Laza Lazarević, Polish

7/25/2019 Laza Lazarevi, Polish

1/14

Marzena Iwachw

Obraz stosunkw rodzinnych w wiejskich

opowiadaniach Lazy Lazarevicia.


2/14

Laza Lazarevi by serbskim pisarzem urodzonym w 181 roku w mie!cie

"abac w pnocno#zachodniej $erbii% a zmarym w &e'(radzie 1). )1. 18*1 roku na

(ru+'ic, -ktra bya typow wwczas przyczyn !mierci/. 0ochodzi ze !redniobo(atej rodziny% je(o ojciec% uzman% pochodzcy z 2erco(owiny by hand'arzem% a

matka 3e'ka% crk 'oka'ne(o zotnika. &ya to do!4 typowa serbska rodzina%

wychowana w tradycyjnym wwczas% patriarcha'nym duchu.

Od 185 roku rozpocz nauk, w szko'e wy6szej w &e'(radzie% nast,pnie tam

te6 rozpocz studia prawnicze% w 187 roku otrzyma jednak stypendium w &er'inie%

by zaj4 si, tam medycyn. 9 tym okresie by pod wie'kim wpywem ideo'o(a i

teoretyka rea'izmu $vetozara Markovicia% ktry (osi idee socja'istyczne a w

'iteraturze odrzucenie wszystkie(o% co zwizane z romantyzmem% ktre(o miejsce

powinna zaj4 b'iska czowiekowi 'iteratura rea'istyczna. 3eszcze podczas nauki i

studiw w &e'(radzie% Lazarevi4 postawi na dziaa'no!4 inte'ektua'n i bra udzia w

spotkaniach or(anizacji :jedinjena Om'adina $rpska% ktra% jak sama nazwa

wskazuje% pra(n,a zjednoczy4 serbsk modzie6% zarwno t, mieszkaj w

9ojwodinie% jak i t, wywodzc si, z obszarw% ktre znajdoway si, pod

panowaniem Imperium Osma;skie(o. Owe stowarzyszenie po swoim rozpadziepodzie'io si, na zwo'ennikw i przeciwnikw wcze!niej wspomniane(o $vetozara

Markovicia i wtedy te6 Lazarevi4 opowiedzia si, przeciw niemu. &ycie w opozycji

do Markovicia oznaczao% 6e popiera on monarchi,% jednak potrao(o'a i

?zernyszewskie(o% z cze(o te ostatnie% ze wz(',du na swoj socja'istyczn wymow,byy wyjtkowo inspirujce d'a modych $erbw w tym okresie% co odbija si, nawet i

w twrczo!ci same(o Lazarevicia% cho4by w opowiadaniu Sve e to narod pozlatiti,

ktre napisane byo 'ata po je(o najwi,kszych zap,dach socja'istycznych% a'e (dzie

pozwa'a sobie na do!4 ostr krytyk, obecnej sytuacji ni6szych warstw spoecznych.


3/14

9 p+niejszym okresie rozwijaa si, rwnie6 je(o kariera medyczna% ktr

przypiecz,towa doktorat w 187* roku. 9sppracujc razem z pierwsz serbsk

'ekark i


4/14

Okres% w ktrym pisa Lazarevi4% by wyjtkowo interesujcy ze wz(',du na

zachodzce wwczas zmiany% kobiety wa'czce o coraz wi,ksz ro', w

zdominowanym przez m,6czyzn% patriarcha'nym spoecze;stwie% co niedu(o p+niej

zaowocowao ruchem su


5/14

sprzeciwia4 -zwracajc si, do nie(o po imieniu% co jak na tamte czasy byo mimo

wszystko do!4 niezwyke i post,poweJ1/% jednak on% jako 6e by m,6czyzn z zasady

mia w takiej patriarcha'nej rodzinie racj,% i ona nieraz% jak wspomina MiDa% pakaa z

je(o powodu. E cae(o dzieci;stwa narrator zapami,ta ty'ko jedn sytuacj,% (dy

widzia swoje(o ojca !miejce(o si,% bo by on raczej czowiekiem pozbawionym

emocji.

0odczas (dy caa je(o rodzina po(r6ona bya w rozpaczy% 6a'u i 6aobie (dy

zmar je(o brat% osoba% ktra bya d'a nie(o wa6na% on jak zwyk'e nie okazywa

uczu4% jak opisuje to narrator a moj babo niDta% ama baD ni suze da pusti% ni uhNJ da

reAe. $amo kad (a poneDe iz ku4e% a babi zai(ra donja usna% drk4e% drk4e pris'onio se

na vrata% b'ed kao krpa% pa 4uti.J Cie mo6na powiedzie4% 6e ojciec nie posiada

6adnych uczu4% w powy6szym


6/14

jedynie 6ebraczy 'os.

3e(o na( stopniowo si, powi,ksza% cz,sto wraca do domu bez cz,!ci

bi6uterii% a jedne(o razu prze(ra nawet konia. Gwnocze!nie stawa si, jeszcze

bardziej wyczony z 6ycia rodzinne(o% nie odzywa si, ju6 prawie do niko(o i nie

m( spojrze4 6onie w oczy. Upo(eum nastpio w momencie% (dy zaprosi ko'e(w

do siebie do domu% i niestety cay czas prze(rywa% przychodzi do 6ony% by daa mu

jeszcze troch, pieni,dzy% by m( si, ode(ra4% a'e w e


7/14

ktra b'iska jest z(uby wa!nie z winy m,6czyzny% a oca'ona jest wa!nie przez

kobiet,. Cawet narrator MiDa ma o swojej matce o wie'e 'epsze zdanie ni6 o ojcu% o

niej mwi% 6e U ona% sirota% dobra% brate% kao svetac% pa pi'ji u nje(a kao noje u

jajeJ5%porwnuje j do !wi,tej. 9z(',dem ojca may MiDa czuje co najwy6ej strach%

bo o szacunku te6 trudno w je(o przypadku mwi4% (dy wspomina o tym% 6e ad se

on Dto obrecne% ona da svisne od p'aAa% pa joD mora da krije suze i od nas i od nje(aJ 7%

6e wie'okrotnie by !wiadkiem te(o% jak ojciec zn,ca si, psychicznie nad matk% ktra

bya d'a nie(o najwi,ksz bohaterk. &y4 mo6e MiDa w przyszo!ci stanie si,

'epszym m,6czyzn ni6 je(o ojciec% bo przecie6 dorasta4 mu przyjdzie w czasach%

(dy kobiety zaczn si, dopomina4 o prawa% ktrych przez wieki byy pozbawione.

Cast,pnym opowiadaniem% ktremu chc, si, w tej pracy przyjrze4 jest to%

ktre(o tytu na j,zyk po'ski przetumaczono jakoPrz# studni, a w ory(ina'e brzmi

onNa bunaru. 3est ono w swojej wymowie nieco inne ni6Prvi put s ocemna jutrenje%

poniewa6 doszuka4 si, w nim mo6na nosta'(iczne(o% romantyzowane(o obrazu wsi i

patriarchatu. Bym razem je(o akcj, Lazarevi4 umie!ci ju6 we wsi bardziej

tradycyjnej% a je(o bohaterowie s mieszka;cami zadru(i% czy'i wsp'noty

rodzinnejJ% w ktrej wszyscy synowie mieszka'i razem z 6onami u rodzicw%

tworzc co! na ksztat sprawnie dziaajcej spdzie'ni. Eadru(i swoje korzenie maj

ju6 u prasowian% natomiast najdu6ej przetrway wa!nie w $erbii. O tej na samym

pocztku dowiadujemy si,% 6e mieszka w niej cae mnstwo osb i wszyscy s bardzo

(o!cinni i doskona'e zor(anizowani 0rzyjd+ ino w wieczr% a je!'i jeste! oczekiwany%

to ci, jedna synowa spotka ju6 na drodze% ze !wiatem w r,ku% dru(a stoi w o(rdku%

trzecia pod ch'ewem% czwarta psy odp,dza% pita jest w kuchni% szsta w izbie dokd

ci, prowadz istne wese'iskoNJ8. Mimo 6e nie s najbo(atszymi% to I wesoo u nich

a skromnie% i wszyscy zadowo'eniJ*.

&ohaterem opowiadania jest Ursen% mieszkaniec wspomnianej wcze!niej

* S. Tomi, +. -it., s. . L. Lazarevi, +. -it., s. 2.7 'bidem, s. 2. L. Lazarevi, /rz studni !"# o-ie- rze4. L. 5asi%e!s6i, L!! 197, s. 79 'bidem, s. 7.


8/14

zadru(i% beznadziejnie zakochany w Unoce. @ziewczyna jest jedynym dzieckiem w

rodzinie% ktre przetrwao zaraz, i w tym upatruje si, te(o% 6e zostaa przez ojca%

niejakie(o &urmaza% mo6e nazbyt rozpieszczona i trzymana pod k'oszem% @obra

byaby z niej dziewczyna% (dyby jej &urmazovi4 nie by strasznie rozpie!ciJ1).

Cast,pnie przestawione s re'acje rodzinne panujce w zadrudze% bo chopak

chce poradzi4 si, jednej ze szwa(ierek na temat swoich p'anw dotyczcych o6enku%

a ta potem oczywi!cie dzie'i si, tymi radosnymi nowinami z pozostaymi kobietami%

ktre jednak z(odnie stwierdzaj% 6e Cie do nasze(o ona domu stworzonaJ 11i 6e jest

rozpieszczona% 6e niech &( uchowaJ1oraz 6e wszystkichby powa!niaJ1T. $owa

ich okazuj si, prorocze. Unoka jest !wiadoma swojej urody i wpywu na m,6czyzn%

promieniuje pewno!ci siebie% (dy opowiada ko'e6ance% 6e 9iedziaam% 6e wszystko

si, stanie wedu( mojej wo'i. Cieznadzie6#bo takiej dziewuchy jak ja% chocia6by! w

dziewi,ciu wsiach szukaJ1W. B okr,6n dro( wiadomo!4 dociera do Gadojki% ktra

jest ko'ejn ciekaw postaci kobiec. 3est ona wdow po bracie najstarsze(o

m,6czyzny w rodzie% Matiji enadicia% ktra ze wz(',du na wiek i do!wiadczenie

6yciowe jest uwa6ana za niema'6e tak wa6n jak dziadziu! i z jej opini rwnie6

na'e6y si, 'iczy4. >dy do wspomniane(o dziadziusia doszy suchy o p'anach wnuka i

wyrazi na nie z(od,% dziewczyna przeprowadzia si, do zadru(i. &ya wie'k

indywidua'istk% nienawyk do prac% ktre typowe serbskie kobiety wykonyway% a

'os ich by do!4 ci,6ki% poniewa6 oprcz tradycyjnie kobiecych prac typu (otowanie

czy tkanie% musiay si, podejmowa4 tak6e ci,6szych zaj,4% jak na przykad prace w

po'u. @'a pozostaych kobiet we wsp'nocie niemo6'iwo!ci byo poskar6enie si,

komu! na jej zachowanie% bo b,dc kobietami% ich (os nie mia zbyt wie'kie(o

znaczenia. 0racoway wi,c te6 za ni% a wr,cz broniy j mi,dzy sob. $przeciwiaa

si, Unoka noszeniu kupowanych d'a wszystkich kobiet ubra;% co byo tam abso'utn

norm% i wypominaa m,6owi to% 6e jest podporzdkowany re(uom zadru(i% bo nie

za dziadziusia wysza zam6 i 6e uda si, do ojca pro!b o kupienie jej% cze(o

10'bidem, s. .11'bidem, s. *1.12'bidem, s. *1.13'bidem, s. *1.1'bidem, s. *.


9/14

koniecznie potrzebuje% poniewa6 m6 jej jest odrapa;cem% ktry nawet i(y wzi4 nie

!mie% nie spytawszy o pozwo'enie te(o starowinyJ1.

Cawet jej m,6owi w pewnym momencie zacz,a si, ko;czy4 wz(',dem niej

cierp'iwo!4 i chcia zaatwi4 to% jak na prawdziwe(o% serbskie(o m,6czyzn, przystao

czasem zao6y ju6 r,k, za pas% zaci!nie cybuch w z,bach i chwyci za kijJ 15% nie by

jednak w stanie zrobi4 jej krzywdy. 0rosi wreszcie o porad, dziadunia% ktry% jak si,

okazao w jaki! sposb dowiedzia si, ju6 o zym zachowaniu je(o 6ony i pyta (o% czy

jeszcze j kocha% jednak Ursen nie chce odpowiada4% bo wie% 6e nie powinien kocha4

dziewczyny% ktra sieje takie zniszczenie w spoeczno!ci.

Cast,pnie Lazarevi4 pokazuje nam obraz typowej% serbskiej wieczerzy i miejsce

kobiety podczas niej. 0rzy ko'acji% (dzie Oprcz Gadojki% z kobiet nie byo 6adnej.

3ady osobno. By'ko po dwie 'ub trzy z ko'ei usu(iway m,6czyzomJ17Unoka jak

zwyk'e nie chce poma(a4 i (dy inne dziewczyny nios jedzenie% ona stoi i nic nie

robi. 9wczas dziadunio wcie'a w 6ycie swj misterny p'an% zaskakuje wszystkich

pytajc jej zdaje si,% 6e ci tu +'e w moim domu i z moimi 'ud+miKJ% ona oczywi!cie

ze wz(',du na to% 6e jest kobiet nie mo6e si, odezwa4 i odpowiedzie4% jednak starzec

przebie('e kontynuuje% udajc przej,te(o tym% jakoby inne kobiety miay si, nad ni

zn,ca4. 9prowadzi wszystkich% cznie z sam zainteresowan w osupienie% (dy

zarzdzi% 6eby wszyscy% na cze'e z Gadojk si, jej sucha'i i niech te(o &( zabije%

ktoby w czemko'wniek nie usuchaJ18.

E(odnie z przewidywaniami% dziewczynie w tym momencie znikn,a wsze'ka

przyzwoito!4 i zacz,a stawia4 r6ne absurda'ne 6dania% jednak w pewnym

momencie naszy j (orce wyrzuty sumienia% zacz,a przeprasza4 wszystkie

dziewczyny% ktrym zawinia. :daa si, do Matiji% by i je(o ba(a4 o wybaczenie% a

on wystawia j na r6ne prby ka6e jej upa4 (roch% nakarmi4 !winie% a na koniec

opowiadania nast,puje symbo'iczna scena% (dy dziewczyna obmywa wszystkich

mieszka;cw zadru(i% jest abso'utnie poni6ona% 'ecz jednak dziadziu!% jako

1*'bidem, s. **.1'bidem, s. **.17'bidem, s. 0.1'bidem, s. 2.


10/14

uosobienie dobroci% obmywa rwnie6 i j. 3est to jakby nawrcenie dziewczyny% jej

powrt na ono ci,6ko pracujcej wsp'noty% (dzie nie ma miejsca na jej ze

zachowanie% 'ecz osoby% ktre wykonuj swoje prace dobrze% zawsze mo( 'iczy4 na

ciepo tej wie'kiej rodziny. Matija w tym opowiadaniu jawi si, jako posta4

wyjtkowej a(odno!ci. On% razem z Gadojk uosabiaj wsze'k mdro!4% ktr to

wa!nie na'e6y wiza4 z wiekiem. 3ak wspomniaam wcze!niej% w przeciwie;stwie do

Prvi put s ocem na jutrenje% Lazarevi4 w tym opowiadaniu ukaza idy''iczny obraz

zadru(i% (dzie wa6na jest z(odno!4 i jednomy!'no!4% osoby nie zachowujce si, we

wa!ciwy sposb zostan jednak nauczone te(o% jak by4 powinno% a wtedy wszystkim

tam b,dzie 6yo si, spokojnie i w miar, mo6'iwo!ci dostatnie.

o'ejnym opowiadaniem% ktre pozwo', sobie zana'izowa4 jest Sve e to

narod pozlatiti. @oczekao si, ono swojej adaptacji


11/14

kontrastowy sposb. 0ierwszym z nich jest &'a(oj% przedstawicie' ni6szej warstwy

spoecze;stwa% b,dcy kot'arzem% a dru(im Banasije 3e'aAi4% by kapitanem. Obaj

udaj si, do oko'icznej mehany% by zaj4 si, czym! w oczekiwaniu.

&'a(oj niecierp'iwi si,% denerwuje% bo na statku znajduje si, je(o jedyny%

ukochany syn% o ktrym wie% 6e zosta ranny podczas wojny. Cie zna dokadnie je(o

stanu% pociesza si, jednak 'istem% w ktrym ko'e(a syna opisuje% 6e by on ranny ty'ko

'ekko. 9ie% 6e ka'ectwo syna oznacza wyk'uczenie ze spoecze;stwa i ubstwo% bo

zna m,6czyzn,% ktry straci no(, w bitwie i musi 6ebra4 pod ko!cioem% mwi% 6e

stokro4 'epiejby mu byo umrze4NJ). apitan nie rozumie te(o% jest z wy6szych

warstw spoecznych i czym! takim jak pienidze na 6ycie nie musi si, martwi4%

ba(ate'izuje wi,c spraw,% 6e &ardzo to chwa'ebne skoro kto! prze'ewa krew za

ojczyzn,. U'e z dru(iej strony nie mo6e przecie6 6da4% aby w zamian za utracon

no(, zrobiono (o radcJ1. 3est to typowe my!'enie osb z bo(atszych s


12/14

wojnie wybudowa sobie nowy dom na dawnym miejscu w nia6owcuJ. 0oznajemy

rwnie6 syna &'a(oja% ktre(o rany nie byy tak 'edziute;kieJ Tjak mia nadziej,

ojciec% i chopak ma amputowan no(, i r,k,. Ojciec% mimo 6e pocztkowo jest

przera6ony i % wita syna z mio!ci i wyt,sknieniem. Mo6emy by4 pewni% 6e ci dwoje

by'i w bardzo dobrych re'acjach% sam ojciec zreszt jeszcze w rozmowie z kapitanem

wychwa'a syna Ph% (dyby!cie (o widzie'i przy pracyN G,k, ma w tem miejscu

wi,kszej obj,to!ci ni6 moja no(a tu oto XYZ U'e dokd mam te je(o r,ce i warsztat%

nie zabraknie nam obu ch'eba% cho4by!my nawet jed'i za 1)J W. &'a(oj mwi o

ka'ectwie syna% 6e za to zotem nard tobie zapaciNJ%i rzeczywi!cie% sam kapitan

pierwszy przekaza swj ze(arek z a;cuszkiem% p+niej ko'ejne osoby odday swoje

kosztowno!ci d'a biedne(o kombatanta% ktry pocztkowo dzie'nie to znosi% jednak

potem wybucha paczem% a razem z nim pacze te6 ojciec% bo dociera do nich to% jak

beznadziejn maj przed sob przyszo!4. ?hopak zosta wykorzystany przez swoje

pa;stwo% a (dy to zabrao mu zdrowie% na('e sta si, niepotrzebny nikomu. [ona

kapitana spo('da na t, sytuacj, z pewn po(ard% 'ekcewa6eniem i stwierdza

?hod+my stdN XYZ Butaj nieszcz,!cie% a my... # obj,a jednym zdrowe no(i m,6a i

okr( twarzyczk, syna my% dzi,ki &o(u% jeste!my szcz,!'iwi% bardzo

szcz,!'iwiNJ5. \wiadczy to o jej typowym d'a wy6szych k'as podej!ciu% wo'i

odwrci4 wzrok% i jeszcze wyra6a4 jakby pretensj, o to% 6e (dy ona jest szcz,!'iwa%

kto! !mie w o('e by4 biedny i pokrzywdzonyN @owiadujemy si, rwnie6 o da'szych

'osach ojca i syna 'udzie szybko zapomnie'i o czowieku% ktry po!wi,ci swoje

zdrowie i modo!4 d'a kraju% jamu6ny stay si, coraz rzadsze% ojciec wpad w

a'koho'izm i zmar a chopak musi 6ebra4% bo to% co dostaje z


13/14

niesprawied'iwy i krzywdzcy autorytet jako posiadacz wadzy w spoecze;stwie%

podczas (dy kobiety% mimo wszystkich swoich zasu( s pozostawione bez

jakichko'wiek praw a poprzez to rwnie6 i znaczenia7. 9 dru(im opowiadaniu pod

tytuem Prz# studni% nie udao mu si, jednak uciec od zb,dnej sentymenta'izacji i

romantyzacji zadru(i. Gwnie6% mimo te(o 6e ostatecznie sprzeciwi si, rewo'ucyjno

# socja'istycznej doktrynie $vetozara Markovicia% potra


14/14

Bibliografia:

L. . Lazarevi4% Z$otem tobie nar%d zap$aci% XwFZ &%j ojciec prze. L.

9asi'ewski% Lww 18*7.

L. . Lazarevi4%Prz# studni% XwFZ&%j ojciecprze. L. 9asi'ewski% Lww 18*7.

L. . Lazarevi4%Prvi put s ocem na jutrenje, XwFZPripovetke, &e'(rad% ))*.

L. . Lazarevi4% 'e (irst &atins )it (ater% prze. 0av'e 0opovi4% $erbian$tudiesJ T)% ))*% nr .

$vet'ana Bomi4% Pre*ace to te Special +ssue on aza -. azarevi% $erbian

$tudiesJ T)% ))*% nr .

$vet'ana Bomi4% Ne) Understanding o* aza -. azarevi/s Stor# 0'o &atins

)it (ater *or te (irst 'ime1 and "ne 2undred 3ears o* te +nterpretive Norm.

$erbian $tudiesJ T)% ))*% nr .

Laza Lazarević, Polish

Documents

Transcript of Laza Lazarević, Polish