Konwergencja czy dywergencja

kultur i systemów prawnych?

RedakcjaOktawian Nawrot, Sebastian Sykuna, Jerzy Zajadło

Wydawnictwo C.H. Beck

Konwergencja czy dywergencjakultur i systemów prawnych?

Katedra Teorii i Filozofi i Państwa i Prawa Uniwersytetu Gdańskiego składa serdeczne podziękowania niżej wymienionym osobom i in-stytucjom, bez których wsparcia organizacja XIX Ogólno polskiego

Zjazdu Katedr Teorii i Filozofi i Prawa w Jastrzębiej Górze oraz publikacja niniejszej księgi nie byłyby możliwe:

Biblioteka Uniwersytetu Gdańskiego

Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego

Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego

Grupa Szydłowski

Hotel Astor w Jastrzębiej Górze

Kancelaria Adwokacka Adwokat Barbary Ratnickiej-Kiczka

Kancelaria Adwokacka Adwokata Tomasza Kopoczyńskiego

Kancelaria Radcy Prawnego Fortuna

Korporacja Budowlana DORACO

Okręgowa Izba Radców Prawnych w Gdańsku

Pomorska Izba Adwokacka w Gdańsku

Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej Adwokat Andrzej Zwara

Rektor Uniwersytetu Gdańskiego

STBU Brokerzy Ubezpieczeniowi

Swissmed Centrum Zdrowia S.A.

Wilbo S.A.

Wydawnictwo C.H. Beck

Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska

Wydawnictwo C.H. BeckWarszawa 2012

Konwergencjaczy dywergencjakultur i systemów prawnych?

RedakcjaOktawian Nawrot, Sebastian Sykuna, Jerzy Zajadło

© Wydawnictwo C.H. Beck 2012

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.Druk i oprawa: Totem, Inowrocław

ISBN 978-83-255-3140-9

ISBN e-book 978-83-255-3141-6

Konwergencja czy dywergencja kultur i systemów prawnych?

Redakcja: Joanna Ablewicz

Projekt okładki: Robert Rogiński

V

Spis treści 

Wykaz skrótów .................................................................................... IXLiteratura ............................................................................................. XIIIWstęp ................................................................................................... XV

Część I.Referaty................................................................................................ 1A.Tworzenieprawa:commonlaw–prawostanowione............................. 31. Tworzenieprawa:pomiędzykulturąprawastanowionegoikulturą

commonlaw (RomanTokarczyk)......................................................... 32. Konwergencjai dywergencjaporządkówprawnychw sferze

tworzeniaprawa(TomaszStawecki).................................................. 24B. Stosowanieprawa:modelsylogistyczny–modelargumentacyjny......... 751. Sylogistycznymodelstosowaniaprawa(StanisławCzepita).............. 752. Argumentacyjnymodelstosowaniaprawa(BartoszBrożek).............. 89C.Aksjologiaprawa:uniwersalizm–partykularyzm.................................. 1031. Konwergencjaw prawiea uniwersalizacjaaksjologiiprawnej.

Przykładrecepcjiprawai dialoguorzeczniczego(LeszekLeszczyński) .......................................................................... 103

2. Prawaczłowiekajakoelementpolitykiwzajemnegouznaniai równościszans(BartoszWojciechowski)............................................ 115

Część II.Komunikaty........................................................................................... 1351. Przejawysuwerennościkantonówszwajcarskichwsferze

stanowieniaprawa−kilkauwag(MaciejAleksandrowicz).................. 137

Spistreści

VI

2. Materiałylegislacyjnew dyskursieinterpretacyjnymz perspektywybrytyjskiej,amerykańskiej,francuskiej,szwedzkieji polskiej(AgnieszkaBielska-Brodziak).......................................................... 144

3. ProblemzakończeniaprocesuwykładniprawawświetleorzecznictwaSąduNajwyższego(OlgierdBogucki)........................ 154

4. Uniwersalnewartościw regulacjachprawnychsferybioetycznej(AnettaBreczko).............................................................................. 160

5. Psychologiczneujęcieprawa:czylio tym,jakszukamyprawanietam,gdzieonosięznajduje(DawidBunikowski)...................... 167

6. Wielojęzycznośćprawaa konwergencjakulturprawnychw Europiei Kanadzie(AgnieszkaDoczekalska)............................... 176

7. Przydatnośćautopoiesisw praktyceprawniczej(KrzysztofDybowski)...................................................................... 181

8. Nowetechnologiea instrumentalnycharakterprawa(DominikGóra).............................................................................. 187

9. Kulturajakoczynniklegitymizującyprawoeuropejskie(JoannaHelios,WiolettaJedlecka).................................................... 189

10. Etykaodpowiedzialnościprawnika:wprowadzenie(PrzemysławKaczmarek)................................................................ 199

11. Deliberatywnymodellegitymizacjisądownictwakonstytucyjnego−zarysproblemu(KrzysztofJ.Kaleta)............................................ 205

12. (Przewrotna)rolaklauzulgeneralnychw orzecznictwieeuropejskim.Studium„interesupublicznego”i „moralnościpublicznej”(AnnaKalisz,AdamSzot)............................................. 213

13. Spotkaniakulturprawnychw procesienegocjacjiBezpośrednichInwestycjiZagranicznychw Polsce(AnnaKociołek-Pęksa,MichałTurczyk).............................................................................. 220

14. Zasadyprawajakoskładnikkulturyprawnej(GrzegorzMaroń).... 22315. Standardyochronyprawczłowiekaw Europiejakokonsekwencja

międzyinnymidywergencjiaksjologicznej(BartoszLiżewski)....... 23216. Filozoficznepodstawykarania−uzasadnienieistnieniakarywe

współczesnychspołeczeństwachdemokratycznych(MichałPeno)... 24317. Klasycznyprocessądowyw świetlemetodalternatywnych

(MateuszPękala)............................................................................. 25018. Narratologiaprawa–uwagidoteoriiB.Jacksonai P.Ricoeura

(MarcinPieniążek)......................................................................... 256

Spistreści

VII

19. Aksjologiaprawaw ujęciuCzesławaMartyniakai ArthuraF.Utza(JadwigaPotrzeszcz)....................................................................... 266

20. Jakbadaćwieleobiektywności?Przyczynekdodyskusjinadmetodologiąprawno-porównawczychbadańorzecznictwa(LidiaRodak,MateuszStępień)....................................................... 274

21. Zasadyinterpretacjiprawatraktatowegojakoźródłokonwergencjikulturprawnych(MarcinRomanowicz).......................................... 281

22. Konwergencjaprawawarunkiemkoniecznymw społeczeństwieinformacyjnym(MałgorzataSkórzewska-Amberg).......................... 293

23. Zakreskonwergencjiw kształtowaniupozycjiustrojowejorazsposobówochronyprawczłowiekai obywatelaprzezombudsmanóww państwacheuropejskich(MałgorzataEwaStefaniuk,TomaszWoś)....................................... 299

24. Czyszkołalegistówopowiadałasięzarządamiprawa?(MateuszStępień)............................................................................ 307

25. Dyskurso przyczynowości–perspektywakrajowa,a innesystemyprawne−jednostudium(SławomirTkacz).................................... 315

26. Bonumcommuneversubonumcommunitatis.Wybraneprzypadkiz orzecznictwaTrybunałuSprawiedliwościUniiEuropejskiej(AleksandraWentkowska)................................................................ 323

27. Równośćpłciw prawieUniiEuropejskiej(AnnaMariaWróblewska).............................................................. 330

28. Tezao istnieniui roliacquisconstitutionnel.UwaginatleorzecznictwaTrybunałuKonstytucyjnego(IwonaWróblewska)..... 340

29. Zapomnianamonografia„Ogólnateorianorm”HansaKelsena(MonikaZalewska)......................................................................... 347

Część III.KołoMłodychInternationaleVereinigungfürRechts-undSozialphilosophie.................................................................................... 357

1. Oryginalizmjakokoncepcjawykładnikonstytucji(MikołajBarczentewicz).................................................................... 359

2. Deontologicznei konsekwencjalistycznekoncepcjeuzasadnieniaprawawłasnościintelektualnej(WojciechCiszewski)......................... 365

3. O wielutwarzachpozytywizmuorazo tym,dlaczegowielośćtaświadczyraczejo rozwojuteoriiniżo jejdegeneracji(AdamDyrda)................................................................................... 373

Spis treści

VIII

4. Czyzapadłojużorzeczenieo uznaniuzazmarłegoautora,czylikilkauwago postmodernizmiew kontekścieprawa(Justyna Jezierska)............................................................................. 381

5. Integryzmprawnyw EuropejskimTrybunalePrawCzłowieka(Anna Koropczuk)............................................................................. 384

6. Partykularyzmi uniwersalizmwartościwyrażanychprzezprawow kontekściekonwergencjii dywergencjikulturi systemówprawnych(Jędrzej Maśnicki)............................................................. 391

7. Nielingwistycznaaekspresywnakoncepcjanormy(Oskar Pogorzelski)............................................................................ 398

8. Ejusdem Genesis(Kasjan Wiśniewski)................................................ 4059. Odpaństwa„pozytywnego”dopaństwa„regulującego”

−kukonwergencjiporządkówprawnych(Marta Żuralska).............. 413Indeksrzeczowy.................................................................................... 421

IX

Wykaz skrótów

1. Akty prawa

KPS......................EuropejskaKartaSpołecznaKC........................ ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,

poz.93zezm.)KK........................ ustawaz6.6.1997r.–Kodekskarny(Dz.U.Nr88,poz.553

zezm.)KPK...................... ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego

(Dz.U.Nr89,poz.555zezm.)KPP...................... Karta Praw Podstawowych (Dz.Urz. UEC z 2007 r.

Nr303,poz.1)KWPT................. Konwencja Wiedeńska o  Prawie Traktatów z  1969  r.

(Dz.U.z1990r.Nr74,poz.439)TFUE.................. Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U.

z2004r.Nr90,poz.864,s.2)TUE..................... Traktat o Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90,

poz.864,s.30)

2. Organy i instytucje

EKPCz.................EuropejskaKomisjaPrawCzłowiekaETPCz.................EuropejskiTrybunałPrawCzłowiekaMTS.....................MiędzynarodowyTrybunałSprawiedliwościNSA.....................NaczelnySądAdministracyjnyONZ....................OrganizacjaNarodówZjednoczonychRPO.....................RzecznikPrawObywatelskichSA........................SądApelacyjnySN........................SądNajwyższy

Wykazskrótów

X

TK........................TrybunałKonstytucyjnyTSUE...................TrybunałSprawiedliwościUniiEuropejskiejUE........................UniaEuropejskaWSA....................WojewódzkiSądAdministracyjnyWTO................... Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organiza-

tion)

3. Czasopisma

BiuletynRPO.......BiuletynRzecznikaPrawObywatelskichBiul.SN.................BiuletynSąduNajwyższegoDz.U.....................DziennikUstawMoP.....................MonitorPrawniczyOSG.....................OrzecznictwowSprawachGospodarczychOSNAPiUS.......... OrzecznictwoSąduNajwyższego IzbaAdministracyjna,

PracyiUbezpieczeńSpołecznychOSNC..................OrzecznictwoSąduNajwyższegoIzbaCywilnaOSNK..................OrzecznictwoSąduNajwyższegoIzbaKarnaOSNP...................OrzecznictwoSąduNajwyższegoIzbaPracyOTK-A................OrzecznictwoTrybunałuKonstytucyjnegoseriaAPal.........................PalestraPiP........................PaństwoiPrawoRPEiS..................RuchPrawniczy,EkonomicznyiSocjologicznyZNUJ...................ZeszytyNaukoweUniwersytetuJagiellońskiego

4. Inne skróty

art......................... artykułcyt......................... cytowanycz.......................... częśćitd......................... itakdalejitp.......................... itympodobnelit.......................... literam.in......................międzyinnymin...........................następny,-a,-eniepubl..................niepublikowany,-a,-enp..........................naprzykładNr.........................numeroprac..................... opracowanieorz......................... orzeczeniepkt........................punktp.n.e......................przednasząerą

Wykazskrótów

XI

poł.........................połowapor.........................porównajpoz........................pozycjaPrMiędzPubl........PrawoMiędzynarodowePubliczneprzeł......................przełożył,-apt...........................podtytułemr........................... rokred......................... redakcjarozdz..................... rozdziałRP........................RzeczpospolitaPolskas. .......................... stronat. .......................... tomt.j........................... tekstjednolitytj........................... tojesttłum...................... tłumaczenietys......................... tysięcytzn......................... toznaczytzw........................ takzwany,-a,-euchw...................... uchwałaust......................... ustępw...........................wiekuwyd.......................wydaniewyr........................wyrokz........................... zeszytzezm.................... zezmianamizł.......................... złotyzob........................ zobacz

XIII

Literatura

Ancel M.,Znaczenieimetodyprawaporównawczego.Wprowadzenieogólnedobadańprawnoporównawczych,Warszawa1979.

Barcz J.(red.),PrawoUniiEuropejskiej.Zagadnieniasystemowe.Prawoma-terialneipolityki,Warszawa2006.

Bauman Z.,Etykaponowoczesna,Warszawa1996.Bauman Z.,Szanseetykiwzglobalizowanymświecie,Kraków2007.Bogucki O.,Czepita S.(red.),Systemprawnyaporządekprawny,Szczecin2008.Brodecka-Chamera A., Brodecki Z., Konopacka M., Komparatystyka kultur

prawnych,Warszawa2010.Brożek B., Stelmach J., Załuski W., Dziesięć wykładów o ekonomii prawa,

Warszawa2007.Fukuyama F.,Koniecczłowieka.Konsekwencjerewolucjibiotechnologicznej,

Kraków2004.Izdebski H.,Doktrynypolityczno-prawne,Warszawa2010.Jurczyk T.,PrawajednostkiworzecznictwieEuropejskiegoTrybunałuSpra-

wiedliwości,Warszawa2009.Kaczor J.(red.),Z zagadnieńteoriiifilozofiiprawa.Teoriaprawaeuropejskie-

go,Wrocław2005.Kalaga W.(red.),Dylematywielokulturowości,Kraków2004.Leszczyński L.,Klauzulegeneralnewstosowaniuprawa,Lublin1986.Leszczyński L.,Zagadnieniateoriistosowaniaprawa.Doktrynaitezyorzecz-

nictwa,Kraków2004.Machińska H.(red.),60latRadyEuropy.Tworzenieistosowaniestandardów

prawnych,Warszawa2009.Morawski L.,Argumentacje, racjonalnośćprawa ipostępowaniedowodowe,

Toruń1988.Morawski L.,Domniemaniaadowodyprawnicze,Toruń1981.

Literatura

XIV

Morawski L.,Główneproblemywspółczesnejfilozofiiprawa,Warszawa2001.Morawski L.,Wstępdoprawoznawstwa,Toruń2000.Morawski L.,Wstępdoprawoznawstwa,Toruń2009.Morawski L.,Wykładniaworzecznictwiesądów.Komentarz,Toruń2002.Nowacki J.,Domniemaniaprawne,Katowice1976.Nowacki J.,Tobor Z.,Wstępdoprawoznawstwa,Kraków2002.Nowicka A.(red.),Prawoprywatneczasuprzemian.Księgapamiątkowadedy-

kowanaProfesorowiStanisławowiSołtysińskiemu,Poznań2005.Redelbach A.,Wstępdoprawoznawstwa,Poznań1993.Safjan M.,Wyzwaniadlapaństwaprawa,Warszawa2007.Sagan S.,Serzhanova V.,Naukaopaństwiewspółczesnym,Warszawa2010.Soniewicka M., Stelmach J. (red.), Analiza ekonomiczna w zastosowaniach

prawniczych,Warszawa2007.Sójka-Zielińska K.,Drogiibezdrożaprawa.Szkicezdziejówkulturyprawnej

Europy,Ossolineum2000.Stawecki T.,Staśkiewicz W.,Winczorek J.,Międzypolicentrycznościąafrag-

mentaryzacją.WpływorzecznictwaTrybunałuKonstytucyjnegonapolskiporządekprawny,Warszawa2008.

Stelmach J.,Brożek B.,Metodyprawnicze,Warszawa2006.Stosowanieprawa.KsięgajubileuszowazokazjiXX-leciaInstytutuWymiaru

Sprawiedliwości,Warszawa2011.Szydło M.,Swobodyrynkuwewnętrznegoaregułykonkurencji.Międzykon-

wergencjąadywergencją,Toruń2006.Tokarczyk R.,Filozofiaprawa,Warszawa2009.Tokarczyk R.,Komparatystykaprawnicza,Warszawa2008.Tokarczyk R.,Współczesnedoktrynypolityczne,Warszawa2010.Tokarczyk R.,Współczesnekulturyprawne,Warszawa2010.Wiśniewski A., Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie Europejskiego

TrybunałuPrawCzłowieka,Gdańsk2008.Wołodkiewicz W.,Europaipraworzymskie.Szkicezhistoriieuropejskiejkul-

turyprawnej,Warszawa2009.Wronkowska S.,Podstawowepojęciaprawaiprawoznawstwa,Poznań2003.WronkowskaS.,Ziembiński Z.,Zarysteoriiprawa,Poznań1997.Wróblewski J.,Sądowestosowanieprawa,Warszawa1972.Zajadło J.(red.),Leksykonwspółczesnejteoriiifilozofiiprawa.100podsta-

wowychpojęć,Warszawa2007.Zajadło J.,Pocoprawnikomfilozofiaprawa?,Warszawa2008.Załuski W.,Ewolucyjnafilozofiaprawa,Warszawa2009.Zieliński M.,Poznaniesądoweapoznanienaukowe,Poznań1979.Ziembiński Z.,Logicznepodstawyprawoznawstwa,Warszawa1966.Zubik M. (red.), Księga XX-lecia orzecznictwaTrybunału Konstytucyjnego,

Warszawa2006.

XV

Wstęp

Gdy w  1962 roku Marshall McLuhan określił świat mianem globalnejwioski, miał na myśli przełom, jaki dokonywał się wówczas dzięki rozpo-wszechnieniu mediów elektronicznych, w  dziedzinie wymiany informacji.Istniejącewcześniejograniczenia,związanez regułybądźz koniecznościąfi-zycznego transportu informacji, a  zatem i  czasem niezbędnym do jej prze-kazania,bądźkosztamitejoperacji(budowastosownej infrastruktury),bądźjednymi drugim,w sposóbniejakonaturalnyzaczęłyzanikać.Pojawieniesiękomputerai mediówcyfrowych,sieciInternet,nosiłoznamionarewolucjiniemniejszejaniżelita,któradokonałasiędziękiwynalazkowiGuttenberga.Dziśinformacjapisanaprzypomocyklawiaturykomputeraznajdującegosięw jed-nymzakątkuświataniemalnatychmiastmożezostaćodczytananamonitorzelubwyświetlaczuodległegoo dziesiątkitysięcykilometrówlaptopa,palmtopa,telefonukomórkowegoetc.Przekazinformacjistałsiętani,szybki,efektywnyi niezwykleprosty.

Procestworzeniasięglobalnejwioskiniebyłbyjednakmożliwybezkon-wergencji systemów teleinformatycznych. Istniejące różnice pomiędzy róż-nymi systemami telekomunikacyjnymi musiały ulec zatarciu, tak jak wiekiwcześniej poszczególne kultury, pragnące rozwijać handel, bądź współpracęnainnychpolach,musiałyprzyjąćwspólnestandardy.W przypadkuwymianyinformacji konwergencja objęła zarówno składnik „materialny”, czyli infra-strukturę,jaki „formalny”,czylisposobyświadczeniausług.

Jednym ze skutków konwergencji systemów teleinformatycznych byłoi  jestprzyśpieszenie tempa jej rozwojuna innychpłaszczyznach.W śladzaupodabnianiemsięsposobówi formkomunikacji,następowałproceszbliża-niasię systemówekonomicznych,gospodarczych,prawnych,a takżecałychkultur,któryswąkarykaturalnąformęuzyskałw opisanejprzezGeorgeRitze-ra„makdonaldyzacji świata”.Szczególnie interesującyw tymmiejscuproceskonwergencjisystemówi kulturprawnych,któregokorzenibeztrudumożna

Wstęp

XVI

doszukiwaćsięjużw świeciestarożytnym,równieżzdajesięwchodzićw nowąerę.Powszechneotwieranie sięgranic, zarówno tychfizycznych, jak i men-talnych,wymuszaposzukiwanienowych,wspólnych rozwiązań. JednoczeniesięEuropy,zbliżaniesięposzczególnychkulturprawnych,pokonywaniebariercywilizacyjnych, wymusza przyjmowanie takich rozwiązań, które okażą sięefektywnezarównow Warszawie,Londynie,Toronto,jaki Pekinie.Przykła-dowodzisiejszykonsument,mieszkającyw podalpejskiejwiosce,a nabywającyw sklepieinternetowym„założonym”naserwerzew StanachZjednoczonych,prowadzonymprzezzamieszkałegonastałenaTajwanieHindusa,wyprodu-kowany w  Chinach telewizor, a  jakże – marki Japońskiej, pragnie dokonaćtransakcji sprawnie, bez konieczności wczytywania się w  zawiłe formularzeumowne,odsyłającedoaktówprawnychpaństw,którychnazwynawetnigdyniesłyszał.Podobnieturystawyjeżdżającydoinnegokrajupragnie,bynierzec„oczekuje”,abyniemalżewszystkofunkcjonowałow nim,takjakw „domu”.Takteżcorazczęściejw istociejest.

Obokzbliżaniasięposzczególnychsystemówi kulturprawnychnawie-lupłaszczyznach,zauważyćmożnatakżeprocesidącyw przeciwnymkierun-ku,a mianowicieoddalaniasięichnapewnychpolach.Podobniebowiemjakw świecieprzyrodniczymdojśćmożedorozszczepieniajednegogatunkunakilka różnych, z którychkażdyw nieco inny sposóbprzystosuje siędowa-runków życia, tak poszczególne systemy, a  nawet instytucje prawne, mającwspólnekorzenie,zaczynająfunkcjonowaćodmiennie.Jakdalekomożezajśćdywergencja systemów prawnych, która mimo ich wspólnych korzeni, una-ocznialoswielutraktatówmiędzynarodowych,tworzonychw obrębiejednej„wspólnotywartości”,a mimotonieratyfikowanychprzezwiększośćjejczłon-ków,z uwaginaróżnice„lokalne”?

Opisi analizazasygnalizowanychpowyżejprocesówkonwergencjii dy-wergencjisystemóworazkulturprawnychstanowiłazasadniczycel,zorgani-zowanego w  Jastrzębiej Górze w  dniach 19−22.9.2010 roku, XIX Ogólno-polskiegoZjazduKatedrTeoriii FilozofiiPrawa,z któregomateriałyzawartezostaływ niniejszymopracowaniu.UczestnicyZjazdustaralisięokreślićistotęwspomnianychprocesów,zidentyfikowaćpola,naktórychzachodzą,ichrealnądynamikę,a takżeaktualnei potencjalnekonsekwencje.

OddawanadorąkCzytelnikówksiążka,podobniejakZjazd,podzielonazostałanatrzyczęści.W częścipierwszejzaprezentowanezostałytekstyre-feratówwygłoszonychw pierwszymplenarnymdniuZjazdu,przezzaproszo-nychgości.Pierwszedwareferaty,autorstwakolejnoProf.RomanaTokarczykaorazProf.TomaszaStaweckiego,dotycząproblemówkonwergencjii dywergen-cjisystemówi kulturprawnychw kontekściefenomenutworzeniaprawa.Naczympolegaichwzajemneoddziaływanie?Czywrazz ichwewnętrznąewolu-cją,poszczególneporządkiprawnezbliżająsiędosiebie,czyteżoddalają?Jakiemechanizmysprzyjająichkonwergencji,a jakiedywergencji?–tegorodzaju

Wstęp

XVII

pytania, a  także próby odnalezienia na nie odpowiedzi stanowią przedmiotwskazanychopracowań.

Drugą płaszczyznę analiz procesów konwergencji i  dywergencji syste-mówi kulturprawnychstanowiłfenomenstosowaniaprawa.Prof.StanisławCzepita i  Prof. Bartosz Brożek poddali analizie kolejno tradycyjny – sylogi-stycznymodelstosowaniaprawaorazzdobywającycorazwiększąpopularność,argumentacyjny model stosowania prawa. Rozważając kwestie istoty rozu-mowania prawniczego, Autorzy obracali się wokół pytań: czy poszczególnemodele stosowaniaprawamogą stanowićpłaszczyznę zbliżenia się różnychporządkówprawnych, czy też sprzyjają ichoddalaniu się?Czykryteriapo-prawnościstosowaniaprawa,pomimoróżniczachodzącychw obrębieokreślo-nychporządkówprawnych,mająwalorpowszechności,czyteżnie?

Referatydwóchostatnichzaproszonychgości–Prof.LeszkaLeszczyń-skiego oraz Prof. Bartosza Wojciechowskiego – dotyczą aksjologii porządkówprawnychi zachodzącychnatejpłaszczyźnieprocesówkonwergencjii dywer-gencji.Czytelnikodnajdziew nichrozważaniadotyczącetakpodstawowychkwestii jak sposoby kształtowania się „wspólnoty wartości”, czynników od-powiedzialnychza relatywizacjęwartości,próbyodpowiedzinapytanie: czypomimo istnienia indywidualnych różnic w  identyfikowaniu wartości jakowartości, istniejąwartościuniwersalne lubzasadyumożliwiająceprzyznaniewyróżnionejpozycjiokreślonejklasiewartości?

Kolejnączęśćksięgiwypełniają tekstydwudziestudziewięciukomuni-katów wykłoszonych podczas drugiego dnia plenarnego Zjazdu. Problemykonwergencjii dywergencjisystemówi kulturprawnychzostaływ nichprzed-stawioneniezwykleszeroko.PoszczególniAutorzysięgająpodoświadczeniaróżnychkultur i cywilizacji. Zbliżaniesię i oddalanieporządkówprawnychzanalizowanezostajez różnychperspektywnaukowych:zarównoperspektywynaukdogmatyczno-prawnych,jaki psychologii,socjologiiorazfilozofii.Ob-szary,którychdotycząrozważania,obejmująm.in.nowetechnologiei rewolu-cjębiotechnologiczną,wpływkulturynaporządkiprawne,modelesądownic-twakonstytucyjnego,interpretacjęprawatraktatowegoi wieleinnych.

Całośćksięgidopełniajątekstykomunikatówwygłoszonychprzezczłon-kówKołaMłodychPolskiejSekcjiIVR(InternationaleVereinigungfürRechts--undSozialphilosophie−MiędzynarodowegoStowarzyszeniaFilozofiiPrawai FilozofiiSpołecznej)–w większościstudentówWydziałówPrawai Admini-stracjiróżnychuczelni.Częstokroćtekstytestanowiąpierwszypoważnykroknadrodzeichkarierynaukowej,stądteżdostrzegalnyw nichjestnieskrywanyentuzjazmnaukowy.W historiiOgólnopolskichZjazdówKatedrTeoriii Fi-lozofiiPaństwai Prawapanel„młodychadeptównauki”zostałzorganizowanyporazpierwszy,pozytywnedoświadczeniaz nimzwiązane,z poziomemme-rytorycznymzaprezentowanychkomunikatównaczele,pozwalajednakwyra-zićprzypuszczenie,iżwpiszesięonnadobredoprogramukolejnychZjazdów.

Wstęp

XVIII

Oddając książkędo rąkCzytelników, redaktorzywyrażająnadzieję, żestaniesięonanietylkoźródłeminformacjidlaosóbzainteresowanychproble-matykąprocesówkonwergencjii dywergencjiporządkówprawnych,aleprzedewszystkim,żemyśliw niejzawartesprowokujądopodjęciapogłębionychba-dańnadnaturą,kierunkamii ocenąewolucjisystemóworazkulturprawnych.

Gdańsk,29lipca2011r.Prof.zw.drhab.JerzyZajadłoDrOktawianNawrotDrSebastianSykuna

Część I. Referaty