KULTURA ŻYDOWSKA

Klasa Ib

POCZĄTKI W tradycji żydowskiej szczególne miejsce

zajmują: Abraham – przodek narodu żydowskiego Mojżesz – określił postawy żydowskich wierzeń

religijnych

Judaizm jest pierwszą religią monoteistyczną, wiarą w stwórcę, który był, jest i będzie.

Z judaizmu powstały inne religie, np. chrześcijaństwo islam

TORA Powszechnie znana jako Biblia. Według żydowskiej tradycji jest księgą

objawioną, znakiem Przymierza Boga z Izraelem.

Została przekazana Mojżeszowi na górze Synaj.

Zawiera przesłanie Boga do człowieka. W VII w. p.n.e. została spisana, odtąd stała

się kanonem i twierdzą wiary. Ciekawostka:Ciekawostka: Jej słowa dokładnie policzono ( 79 Jej słowa dokładnie policzono ( 79

841), 841), do dziś żadne nie zostało zmienione.do dziś żadne nie zostało zmienione.

TORA składa się z pięciu ksiąg napisanych w języku

hebrajskim:

1.  Sefer Bereszit  Księga Rodzaju   łac. Genesis

2.  Sefer Szemot  Księga Wyjścia   łac. Exodus

3.  Sefer Wajikra  Księga Kapłańska  łac. Leviticus

4.  Sefer Bamidbar Księga Liczb   łac. Numeri

5.  Sefer Dewarim Księga Powtórzonego Prawa łac. Deuteronomium

ZWÓJ „TORY”

TALMUD  

Powstawał przez ponad tysiąc lat: od VI w. p.n.e. do VI w. n.e.

Zawiera zbór objaśnień i komentarzy do Tory Słowo „Talmud” pochodzi od hebrajskiego

czasownika „lamad” – „uczyć się” („Talmud” - nauka).

Spisany w języku hebrajskim i aramejskim Składa się z dwóch części: Miszny i Gemery Istnieją dwa Talmudy: Jerozolimski, BabilońskiZ MĄDROŚCI TALMUDUZ MĄDROŚCI TALMUDU : : „Czy istnieje cokolwiek„Czy istnieje cokolwiek,, co by co by

się nie znajdowało w Piśmie Świętym? Obracaj i się nie znajdowało w Piśmie Świętym? Obracaj i rozważaj ją (Torę) ze wszechstron, bo w niej rozważaj ją (Torę) ze wszechstron, bo w niej wszystko jest zawarte.wszystko jest zawarte.””

STRONA Z „TALMUDU”

JĘZYK HEBRAJSKI

Posługiwali się nim Żydzi od czasów niewoli egipskiej;

Zapisane są w nim „Tora” i „Talmud”

Język współczesnych Izraelczyków

W historii wyróżnia się kilka okresów języka hebrajskiego:

1. biblijny, zaświadczony w księgach „Starego Testamentu”;

2. pobiblijny, od II w. p.n.e.;

3. nowohebrajski, występujący w pierwszych stuleciach n.e., stosowany do dzisiaj jako j. urzędowy państwa Izrael.

KALENDARZ ŻYDOWSKI

Rok żydowski składa się z 12 miesięcy W roku przestępnym - trzynasty miesiąc Nowy rok żydowski rozpoczyna się jesienią

(tisziri) Siedmiodniowy tydzień zaczyna się w niedzielę

a kończy Szabasem w sobotę Dni tygodnia nie mają nazw, określa się je

kolejnymi cyframi Doba rozpoczyna się wieczorem i kończy wraz

ze zmierzchem dnia (słowa Tory – „I nastał wieczór, i nastał poranek - dzień pierwszy...„)

ŚWIĘTA

Sześć biblijnych świąt Izraela to:1. Pesach   (Święto Paschy)2. Chag Hamacot  (Święto

Przaśników)3. Szawuot   (Święto Tygodni)4. Rosz Ha-szana   (Święto

Trąbienia)5. Jom Kippur   (Dzień Pojednania)6. Sukkot   (Święto Szałasów)

TRADYCYJNY STRÓJ MODLITEWNY

Ortodoksyjni Żydzi codziennie modlą się w tałesie (szal modlitewny)

z przytwierdzonymi do ramienia i czoła filakteriami

z jarmułką (hebr. kipa) na głowie

TAŁES

szal modlitewny na każdym z czterech

rogów tałesu znajdują się symboliczne frędzle

jest zakładany podczas modlitw (Tora zaleca noszenie ubrania z frędzlami przez cały dzień).

FILAKTERIE

Niewielkie skórzane pudełeczka w kształcie sześcianu, przywiązywane za pomocą czarnych rzemieni do lewego ramienia i czoła

Wewnątrz pudełek umieszcza się wypisane na małej kartce pergaminu przykazania Tory.

JARMUŁKA (MYCKA)

Męskie nakrycie głowy mała czapeczka

zszytaz sześciu klinów

MENORA

siedmioramienny świecznik

ma symbolizować naród Izraela, którego misją jest być „światłem narodów" (Izajasz 42:6)

Łączy gusty kulinarne wielu krajów zamieszkiwanych przez Żydów

„Czystość potraw” – najważniejsza zasada (koszer „rytualnie czysty”)

Kaszrut - żydowskie reguły odżywiania, ustanowione na podstawie Tory

Typowe potrawy: kreplach, czulent, kugiel, pieczywo maca

KUCHNIA ŻYDOWSKA

SŁAWNI PRZEDSTAWICIELE NARODU ŻYDOWSKIEGO

Janusz Korczak (1878-1942) Wł. Henryk Goldszmit Lekarz Wybitny pedagog Autor książek dla dzieci

(m.in.. „Król Maciuś Pierwszy)

Kierownik żydowskiego domu sierot w gettcie warszawskim – dobrowolnie poszedł z wychowankami na śmierć do obozu w Treblince

SŁAWNI PRZEDSTAWICIELE NARODU ŻYDOWSKIEGO

Artur Rubinstein (1887-1986)

jeden z najwybitniejszych pianistów

juror konkursów szopenowskich

SŁAWNI PRZEDSTAWICIELE NARODU ŻYDOWSKIEGO

Bruno Schulz (1892-1942)

pisarz artysta plastyk architekt nauczyciel rysunku

BIBLIOGRAFIA Ninel Kameraz-Kos, Święta i obyczaje

żydowskie, Warszawa 2002 www . judaizm . prv. pl www . uml.lodz. pl / kultura_zydowska www . historiazydow.edu.pl