Prof. dr hab. inż. Tadeusz Łagoda

Laudacja

Dostojny Doktorze Honorowy!

Magnificencjo Rektorze!

Wysoki Senacie!

Szanowni Państwo!

Mam ogromny zaszczyt i honor pełnienia roli promotora w uroczystości nadania

tytułu Doktora Honoris Causa Politechniki Opolskiej Profesorowi Józefowi Szali. Jestem

bardzo wzruszony możliwością wygłoszenia laudacji i przedstawienia sylwetki wybitnego

naukowca, nauczyciela akademickiego ale również człowieka o wzorowej postawie etycznej,

cieszącego się uznaniem i autorytetem, o dużej skromności i wysokiej kulturze osobistej.

Prof. Józef Szala, prof. dr hab. nauk technicznych, urodził się 7.12.1938 r.

w Smolarach. Jest absolwentem Wydziału Maszynowego – ukończył specjalność: Maszyny

Cieplne Tłokowe, Politechniki Gdańskiej z roku 1961. W latach 1961-1963 pracował na

stanowisku konstruktora maszyn budowlanych, a od roku 1963-66 był oficerem mechanikiem

chłodni na trawlerach przetwórniach w Przedsiębiorstwie Połowów Dalekomorskich

„Dalmor” oraz dwukrotnie w tym czasie oddelegowany był przez armatora do Stoczni

Gdańskiej w ramach nadzoru budowy dwóch trawlerów. Pracę w Uniwersytecie

Technologiczno - Przyrodniczym będącym wówczas Wyższą Szkołą Inżynierską rozpoczął

1.09.1966 roku na stanowisku asystenta, kontynuując zatrudnienie na stanowiskach adiunkta,

docenta, profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego od 1991. Stopień doktora

uzyskał 17.06.1975 r. na Wydziale Maszyn Roboczych i Pojazdów Politechniki Poznańskiej.

Habilitował się 28.05.1981 r. na Wydziale Mechanicznym, Energetyki i Lotnictwa

Politechniki Warszawskiej. Tytuł naukowy profesora uzyskał w roku 1987. Poza

zatrudnieniem podstawowym w swojej macierzystej Uczelni związany był okresowo także z

innymi jednostkami. W latach 1988-90 oraz 1996-2005 zatrudniony był na stanowisku

profesora zwyczajnego Politechniki Gdańskiej, a w latach 1995-1996 był profesorem w

Instytucie Lotnictwa w Warszawie.

Profesor Józef Szala jest członkiem wielu organizacji i stowarzyszeń naukowych:

European Structural Integrity Society (ESIS), The Society of Experimental Mechanics (SEM),

Akademii Inżynierskiej w Polsce (AIP), Komitetu Budowy Maszyn (KBM) PAN, gdzie w

latach 1993-99 był członkiem a od 2003 do 2007 przewodniczącym. Jest również członkiem

założycielem Międzysekcyjnego Zespołu Zmęczenia i Mechaniki Pękania Materiałów

i Konstrukcji KBM PAN, któremu od 1994 do 2007 przewodniczył, Komitetu Mechaniki

PAN – Sekcji Mechaniki Eksperymentalnej Ciała Stałego, Stowarzyszenia Inżynierów

i Techników Mechaników Polskich (SIMP), Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego (BTN)

(członek Zarządu w latach 1988-1990, wiceprzewodniczący), Rady Głównej Nauki

i Szkolnictwa Wyższego II i III kadencji (1985-90), w III kadencji wiceprzewodniczący

Komisji Kadrowej RG. Poza wymienionymi – jest członkiem wielu dalszych organizacji

naukowych, komitetów honorowych i naukowych sympozjów naukowych

międzynarodowych i ogólnokrajowych (31), zasiada w radach programowych i naukowych

pism naukowych m.in. „The Archive of Mechanical Engineering” i „Scientific Committee –

Polish Maritime Researach” oraz w kapitułach m.in. Kapituły Nagrody Naukowej Prezydenta

Bydgoszczy – przewodniczący, przewodniczący Kapituły Medalu im. prof. Roberta

Szewalskiego i komisji Nagród naukowych Wydziału IV Nauk Technicznych PAN. Jest

przewodniczącym Zespołu Interdyscyplinarnego, z nominacji Ministra Nauki i Szkolnictwa

Wyższego, ds. Rządowego Programu Wieloletniego PW – 0004.

Jest promotorem 10 doktoratów, konsultantem szeregu osób w postępowaniu

o uzyskanie stopnia naukowego doktora habilitowanego, recenzentem wielu rozpraw

doktorskich, habilitacyjnych, dorobku w przewodach habilitacyjnych, dorobku

w postępowaniu o tytuł profesorski, o stanowisko profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego

i w postępowaniu o nadanie tytułu Doktora Honoris Causa. Otrzymał liczne nagrody

i wyróżnienia w tym: 25 dyplomów i medali Wyższych Uczelni, 10 nagród ministrów,

2 nagrody w konkursach naukowych oraz 2 nagrody Prezesa Polskiej Akademii Nauk (1997

i 2007), Medal im. prof. Stefana Ziemby PAN (2000), Medal im. Prof. Jerzego Doerffera

(2006) i Medal im. prof. Stanisława Kocańdy PAN (2008), Złote Medale BRUSSELS

EUREKA – 2000 i 2002 (na światowej wystawie innowacji za współautorstwo opracowania

automatycznego ekstensometru laserowego), nagroda naukowa Marszałka Województwa

Kujawsko – Pomorskiego (2001) za wybitne osiągnięcia w kategorii Nauka i Postęp

Techniczny. Jest wyróżniony m. in. Złotym Krzyżem Zasługi (1986), Medalem Komisji

Edukacji Narodowej (2004), srebrną i złotą odznaką SIMP oraz złotą odznaką NOT. W latach

1981-84 pełnił funkcję prodziekana ds. nauki Wydziału Mechanicznego, a od 1990-93

funkcję rektora Uniwersytetu Technologiczno - Przyrodniczego (wówczas Akademii

Techniczno-Rolniczej). W latach 2007 - 2012 był członkiem Centralnej Komisji ds. Tytułu

i Stopni Naukowych.

Całość dorobku naukowego Profesora Józefa Szali związana jest z problematyką

oceny trwałości i wytrzymałości materiałów i elementów konstrukcyjnych poddanych

działaniu obciążeń zmiennych w czasie. Dorobek w tym zakresie był gromadzony przez

Niego na przestrzeni ponad 40 lat. Obejmuje on publikacje naukowe w liczbie ponad 110,

opracowania zwarte (monografie, rozprawy, książki i skrypty) w liczbie 14, patenty i liczne

opracowania projektowe. Niezwykle ważnym aspektem organizacyjnym omawianego

dorobku jest stworzenie szkoły naukowej skupionej merytorycznie wokół zainteresowań

naukowych Profesora, jak i stworzenie unikalnego zaplecza badawczego zlokalizowanego na

Wydziale Inżynierii Mechanicznej UTP. Od początku pracy naukowej skupiał wokół siebie

liczny zespół współpracowników, zajmujących się podobna problematyką, co zaowocowało

licznymi awansami naukowymi.

Prace naukowe Profesora od początku działalności naukowej dotyczyły tzw.

programowanych badań zmęczeniowych. Ideą tych prac jest stworzenie modelu obciążenia

eksploatacyjnego rzeczywistych elementów konstrukcyjnych, który z jednej strony umożliwi

intensyfikację badań laboratoryjnych, z drugiej strony uprości procedury obliczeń

numerycznych traktowanych, jako typowo aplikacyjne w praktyce inżynierskiej. Tym co

wyróżniało te prace i w znacznym stopniu stanowiło o ich wartości poznawczej był

rozbudowany eksperyment badawczy. Wyniki tych prac opublikowano m.in. w monografii

„Podstawy programowanych badań i obliczeń zmęczeniowych w konstrukcji maszyn”

(Politechnika Warszawska 1978 r.) oraz w monografii „Badania i obliczenia zmęczeniowe

elementów maszyn w warunkach obciążeń losowych i programowych” (Instytut

Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk. Warszawa 1979 r.). Prace te

stanowiły podwaliny nowego obszaru badań zmęczeniowych.

Obszar drugi, ważny w dorobku Profesora wynika z Jego zainteresowania hipotezami

kumulacji uszkodzeń zmęczeniowych. W tym zakresie powszechnie znane są Jego

opracowania przeglądowe, jak i własne opracowania hipotez. Wyróżnić tu należy opracowaną

przez Profesora hipotezę stałych linii uszkodzeń zmęczeniowych. Hipoteza ta bazując na

fizycznych przesłankach dotyczących przebiegu procesu sumowania (narastania) uszkodzeń

zmęczeniowych daje podstawy realizacji symulacji numerycznej procesu zmęczenia

w elemencie konstrukcyjnym. Opis proponowanej metody znaleźć można w artykułach

naukowych autorstwa Profesora, ale także w monografii „Hipotezy sumowania uszkodzeń

zmęczeniowych” (Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej, Bydgoszcz

1998 r. ). W ostatnim okresie zainteresowania Profesora związane są z problematyką

diagnozowania maszyn i konstrukcji ze względu na zmęczeniowe pękanie ich elementów. Tej

problematyce poza artykułami naukowymi poświęcona jest współautorska monografia pt.

:”Ocena stanu zmęczenia materiału w diagnostyce maszyn i urządzeń”, ITE Radom, 2008.

Do szerokiego grona odbiorców wskazane powyżej osiągnięcia trafiły dzięki opracowaniu

książkowemu pt. „Podstawy obliczeń zmęczeniowych” (współautor St. Kocańda), Państwowe

Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985 r. i 1997 r. Oddzielnym obszarem zainteresowań

Profesora, praktycznie w całym okresie Jego aktywności naukowej, są nowe metody

badawcze i instrumentaria badawcze im towarzyszące. Za osiągnięcia w tym zakresie

wyróżniony został Nagrodę Prezesa Polskiej Akademii Nauk (1997) oraz uzyskał Złoty

Medal BRUSSELS EUREKA – 2000 na światowej wystawie innowacji, za współautorstwo

opracowania automatycznego ekstensometru laserowego.

Jest autorem szeregu opracowań dydaktycznych, w tym serii czterech skryptów do

przedmiotu Podstawy Konstrukcji Maszyn wydanych przez wydawnictwo uczelniane ATR.

O randze tego opracowania świadczy fakt włączenia Profesora do grona autorów pracy

zbiorowej pod redakcją M. Dietricha „Podstawy Konstrukcji Maszyn - tom 2” WNT, trzy

wydania oraz trzy dodruki, stanowiącego podręcznik akademicki o zasięgu ogólnopolskim.

Warto także wspomnieć opracowanie dydaktyczne p.t. „Podstawowe problemy współczesnej

techniki i technologii” (Wydawnictwa Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej,

Bydgoszcz 1998 r.), wykorzystywany przez wiele kierunków nietechnicznych na Uczelni.

Od początku istnienia związany jest z Zespołem Zmęczenia i Mechaniki Pękania

Materiałów i Konstrukcji KBM PAN. Należy do nielicznego już dzisiaj grona członków

założycieli Zespołu. Przez szereg lat organizował i przewodniczył cyklicznym konferencjom

Zespołu. Przez 14 lat przewodniczył pracy Zespołu. Przez środowisko Zespołu został

nagrodzony pierwszym w historii Medalem im. Profesora Stanisława Kocańdy. Wyrazem

uznania ze strony środowiska ogólnopolskiego był wybór (wielokrotny) do Komitetu Budowy

Maszyn PAN. Trzykrotnie był wybrany na Przewodniczącego tego Komitetu. Obecnie, po

uzyskaniu spektakularnego wyniku wyborczego w wyborach na kadencję 2007 – 2010 oraz

2011 - 2015, jest honorowym członkiem komitetu Budowy Maszyn Polskiej Akademii Nauk

KBM PAN.

Od szeregu lat prof. Józef Szala pełni funkcje z wyboru na rzecz ogólnopolskiego

środowiska naukowego. Był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego. Wielokrotnie

był powoływany w skład gremiów recenzentów Komitetu Badań Naukowych, w ostatnim

czasie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Na kadencję 2007 – 2010 oraz 2011 – 2012 został wybrany członkiem Centralnej

Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego.

Profesor Szala powoływany był wielokrotnie na recenzenta w przewodach o nadanie

stopnia naukowego doktora, doktora habilitowanego oraz w przewodach o nadanie tytułu

naukowego profesora. Opracowania recenzji dokonywał na zlecenie wielu rad wydziałów z

całej Polski, jak i na zlecenie Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego.

Wielokrotnie opiniował prace i wnioski pracowników Wydziału Mechanicznego Politechniki

Opolskiej: recenzował pracę doktorską Włodzimierza Będkowskiego, moją pracę doktorską

oraz rozprawę habilitacyjną, opiniował dorobek w przewodach habilitacyjnych mojej osoby,

Dariusza Rozumka i Aleksandra Karolczuka, dorobek w postępowaniu o nadanie tytułu

naukowego profesora Grzegorza Gasiaka oraz dorobek o awansach na stanowisko profesora

zwyczajnego Ewalda Machy. Część z wymienionych osób wypromowało już własnych

doktorów oraz brało udział w przewodach habilitacyjnych i postępowaniach profesorskich

jako recenzenci.

Był promotorem w procedurze nadania godności akademickiej Doktora Honoris Causa

profesorowi Bolesławowi Wojciechowiczowi, byłemu rektorowi Politechniki Poznańskiej.

Był recenzentem w procedurze nadania godności akademickiej Doktora Honoris Causa

wybitnym uczonym światowego formatu w dziedzinie zmęczenia materiałów

i zmęczeniowego pękania konstrukcji :profesorowi Stanisławowi Kocańdzie, członkowi

rzeczywistemu PAN oraz profesorowi V.V. Panasiukowi, członkowi Akademii Nauk Ukrainy

(poprzednio ZSRR).