników. Pierw-szy to zahamowanie rozwoju rynku sprzeda˝y nowychÊrodków transportu. Wzrost wartoÊci Êrodków odda-nych w leasing mo˝e si´ tu odbywaç jedynie poprzezzwi´kszanie penetracji leasingu. Drugi czynnik wynikaz osiàgni´cia przez spó∏ki leasingowe wysokich przyro-stów wartoÊci Êrodków oddanych w leasing w grupach:maszyny i urzàdzenia oraz leasing nieruchomoÊci. Po-wy˝szà tendencj´ bardzo dobrze obrazuje wykres 4.

Pod koniec 2003 r. spó∏ki leasingowe, Êwiadomebarier wynikajàcych z planowanych zmian w ustawieo VAT i konsekwencji przy∏àczenia Polski do Unii Eu-ropejskiej, rozpocz´∏y przygotowania oferty wychodzà-cej naprzeciw zmieniajàcym si´ wymogom rynku. Spo-dziewane zahamowanie rozwoju rynku sprzeda˝y Êrod-ków transportu zrekompensowano nowymi inwestycja-mi stymulowanymi akcesjà Polski do Unii Europej-skiej. Spó∏ki leasingowe znacznie cz´Êciej finansowa∏ywi´c maszyny i urzàdzenia oraz nieruchomoÊci. Dane

0

20

40

60

80

100

%

1999 2000 2001 2002 2003 2004 III kw.2005

Inne

Samoloty, statki, tabor kolejowy

Komputery i sprz´t biurowy

NieruchomoÊci

Maszyny i urzàdzenia

Samochody osobowe

Ârodki transportu

Wykres 3 Struktura Êrodków przekazanych w leasing w latach 1999–2005

èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych ZPL (www.leasing.org.pl)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

1999 2000 2001 2002 2003 2004 III kw.2005

Inne

Samoloty, statki, tabor kolejowy

Komputery i sprz´t biurowy

NieruchomoÊci

Maszyny i urzàdzenia

Samochody osobowe

Ârodki transportu

Wykres 4 Struktura Êrodków przekazanych w leasing w latach 1999–2005 wed∏ug wartoÊci

èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie danych ZPL (www.leasing.org.pl)

BANK I KREDYT marzec 200696 Systemy Finansowe

pokazujà znaczny przyrost wartoÊci Êrodków trwa∏ychz tych kategorii. Ju˝ po trzech kwarta∏ach 2005 r. war-toÊç maszyn i urzàdzeƒ przekazanych w leasing by∏arówna wartoÊci wszystkich maszyn przekazanych wleasing w 2004 r. Prezentowany spadek wartoÊci rynkunieruchomoÊci w 2005 r. jest niereprezentatywny, gdy˝nie obejmuje pe∏nych okresów sprawozdawczych.Transakcje leasingu nieruchomoÊci cechujà si´ d∏ugimokresem realizacji. Dlatego do pe∏nej oceny rozwoju te-go segmentu wymagane jest porównywanie pe∏nychokresów sprawozdawczych.

Wzrost rynku samochodów osobowych jest wyni-kiem zmian zapisów ustawy o podatku od towarówi us∏ug dotyczàcych rozliczania podatku VAT od tejgrupy Êrodków trwa∏ych. Wed∏ug ustawy mimo doko-nania zmian konstrukcyjnych w samochodach osobo-wych majàcych homologacj´ samochodu ci´˝arowegoprzesta∏y istnieç dotychczasowe mo˝liwoÊci pe∏negoodliczenia podatku VAT. Wprowadzono nowe zasadyrozliczania podatku VAT od samochodów osobowych.Popyt przesunà∏ si´ z jednej grupy Êrodków trwa∏ychna drugà. Wykres 4 prezentuje spadek wartoÊci Êrod-ków transportu przekazanych w leasing na rzecz wzro-stu wartoÊci samochodów osobowych przekazanych w leasing na koniec III kwarta∏u 2005 r.

Potencjalne obszary rozwoju rynku

W artykule wskazano jedynie mo˝liwe kierunki rozwojubran˝y leasingowej. Analiz´ potencjalnych obszarów roz-woju rynku leasingowego przeprowadzono oddzielniedla ka˝dej z wy˝ej wymienionych grup Êrodków trwa-∏ych, gdy˝ o mo˝liwoÊciach rozwoju ka˝dej grupy decy-dujà odmienne czynniki makroekonomiczne i prawne.

Ocen´ rozpocz´to od zbadania potencja∏u rozwo-ju grupy dominujàcej na rynku, tj. Êrodków transpor-tu drogowego. Obejmuje ona dwie podgrupy: Êrodkitransportu drogowego24 oraz samochody osobowe.Potencja∏ rozwoju omawianego rynku b´dzie zale˝a∏g∏ównie od sytuacji na rynku sprzeda˝y nowych sa-mochodów, gdzie obserwujemy ju˝ stan uznawanyprzez specjalistów za kryzys. Sprzeda˝ nowych samo-chodów w Polsce w paêdzierniku 2005 r. spad∏ao 27%25 w stosunku do tego samego okresupoprzedniego roku. W krótkiej perspektywie oznaczato równie˝ sp∏ycenie tej cz´Êci rynku leasingowego.Wzrost wartoÊci Êrodków trwa∏ych przekazanychw leasing jest mo˝liwy jedynie poprzez zwi´kszenieju˝ wysokiego wskaênika penetracji dla tej kategorii.Pozwala na to udost´pnienie leasingu nowym gru-pom konsumentów. Wprowadzone regulacje w Ko-

deksie cywilnym umo˝liwiajà wykreowanie nowejgrupy odbiorców leasingu. Do dzisiaj odbiorcami leasingu by∏y jedynie osoby prowadzàce dzia∏alnoÊçgospodarczà. Obecnie prawo dopuszcza udzielanieleasingu osobom fizycznym. Us∏uga taka nazywanajest leasingiem konsumenckim. Powstanie nowegoproduktu daje szanse na pojawienie si´ nowego po-tencja∏u wzrostu rynku w omawianej kategorii. O je-go praktycznym znaczeniu b´dà decydowaç dalszeewentualne zmiany w ustawie o podatku od towarówi us∏ug, dotyczàce traktowania leasingu finansowegojako us∏ugi, a nie dostawy. W krótkiej perspektywienie nale˝y wi´c oczekiwaç wysokiego wzrostu tegorynku leasingowego. W d∏ugiej perspektywie w przy-padku zmiany zapisów ustawy o podatku VAT,w ocenie autora, nastàpi wzrost rynku.

Drugà wa˝nà kategorià rynku leasingowego jest fi-nansowanie maszyn i urzàdzeƒ. Cechuje si´ ono znacz-nie ni˝szym wspó∏czynnikiem penetracji rynku ni˝ ry-nek samochodów. Ewentualny wzrost rynku mo˝e na-stàpiç dzi´ki zwi´kszeniu inwestycji finansowanychpoprzez leasing oraz wzrostowi popytu inwestycyjne-go. Obserwuje si´ wzrost obu wymienionych czynni-ków. Za wzrostem wspó∏czynnika penetracji przema-wia aktywna polityka banków w zakresie wspieranialeasingu za poÊrednictwem bankowych kana∏ów dys-trybucji. Na wzrost popytu inwestycyjnego ze stronyfirm wp∏ywa przystàpienie Polski do Unii Europejskiej,co powoduje o˝ywienie gospodarcze i wzrost popytuinwestycyjnego26. Rynek leasingu maszyn i urzàdzeƒznajduje si´ wi´c w fazie wzrostu.

Nast´pnà kategorià jest rynek nieruchomoÊci. Zewzgl´du na istot´ przedmiotu leasingu nieruchomo-Êci nale˝à do grupy przedmiotów ch´tnie finansowa-nych przez spó∏ki leasingowe. Do czasu wejÊcia Pol-ski do Unii Europejskiej wyst´powa∏y bariery admi-nistracyjne. Leasing nieruchomoÊci przez podmiotyzagraniczne wiàza∏ si´ z koniecznoÊcià uzyskaniazgody Ministerstwa Spraw Wewn´trznych i Admini-stracji na nabycie nieruchomoÊci. Powy˝sze regulacjewyd∏u˝a∏y czas realizacji transakcji i wprowadza∏yw praktyce wymóg minimalnej wartoÊci transakcji.Przystàpienie Polski do Unii Europejskiej znios∏oopisane restrykcje, otwierajàc nowe mo˝liwoÊci roz-woju rynku. Przynios∏o to wymierne efekty ju˝w 2004 r. Dalszy rozwój rynku b´dzie zale˝a∏ nie tyl-ko od wartoÊci nowo budowanych obiektów, tj.od popytu inwestycyjnego w tym zakresie. Dzi´ki leasingowi nieruchomoÊci mo˝na refinansowaç ju˝istniejàce budynki lub przekszta∏caç zobowiàzaniakrótkoterminowe s∏u˝àce do wybudowania nierucho-moÊci w docelowe finansowanie dopasowane do do-chodów uzyskiwanych z pracujàcego obiektu. Istnie-je zatem wysoki potencja∏ wzrostu rynku. Mo˝na roz-

24 Do Êrodków transportu drogowego zalicza si´: wszelkiego rodzaju samocho-dy ci´˝arowe, samochody dostawcze, przyczepy, naczepy, samochody spe-cjalne i specjalizowane, ciàgniki siod∏owe.25 èród∏o: Samar (www.samar.pl). 26 K. Bielecki: Polski rynek leasingu. Gemini, 2003, s. 55.

97BANK I KREDYT marzec 2006 Systemy Finansowe

wa˝aç rozszerzenie tego rynku o nowà kategori´klientów. Wydaje si´, ˝e leasingowanie mieszkaƒ dlaosób fizycznych mo˝e byç atrakcyjne w sytuacji dy-namicznie rozwijajàcego si´ rynku kredytu hipotecz-nego. Oferta taka mo˝e byç równie˝ ciekawà alterna-tywà wobec cz´sto spotykanego wynajmu mieszkaƒ.Rozwa˝ania na ten temat sà jednak czysto teoretycz-ne, gdy˝ istniejà dwa bardzo istotne ograniczenia wy-nikajàce ze sposobu opodatkowania takiego produktuleasingowego podatkiem VAT27.

Pozosta∏e trzy kategorie rynku leasingowego (kom-putery i sprz´t biurowy, samoloty, statki i tabor kolejo-wy oraz inne) majà marginalne znaczenie dla rynku.Przedmioty z grup komputery oraz inne cechujà si´szybkà utratà wartoÊci. Przedmioty z grupy samoloty,statki i tabor kolejowy wymagajà z kolei d∏ugiego okre-su finansowania. Ze wzgl´du na szybszy spadek warto-Êci przedmiotów leasingu z tych grup ni˝ tempa sp∏atykapita∏u sà mniej ch´tnie finansowane przez bran˝´ leasingowà. Przy dzisiejszym stanie egzekucji prawaw∏asnoÊci w Polsce wydaje si´ ma∏o prawdopodobne,aby omawiane grupy w bliskiej perspektywie wykazy-wa∏y tendencj´ wzrostowà.

Bariery rozwoju bran˝y leasingowej

Do podstawowych barier rozwoju rynku leasingowegonale˝y zaliczyç zmieniajàce si´ prawo. Od maja 2004 r.do sierpnia 2005 r. dwukrotnie zmieniono ustaw´ o po-datku od towarów i us∏ug oraz podstawowe zasadyopodatkowania transakcji leasingowych. Sytuacj´ ryn-ku komplikuje doÊç z∏o˝ony uk∏ad legislacyjny traktu-jàcy leasing odmiennie dla ka˝dej z grup prawa: cywi-listycznego, bilansowego i rachunkowego28. Poni˝ejwymieniono jedynie podstawowe bariery bezpoÊredniowp∏ywajàce na rozwój g∏ównych rynków leasingo-wych. Nie jest to katalog zamkni´ty. Obejmuje jedyniebariery zewn´trzne, niezale˝ne bezpoÊrednio od bran-˝y, lecz wp∏ywajàce na kszta∏t rynku. Nie omówiono turegulacji i barier determinujàcych zasady funkcjonowa-nia przedsi´biorstw leasingowych jako specjalistycz-nych organizacji finansowych, np. z zakresu finanso-wania dzia∏alnoÊci leasingowej (zagadnienie cienkiejkapitalizacji29), czy zasad uznawania dochodu od wy-powiedzianych umów leasingu.

Opisane poni˝ej bariery dotyczà czterech podsta-wowych grup Êrodków trwa∏ych, które stanowià 94%rynku leasingowego w Polsce. A. Rynek Êrodków transportu B. Rynek samochodów osobowych

Krótkoterminowà barierà rozwoju rynku jest od-czuwana do dzisiaj zmiana zasad rozliczania podatkuVAT od do Êrodków transportu wykorzystywanychw dzia∏alnoÊci gospodarczej. Wprowadzone zmianyw krótkim czasie zdestabilizowa∏y rynek. Obecnie ob-serwujemy stopniowe dostosowywanie si´ uczestni-ków rynku do nowych regulacji i powolnà przebudow´rynku. Wprowadzone zmiany zmniejszy∏y kategori´Êrodków transportu drogowego na rzecz samochodówosobowych. Podstawowà barierà rozwoju rynku samo-chodów dla nowej grupy konsumentów – osób fizycz-nych jest opodatkowanie z góry podatkiem VAT leasin-gu finansowego. Regulacja ta determinuje zasady funk-cjonowania produktu, zacierajàc podstawowe ró˝nicemi´dzy leasingiem a kredytem. C. Rynek maszyn i urzàdzeƒ

Dla tej kategorii istotnà barierà rozwoju wydaje si´stopieƒ egzekucji prawa w∏asnoÊci w Polsce. Cechàcharakterystycznà transakcji leasingowej jest zabezpie-czenie transakcji na prawie w∏asnoÊci leasingowanegoprzedmiotu. Prawo w∏asnoÊci do przedmiotu leasinguprzenoszone jest na korzystajàcego po ca∏kowitej sp∏a-cie zobowiàzaƒ zaciàgni´tych na podstawie umowy leasingu. Do tego czasu przedmiotem fizycznie dyspo-nuje korzystajàcy, jednak bez prawa w∏asnoÊci. W przy-padku niewywiàzywania si´ przez niego z postanowieƒumowy leasingu finansujàcy ma prawo skorzystaç z po-siadanych praw w∏asnoÊci. Od skutecznej egzekucjipraw w∏asnoÊci zale˝y zaanga˝owanie towarzystw leasingowych w finansowanie poszczególnych grupmaszyn i urzàdzeƒ. D. Rynek nieruchomoÊci

Ustawy podatkowe zdefiniowa∏y leasing operacyj-ny nieruchomoÊci jako transakcje cechujàce si´ mini-malnym dziesi´cioletnim okresem trwania, w którychwyst´puje wysoka wartoÊç koƒcowa, wynikajàca z de-finicji hipotetycznej wartoÊci netto przedmiotu leasin-gu. Regulacje te sà barierà rozwoju leasingu operacyj-nego nieruchomoÊci. Przedsi´biorstwo leasingowe an-ga˝ujàce si´ w finansowanie nieruchomoÊci zaintere-sowane jest liniowà sp∏atà kapita∏u. Koncepcja mini-malnej wartoÊci koƒcowej jest sprzeczna z powy˝szymza∏o˝eniem. W trakcie trwania umowy leasingu nie na-st´puje ca∏oÊciowa sp∏ata kapita∏u. W porównaniuz klasycznym kredytem inwestycyjnym wartoÊç po-czàtkowa jest sp∏acana wolniej. W transakcji leasinguoperacyjnego na koƒcu kontraktu pozostaje znacznawartoÊç wykupu, co jest dodatkowym êród∏em ryzykatransakcyjnego.

Transakcje leasingu nieruchomoÊci poprzez leasing finansowy ogranicza zmieniona w 2005 r. usta-

27 Szczegó∏owe wyjaÊnienie niniejszej bariery rozwoju rynku znajduje si´w nast´pnym rozdziale.28 Traktowanie leasingu finansowego w rozumieniu ustawy o VAT jako dosta-wy doprowadzi∏o np. praktycznie do zamierania produktu.29 Cienkà kapitalizacjà nazwano stan opisany przez art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.Ogranicza ona mo˝liwoÊç zaliczania w koszty uzyskania przychodów odsetekod po˝yczek (kredytów) udzielanych spó∏ce przez podmioty bezpoÊrednio lubpoÊrednio powiàzane ze spó∏kà, w sposób, o którym mowa w tym przepisie.Przepisy te majà zastosowanie w przypadkach, kiedy zad∏u˝enie spó∏ki (po-˝yczkobiorcy) wobec tych podmiotów przekroczy okreÊlony pu∏ap, liczonyw stosunku do wielkoÊci kapita∏u zak∏adowego po˝yczkobiorcy.

BANK I KREDYT marzec 200698 Systemy Finansowe

wa o podatku VAT, w której wymaga si´ odprowadze-nia VAT-u od ca∏ej wartoÊci us∏ugi. W przypadku le-asingu nieruchomoÊci, charakteryzujàcego si´ wysoki-mi wartoÊciami, powstaje du˝a bariera finansowaniapodatku VAT od zawartej transakcji leasingowej.

JeÊli chodzi o leasing nieruchomoÊci dla nowejgrupy klientów – osób fizycznych, to op∏acalne b´dzieÊwiadczenie takich us∏ug dopiero po:

– zniesieniu opodatkowania z góry podatkiemVAT transakcji leasingu finansowego,

– zrównaniu stawki podatku VAT od nowo wybu-dowanych lokali mieszkalnych ze stawkà podstawowànaliczanà od us∏ugi leasingowej.

Podsumowanie

Wprowadzenie opisanych wy˝ej uregulowaƒ w celuostatecznego unormowania leasingu w prawie cywil-nym, podatkowym i rachunkowym przyczyni∏o si´do spopularyzowania tej formy finansowania dzia∏al-noÊci inwestycyjnej. Jednoznaczne ramy prawne zli-kwidowa∏y mo˝liwoÊç szerokiej interpretacji przepi-sów podatkowych. Zmiany te sà widoczne w ˝yciu go-spodarczym. Jego uczestnicy dostrzegli zalety tej formyfinansowania inwestycji, otwierajàc tym samym mo˝li-woÊci dalszego rozwoju rynku leasingowego w Polsce.

Bibliografia

1. K. Bielecki: Rynek leasingu w Polsce. Polski Rynek Leasingu, 2005, s. 20.2 M. Groszek: Perspektywy i szanse rozwoju leasingu. Polski Rynek Leasingu, 2003, s. 51.3. M. Groszek: Rynek leasingu w Polsce. Polski Rynek Leasingu, 2005, s. 14.4. Kodeks cywilny. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.)5. Komentarz do informacji statystycznej nt. rynku leasingu za IV kwarta∏ oraz za ca∏y 2004 rok. Zwiàzek Przedsi´-

biorstw Leasingowych.6. J. Niemcewicz, wystàpienie w Sejmie RP 3. kadencji, 74. posiedzenie, 1. dzieƒ (28.03.2000) (www.sejm.gov.pl).7. M. Okr´glicka: Leasing. Aspekty prawne, organizacyjne i ekonomiczne. Warszawa 2004, Difin.8. K. Ostrowska: Rynek leasingu wzroÊnie o 10-20 procent. „Rzeczpospolita” nr 117/2004, dodatek „Leasing w Pol-

sce”, s. 1–15.9. J. Poczobut: Umowa leasingu w prawie krajowym i mi´dzynarodowym. Warszawa 1995, PWN.10. D. Tobolska: Leasing w obrocie krajowym i zagranicznym. Koszalin 1996, Miscellanea.11. P. Tryba∏a: Leasing. Poradnik przedsi´biorcy. Warszawa 2005, Zwiàzek Przedsi´biorstw Leasingowych.12. 16. M. Turzyƒski: Leasing po zmianie ustawy o VAT – skutki ekonomiczne i bilansowe. „RachunkowoÊç”

nr 9/2004, s. 52.13. Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. nr 54, poz. 654 ze zm.).15. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. nr 14, poz. 176 ze zm.).16. Ustawa z dnia 29 wrzeÊnia 1994 r. o rachunkowoÊci (Dz.U. nr 76, poz. 694 ze zm.).17. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i us∏ug, tekst jednolity (Dz.U. nr 54, poz. 535).18. Vademecum leasingu. ¸ódê 2002, Bankowy Fundusz Leasingowy SA, s. 1–16. 19. www.leaseurope.org20. www.unidroit.org 21. www.leasing.org.pl22. www.nbp.org.pl 23. www.parp.gov.pl24. www.worldbank.org