KSIĘGA MIRDADAMIKHAIL NAIMY

\DZIWNA OPOWIEŚĆ O KLASZTORZE, KTÓRY ONGIŚ ARKĄ BYŁ ZWANY

Przetłumaczył Piotr Listkiewicz

UWIĄZANY OPAT

W Górach Mlecznych, na wyniosłym szczycie Ołtarzowej Góry, widnieją rozległe i posępne ruiny klasztoru sławnego niegdyś i zwanego ARKĄ. Odwieczna tradycja wiąże jego poc zątki z czasami tak odległymi jak czasy Potopu.Liczne legendy utkano o Arce, ale najbardziej rozpowszechniona ze wszystkich i najczęściej opowiadana przez miejscowych górali, wśród których, w cieniu Ołtarzowej Góry zdarzyło mi się spędzać pewne wakacje, brzmi następująco:Wiele lat po wielkim Potopie, Noe z rodziną przybył w pobliże Gór Mlecznych, u podnóża których ujrzał żyzne doliny, obfite strumienie i wspaniały, łagodny, niezmienny klimat. Postanowili się tam osiedlić.Kiedy Noe poczuł, że dni jego końca dobiegają, zawołał przed swoje oblicze syna swego, Szema, który był marzycielem i wizjonerem jak ojciec, i rzekł do niego, mówiąc:- Posłuchaj, mój synu. Żniwo lat twego ojca jest niezmiernie bogate, teraz zaś ostatni snop jest gotów do zżęcia. Ty i twoi bracia, twoje dzieci i dzieci twoich dzieci będą zaludniać od nowa wyludnioną Ziemię, a twoje nasienie stanie się jak ziarna morskiego piasku, zgodnie z obietnicą jaką dostałem od Boga.Bojaźń niejaka wszelako mąci spokój ostatnich dni moich. Z biegiem czasu ludzie zapomną o Potopie, a zwłaszcza o żądzach i nikczemności, które go wywołały. Pójdzie w niepamięć Arka i Wiara,

1

która unosiła ją triumfalnie przez pięćdziesiąt i sto dni ponad szaleństwem mściwych głębin. Nie będą też pamiętać o Nowym Życiu powstałym z tej Wiary, którego dane im wszak być owocami.Zanim zapomną, nakazuję ci tedy, mój synu, ażebyś wybudował na najwyższym szczycie tych gór ołtarz, od którego góra będzie odtąd Ołtarzową Górą zwana. Nakazuję ci dalej, ażebyś dom zbudował wokoło ołtarza, a ma on w każdym szczególe przypominać arkę - choć o wiele mniee szych rozmiarów - i znany będzie odtąd jako Arka.Na tym ołtarzu zamierzam złożyć mą ostatnią dziękczynną ofiarę. Zaś od ognia, który tam rozniecę, nakazuję ci utrzymywać ogień nieustannie płonący. Dom uczyniony przez ciebie służyć ma za sanktuarium dla małego grona wybrańców, których liczba nigdy nie przekroczy dziewięciu, ani też nigdy nie będzie mniejsza niż dziewięć. Będą znani jako Zgromadzenie Arki. Kiedy któryś z nich umrze, Bóg natychmiast na jego miejsce przyśle następnego. Nie opuszczą sanktuarium, lecz zamknięci tam do końca dni swoich, będą żyć w skromności i prostocie jak na Matczynej Arce, podtrzymując ogień wiary i modląc się do Najwyższego o przewodnictwo dla siebie i dla bliźnich. Ich cielesne potrzeby zaspokajać będzie szczodrobliwość wiernych.Szem, który słuchając pilnie, starał się nie uronić ani jednej sylaby ze słów ojca swego, przerwał, chcąc dowiedzieć się, dlaczego mężczyzn ma być dziewięciu - ani jednego więcej, ani jednego mniej. Przygnieciony wiekiem patriarcha wyjaśniając, odrzekł:- To jest, mój synu, liczba tych, którzy płynęli Arką.Jednakże Szem nie mógł doliczyć się więcej niż ośmiu osób: ojciec i matka, on sam i jego żona oraz dwóch braci z żonami - słowa ojca zdumiały go więc i wprawiły w zakłopotanie. A Noe widząc zdumienie syna, tłumaczył dalej:- Zaprawdę, odsłaniam ci wielki sekret, mój synu. Dziewiąta osoba była Pasażerem Na Gapę, znanym tylko mnie i widzianym tylko przeze mnie. Był on moim nieodłącznym towarzyszem i sternikiem. Nie pytaj mnie więcej o niego, ale też i nie zapomnij przygotować dla niego miejsca w twoim sanktuarium.

2

Takie są moje życzenia, Szemie, mój synu. Niech się tak stanie. I Szem zrobił to, co mu ojciec kazał.Kiedy Noe dołączył do swoich ojców, dzieci pochowały go pod ołtarzem w Arce, która odtąd, przez wieki, czynem i duchem była prawdziwym sanktuarium poczętym i uświęconym przez czcigodnego pogromcę Potopu.Z biegiem wieków atoli, Arka coraz częściej i chętniej zaczęła przyjmować od wiernych dary daleko wykraczające ponad swe skromne potrzeby, stawała się więc z roku na rok coraz bardziej bogata w ziemie, srebro, złoto i klejnoty.Kilka pokoleń temu, kiedy jeden z Dziewięciu zmarł, do bram Arki przybył nieznajomy i poprosił o przyjęcie. Zgodnie z odwieczną tradycją sanktuarium, która nigdy dotąd nie została złamana, jako pierwszy proszący tuż po śmierci jednego z grupy, powinien być od razu przyjęty. Lecz Senior, jak zwykle zwano opata Arki, był naonczas samowolnym, o twardym sercu i bardziej świeckim niż duchownym człowiekiem. Nie spodobał mu się wygląd nieznajomego, który był nagi, zagłodzony i pokryty ranami - oświadczył mu więc, że niegodzien jest przyjęcia w poczet zgromadzenia.Nieznajomy nalegał jednakże i ten jego upór tak rozwścieczył Seniora, że nakazał mu jak najszybciej opuścić opactwo. Lecz nieznajomy przekonywał dalej i nie chciał odejść. W końcu wymógł, że Senior jako służącego go przyjmie.Długo potem wyglądał Senior od Opatrzności przysłania nowego kompaniona na miejsce zmarłego. Nikt jednak nie nadchodził. Stało się więc, że pierwszy raz w historii, Arkę za-mie szkiwało ośmiu kompanionów i służący.Siedem lat upłynęło, a klasztor tak obrósł w bogactwa, że nikt nie był w stanie zliczyć jego zasobów. Na wiele mil dookoła rozciągały się należące do niego ziemie i rozliczne wioski. Seniora rozpierało zadowolenie i sądząc, że to nieznajomy przyniósł szczęście Arce, coraz lepiej był do niego usposobiony.Jednakże z początkiem roku ósmego, szybko po sobie zaczęły następować zmiany. W tak spokojne dotychczas zgromadzenie wdarł

3

się ferment. Przebiegły Senior zorientował się zanie-długo, że powodem był nieznajomy i postanowił go oddalić. Niestety było za późno. Mnisi, których był przywódcą, nie byli mu już podlegli, przestali go słuchać i stracili rozsądek. W ciągu dwóch lat pooddawali wszystkie posiadłości klasztorne, tak rzeczy osobiste, jak i ziemskie nieruchomości, a niezliczone rzesze poddanych klasztoru uwolnione zostały od pańszczyzny. W trzecim zaś roku opuścili klasztor. Co jednak najstraszniejsze - nieznajomy rzucił klątwę na Seniora i od tamtej pory po dziś dzień jest on niemy i uwiązany do miejsca, na którym był klasztor.Tyle legenda.Nie brakowało naocznych świadków, którzy zapewniali mnie, że przy różnych okazjach - czasami w dzień a czasem w nocy - widzieli Seniora błądzącego po terenie opuszczonego i w większości dziś zrujnowanego klasztoru. Nikt nie był w stanie wydusić z jego ust jednego chociaż słowa, a kiedy tylko wyczuł obecność czy to mężczyzny, czy kobiety, znikał szybko nie wiadomo jak i gdzie.Wyznaję, że historia ta odebrała mi spokój. Obraz samotnego mnicha - czy chociażby jego cienia - błąkającego się przez wiele lat w murach tak odwiecznego klasztoru, na szczycie tak odludnym jak Ołtarzowa Góra, był zbyt natrętny do odpędzenia. Raz po raz stawał mi przed oczami, uporczywie nawiedzał myśli, burzył krew i jak ostroga spinał ciało.W końcu powiedziałem sobie, że muszę wspiąć się na szczyt.

ZBOCZE PIARGÓW

Zwrócona na zachód w stronę morza i wypiętrzona wiele tysięcy stóp ponad jego poziom, z przednią ścianą szeroką, stromą i urwistą, Ołtarzowa Góra wydawała się z daleka niezdobyta i zakazana. Mimo to jednakże, wskazano mi dwa podejścia -jedno od południa, a drugie od północy - i choć oba opisywano jako ścieżki zdradliwie wąskie, biegnące skrajem licznych urwisk i przepaści, były one stosunkowo bezpieczne. Nie chciałem jakoś iść żadną z nich. Pomiędzy tymi

4

dwoma, spływając prosto od szczytu i sięgając niemal do samego podnóża, zauważyłem wąskie, gładkie zbocze, które wydało mi się królewską drogą na szczyt. Przyciągało mnie z jakąś niesamowitą mocą, postanowiłem więc, że pójdę tamtędy.Kiedy jednak zwierzyłem się z mojego zamiaru jednemu z miejscowych górali, ten wbił we mnie płonący wzrok i załamując ręce, krzyknął przerażony:- Zbocze Piargów? Chyba nie jesteś, człowieku, aż tak głupi, żeby tak tanio oddawać swe życie. Wielu tego próbowało przed tobą, ale żaden nie wrócił chociażby po to, by o tym opowiedzieć. Zbocze Piargów? Nigdy, przenigdy!Po czym uparł się, że będzie mi służył za przewodnika i doprowadzi bezpiecznie na szczyt, ale grzecznie odmówiłem. Nie jestem w stanie wytłumaczyć, dlaczego jego przerażenie wywarło na mnie wprost odwrotny skutek. Zamiast mnie zniechęcić i powstrzymać, dodało mi animuszu i utwierdziło jeszcze bardziej w moim zamiarze.Pewnego ranka, gdy tylko ciemność zaczęła szarzeć i zamieniać się w światło, strząsnąłem z powiek resztki nocnych snów, chwyciłem laskę i zaopatrzony w siedem chlebowych placków, wyruszyłem w kierunku Zbocza Piargów. Powolny oddech od-chodzącej nocy, szybki puls rodzącego się dnia, nękające pragnienie znalezienia się w obliczu tajemnicy uwiązanego mnicha oraz większe jeszcze pragnienie uwolnienia się od samego siebie przynajmniej na moment, nie ważne jak krótki - zdawało się dodawać skrzydeł stopom i wzniecać pożar w żyłach.Zacząłem podróż z pieśnią w sercu i mocnym postanowieniem w duszy. Kiedy jednak, po długim i radosnym marszu dotarłem do dolnego końca stoku i spróbowałem zmierzyć go wzrokiem, radosna pieśń ucichła i zamarła mi w piersi. To, co wydawało się z daleka prostym, gładkim, podobnym do wstążki wygodnym traktem, okazało się teraz kamieniste, strome, wysokie i nie do zdobycia. Jak daleko mogłem sięgnąć wzrokiem w górę i na boki, nie widziałem niczego poza pokruszonym granitem o najprzeróżniejszych kształtach i rozmiarach, najmniejsze zaś kawałki przypominały ostre igły lub

5

klingi. Nawet śladu życia dookoła. Całun mgły tak posępny, że aż wzbudzający lęk wisiał nad całym krajobrazem, a szczyt był zupełnie niewidoczny. Lecz nic mnie nie było w stanie powstrzymać.Ze spojrzeniem dobrego człowieka, który mnie ostrzegał przed stokiem, nadal płonącym przed moimi oczami, zebrałem się w sobie i zacząłem wspinaczkę. Wkrótce jednak stwierdziłem, że moje stopy nie posuwają mnie ani tak szybko jak myślałem, ani tak daleko - piargi usuwały się spod nich wywołując przerażający chrzęst, dźwięk podobny do miliona gardzieli duszących się w przedśmiertnych męczarniach. Aby móc choć trochę posunąć się naprzód, musiałem wkopywać się dłońmi, kolanami i palcami nóg w ruchome rumowisko. Jak ja wtedy marzyłem by mieć zwinność kozicy!W górę i w górę czołgałem się zygzakiem nie dając sobie odpocząć, bo zacząłem się już obawiać, że zastanie mnie noc zanim zdołam osiągnąć cel. O wycofaniu się nie myślałem.Większa część dnia przeszła, kiedy poczułem nagły atak głodu. Do tego momentu nie myślałem nawet o jedzeniu lub piciu. Chlebowe placki, które zawiązane w chustę opasywałymnie w pasie były tak cenne, że w tym konkretnym momencie ich wartość była niewymierzalna. Rozwiązałem je więc i już miałem ułamać pierwszy kawałek, gdy dźwięk dzwonka i czegoś, co przypominało trzcinową fujarkę, dobiegło do mych uszu. Nic nie mogło być bardziej zaskakujące w tej kamiennej pus tce.Na krawędzi skały po mojej prawej stronie ujrzałem wielkiego czarnego kozła. Zanim zdążyłem złapać oddech otoczony zostałem przez kozy - piargi pod ich kopytami osuwały się z chrzęstem, tak jak i pod moimi stopami, ale dźwięk był daleko mniej przerażający. Jak gdyby zaproszone, kozy prowadzone przez przewodnika, rzuciły się na chleb i wyrwałyby go z moich rąk, gdyby nie głos pasterza, który - nie miałem pojęcia jak i skąd - pojawił się u mojego boku. Był młody o uderzającym wyglądzie: wysoki, silny i promieniujący. Skórzana przepaska na biodrach była jego jedynym przyodziewkiem, a trzcinowa fuj arka j ego jedynym orężem.

6

- Mój przewodnik jest rozpieszczonym kozłem - powiedział miękko z uśmiechem. - Karmię go chlebem, jeśli mam. Lecz żadna istota żywiąca się chlebem nie przechodziła tędy od wielu, wielu księżyców.A zwracając się do przewodnika:- Widzisz, jak dobra Fortuna dba o nas, mój wierny koźle? Nigdy nie narzekaj na Fortunę...Następnie schylił się i wziął placek. Myśląc, że jest głodny, powiedziałem do niego grzecznie i szczerze:- Podzielimy się tym skromnym posiłkiem. Wystarczy dla nas obu i dla przewodnika.Ku mojemu niewymownemu zdumieniu, pasterz rzucił pierwszy placek kozom, a potem drugi i trzeci aż do siódmego, z każdego z nich biorąc kęs dla siebie. Stałem jak wrośnięty w ziemię, a gniew zaczynał wzbierać mi w piersi. Lecz zdając sobie sprawę z mej bezsilności, powściągnąłem nieco złość i zciekawością spoglądając na pasterza, odezwałem się na wpół żebrząc, na wpół z wyrzutem:- A teraz kiedy chlebem głodnego człowieka nakarmiłeś twe kozy, może napoisz go chociaż odrobiną ich mleka?- Mleko moich kóz jest trucizną dla głupców, a ja nie chcę, aby którakolwiek z nich winna była śmierci nawet głupca.- W czymże jestem głupcem?- W tym, że zabrałeś siedem placków chleba w podróż siedmiu żyć.- Czy powinienem był zatem zabrać siedem tysięcy?- Nie powinieneś brać nawet jednego.- Wybierać się w tak długą podróż bez jedzenia — taka twoja rada?- Droga, która nie dba o podróżnego nie jest drogą, którą się podróżuje.- Chciałbyś, abym jadł granit zamiast chleba i pił własny pot zamiast wody?- Twoje ciało jest wystarczającym pożywieniem, a twoja krew jest wystarczającym napojem. Poza tym jest jeszcze droga.- Oj, chyba sobie ze mnie pokpiwasz, pasterzu. Lecz ja nie odpłacę ci kpiną za kpinę. Ktokolwiek je mój chleb, choć pozostawia mnie

7

głodnym, tym samym staje się moim bratem. Dzień szybko zsuwa się po górach, a ja muszę iść dalej. Czy nie mógłbyś mi powiedzieć, jak daleko jeszcze do szczytu?- Jesteś tak blisko Zapomnienia.I włożył fujarkę między wargi, i pomaszerował w takt tonów niesamowitych, ułożonych w coś, co brzmiało jak rozpaczliwy płacz dobiegający z dolnych zaświatów. Za nim poszedł przewodnik i cała reszta stada. Długo jeszcze w przestrzeni słyszałem chrzęst granitowych odłamków i meczenie kóz zmieszane z lamentem fujarki.Całkowicie zapomniawszy o głodzie, zacząłem zbierać te resztki energii i determinacji, których nie wypalił we mnie pasterz. Jeśli noc ma mnie zastać na tej posępnej masie osuwającego się granitu, muszę zawczasu znaleźć miejsce, gdzie będę mógł rozprostować znużone kości bez obawy stoczenia się ze zbocza. Podjąłem więc na nowo mą czołgającą wspinaczkę. Spoglądając w dół, nie mogłem uwierzyć, że wspiąłem się tak wysoko. Dolny koniec zbocza nie był już widoczny, za to szczyt wydawał się tuż-tuż.O zmroku dotarłem do grupy skał tworzących coś w rodzaju niewielkiej groty. Chociaż grota wisiała nad otchłanią, której dno spowijały ponure, mroczne cienie, postanowiłem zatrzymać się w niej na noc.Buty były w strzępach i obficie poplamione krwią. Kiedy spróbowałem je zdjąć, okazało się, że skóra moich stóp przywarła do nich ściśle jak przyklejona. Całe dłonie pokryte były gęstą siecią zadrapań i otarć. Paznokcie wyglądały jak postrzępione krawędzie kory uschniętego drzewa. Ubranie było w strzępach pozostawiwszy swe, co lepsze kawałki na ostrych odłamkach granitu. Spuchnięta i ociężała głowa domagała się snu. Wydawało się, że nic nie może w niej powstać, za wyjątkiem myśli o śnie.Jak długo spałem - chwilę, godzinę, czy wieczność - nie mam pojęcia. Obudziłem się czując, że jakaś siła ciągnie mnie za rękaw. Siadając, przerażony i otumaniony ciężkim snem, ujrzałem młodą dziewczynę stojącą przede mną, oświetloną przyćmionym światłem trzymanej w ręku latarni. Była całkowicie naga, o twarzy i kształtach delikatnie

8

pięknych. Rękaw mojej kurtki ciągnęła stara kobieta, w równym stopniu obrzydliwa jak dziewczyna była piękna. Zimny dreszcz wstrząsnął mną od stóp do głowy.- Widzisz, jak dobra Fortuna dba o nas, moje słodkie dziecko? - wyskrzeczała kobieta zdzierając do połowy kurtkę z moich ramion. - Nigdy nie narzekaj na Fortunę.Mój język był jak sparaliżowany i nie zrobił nawet wysiłku, by coś powiedzieć, jeszcze mniej byłem zdolny do jakiegokolwiek oporu. Próżno przywoływałem całą siłę woli. Wydawało się, że zupełnie mnie opuściła. Byłem całkowicie bezsilny w rękach staruchy, chociaż nie było wcale trudno wyrzucić jej i dziecka z groty, gdybym tego chciał. Lecz nawet nie byłem w stanie chcieć, nie miałem też siły, aby to zrobić.Nie zadowalając się kurtką, kobieta rozbierała mnie dalej, aż zostałem zupełnie nagi. Każdą kolejną część mej garderoby, starucha podawała dziewczynie, która wkładała ją na siebie. Cień mego nagiego ciała, pomieszany z drżącymi cieniami kobiet i rzucony na ścianę groty, napełniał mnie lękiem i odrazą. Patrzyłem na całą scenę nie rozumiejąc i stałem beznadziejnie niemy, kiedy mowa była najodpowiedniejszą i jedyną bronią w tej niesmacznej sytuacji. Na koniec język popuścił i wykrztusiłem :- Jeśli ty starucho zatraciłaś cały wstyd, to ja jeszcze nie. Wstydzę się swojej nagości nawet przed taką bezwstydną jędzą, jak ty. Lecz nieskończenie bardziej wstydzę się przed niewinnością tego dziecka.- Tak jak ona ubrała się w twój wstyd, tak ty ubierz się w jej niewinność.- Po cóż dziewczynie znoszone, podarte męskie łachy, należące do kogoś, kto zabłądził w górach w takim miejscu i w taką noc ?- Być może, aby ulżyć mu ciężaru. Być może, aby się ogrzać. To biedne dziecko szczęka z zimna zębami.- Lecz kiedy zimno wprawi w ruch moje zęby, czy mam je wypluć? Czyż nie ma za grosz litości w twoim sercu? To ubranie jest moim całym jedynym dobytkiem w tym świecie.

9

Mniej posiadasz - mniej jesteś spętany. Więcej posiadasz - bardziej jesteś spętany. Im bardziej spętany - gorzej szacowany.Im mniej spętany - lepiej szacowany. Chodźmy stąd, moje dziecko.Kiedy wzięła dziewczynę za rękę i już-już miały wyjść, tysiąc pytań zaczęło mi przychodzić do głowy, lecz tylko jedno wydobyło się z moich ust:- Zanim pójdziecie, czy nie byłabyś, starowinko, tak dobra i powiedziała mi jak daleko jeszcze do szczytu?- Jesteś na skraju Czarnej Jamy.Światło latarni rzuciło na mnie ich rozedrgane cienie, kiedy opuszczały grotę wtapiając się w czarną jak sadza noc. Ciemna i przejmująco chłodna fala ogarnęła mnie przychodząc niewiadomo skąd. Jeszcze mroczniejsze i zimniejsze fale nastąpiły po niej. Ściany groty wydawały się oddychać szronem. Zęby szczękały, a wraz z nimi poplątane myśli: kozy pasące się na piargach, zwodniczy pastuch, ta kobieta i ta dziewczyna, ja sam nagi, posiniaczony, podrapany, głodny, skostniały, półprzytomny w takiej grocie, nad brzegiem takiej przepaści. Czy jestem blisko celu? Czy kiedykolwiek go osiągnę? Czy ta noc kiedykolwiek się skończy?Nie zdążyłem jeszcze pozbierać się do kupy, kiedy usłyszałem szczekanie psa i ujrzałem następne światło, tak blisko, tak blisko - tuż, w samej grocie.- Widzisz jak dobra Fortuna dba o nas, moja ukochana? Nigdy nie narzekaj na Fortunę.Głos należał do starego, bardzo starego mężczyzny, z długą gęstą brodą i trzęsącymi się kolanami. Jego słowa adresowane były do kobiety równie starej jak on, bezzębnej, rozczochranej, tak samo jak on zgiętej wpół i trzęsącej. Nie zwracając na mnie najmniejszej uwagi, mężczyzna ciągnął dalej tym samym piskliwym głosem, który z trudem wydzierał się z gardła:- Cudowna poślubna, małżeńska komnata dla naszej miłości i wspaniała laska w miejsce tej, którą zgubiłaś. Z taką laską nie będziesz się już więcej potykać, moje ty kochanie.

10

To mówiąc, złapał moją laskę i podał kobiecie, która wsparła się na niej z czułością i pogłaskała z troską swymi zwiędłymi dłońmi. Następnie, jak gdyby nie zauważając mnie, lecz cały czas zwracając się do swej towarzyszki, dodał:- Nieznajomy niebawem odejdzie, ukochana, i będziemy śnić nasze nocne sny sami.To spadło na mnie jak rozkaz, którego nie miałem siły nie posłuchać, zwłaszcza iż pies zbliżył się do mnie warcząc groźnie, jak gdyby wykonując polecenie swego pana. Cała scena napełniła mnie przerażeniem - patrzyłem na nią jak w transie i jak ktoś pod wpływem transu, wstałem i postąpiłem w stronę wyjścia, desperacko próbując coś powiedzieć, bronić się, bronić swoich praw.- Zabraliście mi laskę. Czyż jesteście aż tak okrutni, aby wygonić mnie i z tej groty, która jest moim domem na tę noc?Szczęśliwi są ci co laski nie mają, Bo się nie potykają. Szczęś liwi s ą bezdomni, Bo wszędzie dom mają. Tylko potykający się - jak my, Potrzebują laski. Tylko uwiązani do domu, jak my, Muszą mieć dom.Tak razem śpiewali i przygotowywali sobie legowisko kopiąc długimi pazurami w ziemi i wyrównując żwir w rytm pieśni, na mnie jednak nie zwracali uwagi. Przywiodło mnie to do jeszcze większej rozpaczy. Z żałosnym płaczem wyjęczałem:- Spójrzcie na moje dłonie. Spójrzcie na moje stopy. Jestem wędrowcem zagubionym na tym odludnym stoku. Całą drogę naznaczyłem krwią. Nie jestem w stanie dojrzeć niczego w tych ciemnościach, w tych strasznych górach, które jednak wam wydają się dobrze znane. Czyż nie boicie się zapłaty? Dajcie mi chociaż latarnię, jeśli nie chcecie pozwolić mi dzielić ze sobą tej groty.Miłości nie odsłonimy. Ś wiatłem się nie dzielimy. Kochaj i patrz. Zaświeć i bądź. Gdy wykrwawi się noc, I ucieknie dzień. I gdy umrze ziemia, Jakże wędrowcy wędrować będą? Kto się ośmieli wędrować?Rozdrażniony do najwyższego stopnia, postanowiłem uciec się do błagania, jednocześnie dobrze zdając sobie sprawę, że to i tak pozostanie bez skutku i czując nieprzepartą siłę, która wypychała mnie na zewnątrz.

11

- Dobry staruszku. Dobra staruszko. Choć zdrętwiały od zimna i oniemiały z wyczerpania, nie będę kleił się do was jak mucha do lepu. Ja też kiedyś zaznałem miłości. Zostawię wam moją laskę i skromne posłanie, które wybraliście sobie na poślubną noc. Lecz proszę was o jedną małą rzecz w zamian: ponieważ odmawiacie mi światła waszej latarni, czy nie bylibyście tak łaskawi wyprowadzić mnie z tej groty i pokierować mnie w stronę szczytu? Bo straciłem zupełnie poczucie kierunku, straciłem też poczucie równowagi. Nie wiem jak wysoko już jestem, ani jak wysoko mam jeszcze się wspiąć.Nie zwracając uwagi na moje błagania, zaśpiewali:Naprawdę wyższy jest zawsze niski. Naprawdę szybki zawsze jest wolny. Najwrażliwszy jest drętwy. Najwymowniejszy niemy. Najpewniejszym przewodnikiem brak przewodnika. Odpływ i przypływ jedną są falą. Najwyższa wielkość jest zawsze nisko. I ten ma wszystko, kto odda wszystko.Ostatnim wysiłkiem zaklinałem ich, aby mi powiedzieli, w którą stronę mam się zwrócić po opuszczeniu groty - bo śmierćmoże czyhać na mnie już na pierwszym kroku, a ja nie chcę umierać. Z zapartym tchem czekałem na ich odpowiedź, która przyszła w postaci następnej niesamowitej i dziwacznej pieśni, pozostawiając mnie w jeszcze większym zakłopotaniu i jeszcze większej irytacji niż dotąd:Czoło skały twarde jest i strome. Łono próżni miękkie i głębokie. Lew i komar, Cedr i krzak, Zając i żółw, Gad i ptak, Orzeł i kret -W jednej otchłani. Na jedną przynętę i na jeden hak. Tylko śmierć da równości znak. Jak na dole, tak i w górze -Umierać, by żyć, lub żyć, aby umrzeć.Ś wiatło latarni zamigotało i zgasło, kiedy wyczołgiwałem się z groty na czworakach, z psem czołgającym się tuż za mną, jak gdyby chcącym upewnić się o moim odeeściu. Ciemność była tak ciężka, że niemal byłem w stanie czuć jej wagę na powiekach. Nie mogłem zwlekać ani chwili dłużej. Pies mnie w tym utwierdzał.Jeden ostrożny krok. Drugi ostrożny krok. Przy trzecim poczułem, jakby góra nagle umknęła mi spod stóp i znalazłem się w objęciach

12

wzburzonych bałwanów morza ciemności, które wyssało oddech i porwało mnie gwałtownie w dół, w dół, wdół...Ostatnim obrazem przebłyskującym przez zakamarki umysłu, kiedy wirowałem w próżni Czarnej Jamy, była para diabo-licznych nowożeńców. Ostatnimi słowami, które mruczałem, kiedy oddech zamierał mi w piersi, były ich słowa:Umierać, by żyć, lub żyć, aby umrzeć...

STRAŻNIK KSIĘGI

- Powstań, o nieznajomy szczęśliwcze. Osiągnąłeś swój cel.Wyschnięty z pragnienia i zwinięty z bólu pod palącymi promieniami słońca, uniosłem do połowy powieki, aby skonstatować, że leżę rozciągnięty na ziemi, a nade mną pochyla się czarna postać mężczyzny delikatnie zwilżającego wodą moje usta i niemniej delikatnie obmywającego moje liczne rany. Był wielki i zwalisty, o grubych rysach, z krzaczastą brodą i brwiami, głębokim i ostrym spojrzeniem, w bardzo trudnym do określenia wieku - a przy tym, o dziwo, jego dotyk był miękki i wzmacniający. Z jego pomocą byłem w stanie usiąść i zapytać głosem ledwo słyszalnym dla mych własnych uszu.- Gdzie jestem?- Na Ołtarzowej Górze.- Gdzie grota?- Za tobą.- A Czarna Jama?- Przed tobą.Wielkie było moje zdziwienie zaiste, gdy rozejrzawszy się, rzeczywiście ujrzałem grotę za sobą, a czarną otchłań tuż przede mną. Byłem na samym jej skraju i zapytałem tego człowieka, czy by nie przeniósł się ze mną do groty, co chętnie i skwapliwie uczynił.- Kto mnie wyciągnął z Jamy?- Ten, który prowadził cię do szczytu zapewne wyciągnął cię z Jamy.

13

- Co za „ten"?- Ten sam, który związał mój język i trzyma mnie uwiązanego do tej góry od stu i pięćdziesięciu lat.- A więc to ty jesteś tym „uwiązanym" opatem?- Jam jest.- Ale ty mówisz. Opat jest niemy.- Ty rozwiązałeś mój język.- Opat unika ludzi. Nie wyglądasz jakbyś się mnie obawiał.- Unikam wszystkich oprócz ciebie.- Przecież nigdy przedtem nie widziałeś mojej twarzy. Jak to się stało, że unikasz wszystkich ludzi za wyjątkiem mnie?- Od stu i pięćdziesięciu lat czekałem na twoje przyjście. Przez sto i pięćdziesiąt lat nie ominąłem ani jednego dnia, o każdej porze roku i w każdą pogodę moje grzeszne oczy wpatrywały się w piargi na zboczu, w nadziei ujrzenia człowieka wspinającego się na tę górę, przybywającego tak, jak ty przybyłeś: nagiego, bez laski i bez jedzenia. Wielu próbowało wspiąć się po zboczu, ale żaden nigdy nie dotarł. Wielu przybyło innymi drogami, ale żaden nie był nagi, bez laski i jedzenia. Śledziłem cię wczoraj przez cały dzień. Dałem ci spędzić noc w grocie, lecz kiedy przyszedłem tutaj wcześnie rano, znalazłem cię bez oddechu. Byłem jednak pewien, że powrócisz do życia. I co! Jesteś bardziej żywy niż ja. Umarłeś, by żyć. Ja żyję, aby umrzeć. O, chwała jego imieniu. Wszystko jest tak jak on obiecał. Jest tak jak ma być. Nie mam żadnych wątpliwości, że to ty jesteś tym wybranym.- Kim?- Błogosławionym, w którego ręce mam przekazać świętą księgę, aby była wydana światu.- Co za księgę?- Jego księgę - Księgę Mirdada.- Mirdad? Kto to jest Mirdad?- Czyż to możliwe, byś nie słyszał o Mirdadzie? To dziwne. Byłem całkowicie pewien, że jego imię wypełnia Ziemię, tak samo jak wypełniało do tego dnia grunt pod moimi stopami,

14

powietrze wokół mnie i niebo nade mną. Święty jest ten grunt, o nieznajomy - ten grunt, po którym jego stopy stąpały. Święte jest to powietrze, bo jego płuca nim oddychały. Święte jest to niebo, bo jego oczy spoglądały na nie.Mówiąc to, mnich schylił się nabożnie, ucałował ziemię trzy razy i zamilkł. Po chwili poprosiłem:- Zaostrzyłeś mój apetyt - chciałbym usłyszeć więcej o czło-wie ku, którego nazywasz Mirdadem.- Nakłoń swe uszy, a powiem ci to, czego nie zabroniono mi powiedzieć. Nazywam się Szamadam. Byłem Seniorem Arki, kiedy jeden z dziewięciu kompanionów zmarł. Jeszcze jego dusza nie całkiem stąd odleciała, jak doniesiono, że nieznajomy stoi przed bramą i pyta o mnie. Wiedziałem od razu, że to Opatrzność przysłała go na miejsce zmarłego kompaniona i powinienem był się cieszyć, że Bóg nadal opiekuje się Arką, jak to robił od dni naszego ojca Szema.W tym miejscu przerwałem mu, aby zapytać, czy to co słyszałem od ludzi na dole było prawdą - czy rzeczywiście Arka została wybudowana przez najstarszego syna Noego. Jego odpowiedź była szybka i stanowcza:- O tak, jest tak jak słyszałeś. - Po czym ciągnął dalej swoją opowieść. — Tak. Powinienem był się cieszyć. Lecz z powodów zupełnie niepojętych, w mej piersi zrodził się bunt. Zanim jeszcze rzuciłem okiem na nieznajomego, już całe moje jestestwo walczyło przeciwko niemu. Postanowiłem go odrzucić, choć w pełni zdawałem sobie sprawę, że odrzucając naruszam nie pogwałconą dotąd tradycję i odrzucam Tego, który go przysłał .Kiedy otworzyłem bramę i zobaczyłem przybysza - młodzieńca zaledwie nie więcej niż dwudziestopięcioletniego -moje serce zjeżyło się sztyletami, którymi miałem ochotę w niego ciskać. Nagi, wyglądający na zagłodzonego, pozbawiony jakichkolwiek środków ochrony, nawet zwykłego kija, wydawał się zupełnie bezradny. Lecz jakaś dziwna światłość bijąca zjego twarzy, czyniła go bardziej nietykalnym niż rycerza w pełnym rynsztunku i sprawiała, że wyglądał poważniej na swoje lata. Całe

15

moje jestestwo krzyczało przeciwko niemu. Każda kropla krwi w moich żyłach pragnęła go zniszczyć. Nie pytaj mnie o wyjaśnienia. Być może jego przenikliwy wzrok obnażył moją duszę i bałem się, że inni ludzie zobaczą ją bez osłonek. Być może jego czystość odsłoniła mój brud, a ja przecież bałem się stracić tak długo tkane osłony. Bo brud zawsze lubi być zakryty. Być może był jakiś zadawniony konflikt pomiędzy naszym gwiazdami. Kto wie? Tylko on może powiedzieć.Oświadczyłem mu bez osłonek i litości, że nie zostanie przyjęty do zgromadzenia i kazałem mu odejść natychmiast. Lecz on nie ruszył się z miejsca i spokojnie poradził mi, bym się zastanowił. Jego radę przyjąłem jako obelgę i naplułem mu w twarz. Ale on dalej stał nieporuszony i powoli ocierając twarz, ponowił radę, abym zmienił decyzję. Kiedy tak ocierał plwocinę z twarzy, odniosłem wrażenie jakby to moja twarz była nią opluta. Walka stawała się nierówna - czułem, że przegrywam i w głębi siebie przyznawałem, iż nieznajomy jest silniejszym przeciwnikiem.Jak każda przegrywająca duma, moja również nie chciała oddać pola, dopóki nie ujrzy się powalona i wdeptana w ziemię. Byłem już prawie gotów spełnić prośbę tego człowieka, lecz chciałem go najpierw upokorzyć. Mimo to on nie dał się upokorzyć w żaden sposób.Ni z tego, ni z owego poprosił o coś do jedzenia i ubrania, co na powrót obudziło mą nadzieję. Z jego głodem i zimnem stającym w szyku bojowym po mojej stronie, uwierzyłem w zwycięstwo. W okrutny sposób odmówiłem mu kawałka chleba mówiąc, że klasztor żyje z datków i nie może niczego rozdawać. W tym momencie bezczelnie skłamałem, bo klasztor był zbyt bogaty, aby odmawiać jedzenia i okrycia potrzebującym. Chciałem go zmusić do żebrania. Ale on nie żebrał. On żądał, jakby był w swoim prawie - w jego prośbie brzmiał rozkaz.Bitwa się przedłużała, lecz ani razu nie przechyliła się na moją stronę. Od początku wygrana była w jego rękach. Aby ukryć przegraną, zaproponowałem mu w końcu, aby został w Arce jako służący - tylko jako służący. To - pocieszałem się -niewątpliwie go upokorzy. Nie

16

zdawałem sobie wówczas sprawy, że to ja żebrałem, a nie on. Aby przypieczętować moje upokorzenie, przyjął propozycję bez słowa protestu. Nie wyobrażałem sobie wtedy nawet, że wpuszczając go do Arki - nawet w charakterze służącego - wyganiam z niej sam siebie. Do ostatniego dnia czepiałem się złudzenia, że to ja a nie on, jestem mistrzem Arki. Ach, Mirdadzie, Mirdadzie, coś ty uczynił Sza-madamowi! Szamadamie, cóżeś ty sam sobie uczynił!Dwie ciężkie łzy spłynęły po jego brodzie, a jego wielkie ciało zaniosło się szlochem. Wzruszyło się moje serce i powiedziałem:- Proszę cię, nie mów więcej o człowieku, którego wspomnienie spływa wraz ze łzami.- Nie przejmuj się, o błogosławiony posłańcu. To tylko niegdysiejsza pycha Seniora spływa łzami goryczy. To tylko autorytet litery, który zgrzyta zębami na autorytet ducha. Pozwólmy dumie płakać, wypłakać się do końca. Pozwólmy władzy zgrzytać - bo zgrzyta po raz ostatni. Ach, gdybyż moje oczy nie były tak bardzo pokryte ziemską mgłą, kiedy pierwszy raz ujrzały jego niebiańskie oblicze! Ach, gdybyż moje uszy nie były tak zatkane mądrością świata, kiedy przyszło im się spotkać z jego boską mądrością! Ach, gdybyż mój język nie był tak obłożony gorzkimi słodyczami cielesności, kiedy wyruszał do walki z jego uduchowionym językiem! Lecz zebrałem już dużo i zbiorę jeszcze więcej za moje złudzenia.Przez siedem lat był skromnym służącym wśród nas -grzeczny, czujny, nieszkodliwy, dyskretny, zawsze gotów spełnić najdrobniejsze życzenie każdego z nas. Poruszał się między nami jak gdyby w powietrzu. Nawet jedno słowo nie opuściło jego ust. Myśleliśmy, że ślubował milczenie. Niektórzy z naspoczątkowo próbowali mu dokuczać, ale on przyjmował ich zaczepki z nieziemskim spokojem i po niedługim czasie wymusił w nas szacunek dla swojego milczenia. W przeciwieństwie do pozostałych siedmiu kompanionów, którzy zachwycali się jego spokojem i zaprzestali zaczepek, dla mnie był on tym bardziej uciążliwy i denerwujący. Ileż ja wysiłku wkładałem, aby wyprowadzić go z równowagi - ale wszystko na próżno.

17

Imię jakie nam podał brzmiało Mirdad. Tylko na nie reagował. To było wszystko, co wiedzieliśmy o nim. A mimo to jego obecność była tak przejmująco odczuwalna - tak przejmująco i ostro, że nieczęsto ośmielaliśmy się rozmawiać, nawet o rzeczach zwyczajnych - chyba, że odszedł do swojej celi.Pierwsze siedem lat z Mirdadem było okresem prawdziwej obfitości. Siedmiokrotnie, a nawet więcej, wzrosły posiadłości klasztoru. Moje serce zmiękło dla niego i zastanawialiśmy się serio, czy nie przyjąć go w poczet zgromadzenia, widząc, że Opatrzność nie przysłała nikogo innego.I wówczas wydarzyło się coś, czego nikt nie przewidział -czego nikt nie mógł przewidzieć, a już w każdym razie nie ten biedny Szamadam. Mirdad otworzył swe usta i rozpętała się burza. Dał upust temu, co jego milczenie tak długo skrywało i co wybuchło potokami tak niemożliwymi do zatrzymania, że wszyscy kompanionowie zostali porwani, owładnięci gorączką - wszyscy, za wyjątkiem tego biednego Szamadama, który walczył z nimi do ostatka. Wyobrażałem sobie, że odwrócę wzbierającą falę przyboju próbując za wszelką cenę utrzymać mój autorytet Seniora, lecz kompanionowie nie uznawali już żadnego autorytetu poza Mirdadem. Mirdad był mistrzem, a Szama-dam stał się wyrzutkiem. Przywołałem całą moją przebiegłość. Jednych członków zgromadzenia próbowałem przekupić srebrem i złotem, innym proponowałem wielkie obszary żyznej ziemi. Prawie mi się udało, kiedy w jakiś tajemniczy sposób Mirdad dowiedział się o moich machinacjach i pokrzyżował je bez trudu - po prostu przy pomocy paru słów.Przedziwna, niezwykła i zbyt zagmatwana była doktryna, którą głosił. Wszystko jest w Księdze. O tym nie wolno mi mówić. Lecz jego elokwencja sprawiała, że śnieg wyglądał jak smoła, a smoła jak śnieg. Jego słowo było tak przenikliwe i pełne mocy - cóż więc ja mogłem przeciwstawić takiej broni? Nic poza klasztorną pieczęcią, nad którą trzymałem pieczę. Lecz nawet i to okazało się daremne, bo kompanionowie za jego płomiennymi namowami, potrafili zmusić mą dłoń i pieczęć klasztorną do uprawomocnienia każdego dokumentu,

18

który według nich tego potrzebował. Kawałek po kawałku oddali ziemie klasztorne, które na przestrzeni lat ofiarowywali wierni. Następnie Mirdad zaczął wysyłać Kompanionów obładowanych darami do biednych i potrzebujących, żyjących w okolicznych wsiach. Ostatniego dnia Arki, którym było jedno ze świąt klasztornych - drugim było Święto Winobrania - Mirdad zakończył swoje szalone dzieło, rozkazując Kompanionom, aby odarli klasztor do czysta ze wszystkich ruchomości i rozdali je ludziom zgromadzonym na zewnątrz.Moje grzeszne oczy były świadkami tego wszystkiego i zapisywały to w mym sercu, które o mało nie pękło z nienawiści. Gdyby sama nienawiść mogła ścinać, wówczas to, co wrzało w mojej piersi, zarżnęłoby tysiąc Mirdadów. Lecz jego miłość była silniejsza od mojej nienawiści. I tym razem walka była nierówna. I tym razem moja pycha nie chciała przyznać się do porażki, dopóki nie ujrzy się powaloną i zrównaną z ziemią. Mirdad złamał mnie bez walki. To ja z nim walczyłem, ale tylko niszczyłem sam siebie. Jakże często próbował z tą swooą nieustającą, pełną miłości cierpliwością, zedrzeć zasłony z moich oczu! Jakże często sam szukałem więcej i gęściejszych zasłon, aby je naciągnąć! Im więcej okazywał mi grzeczności, tym większą nienawiścią mu odpłacałem.Byliśmy dwoma wojownikami na polu bitwy - Mirdad i ja. On był legionem sam w sobie. Ja toczyłem samotną walkę. Gdybym miał pomoc ze strony pozostałych kompanionów, pewnie zwyciężyłbym w końcu. A wtedy wygryzłbym mu ser-ce. Lecz moi mnisi walczyli po jego stronie przeciwko mnie. Zdrajcy! Mirdadzie, Mirdadzie, pomściłeś siebie!Następne łzy, połączone tym razem ze szlochaniem, długa pauza, po której Senior jeszcze raz pochylił się i trzy razy uca-łow ał ziemię, mówiąc:- Mirdadzie, mój zwycięzco, mój panie, moja nadziejo, moja karo i moja nagrodo, przebacz gorycz Szamadama. Łeb węża zatrzymuje truciznę nawet wówczas, kiedy jest odcięty od ciała. Lecz na szczęście nie może już kąsać. Spójrz, Szamadam nie ma już ani kłów, ani

19

trucizny. Podźwignij go twą miłością, aby mógł doczekać dnia, kiedy jego usta będą ociekać miodem, tak jak twoje usta. Taką dałeś mu obietnicę. Wyzwoliłeś go dzisiaj z pierwszego więzienia. Nie pozwól mu pozostawać długo w drugim.Jak gdyby odczytując pytanie mojego umysłu, o jakich mówi więzieniach, Senior wyjaśnił z westchnieniem i głosem tak łagodnym i miękkim, tak zmienionym, że można było przysiąc, iż n ależał do kogoś innego:- Tego dnia wezwał nas wszystkich do tej groty, gdzie często nauczał Siedmiu. Zbliżał się zachód słońca. Zachodni wiatr przyniósł gęstą i ciężką mgłę, która wypełniła wąwozy i wisiała jak mistyczny całun ponad ziemią, stąd aż do morza. Nie sięgała wyżej niż do połowy naszej góry, która wyglądała jakby stała się morskim wybrzeżem. Na zachodnim horyzoncie wypiętrzyły się ponure i ciężkie chmury, całkowicie zasłaniając słońce. Mistrz był wzruszony, ale opanowując swe emocje, uścisnął kolejno każdego z Siedmiu, a kiedy wypuścił z objęć ostatniego, rzekł:- „Długo żyliście na wysokościach. Dziś musicie zejść w głębiny. Dopóki nie wzniesiecie się zstępując i dopóki nie złączycie doliny ze szczytem, wysokość zawsze będzie przyprawiać was o zawrót głowy, a głębiny zawsze będą was zaślepiać."Wówczas zwrócił się do mnie, zajrzał długo i miękko w me oczy, i powiedział:- „Dla ciebie, Szamadamie, godzina jeszcze nie wybiła. Będziesz oczekiwał na moje przyjście na ten szczyt. Czekając na mnie będziesz strażnikiem mej księgi, która zamknięta jest w żelaznej skrzyni pod ołtarzem. Uważaj, ażeby żadne ręce jej nie tknęły - nawet twoje. W swoim czasie przyślę posłańca, który weźmie ją i ujawni światu. Rozpoznasz go po następujących znakach: Wdrapie się po zboczu piargów. Rozpocznie wspinaczkę kompletnie ubrany, wyposażony w laskę i siedem placków chleba - lecz ty znajdziesz go u wejścia do tej groty nagiego, bez laski i pożywienia, bez oddechu. Do jego przyjścia twój język i wargi zapieczętowane będą, a obawiać się będziesz ludzkiego towarzystwa. Sam jego widok uwolni cię z okowów

20

milczenia. Po przekazaniu księgi w jego ręce zamieniony będziesz w kamień, który będzie strzegł wejścia do groty aż do mego przyjścia. Z tego więzienia ja sam cię uwolnię. Jeśli będziesz uważał czekanie za długie, będzie jeszcze dłuższe. Jeśli będziesz je traktował jako krótkie, zostanie skrócone. Wierz i bądź cierpliwy". Po czym uściskał mnie również.Następnie zwracając się do Siedmiu, pomachał ręką i powiedział: „Kompanionowie, za mną".I poprowadził ich w dół zboczem, ze szlachetną głową wzniesioną, ze spokojnym wzrokiem wpatrzonym w dal, a jego święte stopy prawie nie dotykały gruntu. Kiedy dotarli do skraju całunu mgły, słońce wyrwało się spod dolnej krawędzi czarnej chmury nad morzem, tworząc sklepiony przesmyk na niebie rozświetlony światłem zbyt cudownym, aby ludzkie słowa mogły go opisać i zbyt oślepiającym dla śmiertelnych oczu. I wydawało mi się, jak gdyby Mistrz i tych Siedmiu oderwali się od góry i szli po powierzchni mgły prosto w sklepienie - w słońce. I ogarnęła mnie niewymowna żałość, że pozostawiono mnie samego - ach, jakże samego.Jak ktoś wyczerpany ciężką pracą długiego dnia, Szamadam nagle uspokoił się i zamilkł z opuszczoną głową, przymkniętymi powiekami i piersią wstrząsaną nierównymi spazmami. Tak trwał przez długi czas. Właśnie przeszukiwałem umysł w nadziei znalezienia jakichś pocieszających słów, gdy Szamadam podniósł głowę i rzekł:- Jesteś wybrańcem Fortuny. Przebacz nieszczęśliwemu człowiekowi. Powiedziałem dużo - być może za dużo. Czyż jednak mogłem inaczej? Czyż człowiek, którego język pościł przez sto i pięćdziesiąt lat, może przerwać swój post mówiąc tylko „tak" i „nie"? Czyż Szamadam może być Mirdadem?- Pozwól mi o coś zapytać, bracie Szamadamie.- Jak to ładnie z twojej strony, że nazywasz mnie „bratem". Nikt nie zwał mnie tak od czasu, kiedy zmarł mój jedyny brat, a to było tak dawno temu. O co chcesz zapytać?

21

- Jeżeli Mirdad jest tak wielkim nauczycielem, doprawdy nie mogę pojąć, że do dzisiejszego dnia świat nie słyszał ani o nim, ani też o jego siedmiu kompanionach. Jak to być może?- Być może wyczekuje na sposobną chwilę. Być może naucza pod innym imieniem. Jednego jestem pewien: Mirdad odmieni świat, tak samo jak odmienił Arkę.- Musiał umrzeć dawno temu.- Nie Mirdad. Mirdad jest potężniejszy od śmierci.- Czy to ma oznaczać, że zniszczy świat, tak jak zniszczyłArkę?- Nie, i jeszcze raz nie! Mirdad odciąży świat, tak jak odciążył naszą Arkę. A wówczas na nowo roznieci wieczne światło, które podobni do mnie ludzie ukryli pod zbyt wielką masą złudzeń - pod osłoną ciemności, w której teraz są i która opłakują. Mirdad odbuduje w ludziach to, co sami w sobie zniszczyli. Księga zaraz będzie w twoich rękach. Czytaj ją i zaznaj światła. Nie mogę już dłużej zwlekać. Czekaj tu, aż wrócę, tobie nie wolno iść ze mną.Podniósł się i szybko odszedł pozostawiając mnie w oszołomieniu i niecierpliwości. Ja też wyszedłem z groty, ale nie posunąłem się dalej niż do skraju urwiska.Magia kształtów i kolorów krajobrazu rozpościerającego się przed moimi oczami tak opanowała mą duszę, że przez moment wydało mi się, że na kształt niedostrzegalnych kropelek rozpylony zostałem ponad wszystkim i rozpuszczony we wszystkim. Ponad morzem w oddali, spokojnym i pobladłym perłową mgiełką; ponad ostro powyginanymi, to znów łagodnie pofalowanymi wzgórzami, które jedno po drugim wyrastały z wybrzeża, ażeby raptownie wypiętrzyć się w prawdziwe granie urwistych szczytów; ponad spokojnymi osiedlami na wzgórzach obramowanymi zielonością łąk; ponad soczystą zielenią dolin u podnóża wzgórz, zaspokajającą pragnienie w górskich zdrojach, upstrzone tu i ówdzie ludźmi przy pracy i zwierzętami na pastwiskach; w wąwozy i rozpadliny, te żyjące blizny gór w walce z Czasem; w omdlewającej bryzie; w lazurowym niebie ponad głową; w spopielałej ziemi pod stopami.

22

Dopiero kiedy moje zbłąkane oczy spoczęły na Zboczu, przywiedziony zostałem na powrót do mnicha i jego przedziwnej opowieści o sobie, Mirdadzie i Księdze. I nie mogłem wyjść z podziwu dla niewidzialnej dłoni, która wypuszcza mnie, bym wciąż czegoś poszukiwał, po to tylko, ażeby mnie doprowadzać do czegoś innego. Błogosławiłem ją w sercu.Mnich wrócił i podając mi małą paczkę zawiniętą w kawałek pożółkłej czasem lnianej tkaniny, powiedział:- Mój obowiązek jest odtąd twoim obowiązkiem. Bądź wierny tym, którzy ci zawierzyli. Moja druga godzina wybija. Bramy więzienia uchylają się, aby mnie przyjąć. Wkrótce zatrzasną się, aby zamknąć Szamadama. Jak długo pozostaną zamknięte -tylko Mirdad może powiedzieć. Jeszcze chwila i Szamadam będzie wymazany z wszelkiej pamięci. Jakże bolesnym, ach, jakże bolesnym jest być zapomnianym! Co ja mówię? Nic inigdy nie wymaże się z pamięci Mirdada. Ktokolwiek żyje w jego pamięci, żyje wiecznie.Nastąpiła długa pauza, zanim Senior ponownie podniósł głowę i patrząc na mnie swymi załzawionymi oczyma, dodał ledwo słyszalnym szeptem:- Teraz ty zejdziesz do świata. Lecz jesteś nagi, a świat czuje odrazę do nagości. W tym świecie każda dusza musi być obleczona w szmaty. Moje odzienie nie będzie mi już potrzebne. Pójdę do groty i zwlokę je z siebie, abyś mógł okryć swą nagość, chociaż ubranie Szamadama nie pasuje na żadnego innego mężczyznę. Oby tylko nie stało się dla ciebie więzami.Nie odrzekłem nic na tę propozycję, przyjmując ją z wdzięcznością. Kiedy Senior zniknął w grocie, aby się rozebrać, rozpakowałem Księgę i niecierpliwie zacząłem przewracać jej pożółkłe kartki. Już pierwsza strona przyciągnęła mój wzrok i tak zaabsorbowała, że czytałem i czytałem, wciągając się coraz bardziej i bardziej. Podświadomie czekałem na głos Seniora anonsujący koniec rozbierania, lecz minuty mijały, a on nie wołał.

23

W końcu podniosłem oczy sponad kart Księgi, spojrzałem do wnętrza groty i na jej środku ujrzałem stertę garderoby mnicha. Seniora jednak nigdzie nie było. Zawołałem go parę razy, coraz głośniej i głośniej. Odpowiedzi nie było. Przeraziłem się i zmieszałem. Nie było przecież żadnego innego wyjścia z groty poza tym wąskim przejściem, u którego siedziałem. Senior nie wyszedł tym wyjściem - co do tego byłem pewien ponad wszelką wątpliwość. Czyżby był zjawą? Lecz czułem jego obecność obok mego ciała. Poza tym, Księga była w moich rękach, a ubranie leżało na środku groty. Czyżby ukrył się pod nim? Wszedłem i podnosiłem sztuka po sztuce, dziwiąc się samemu sobie - dużo większa sterta bowiem, nie byłaby w stanie ukryć potężnego mnicha. Czyżby, w jakiś tajemniczy sposób, wyślizgnął się z groty i wpadł do Czarnej Jamy?Tak szybko jak ta myśl zaświtała mi w głowie, ruszyłem do wyjścia - równie szybko jednakże stanąłem jak wryty, kiedy znalazłem się twarzą w twarz z wielkim głazem tuż na skraju Jamy. Głazu przedtem nie było. Przypominał skulone zwierzę, lecz z głową uderzająco podobną do ludzkiej, o rysach grubych i ciężkich, podbródku wydatnym i uniesionym, z zaciśniętymi szczękami i wargami, z oczami z ukosa świdrującymi w pustkę północy.

A OTO KSIĘGAMIRDADA

SPISANA PRZEZ NARONDĘ, NAJMŁODSZEGO I NAJNIŻSZEGO Z JEGO KOMPANIONÓW,

KTÓRA JEST WIODĄCYM ŚWIATŁEM I UCIECZKĄDLA TYCH, KTÓRZY PRAGNĄ PRZEZW YCIĘŻYĆ

WSZYSCY INNI NIECH SI Ę JEJ STRZ EGĄ!

ROZDZIAŁ PIERWSZYw którym

MIRDAD UJAWNIA SIĘ I MÓWI O ZASŁONACH I PIECZĘCIACH

24

Naronda:Onego wieczoru, Ośmiu zgromadziło się wokół stołu biesiadnego wraz z Mirdadem stojącym z boku i milcząco oczekującym poleceń.Jedna z najdawniejszych reguł ustanowionych dla Kompanionów zalecała, ażeby - kiedy tylko możliwe - w rozmowach unikać słowa „ja". Kompanion Szamadam gospodarskimi osiągnięciami się pysznił i wymieniał liczb wiele, chcąc nam ukazać, ile dołożył do bogactwa i znaczenia Arki, w trakcie przemowy swej zabronionego słowa nadużywając. Kompanion Mi-cayon upomniał go grzecznie. Na tym tle rozgorzała gorąca dyskusja na temat przydatności zasady oraz kwestii, kto ją ustanowił - czy ojciec Noe, czy też Pierwszy Kompanion, to znaczy Szem. Gorączka doprowadziła do wzajemnych oskarżeń, te zaś z kolei do zupełnej kontuzji, kiedy to wiele słów wypowiedzia-nyc h zostało, lecz nie zrozumiano niczego.Chcąc zakłopotanie w śmieszność obrócić, Szamadam zwrócił się do Mirdada i rzekł z wyraźną kpiną:- Spójrzcie, większego od patriarchy tu mamy. Mirdadzie, ukaż nam wyjście z tego labiryntu słów.Wszystkie oczy spoczęły na Mirdadzie i wielkie było nasze zdumienie i radość, kiedy - po raz pierwszy od siedmiu lat -otworzył swe usta i rzekł do nas, mówiąc:MIRDAD:Kompanionowie Arki! Szamadama życzenie, choć z kpiną wypowiedziane, mimo woli uprzedziło to, co sobie Mirdad solennie postanowił. Bo już w dniu, kiedy wstąpił do Arki, Mir-dad wybrał ten właśnie czas i to miejsce, te właśnie okoliczności, ażeby złamać swe pieczęcie i zrzucić zasłony, a przed wami się ujawnić i przed światem.Siedmioma pieczęciami zamknął Mirdad usta swoje. Siedmioma zasłonami zakrył Mirdad swe oblicze, ażeby mógł nauczać was i świat, kiedy dojrzejecie już do nauczania i dowiecie się, jak złamać pieczęcie waszych ust, jak zerwać zasłonę z oczu waszych i ujawnić się samym sobie w pełni glorii, która jest wasza.Oczy wasze zbyt wiele zasłon spowija. Każda rzecz, na którą s poglądacie jest niczym jak tylko zasłoną.

25

Usta wasze są zbyt wieloma pieczęciami zapieczętowane. Każde słowo wypowiedziane jest niczym innym jak tylko pieczęcią.Bo rzeczy, jaka by nie była ich postać i rodzaj, są jedynie zasłonami i zawojami, którymi Życie zawinięte jest i zasłonio-ne. Czyż są w stanie oczy wasze, które same w sobie są zasłoną i zawojem, zawieść was gdzie indziej niż do zawojów i zasłon?A słowa - czyż nie są rzeczami zapieczętowanymi w literach i sylabach? Czyż mogą usta wasze, które same w sobie są pieczęcią, wypowiedzieć coś za wyjątkiem pieczęci?Oko może zasłaniać, ale nie może zasłon przebić.Usta pieczętować mogą, ale nie mogą pieczęci skruszyć.Niczego więcej nie wymagajcie od jednych i drugich. Taka jest ich rola w ciele, i robią to dobrze. Zaciągając zasłony i zaciskając pieczęcie, wołają was głośno, ażebyście przyszli i szukali, co jest poza zasłoną, abyście wyważyli to, co jest pod pieczęcią.By przebić zasłony potrzebujecie innego oka, niż to ocienione rzęsą, powieką i brwią.By skruszyć pieczęcie potrzebujecie ust innych niż dobrze wam znana część ciała pod nosem.Wpierw ujrzyjcie samo oko właściwie, jeśli chcecie ujrzeć inne rzeczy właściwie. Nie okiem, lecz przez nie spoglądać musicie, ażeby ujrzeć wszystkie rzeczy poza nim.Wpierw wymówcie usta i język właściwie, jeśli chcecie wymawiać inne rzeczy właściwie. Nie ustami i językiem, lecz przez nie mówić musicie, ażeby wypowiedzieć wszystkie słowa poz a nimi.Dopóki nie będziecie widzieć i mówić właściwie, nie będziecie widzieli niczego prócz siebie i niczego poza sobą nie wypowiecie. Bo we wszystkich rzeczach i poza wszystkimi rzeczami, tak jak i we wszystkich słowach i poza wszelkimi słowami, jesteście wy - patrzący i mówiący.Jeśli zatem, wasz świat jest taką kłopotliwą i trudną do rozwiązania zagadką, to wyłącznie dlatego, że wy sami tą zagadką jesteście. I jeśli wasza mowa jest tak ponurym labiryntem, to tylko dlatego, że wy sami tym ponurym labiryntem jesteście.

26

Puśćcie rzeczy wolno i nie wysilajcie się, by je zmieniać. Bo rzeczy wyglądają tak jak wyglądają tylko dlatego, że wy wyglądacie tak jak wyglądacie. Rzeczy ani nie widzą, ani nie mówią - chyba, że wy pożyczycie im wzroku i mowy. Jeśli są przykre w mowie, szukajcie przyczyn w waszym języku. Jeśli brzydko wyglądają, wpierw i do końca swoje oko przeszukajcie.Nie proście rzeczy, by zdarły swe zasłony. Odsłońcie samych siebie, a wtedy i rzeczy się odsłonią. Nie proście rzeczy, by skruszyły swe pieczęcie. Pozbawcie pieczęci wpierw siebie, a w szystko będzie ich pozbawione.Kluczem do samoobnażenia i samootwarcia jest słowo, które na zawsze jest między waszymi wargami. Ze wszystkich słówjest ono najmniejsze i największe zarazem. Mirdad nazywa je TWÓRCZYM SŁOWEM.Naronda:Mistrz przerwał, a cisza głęboka, lecz wibrująca w zawieszeniu, padła na wszystkich. W końcu Micayon odezwał się z żarliwą niecierpliwością:Micayon:- Nasze uszy spragnione są SŁOWA. Nasze serca stęsknione są klucza. Mów dalej, błagamy, Mirdadzie, mów dalej.

ROZDZIAŁ DRUGIw którym Mirdad mówi

O TWÓRCZYM SŁOWIE ORAZO „JA", KTÓRE JEST ŹRÓDŁEM I CENTRUM

WSZYSTKICH RZECZY

MIRDAD:Kiedy mówicie „ja", natychmiast powiedzcie w sercu waszym: Boże, bądź mą ucieczką z niedoli „ja" i bądź mym przewodnikiem do błogości „ja". Bo w słowie tym, choć tak maleńkim, zamknięta jest dusza każdego innego słowa. Odemknijcie ją raz, a pachnące będą usta wasze i język w nich słodki - a każde słowo ich ociekać będzie

27

zachwytami Życia. Pozwólcie jej w zamknięciu pozostać, a cuchnące będą usta i język w nich gorzki - a każde słowo ich sączyć się będzie ropą Śmierci.Bo „ja", o mnisi, jest Twórczym Słowem. I dopóki nie poznacie i nie pojmiecie siły magicznej, i dopóki nie staniecie się tej siły mistrzami - będziecie stękać, kiedy będziecie chcieli śpiewać; będziecie walczyć, kiedy będziecie żyć chcieli w pokoju; albo też kulić się w więzieniu ciemności, kiedy będziecie chc ieli wznosić się do światła.Wasze „ja" jest jedynie waszą świadomością istnienia - milczące i bezosobowe, czyni głośnym i namacalnym. To co w was niesłyszalne, czyni słyszalnym, a niewidzialne czyni widzialnym, tak iż możecie ujrzeć niewidzialne i słyszeć niesłyszalne. Bo więzy z oczami i uszami to nadal wy sami. A dopóki będziecie widzieć oczami, i dopóki będziecie słyszeć uszami, nie ujrzycie i nie usłyszycie zupełnie niczego.Już myśląc „ja", wywołujecie morze myśli kłębiących się w głowach waszych. To morze jest tworem waszych „ja" i jest ono jednocześnie myślącym i myślą. Jeśli macie myśli, które żądlą, gryzą lub drapią, wiedzcie wy, że to „ja" w was obdarzyło j e żądłem, kłem i pazurem.Mirdad chce abyście wiedzieli, że to samo, co obdarza, może również odebrać.Już czując „ja", szpuntujecie studnię uczuć w waszych sercach. Ta studnia jest tworem waszych „ja" i jest ona jednocześnie czującym i odczuwanym. Jeśli są chwasty w sercach waszych, wiedzcie wy, że to wasze „ja" zakorzeniło je tam.Mirdad chce, abyście wiedzieli, że to samo, co tak chętnie zak orzenia, może równie chętnie wykorzenić.Już mówiąc „ja", powołujecie do życia olbrzymią słów chmarę - każde słowo symbolem rzeczy; każda rzecz symbolem świata; każdy świat częścią zawartości universum. To universum jest tworem waszych „ja" i jest jednocześnie twórcą i produktem. Jeśli są jakieś skrzaty w waszym universum, wie dzcie wy, że to wasze „ja" powołało je do życia.

28

Mirdad chce abyście wiedzieli, że to samo co może stworzyć, może również zniszczyć.Jaki twórca, taki jest i twór. Czy ktoś może przewyższyć sam siebie? Albo też czy ktoś może stworzyć coś niższego od siebie? Tylko sam siebie - ni mniej ni więcej - twórca może wydać z siebie.Fontanną jest „ja", skąd płyną wszystkie rzeczy i gdzie na powrót wracają. Jaka jest fontanna, taki jest i strumień.Magiczną różdżką jest „ja". Lecz różdżka nie może zrodzić niczego, czego nie byłoby w magiku. Jaki magik, takie są i jego różdżki wytwory.Dlatego, jaka jest wasza Świadomość, takie jest wasze „ja". Jakie jest wasze „ja", taki też jest wasz świat. Jeśli jest ono czyste i sprecyzowane, wasz świat również jest klarowny i określo-ny - a wówczas wasze słowa nigdy labiryntem nie będą, ani wasze uczynki nie będą kiedykolwiek bólu gniazdem. Lecz jeśli wasze „ja" jest mgliste i niepewne, wasz świat również jest zamglony i niepewny - wasze słowa zatem są jedynie gmatwaniną, a wasze uczynki stają się wylęgarnią bólu.Jeśli wasze „ja" jest stałe i niezmienne, wasz świat będzie również stały i niezmienny - wówczas będziecie potężniejsi od Czasu i o wiele bardziej rozprzestrzenieni od Przestrzeni. Jeśli jest przemijające i zmienne, wasz świat będzie też przemijający i zmienny - a wówczas będziecie tylko wstążką dymu w świetle słońca niknącą.Jeśli wasze „ja" będzie jedno, wasz świat będzie również jeden - a wówczas będziecie żyć w pokoju ze wszystkimi zastępami niebios i wszystkimi Ziemi mieszkańcami. Jeśli będzie ich dużo, wasz świat stanie się mnogością - a wówczas znajdziecie się w niekończącej się wojnie ze swoją prawdziwą jaźnią i z każ dym stworzeniem w niezmierzonym królestwie Boga.„Ja" jest centrum waszego życia, skąd promieniują rzeczy stanowiące o całości waszego świata i dokąd się na powrót skupiają. Jeśli wasze „ja" będzie silne i niezłomne, wasz świat również będzie silny i niezłomny - a wówczas żadne siły wyższe sponad, ani żadne siły niższe spod, nie będą mogły zachwiać was w prawo lub w lewo. Jeśli

29

zaś będzie słabe i niepewne, świat wasz też będzie słaby i niepewny - a wówczas będziecie bezradnymi liśćmi wciągniętymi w wichury gniewny wir.Lecz niestety! Wasz świat jest silny i niezłomny bez wątpienia - lecz tylko w swojej słabości i chwiejności. I pewny jest wasz świat, lecz jedynie w swej niepewności. I stały jest wasz świat, lecz tylko w swej niestałości. I pojedynczy jest wasz świ at, ale tylko w swej nie-pojedynczości.Wasz jest świat kołysek w groby się zamieniających i grobów stających się kołyskami; dni pożerających noce i nocy pochłaniających dni; pokoju wojnę rozpętującego i wojny walczą-cej o pokój; uśmiechów na falach łez i łez uśmiechem rozpromienionych.Wasz jest świat ciągłych bólów porodowych, z akuszerką, którą jest Śmierć.Wasz jest świat rzeszot i kołysek, w którym nie ma dwóch jednakowych rzeszot i kołysek. A wy wciąż próbujecie w bólach przesiać to, co jest nieprzesiewalne i kołysać, co ukołysać się nie da.Wasz jest świat podzielony na dwa przeciwne obozy, ponieważ „ja" w was jest tak podzielone.Wasz jest świat barier i płotów, ponieważ „ja" w was jest jedną z barier i jednym z płotów. Niektóre rzeczy wasze „ja" chce odgrodzić jako sobie obce. Niektóre rzeczy chce zagrodzić jako spokrewnione ze sobą. Atoli to, co jest odgrodzone zawsze chce wedrzeć się do środka; to zaś, co jest ogrodzone zawsze wyrywa się na zewnątrz. Bo rzeczy będące potomstwem tej samej matki - nawet wasze „ja" - rozdzielać się nie chcą.A wy, zamiast radować się ich szczęśliwą jednością, zbieracie się w sobie od nowa do bezowocnego wysiłku rozerwania tego, co nierozerwalne. Zamiast łatać szczeliny w waszym „ja", strugacie wasze życie w nadziei zaostrzenia go, ażeby zmieściło się pomiędzy to, co uważacie za swoje „ja" i to, co od waszego „ja" odmiennym się zdaje.

30

Dlatego słowa ludzi w truciźnie są zanurzone. Dlatego są dni ich tak smutkiem pijane. Dlatego noce ich są tak torturowane boleścią.Mirdad, O mnisi, chce pozaklejać szczeliny w waszych „ja", abyście mogli żyć w pokoju z samym sobą, w pokoju ze wszystkimi ludźmi, w pokoju z universum całym.Mirdad chce wytoczyć truciznę z waszych „ja", abyście mogli zakosztować słodyczy Zrozumienia.Mirdad chce nauczyć was jak wyważać wasze „ja", abyście poznali radość DOSKONAŁEJ RÓWNOWAGI.

ROZDZIAŁ TRZECIw którym Mirdad mówi o

ŚWIĘTEJ TRÓJCY I DOSKONAŁEJ RÓWNOWADZE

MIRDAD:Choć każdy z was jest w swoim „ja" skupiony, to jednak wszyscy rozproszeni jesteście w jednym „ja" - nawet pojedyncze „ja" Boga.Boskie „ja", o mnisi, jest wiecznym, jedynym słowem Boga. W nim Bóg - Najwyższa Świadomość - jest objawiony. Bez niego byłby On ciszą absolutną. Przez nie Stwórca jest samo-stworzony. Przez nie Bezforemny przybiera wielorakość form, poprzez które wszystkie stworzenia świata przechodzą na powrót do bezforemności.Aby czuć Siebie; aby myśleć o Sobie; aby mówić Samemu -Bóg nie musi wypowiadać niczego poza „JA". Dlatego Jego „JA" jest Jego jedynym słowem. Dlatego jest ono SŁOWEM.Kiedy Bóg mówi „JA", nic więcej do powiedzenia nie zostaje. Światy widzialne i światy niewidzialne; rzeczy narodzone i rzeczy oczekujące narodzenia; czas upływający i czas mający dopiero upłynąć - wszystko, nie pomijając ziarnka piasku, wszystko bez wyjątku wypowiedziane nim i wciśnięte w to Słowo. Przez nie wszystkie rzeczy się stały. Poprzez nie - wszystko jest utrzymywane.Dopóki nie posiada znaczenia, słowo jest jedynie echem w pró żni.Dopóki jego znaczenie nie jest jedno na zawsze, jest tylko rakiem w gardle i krostami na języku.

31

Boskie Słowo nie jest echem w próżni, ni rakiem w gardle, ani też krostami na języku - chyba tylko dla tych, którzy pozbawieni są Zrozumienia. Bo Zrozumienie jest Duchem Świętym, który ożywia Słowo i wiąże je ze Świadomością. Jest Wieczystą równoważnią, której dwiema szalami są Początkowa Świadomość i Słowo.Początkowa Świadomość - Słowo - Duch Zrozumienia; słuchajcie, o mnisi, to TRÓJCA ISTNIENIA, Trzy co są Jednym, Jedno co jest Trzema, współ-równe, współ-rozwinięte, współ-wieczne , samozrównoważone, samowiedzące, samospełniające się; nigdy nie rozszerzające się, ani kurczące. Zawsze w pokoju. Zawsze to samo. To jest, o mnisi, DOSKONAŁA RÓWNOWAGA.Człowiek nazywa to Bogiem, choć jest to zbyt cudowne, ażeby mogło mieć nazwę. Mimo to, święte jest to imię i święty jest język, który w świętości je utrzymuje.Kimże jest człowiek jeśli nie potomkiem tego Boga? Czyż może od Boga się różnić? Czyż dąb nie jest w żołędziu zawarty? Czyż Bóg nie jest ukryty w Człowieku?Dlatego Człowiek również jest taką trójcą świętą - świadomością, słowem, zrozumieniem. Człowiek także jest stwórcą podobnie jak jego Bóg. Jego „ja" jest jego stworzeniem. Dla-cze go zatem nie jest tak jak jego Bóg zrównoważony?Jeśli chcecie poznać rozwiązanie tej zagadki, słuchajcie dobrze, co Mirdad wam wyjawi.

ROZDZIAŁ CZWARTY w którym Mirdad mówi, że

CZŁOWIEK JEST BOGIEM W POWIJAKACH

MIRDAD:CZŁOWIEK jest Bogiem w powijakach. Tymi powijakami jest Czas. Tymi powijakami jest Przestrzeń. Ciało jest powijakami i podobnie wszystkie zmysły i rzeczy przez nie postrzegane. Matka wie dobrze, iż powijaki nie są dzieckiem. Lecz dziecko tego nie wie.

32

Człowiek zbyt świadom jest swych pieluch, które zmieniają się z dnia na dzień i z wieku na wiek. Dlatego jego świadomość ciągłym zmianom ulega; dlatego jego słowo, które jest wyrazem świadomości, nigdy nie jest jasne i nie posiada określonego znaczenia; dlatego jego zrozumienie błąka się we mgle; i dlatego jego życie od równowagi jest dalekie. Jest to konfuzja potrójnie skonfundowana.I dlatego Człowiek o pomoc błaga. Jego konające jęki odbijają się echem na przestrzeni wieków. Powietrze jest ciężkie od jego lamentów. Morze jest od jego łez słone. Ziemia zryta jego grobami. Niebo ogłuszone jest modłami jego. A wszystko to tylko dlatego, że jeszcze nie zna znaczenia swojego „ja", które dla niego taką samą jest pieluchą, jak dla niemowlęcia w nią spo witego.Mówiąc „ja" Człowiek rozszczepia Słowo na połowy: jego pielucha jest jedną połową, zaś Boska nieśmiertelna jaźń, drugą. Czyżby więc Człowiek rozdzielał Nierozdzielne? Zachowaj Boże! Nierozdzielnego żadna moc rozdzielić nie może - nawet Boska. To tylko ludzka niedojrzałość wyobraża sobie podział. I człowiek, niemowlę, wzbiera się w sobie do walki i wypowiadawojnę nieskończonej Wszystko-Przenikającej-Jaźni, sądząc, iż jest ona jego istoty wrogiem.W tej nierównej walce Człowiek rozdziera swe ciało na strzępy i wytacza krwi strumienie - w tym samym czasie Bóg, Ojciec-Matka, z miłością obserwuje. Bo On wie dobrze, iż Człowiek rozdziera tylko ciężkie zasłony i wytacza tylko gorzką żółć, które zaślepiają go i nie pozwalają dostrzec swojej tożsamości z Jednym.Takie jest przeznaczenie Człowieka - walczyć, i krwawić, i padać, a w końcu przebudzić się i swoim własnym ciałem pozalepiać szpary w swoim „ja", i zapieczętować je swą własną krwią.Dlatego, o mnisi, ostrzeżono was — i to bardzo mądrze ostrzeżono — byście w używaniu „ja" byli rozważni. Bo tak długo jak mają dla was znaczenie powijaki, a nie zawinięte w nie dziecko; tak długo jak słowo to będzie dla was bardziej kołyską niż tyglem, tak też kołysać próżność będziecie, tylko ażeby zbierać Śmierć, wraz z całym jej potomstwem męczarni i bólów.

33

ROZDZIAŁ PIĄTYw którym Mirdad mówi

O TYGLACH I KOŁYSKACH ORAZ O SŁOWIE BOGA I CZŁOWIEKA

MIRDAD:Tyglem jest Słowo Boga. Wszystko, co stworzy, roztapia i stapia w jedno, nie przyjmując niczego jako wartościowe i jako bezwartościowe niczego nie odrzucając. Ducha Zrozumienia posiada, wie dobrze zatem, że to, co stworzyło, i ono samo - są jednym; wie, iż odrzucić część oznacza odrzucić całość; a odrzucić całość znaczy odrzucić siebie. Dlatego Słowo jest na zawsze jednym w zamiarze i celu.Tymczasem jak kołyska jest Człowieka słowo. Cokolwiek stworzy sprowadza do uścisków i ciosów. Na zawsze chwyta coś jako przyjaciela, a odpycha jako wroga. Lecz jakże często jego wczorajszy przyjaciel staje się dzisiejszym wrogiem; a dzisiejszy wróg, jutrzejszym przyjacielem.Stąd furia okrutnej i bezowocnej wojny Człowieka przeciwko sobie samemu. A wszystko to dlatego, że Człowiekowi brakuje Ducha Świętego, który ma uzmysłowić mu, że i on i jego twory są jednym; że odepchnąć wroga znaczy odtrącić przyjaciela. Bo oba słowa, „wróg" i „przyjaciel", są tworem jego słowa - jego „ja".Co wam się nie podoba i jako złe odrzucacie, z pewnością spodoba się i podniesione zostanie przez kogoś lub coś innego jako dobre. Czyż może jedna rzecz być jednocześnie dwoma przeczącymi sobie nawzajem rzeczami? Żadna nie jest ani jed-ną ani drugą, dopóki wasze „ja" nie uczyni jej złą, a inne „ja" nie uczyni jej dobrą.Czyż nie powiedziałem wam, że to, co może stworzyć, może również od-tworzyć? Tak jak tworzycie wroga, możecie go również od-tworzyć, albo też prze-tworzyć w przyjaciela. Do tego wasze „ja" musi być tyglem. Do tego potrzebujecie Ducha Zrozumienia.

34

Dlatego powiadam wam, że jeśli się macie o cokolwiek modlić , módlcie się przede wszystkim i wyłącznie o Zrozumienie.Nigdy nie bądźcie dwojacy, moi kompanionowie. Bo Słowo Boga jest Życiem, a Życie jest tyglem, gdzie wszystko czynione jest jednym niepodzielnym; gdzie wszystko jest w doskonałej równowadze i wszystko jest godne swego autora - Świętej Trójcy. O ileż bardziej musi być godne was?Nigdy nie bądźcie chwiejni, moi kompanionowie, a staniecie się statuami tak wzniosłymi, tak wszech-przenikającymi, tak wszech-obejmującymi, że nie znajdą się żadne kołyski, ażeby was pomieścić.Nigdy nie bądźcie dwulicowi, moi kompanionowie. Wpierw szukajcie wiedzy o Słowie, abyście poznać mogli swoje własne słowo. A gdy poznacie swoje słowo, wrzucicie kołyski w ogień. Bo wasze słowo i Słowo Boga są jednym, chyba iż wasze jest wci ąż wśród zasłon.Mirdad chce, abyście precz odrzucili zasłony.Boskie Słowo jest Czasem pozaczasowym i Przestrzenią pozaprzestrzenną. Czyż był kiedyś czas, kiedy nie byliście z Bogiem? Czyż jest jakieś miejsce, gdzie w Bogu nie jesteście? Dlaczego zatem pętacie wieczność godzinami i porami roku? Po cóż Przestrzeń mierzyć w calach i w milach?Boskie Słowo jest Życiem nienarodzonym, a więc i nieumie-rającym. Dlaczego ogradzacie się narodzinami i śmiercią? Czyż nie żyjecie Boskim życiem samym? I czyż Nieumierający może być źródłem Śmierci?Boskie Słowo jest wszech-obejmujące. Nie ma w nim ani barier, ani też nie ma płotów. Dlaczego wasze słowo jest tak rozdarte płotem i barierą?Powiadam wam - własne wasze ciało i kości nie tylko są wasze. Niezliczone są dłonie, które zanurzają się w tym samym kotle z mięsem ziemi i nieba, skąd pochodzą wasze kości i ciało, i dokąd wracają.Ani też światło w waszych oczach, nie jest tylko waszym światłem. Jest również światłem wszystkich tych, którzy Słońce z wami dzielą. Cóż wasze oko mogłoby zobaczyć ze mnie, jeśli nie światło we mnie?

35

To moje światło, widzi mnie w waszych oczach. To wasze światło, widzi was w oku moim. Gdybym był całkowitą ciemnością, oko wasze - patrząc na mnie - byłoby całkowitą ciemnością.Ani też dech w waszych piersiach, nie jest tylko waszym oddechem. Wszyscy ci, co oddychają, a nawet ci co kiedyś oddychali powietrzem, oddychają waszą piersią. Czyż to nie oddech Adama nadyma wciąż płuca wasze? Czyż to nie serce Adama wciąż bije w waszych sercach?Ani też wasze myśli nie są tylko waszymi myślami. Morze zwyczajnych myśli przyznaje się do ich własności - i to samo rob ią wszystkie istoty myślące, które dzielą to morze z wami.Ani też wasze sny nie są tylko waszymi snami. Universum całe śni w snach waszych.Ani też dom wasz nie tylko wam daje schronienie. Jest tak samo mieszkaniem waszego gościa, muchy, myszy, kota i wszystkich stworzeń, które dom z wami dzielą.Dlatego strzeżcie się ogrodzeń. Ogradzacie tylko Oszustwo, a odgradzacie Prawdę. A gdy odwracacie się, aby spojrzeć na siebie wewnątrz ogrodzenia, znajdujecie się twarzą w twarz ze Śmiercią, która jest inną nazwą Oszustwa.Nieodłączny, o mnisi, jest Człowiek od Boga; dlatego jest nieodłączny od swych bliźnich-ludzi i od wszystkich stworzeń, które od Słowa pochodzą.Słowo jest oceanem, a wy obłokami jesteście. Lecz czyż obłokiem byłby obłok, gdyby oceanu w sobie nie zawierał? Lecz głupim jest zaiste obłok, który marnuje swe życie usiłując przypiąć się do przestrzeni, ażeby zachować na zawsze swój kształt i tożsamość. Jakiż wyniesie pożytek ze swych głupich usiłowań poza niespełnionymi nadziejami i marnością gorzką? Dopóki nie straci siebie, nie odnajdzie siebie. Dopóki nie umrze i nie zniknie jako obłok, nie znajdzie oceanu w sobie, który jest jego jaźnią jedyną.Noszącym Boga obłokiem jest Człowiek. Dopóki nie opróżni się z siebie, nie będzie mógł siebie odnaleźć. Ach, cóż za radość być pustym!

36

Dopóki nie zagubicie się w Słowie na zawsze, nie zrozumiecie słowa, które jest wami - nawet waszego „ja". Ach, cóż za radość być zagubionym!Raz jeszcze powiadam wam: Módlcie się o Zrozumienie. Gdy Święte Zrozumienie znajdzie wasze serca, nie będzie niczego w boskim bezmiarze, co by nie dźwięczało do was wdzięcznie w odpowiedzi, ile razy tylko wypowiecie „ja".A wtedy sama Śmierć będzie bronią w waszych rękach, którą zwyciężycie Śmierć. I wtedy Życie obdarzy wasze serca kluczem do swojego bezgranicznego serca. Jest to złoty klucz Miłości.Szamadam: - Nigdy mi się nie śniło nawet, że tyle mądrości można wyżąć ze zmywaka i szczotki. (Co miało być aluzją do pozycji Mirdada jako służącego).MIRDAD: - Wszystko jest magazynem mądrości dla mądrego. Dla niemądrego mądrość jest głupotą.Szamadam: - Masz sprytny język, bez wątpienia. To cud, że okiełznywałeś go tak długo. Twoje słowa jednakże o wiele są za twarde, aby ich słuchać.MIRDAD: - Moje słowa są miękkie, Szamadamie. To tylko twoje ucho jest twarde. Lecz biada tym, którzy słuchając nie słyszą; i biada tym, którzy patrząc nie widzą.Szamadam: - Słyszę i widzę za dobrze — być może, za dużo. Lecz wolałbym nie słuchać takich głupot, że Szamadam jest tym samym co Mirdad; że pan i sługa są tym samym.

ROZDZIAŁ SZÓSTYw którym Mirdad mówi

O PANU I SŁUDZE. KOMPANIONOWIE WYDAJĄ OPINIE O MIRDADZIE

MIRDAD:Mirdad nie jest jedynym sługą Szamadama. Czyż jesteś w stanie, Szamadamie, zliczyć swoje sługi?

37

Czyż jest orzeł lub sokół; czyż jest cedr lub dąb; czyż jest góra lub gwiazda; czyż jest ocean lub staw; czyż jest anioł lub król, którzy nie służą Szamadamowi? Czyż świat cały nie jest w służbie Szamadama?Ani też nie jest Mirdad jedynym panem Szamadama. Czyż możesz, Szamadamie, zliczyć swoich panów?Czyż jest chrząszcz lub mucha; czyż jest sowa lub wróbel; czyż jest oset lub gałązka; czyż jest kamyk lub muszelka; czyż jest kropla rosy lub sadzawka; czyż jest żebrak lub złodziej, którym Szamadam nie służy? Czyż Szamadam nie jest w służbie świata całego? Bo świat spełniając swoją pracę, spełnia twoją także. A ty swooą wykonując pracę, wykonujesz także pracę świata.O tak, głowa jest panem brzucha. Lecz w niemniejszym stopniu jest brzuch panem głowy.Nic służyć nie może, dopóki nie będzie obsłużone przez służenie. I nic nie może być obsłużone, dopóki nie obsłuży obsługującego.Powiadam tobie, Szamadamie, i wszystkim: Sługa jest pana panem. Pan jest sługi sługą.Niechaj sługa nie skłania głowy. Niechaj pan nie wznosi jej wysoko. Skruszcie pańską pychę zabójczą. Wykorzeńcie haniebny wstyd sługi.Pamiętajcie, że Słowo jest jedno. A wy, jak sylaby w Słowie, w istocie jednym jesteście. Żadna sylaba nie jest szlachetniejsza od drugiej, ani bardziej od drugiej istotna. Wiele sylab pojedynczą jest tylko sylabą - nawet Słowo. Takimi monosylabami stać się musicie, jeśli chcecie poznać przelotną ekstazę tej niewypowiedzianej Samo-Miłości, która jest miłością do wszystkich - do wszystkiego.Nie jako pan do swego sługi, ani też jako sługa do swego pana, mówię teraz do ciebie, Szamadamie - lecz jako brat do brata. Dlaczego tak irytują cię me słowa?Zaprzecz, jeśli chcesz. Ja ci nie będę zaprzeczał. Czyż nie powiedziałem dopiero, że ciało na moich plecach jest niczym innym niż ciałem na twoich plecach? Nie zranię ciebie, żebym sam nie krwawił. Trzymaj na wodzy język, jeśli chcesz krwi swej oszczędzić. Otwórz swe serce dla mnie, jeśli chcesz zamknąć je na wszystek ból.

38

Znacznie lepiej wcale nie mieć języka, niż mieć taki, którego słowa są sidłami i ostem. A słowa zawsze będą ranić i usidlać, dopóki język nie oczyści się przez Święte Zrozumienie.Nakazuję wam przeszukać serca wasze, o mnisi. Nakazuję wam skruszyć wszystkie w nich bariery. Nakazuję wam odrzucić precz powijaki, w które wasze „ja" wciąż jest spowite, abyście mogli ujrzeć je jako jedno ze Słowem Boga, abyście byli wiecznie w pokoju ze sobą i ze wszystkimi światami z niego powstałymi.Tak uczyłem Noego. Tak uczę was.Naronda:Po czym Mirdad udał się do swej celi, pozostawiając nas wszystkich niezmiernie speszonych. Po okresie nieomal dru-zgocącej ciszy, kompanionowie poczęli się rozchodzić, a każdy z nich wypowiedział swą ocenę Mirdada.Szamadam: - Żebrak śniący o królewskiej koronie.Micayon: - On jest Pasażerem Na Gapę. Czyż nie powiedział: „Tak uczyłem Noego?"Abimar: - Szpulka splątanych nici.Micaster: - Gwiazda z innego firmamentu.Bennoon: - Jest potężnym umysłem, ale gubi się w sprzecznościach.Zamora: - Cudowna struna harfy o stroju, którego nie znamy.Himbal: - Zbłąkane słowo poszukujące skłonnego ucha.

ROZDZIAŁ SIÓDMYw którym jest mowa o

NOCNEJ POGAWĘDCE MICAYONA I NARONDY Z MIRDADEM, KTÓRY

WSPOMINA O NADCHODZĄCYM POTOPIE I NAKAZUJE IM, BY BYLI NAŃ GOTOWI

Naronda:Było to już chyba o drugiej godzinie trzeciej straży, gdy poczułem, iż drzwi mojej celi uchyliły się i usłyszałem szept Mi-cayona, mówiącego:

39

- Nie śpisz, Narondo?- Sen nie odwiedził mej celi tej nocy, Micayonie.- Ani też nie zagościł pod moimi powiekami. A on - myślisz, że on śpi?- Myślisz o Mistrzu?- Już nazywasz go Mistrzem? Być może nim jest. Nie zasnę, dopóki nie upewnię się co do jego tożsamości. Idźmy do niego.Na palcach opuściliśmy moją celę i udaliśmy się do celi Mistrza. Wiązka bladych promieni księżyca wkradła się przez otwór wysoko w ścianie i padła na jego skromne posłanie porządnie rozścielone na podłodze, sprawiające wrażenie nie tkniętego tej nocy. Tego, którego szukaliśmy, nie było tam, gdzie szukaliśmy.Zakłopotani, zawstydzeni i niezadowoleni zamierzaliśmy już wycofać się, kiedy nagle jego łagodny głos dotarł do naszychuszu, zanim jeszcze oczy nasze były w stanie dojrzeć jego miłościwe oblicze u drzwi.MIRDAD: - Nie trwóżcie się i siadajcie w pokoju. Noc na szczytach gór prędko roztapia się w świt. Czas sprzyja roztapianiu.Micayon (jąkając się w zakłopotaniu) - Przebacz nam najście. Nie spaliśmy noc całą.MIRDAD: - Zbyt krótkotrwałym samozapomnieniem jest sen. Lepiej utopić jaźń nie śpiąc, niż sączyć zapomnienie naparstkami snu. Czego oczekujecie od Mirdada?Micayon: - Przyszliśmy dowiedzieć się, kim jesteś.MIRDAD: - Kiedy jestem z ludźmi, jestem Bogiem. Kiedy jestem z Bogiem, jestem człowiekiem. Dowiedziałeś się, Mi-cayonie?Micayon: - Mówisz bluźnierstwa.MIRDAD: - Przeciwko Bogu Micayona - prawdopodobnie. Prz eciwko Bogu Mirdada - nigdy.Micayon: - Czyż jest aż tak wielu bogów jak ludzi, że możesz mówić o jednym Micayona, a innym Mirdada?MIRDAD: - Bogów nie jest wielu. Bóg jest jeden. Lecz liczne i różne są cienie człowiecze. Dopóki ludzie cienie rzucają na ziemię, dopóty bóg każdego człowieka nie większy jest od jego cienia. Bezcieniowi

40

tylko są w świetle. Bezcieniowi tylko znają jednego Boga. Bo Bóg jest Światłem i tylko Światło jest w stanie znać Światło.Micayon: - Nie mów do nas zagadkami. Zbyt słabe jest jeszcze nasze zrozumienie.MIRDAD: - Wszystko jest zagadką dla człowieka, który za cieniem się wlecze. Bo człowiek taki chodząc w pożyczonym świetle, o własny cień się potyka. Gdy rozgorzejecie płomieniem Zrozumienia, nie będziecie już więcej rzucać cieni.Już niedługo Mirdad pozbiera wasze cienie i spali je w Słońcu. Naonczas to, co dziś jest zagadką, wybuchnie w was jako płonąca prawda zbyt oczywista, by potrzebowała wyjaśnień.Micayon: - Czyżbyś nie chciał nam powiedzieć kim jesteś? Być może, gdybyśmy znali twoje imię — twoje prawdziwe imię — twój kraj i twych przodków, moglibyśmy lepiej cię pojąć.MIRDAD: - Ach, Micayonie! Równie dobrze można zmusić orła, aby powrócił do skorupy, z której wyfrunął - jak zakuć Mirdada w wasze łańcuchy i zasłonić go zasłonami waszymi. Jakież imię może podać Człowiek, który „w skorupie" już nie jest? Jakiż kraj może zawierać Człowieka, w którym universum jest zawarte? Do jakiegoż rodu może przyznawać się Człowiek, którego jedynym przodkiem jest Bóg?Jeśli chcesz mnie dobrze poznać, Micayonie - wpierw poznaj dobrze Micayona.Micayon: - Być może jesteś postacią mityczną występującą w roli człowieka.MIRDAD: - O tak, ludzie powiedzą pewnego dnia, że Mirdad był tylko mitem. Lecz wy dowiecie się niebawem, jak realny jest ten mit - o ile bardziej realny, niż jakikolwiek rodzaj ludzkiej rzeczywistości.Świat na razie nie jest świadom Mirdada. Mirdad zawsze jest świadom świata. Już niedługo świat uświadomi sobie Mir-dad a.Micayon: - Czyżbyś przypadkiem był Pasażerem Na Gapę?MIRDAD: - Jam jest pasażer na gapę każdej arki, potopowi złudzeń stawiającej czoła. Przejmuję ster za każdym razem, kiedy kapitan zawoła o pomoc. Wasze serca, choć ich nie znacie, głośno wołały mnie od dawna. I co! Mirdad jest tutaj, aby sterować wami

41

bezpiecznie, abyście i wy z kolei mogli wyprowadzić świat z największego potopu kiedykolwiek znanego.Micayon: - Następny potop?MIRDAD: - Nie aby zalać Ziemię, lecz by sprowadzić Niebo na Ziemię. Nie żeby zetrzeć ślady po Człowieku, lecz aby ujawnić Boga w Człowieku.Micayon: - Tęcza wygładziła nasze nieba zaledwie kilka dni temu. Jakże ty mówisz o następnym potopie?MIRDAD: - Bardziej niszczący niż potop Noego będzie już wzbierający potop. Ziemia w wodach pogrążona jest ziemią brzemienną obietnicami Wiosny. Lecz nie ziemia duszona w swej własnej, rozgorączkowanej krwi.Micayon: - Mamy więc wyglądać końca? Bo powiedziano nam, że przyjście Pasażera Na Gapę będzie sygnałem końca.MIRDAD:Nie obawiajcie się o Ziemię. Zbyt młoda jest ona i zbyt są jej piersi przepełnione. Więcej pokoleń wykarmi, niż zliczyć możecie.Ani też nie bójcie się o Człowieka, pana Ziemi, bo jest on niezniszczalny.Tak, nie do zdarcia jest Człowiek. Tak, nie do wyczerpania jest Człowiek. Wejdzie do kuźni człowiekiem, a wyjdzie z niej Bogiem.Bądźcie silni. Bądźcie gotowi. Trzymajcie wasze oczy i uszy, i języki o głodzie, aby serca wasze poznały, że święty głód, raz zaspokojony, pozostawi was na zawsze w sytości.Musicie być zawsze syci, abyście mogli napełnić spragnionych. Musicie być zawsze silni i stali, abyście mogli podpierać chwiejnych i słabych. Musicie być zawsze gotowi na sztorm, abyście mogli ochronić rozbitków przez sztorm porwanych. Musicie być zawsze jaśni, abyście mogli prowadzić w ciemności idących.Słaby jest ciężarem dla słabego. Lecz dla silnego ciężar jest przyjemnym ładunkiem. Wyszukujcie słabych. Ich słabość jest waszą mocą.

42

Głodni są jedynie głodem dla głodnego. Lecz dla sytego są oni pożądanym ujściem. Wyszukujcie głodnych. Wasza sytość jest ich niedostatkiem.Ś lepi są kamieniami u nogi ślepego. Lecz kamieniami milowymi są oni na drodze do przejrzenia. Wyszukujcie ślepych. Ich ciemność jest waszym światłem.Naronda:Natenczas dźwięk trąbki wezwał do porannej modlitwy.MIRDAD: - Zamora swą trąbką ogłasza wam następny dzień - następny cud dla was, poziewywania pomiędzy kolejnymi siadaniami i wstawaniami, pomiędzy ładowaniem brzuchów i ich wypróżnianiem, ostrzeniem języków jałowymi słowami i robieniem wielu rzeczy, które lepiej by nie były zrobione, i nierobieniem tych rzeczy, które powinny być zrobione.Micayon: - Czyż w takim razie mamy nie iść na modlitwę?MIRDAD: - Idźcie! Módlcie się, jak was nauczono się modlić. Módlcie się jakkolwiek - o cokolwiek. Idźcie! Róbcie wszystkie te rzeczy, które wam każą robić, aż zaczniecie sami się uczyć i pod swoją własną będziecie komendą; aż nauczycie się z każdego słowa robić modlitwę, a z każdego uczynku ofiarę. Idźcie w pokoju. Mirdad życzy wam, ażeby wasz poranny posiłek był obfity i słodki.

ROZDZIAŁ ÓSMYw którym

SIEDMIU ZNAJDUJE MIRDADAW ORLIM GNIEŹDZIE, GDZIE ZOSTAJĄ OSTRZEŻENI

PRZED DZIAŁANIEM W CIEMNOŚCINaronda:Dnia tego Micayon i ja nie uczestniczyliśmy w porannym obrządku. Szamadam zauważył nieobecność naszą, a dowiedziawszy się o nocnej wizycie u Mistrza, był ciężko urażony; atoli pohamowując swe niezadowolenie lepszej czekał sposob-noś ci.Pozostali kompanionowie wielce byli poruszeni naszym zachowaniem i powody poznać chcieli. Niektórzy myśleli, że to Mistrz modlitwę

43

nam odradził. Inni snuli niezwykłe domysły co do tożsamości jego, mówiąc, iż wezwał nas w nocy, ażeby ujawnić się tylko przed nami. Nikt nie chciał uwierzyć, że jest Pasażerem Na Gapę. Lecz wszyscy pragnęli spotkać się z nim i wypytać o wiele rzeczy.Było w Mistrza zwyczaju, iż gdy od zajęć w Arce był wolny, spędzał czas w grocie wiszącej ponad Czarna Jamą, która to grota zwana była wśród nas Orlim Gniazdem. Odszukaliśmy go tam tego popołudnia - wszyscy, za wyjątkiem Szamadama -znajdując pogrążonego w głębokiej medytacji. Jego twarz gorzała i rozpromieniła się jeszcze bardziej, kiedy podniósł swe oczy i ujrzał nas.MIRDAD: - Jakże prędko znaleźliście swoje gniazdo. Mir-dad cieszy się w waszym imieniu.Abimar: - Arka jest naszym gniazdem. Czemu mówisz, że ta grota jest naszym gniazdem?MIRDAD: - Arka ongiś była Orlim Gniazdem.Abimar: - A dzisiaj?MIRDAD: - Krecią jest jamą, niestety!Abimar: - Osiem zadowolonych kretów z Mirdadem dziewiątym!MIRDAD: - Jakże łatwo jest kpić, jak trudno zrozumieć! Lecz kpina zawsze wykpiwa kpiącego. Po cóż trudzisz swój j ęzyk na próżno?Abimar: - To ty kpisz kretami nas nazywając. Czymże zasłużyliśmy sobie na określenie takowe? Czyż nie utrzymujemy płonącego ognia Noego? Czyż tej Arki, będącej niegdyś norą garści żebraków, nie uczyniliśmy bogatszą niż najbogatszy pałac? Czyż nie rozpostarliśmy jej granic daleko, aż stała się potężnym królestwem? Jeśli jesteśmy kretami, to mistrzami w swoim zawodzie, zaiste.MIRDAD:Ogień Noego płonie, lecz tylko na ołtarzu. Dopóki wy nie staniecie się ołtarzem, a serca wasze drewnem opałowym i oliwą, jakiż z tego pożytek?Arka jest teraz przeładowana złotem i srebrem, dlatego trzeszczy, zapada się i bliska jest ruiny. Tymczasem matczyna arka przeładowana była Życiem i nie niosła żadnego martwego ciężaru, dlatego bezsilne były wobec niej żywioły.

44

Strzeżcie się martwego ciężaru, moi kompanionowie. Wszystko jest martwym ciężarem dla człowieka, który ma niezłomną wiarę w swoją boskość. Ten trzyma w sobie świat, lecz nie dźwiga jego ciężaru.Powiadam wam, że jeśli nie wyrzucicie za burtę waszego srebra i złota, pociągną was ze sobą na dno. Bo Człowiek trzymany jest tym wszystkim, co sam trzyma. Zwolnijcie rzeczy z uścisku, jeśli nie chcecie być w ich uścisku.Nie nakładajcie na nic ceny, bo najmniejsza rzecz jest bezcenna. Wyceniacie bochenek chleba. Dlaczegóż nie wyceniacie Słońca, Powietrza, Ziemi, Morza, potu i pomysłowości Czło-wie ka, bez których bochenka by nie było?Nie nakładajcie na nic ceny, ażebyście nie nałożyli ceny na swoje życie. Życie Człowieka nie jest droższe od rzeczy, które uważa za drogie. Uważajcie, abyście nie wyceniali swojego bez cennego życia tak tanio jak złota.Granice Arki rozszerzyliście na wiele mil wokoło. Gdybyście nawet rozpostarli je do granic Ziemi, nadal otoczeni będziecie i zamknięci. Mirdad chce, abyście opasali i pokryli nieskończoność. Morze jest zaledwie przywiązaną do Ziemi kroplą, a mimo to opasuje i pokrywa Ziemię. O ileż bardziej nieskończonym morzem jest Człowiek? Nie bądźcie aż tak dziecinni, ażeby mierzyć go od stóp do głów i uważać, że znalazło się jego granice.Mistrzami w ryciu nor być możecie - jak powiedział Abimar - ale tylko jak kret, który pracuje w ciemności. Im bardziej staranny jego labirynt, tym dalej od Słońca jest jego pysk. Znam wasze labirynty, Abimarze. Jesteście garstką - jak mówisz -rzekomo odseparowanych od wszystkich światowych pokus i poświęconych Bogu. Lecz okrężne i ciemne są ścieżki łączące was ze światem. Czyżbym nie słyszał waszych namiętności jak syczą i podskakują? Czyżbym nie dostrzegał jak wasze zawiści wczołgują się i wiją po prawdziwym ołtarzu waszego Boga? Garstką być możecie. Lecz, och, jakiż legion w tej garstce!

45

Gdybyście w istocie w ryciu nor byli mistrzami, powinniście już dawno przeryć nie tylko Ziemię na wskroś, ale Słońce i każdą inną sferę wirującą na firmamencie.Niechaj krety ryją swoje ciemne ścieżki pyskiem i łapą. Wy nie potrzebujecie nawet mrugnąć rzęsą, by znaleźć drogę królewską. Siedźcie w tym gnieździe i wypuśćcie Wyobraźnię. Ona jest waszą boską przewodniczką po cudownych skarbach bezdroży bytu, który jest waszym królestwem. Postępujcie za tąprzewodniczką zdecydowanie i z nieustraszonym sercem. Ślady jej stóp, choćby były odciśnięte na najdalszej gwieździe, będą dla was drogowskazami i potwierdzeniami, że zostaliście już tam zasadzeni. Bo wyobrazić sobie nie możecie czegoś, czego by nie było w was, albo też nie było częścią was.Drzewo nie może rozrosnąć się dalej niż jego korzenie. Lecz Człowiek może rozrastać się w nieskończoność, bo zakorzeniony j est w wieczności.Nie stawiajcie sobie ograniczeń. Rozrastajcie się, aż nie będzie żadnych obszarów, w których was by nie było. Rozrastajcie się, aż świat cały będzie wszędzie tam, gdziekolwiek wy będziecie mieli możność być. Rozrastajcie się, aż spotkacie Boga t am, gdzie spotkacie siebie. Rozrastajcie się. Rozrastajcie!Niczego nie czyńcie w ciemności, przekonani, iż ciemność jest nieprzenikniona. Jeśli nie wstydzicie się człowieka zaślepionego ciemnością, wstydźcie się przynajmniej świetlika i nietoperza.Ciemność nie istnieje, moi kompanionowie. Lecz są stopnie światła tak zróżnicowane, by spełnić potrzeby każdego stworzenia na świecie. Biały dzień dla was jest zmierzchem dla feniksa. Wasza głęboka noc jest dniem białym dla żaby. Gdyby ciemność samą w sobie można by odsłonić, czyż mogłaby być dla cze goś osłoną?Nie próbujcie niczego zasłaniać. Jeżeli nawet nic innego nie odsłania waszych sekretów, to ujawnia je ich własna zasłona. Czyż nie wie pokrywka co jest w garnku? Biada garnkom wypełnionym wężami i robactwem, gdy pokrywki uniesione zostaną.

46

Powiadam wam, żaden oddech nie ucieknie z piersi waszych, dopóki nie rozedmie wiatrem ich najskrytszych głębin. Żadne spojrzenie nie wystrzeli z oka, dopóki nie zabierze ze sobą całego oka, jego żądz i obaw, jego uśmiechów i łez. Żaden sen nigdy nie wstąpi w jakieś drzwi, dopóki wpierw nie zapuka w każde inne drzwi. Zważajcie zatem, jak patrzycie. Zważajcie,jakie sny wpuszczacie przez drzwi, a jakim pozwalacie przepływać.Jeśli jednak chcecie być wolni od troski i bólu, Mirdad przyjemnością drogę wam wskaże.

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTYw którym Mirdad ukazuje

DROGĘ DO ŻYCIA BEZ BÓLU. KOMPANIONOWIE CHCĄ SIĘ DOWIEDZIEĆ CZY MIRDAD JEST

PASAŻEREM NA GAPĘ

Micaster: - Ukaż nam drogę. MIRDAD:Oto jest droga do uwolnienia się od zmartwień i bólu:Myślcie tak jakby każda wasza myśl miała być ogniem wytrawiona na nieboskłonie i widoczna dla wszystkich i wszystkiego. Bo tak po prawdzie jest.Mówcie tak jakby świat cały był jednym tylko uchem mającym słuchać, co powiecie. Bo tak po prawdzie jest.Czyńcie tak jakby wasz każdy uczynek miał odbić się na waszej głowie. Bo tak po prawdzie jest.Chciejcie tak jakbyście sami byli chęcią. Bo tak po prawdzie jest.Żyjcie tak jakby wasz Bóg chciał od was, abyście przeżyli Jego życie. Bo tak po prawdzie On chce.Himbal: - Jak długo będziesz nas jeszcze trzymał w niepewności? Mówisz do nas, jak żaden człowiek do nas nie mówił i żadna księga.Bennoon: - Ujawnij się, abyśmy wiedzieli, którym uchem cię słuchać. Jeśli jesteś Pasażerem Na Gapę, daj nam jakiś dowód.

47

MIRDAD: - Dobrze powiedziałeś, Bennoonie - macie zbyt wiele uszu, dlatego nie słyszycie. Gdybyście mieli tylko jedno, które słyszałoby i rozumiało, nie potrzebowalibyście żadnego dowodu.Bennoon: - Pasażer Na Gapę ma przyjść, ażeby sądzić świat, a my z Arki mamy asystować mu w sądzeniu. Czy mamy gotować się na Sądny Dzień?

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY w którym jest mowa

O SĄDZENIU I O SĄDNYM DNIUMIRDAD:Nie ma osądu w ustach moich, lecz Święte Zrozumienie. Nie przychodzę, by sądzić świat, lecz raczej by go od-sądzić. Bo tylko Ignorancja lubi przybierać się w perukę i togę, aby stanowić prawo i wymierzać karę.Najbardziej bezlitosnym sędzią Ignorancji jest sama Ignorancja. Weźmy Człowieka. Czyż nie jest on, w swej ignorancji, rozdarty na dwoje, ściągając przez to na siebie śmierć i wszystko to, co czyni jego świat podzielonym?Powiadam wam, że nie ma Boga „i" Człowieka. Lecz jest Bóg-Człowiek albo Człowiek-Bóg. Jest Jeden. Bez względu na to, jak byłby pomnożony, jak podzielony - jest zawsze Jednym.Jedność Boga jest wieczystym Boskim prawem. Jest to sa-mo-narzucone prawo. Nie potrzebuje ani sądów ani sędziów, by proklamować się na wszystkie strony lub też podtrzymywać swą godność i moc. Universum - i ten widoczny kawałek, i niewidoczna reszta - jest zaledwie pojedynczymi ustami ogłaszaj ą-cymi to prawo tym wszystkim, którzy tylko uszy do słuchania maj ą.Czyż nie jest Morze - choć szerokie i głębokie - pojedynczą kroplą?Czyż nie jest Ziemia - choć tak daleko wyrzucona - poje-dyn czą kulą?Czyż nie są sfery - choć nieprzeliczone - pojedynczym Universum?Podobnie człowieczeństwo jest tylko pojedynczym Człowiekiem. Podobnie Człowiek ze wszystkimi swoimi światami, jest kompletną pojedynczością.

48

Jedność Boga, moi kompanionowie, jest jedynym prawem istnienia. Innym dlań imieniem jest Miłość. Poznać ją i być przez nią zasiedlonym, oznacza osiedlić się w Życiu. Zaś zasiedlenie przez jakiekolwiek inne prawo, jest osiedleniem się w nie-istnieniu, czyli Śmierci.Życie jest garnięciem. Śmierć jest rozpraszaniem. Życie jest związywaniem. Śmierć jest rozpadem. Dlatego Człowiek jest dwoistością zawieszoną pomiędzy tymi dwoma. Bo może garnąć, lecz tylko poprzez rozpraszanie. I może wiązać, lecz tylko poprzez rozwiązywanie. W swym garnięciu i wiązaniu jest w zgodzie z Prawem, a Życie jest jego nagrodą. W swym rozpraszaniu i rozwiązywaniu grzeszy przeciwko Prawu, a Śmierć jest jego gorzką zapłatą.Mimo to wy, samopotępieni, chcecie zasiąść i sądzić ludzi, którzy już, jak wy, są samopotępieni. Cóż za straszni sędziowie i os ąd!Mniej makabryczni, bez wątpienia, byliby dwaj szubienicz-nicy - jeden skazujący drugiego na szubienicę.Mniej śmieszne, zaiste, byłyby dwa woły w jednym jarzmie - jeden mówiący do drugiego: „Ja cię ujarzmię."Mniej szkaradne dwa trupy w jednym grobie, wymieniające krytyki co do grobu.Mniej żałosni byliby dwaj ślepi jak kamienie, wydłubujący sobie nawzajem oczy.Wystrzegajcie się osądu, moi kompanionowie. Bo żeby osądzać kogokolwiek lub cokolwiek, musicie nie tylko znać Prawo i żyć stosownie do niego, ale również wysłuchiwać zeznań. Kogóż powołacie na świadka w prowadzonej sprawie?Czyż zawezwiecie wiatr do sądu? Boć przecież wiatr wspomaga i jest wspólnikiem każdego wydarzenia pod Słońcem.Albo będziecie wzywać gwiazdy? Boć przecież to one są odp owiedzialne za wszystko co dzieje się na świecie?Albo może będziecie rozsyłać wezwania do zmarłych od Adama po dziś dzień? Boć przecież wszyscy zmarli żyją w żyjących.

49

Ażeby skompletować dowody w jakiejkolwiek sprawie, Kosmos musiałby być świadkiem. Lecz jeśli będziecie mogli powołać Kosmos przed sąd, nie będziecie potrzebowali sądu. Zstąpicie z sędziowskiego fotela i pozwolicie świadkowi być sędzią.Gdy będziecie wiedzieć wszystko, nie będziecie sądzić nikogo.Kiedy będziecie mogli zgromadzić światy, nie potępicie nawet jednego z tych, którzy rozpraszają. Bo będziecie wiedzieć, że rozpraszanie potępia rozpraszającego. I raczej niż potępiać samopotępionego, będziecie usiłowali podźwignąć jego potępienie.Zbyt przeciążony jest teraz Człowiek samonarzuconym ciężarem. Zbyt wyboista i kręta jest droga jego. Każdy osąd jest dodatkowym ciężarem, tak samo dla sądzącego, jak i dla sądzonego. Jeśli chcecie, by wasz ciężar był lekki, wystrzegajcie się osądzania ludzi. Jeśli chcecie, by sam zanikł, na zawsze pogrążcie się i zatraćcie w Słowie. Niechaj Zrozumienie pilnuje waszych kroków, jeśli chcecie, by wasza ścieżka była prosta i gładka.Nie osąd przynoszę ja w moich ustach, lecz Święte Zrozumienie.Bennoon: - A Sądny Dzień?MIRDAD:Każdy dzień, Bennoonie, jest Dniem Sądu. Konto każdego stworzenia bilansuje się w każdym oka mgnieniu. Nic ukryć się nie może. Nic nie pozostaje nie zważone.Nie ma żadnej myśli, żadnego uczynku, żadnego życzenia, które by nie było zapisane w myślącym, czyniącym i chcącym. Żadna myśl, żadne życzenie, żaden uczynek, nie wchodzą bezpłodne do świata, lecz wszystkie wydają potomstwo zgodnie ze swą naturą i rodzajem. Cokolwiek jest w zgodzie z Boskim Prawem, garnie się do Życia. Cokolwiek jest przeciwko, garnie się do Śmierci.Dni wasze nie są takie same, Bennoonie. Niektóre są pogodne. Są żniwem godzin przeżytych właściwie.Niektóre chmurami są zaciągnięte. Są podarunkiem za godziny na wpół śpiące w Śmierci i na wpół w Życiu czuwające.Jeszcze inne rzucają się na was na kształt burzy, z błyskawicami w oczach i grzmotem nozdrzy. Uderzają was z góry, chłoszczą od dołu,

50

ciskają wami w prawo i w lewo, rozpłaszczają na ziemi, aż gryziecie ziemski pył i żałujecie, iż was zrodzono. Takie dni są owocem godzin spędzonych w rozmyślnej opozycji do Prawa.Tak to jest ze światem. Cienie, które już przesłoniły nieba, nie są ani odrobinę mniej złowieszcze niż te, które sprowadziły Potop. Otwórzcie swe oczy i spójrzcie.Kiedy widzicie chmury pędzące z Południowym Wiatrem na północ - mówicie, że niosą deszcz. Dlaczego nie jesteście aż tak mądrzy w mierzeniu dryfu chmur ludzkich? Czyż nie widzicie, jak szybko w ich sieci zaplątuje się człowiek?Dzień rozplątania jest blisko. I jakiż straszliwy to dzień!Z serca i żył duszy sieci człowiecze tkane były przez tak wiele wieków. Ażeby wydrzeć ludzi z ich sieci, ich całe ciało musi być podarte, ich każda kość musi być skruszona. I ludzie sami będą drzeć i kruszyć.Kiedy pokrywki zostaną dźwignięte - co z pewnością się stanie - i kiedy garnki wydadzą, cokolwiek zawierają - co z pewnością zrobią - gdzież ludzie ukryją swój wstyd i dokądże uciekną?W ten dzień żyjący będą zazdrościć umarłym, a umarli będą przeklinać żyjących. Słowa ludzi będą zamierać im w gardłach, a światło będzie zamarzać im na powiekach. Z ich serc wypełzną skorpiony i żmije - i wołać będą ze zgrozą: „Skąd biorą się te żmije i skorpiony?" - zapomniawszy, że hodowali je i utrzymywali w sercach swoich.Otwórzcie oczy swe i patrzcie. Tu, w tej Arce, założonej jako światło przewodnie dla grzęznącego świata, więcej jest bagna niż jesteście w stanie przebrnąć. Jeśli latarnia morska staj e się pułapką, jakże straszny musi być los tych co na morzu!Mirdad wybuduje wam nową arkę. Tu, w tym gnieździe zapoczątkuje i wzniesie. Z tego gniazda pofruniecie do świata, niosąc ludziom nie gałązki oliwne, lecz Życie niewyczerpane. Do tego musicie poznać Prawo i trzymać się go.Zamora: - Jakże mamy poznać Boskie Prawo i trzymać się go?

51

ROZDZIAŁ JEDENASTYw którym Mirdad uczy, że

MIŁOŚĆ JEST PRAWEM BOGA; NASTĘPNIE UJAWNIA ROZDŹWIĘK POMIĘDZY

DWOMA KOMPANIONAMI, KAŻE PRZYNIEŚĆ HARFĘ I ŚPIEWA HYMN NOWEJ ARKI

MIRDAD:Miłość jest Prawem Boga.Żyjecie, abyście mogli nauczyć się kochać. Kochacie, abyście mogli nauczyć się żyć. Żadnej innej lekcji nie wymaga się od Człowieka.Czymże jest kochanie dla kochającego, jeżeli nie wchłonięciem na zawsze ukochanego, tak by dwa jednym się stały?Lecz kogo, albo co, ma człowiek kochać? Czyż ma wybrać pewien liść z Drzewa Życia i przelać nań całe swe serce? A cóż z gałęzią, która dźwiga liść? A cóż z pniem, który podtrzymuje gałąź? A cóż z korą, która ochrania pień? A cóż z korzeniami, które odżywiają korę, pień, gałęzie i liście? A cóż z glebą pielęgnującą korzenie? Cóż ze słońcem, i morzem, i powietrzem, które odżywiają glebę?Jeżeli jeden mały listek na drzewie godzien jest waszej miłości, o ile więcej godne jest drzewo jako całość? Miłość, która oddziela cząstkę od całości, skazuje siebie na smutek.Mówicie: Lecz są liście i liście na tym samym drzewie. Jedne są zdrowe, inne są chore; jedne piękne, a inne brzydkie; jed-ne są gigantami, a inne karłami. Czyż można powstrzymać się od dokonywania wyboru?Powiadam wam - z bladości chorego pochodzi świeżość zdrowego. Powiadam wam jeszcze, że Brzydota jest Piękności paletą, farbą i pędzlem, a karzeł nie byłby karłem, gdyby nie oddał swego wzrostu gigantowi.To wy jesteście Drzewem Życia. Strzeżcie się rozdzielania siebie. Nie stawiajcie owocu przeciwko owocowi, liścia przeciwko liściowi, konara przeciwko konarowi, ani pnia przeciwko korzeniom czy też

52

drzewa przeciwko matce Ziemi. To właśnie czynicie kochając jedną część bardziej niż resztę, albo z wyłą-cze niem reszty.Drzewem Życia jesteście. Wasze korzenie są wszędzie. Wszędzie są wasze konary. Wasze owoce są w ustach każdego. Jakie by nie były owoce na tym drzewie, jakie by nie były jego konary i liście, jakie by nie były jego korzenie - są to wasze owoce, wasze liście i konary, są to wasze korzenie. Jeśli chcecie, by drzewo wydawało słodki i wonny owoc, jeśli chcecie, by zawsze było silne i zielone - zważajcie na sok, którym odżywia cie korzenie.Miłość jest sokiem Życia. Nienawiść jest ropą Śmierci. Lecz Miłość, podobnie jak krew, bez przeszkód krążyć w żyłach musi. Gdy zatrzymacie krew, staje się ona zagrożeniem i zarazą. A czymże jest Nienawiść, jeśli nie hamowaną, powstrzymywaną Miłością, zamieniającą się w śmiertelną truciznę dla karmiącego i karmionego; dla obu pospołu - nienawidzącego i dla tego, cze go nienawidzi?Żółty liść na waszym drzewie życia jest tylko oderwanym od Miłości liściem. Nie obwiniajcie żółtego liścia.Uschnięta gałąź jest tylko zgłodniałą Miłości gałęzią. Nie obwiniajcie uschniętej gałęzi.Zgniły owoc jest tylko wyssanym Nienawiścią owocem. Nie obwiniajcie zgniłego owocu. Lecz raczej obwiniajcie swojeślepe i skąpe serce, które wydziela sok życia nielicznym, a odmawia go wielu, tym samym odmawiając go sobie.Żadna miłość nie jest możliwa, za wyjątkiem miłości do siebie. Żadna jaźń nie jest prawdziwa, za wyjątkiem Wszystko-ogarniającej Jaźni. Dlatego Bóg jest całą Miłością, ponieważ On kocha Siebie.Tak długo jak Miłość sprawia wam ból - znaczy to, iż nie znaleźliście swego prawdziwego „ja", ani też nie znaleźliście złotego klucza Miłości. Ponieważ kochacie przemijające „ja", wasza miłość jest przemijająca.Miłość mężczyzny do kobiety nie jest miłością. Jest jej bardzo odległym wspomnieniem. Miłość rodziców do dziecka jest jedynie progiem do świętej świątyni Miłości. Dopóki każdy mężczyzna będzie jakiejś kobiety kochankiem i odwrotnie; dopóki każde dziecko będzie

53

jakiegoś rodzica dzieckiem i odwrotnie - niechaj mężczyźni i kobiety chełpią się przyleganiem ciała do ciała i kości do kości, lecz nigdy niech nie wymawiają świętego imienia „Miłość". Bo to jest bluźnierstwo.Żadnych przyjaciół mieć nie będziecie tak długo, dopóki choć jednego człowieka będziecie wrogiem mogli nazwać. Czyż serce, które pielęgnuje wrogość, może być bezpiecznym schronieniem dla przyjaźni?Nie poznacie rozkoszy Miłości, dopóki jest nienawiść w waszych sercach. Jeśli będziecie odżywiać wszystkie rzeczy sokiem Życia za wyjątkiem jednego małego robaczka, ten maleńki robaczek życie wam zatruje. Bo w kochaniu wszystkiego lub wszystkich, kochacie w istocie samych siebie. Podobnie w nienawidzeniu wszystkiego lub wszystkich, nienawidzicie w istocie siebie samych. Bo to, czego nienawidzicie jest nierozerwalnie związane z tym, co kochacie, jak orzeł i reszka tej samej monety. Jeśli macie być szczerzy wobec siebie, musicie kochać to, czego nienawidzicie i to, co was nienawidzi, zanim pokocha cie to, co kochacie i co kocha was.Miłość nie jest zaletą. Miłość jest koniecznością - ważniejszą niż chleb i woda, ważniejszą niż światło i powietrze.Niechaj nikt nie pyszni się, że kocha. Lecz raczej niech wdycha Miłość i wydycha, tak samo nieświadomie i swobodnie, jak wdycha i wydycha powietrze.Bo Miłość nie potrzebuje nikogo, aby ją wynosił. Miłość sama wyniesie to serce, które uzna za godne siebie.Nie wyglądajcie zapłaty za Miłość. Miłość jest wystarczającą zapłatą za Miłość, jak i Nienawiść jest wystarczającą karą za Nie nawiść.Nie róbcie też żadnych rachunków z Miłością. Bo Miłość z nikim i niczym się nie liczy, za wyjątkiem siebie.Miłość ani nie daje, ani też nie bierze pożyczek; Miłość ani nie kupuje, ani też nie sprzedaje - lecz kiedy daje, oddaje się cała; a kiedy zabiera, odbiera się cała. Jej prawdziwym odbieraniem jest dawanie. Jej prawdziwym dawaniem jest odbieranie. Dlatego jest ta sama dzisiaj, jutro i zawsze.

54

Tak samo jak wielka rzeka wypróżniając się do morza, uzupełniana jest morzem - tak też i wy musicie wypróżnić się w Miłości, abyście zawsze mogli być wypełniani Miłością. Zbiornik, który zatrzymuje morza dar oddzielając go od morza, staje się zamarłym zbiornikiem.Nie ma ani „więcej", ani „mniej" w Miłości. W tej samej chwili, kiedy próbujecie ją stopniować i mierzyć, Miłość odpływa, pozostawiając za sobą gorzkie wspomnienia.Nie ma „teraz" i „wtedy", ani też „tu" i „tam" w Miłości. Wszystkie pory są porami Miłości. Wszystkie miejsca są dobre jako jej schronienie.Miłość nie zna granic, ni krat. Miłość, której bieg powstrzymuje jakakolwiek przeszkoda, nie jest jeszcze godna imienia Miłości.Mówicie, że Miłość jest ślepa, bo żadnych nie widzi błędów u osoby kochanej. Ten rodzaj ślepoty najwyższym jest widzeniem.Bądźcie zawsze tak ślepi, aby nie dostrzegać błędów w niczym.Mało tego - czyste i świdrujące jest oko Miłości. Dlatego żadnego błędu nie widzi. Gdy Miłość oczyści wasz wzrok, nie dostrzeżecie niczego, co nie byłoby godne waszej miłości. Jedynie odarte z Miłości, pełne błędów oko, zawsze jest zajęte wyszukiwaniem błędów. Jakich by błędów nie znalazło, są one zawsze jego własnymi błędami.Miłość łączy. Nienawiść rozłącza. Ta olbrzymia masa ziemi i skał, którą zwiecie Ołtarzową Górą, prędko rozsypałaby się w kawałki, gdyby nie była trzymana ręką Miłości. Nawet wasze ciała, psujące się i nietrwałe, mogłyby z pewnością oprzeć się rozpadowi, gdybyście kochali każdą jego komórkę z jednakowym zapałem.Miłość jest pokojem melodiami Życia tętniącym. Nienawiść jest wojną grzmiącą diabelskimi gromami Śmierci. Cóż wolicie: Miłość i trwanie w wieczystym pokoju? Czy nienawiść i pozostawanie w wieczystej wojnie?Cała Ziemia w was żyje. Nieba i ich zastępy żyją w was. Kochajcie więc Ziemię i jej oseski, jeśli chcecie kochać siebie. I kochajcie Nieba z ich wszystkimi mieszkańcami, jeśli chcecie kochać siebie.Dlaczego nienawidzisz Narondę, Abimarze?

55

Naronda:Wszyscy żachnęli się na tę tak nagłą zmianę w Mistrza głosie i toku jego myśli, podczas gdy Abimar i ja ogłuszeni zostaliśmy celnością pytania o rozdźwięk pomiędzy nami, który skrzętnie ukrywaliśmy przed wszystkimi, mając wszelkie podstawy mniemać, iż nikt tego nie zauważył. Wszyscy spojrzelina nas dwóch w skrajnym zdumieniu, zawieszając wzrok na ustach Abimara.Abimar (spoglądając na mnie z wymówką): - Narondo, czy powiedziałeś Mistrzowi?Naronda:Kiedy Abimar powiedział „Mistrzowi", moje serce stopniało z radości. Bo wokół tego właśnie słowa powstała nasza niezgoda na długo zanim Mirdad się ujawnił. Ja twierdziłem, że jest on nauczycielem przybyłym, aby oświecić ludzi - Abimar upierał się, że Mirdad jest zwyczajnym człowiekiem.MIRDAD; - Nie spoglądaj podejrzliwie na Narondę, Abi-marze - bo nie jest on winien twojej winy.Abimar: - Któż ci powiedział zatem? Czyżbyś również czytał ludzkie umysły?MIRDAD: - Mirdad nie potrzebuje ani szpiegów, ani tłumaczy. Gdybyś tylko kochał Mirdada, jak Mirdad kocha ciebie, mógłbyś z łatwością czytać w jego umyśle i zajrzeć do jego serca.Abimar: - Przebacz ślepemu i głuchemu człowiekowi, Mistrzu. Otwórz moje oko i ucho, bo żądny jestem widzieć i słyszeć.MIRDAD: - Miłość jest jedynym cudotwórcą. Jeśli chcesz widzieć, pozwól miłości być źrenicą twego oka. Jeśli chcesz słyszeć, pozwól Miłości być bębenkiem twojego ucha.Abimar: - Lecz ja nie nienawidzę żadnego człowieka, a zwłaszcza Narondy.MIRDAD; - Nie-nienawidzenie nie jest kochaniem, Abima-rze. Bo Miłość jest aktywną mocą i dopóki nie pokieruje każdym twoim ruchem i krokiem, nie będziesz mógł znaleźć drogi; i dopóki nie

56

wypełni twojego każdego życzenia i myśli, twoje chęci będą pokrzywami twoich snów, twoje myśli będą lamentami twoich dni.Teraz moje serce jest harfą i chciałoby zaśpiewać. Gdzie jest twa harfa, Zamoro?Zamora: - Mam iść i przynieść, Mistrzu?MIRDAD: - Idź, Zamoro.Naronda:Zamora wstał natychmiast i poszedł po harfę. Reszta patrzyła p o sobie w milczącym oszołomieniu.Gdy Zamora powrócił z harfą, Mistrz delikatnie wyjął mu ją z ręki i pochylając się nad nią z pieczołowitością, ostrożnie nastroił struny i począł grać i śpiewać.MIRDAD:Bóg twym dowódcą, płyń, Arko moja! Choć Piekło spuszcza pasje czerwone Na ludzi żywych i na umarłych, I ziemię zmienia w stopiony ołów, I zmiata z nieba każdy znak, Bóg twym dowódcą, płyń, Arko moja!Miłość kompasem twym, suń, Arko moja! Suń na północ i na południe, na zachód i wschód I dziel ze wszystkim swych skarbów skrzynię. Sztorm poniesie cię na swej fali, Ś wiatło dla żeglarzy w ciemności zapali. Miłość kompasem twym, suń, Arko moja!Wiara kotwicą twą, pędź, Arko moja! Niech chmury grzmią i gromy ciskają,A góry trzęsą się i rozpadają, Bo ludzkie serca tchórzliwe się stały I o swej świętej iskrze zapomniały, Wiara twą kotwicą, pędź Arko moja!Naronda:Mistrz umilkł i ogarnął harfę, jak matka w miłosnym transie przytula dziecię do swej piersi. I choć strun nikt już nie szarpał, harfa dzwoniła dalej: Bóg twym dowódcą, płyń Arko moja! I choć wargi Mistrza były zamknięte, jego głos brzmiał dalej, wypełniając Orle Gniazdo i wypływając falami w dal, na urwiste szczyty wokoło; na wzgórza i doliny poniżej; na niezmordowane morze w oddali; prosto w sklepienie niebieskie ponad głowami.

57

Były dżdże gwiazd i tęcze w tym głosie. Były drżenia i zawieruchy, to znów szelesty wiatru i zatracone w śpiewie słowiki. Były wzdychające morza pobladłe miękką, ciężką od kropelek rosy mgłą. I wydawało się jak gdyby całe Stworzenie zasłuchane było w dziękczynnym uniesieniu.I wydawało się jeszcze jakby łańcuch Mlecznych Gór z Ołtarzową Górą pośrodku, nagle odłączył się od Ziemi i płynął w przestrzeni majestatyczny, potężny i pewien swego kursu.Przez trzy dni po tym, Mistrz nie wyrzekł słowa do nikogo.

ROZDZIAŁ DWUNASTYw którym Mirdad mówi

O TWÓRCZYM MILCZENIU ORAZ O TYM, ŻE MOWA JEST W NAJLEPSZYM RAZIE SZCZERYM KŁAMSTWEM

Naronda:Po upływie trzech dni, Siedmiu jakby pod wpływem jakiegoś nieprzepartego rozkazu, zgromadziło się razem i udało do Orlego Gniazda. Mistrz przywitał nas jak gdyby najpewniej oczekiwał naszego przyjścia.MIRDAD: - Ponownie witam was, moje żółtodzioby, w waszym gnieździe. Zwierzcie swe myśli i życzenia Mirdadowi.Micayon: - Naszą jedyną myślą i życzeniem jest być w pobliżu Mirdada, abyśmy mogli czuć i słyszeć jego prawdę - i przy okazji stać się bezcieniowymi tak jak on. Jego milczenie atoli, napawa lękiem nas wszystkich. Czyżbyśmy urazili go w jaki ś sposób?MIRDAD: - Nie po to aby odsunąć was od siebie trwałem w milczeniu przez trzy dni, lecz raczej by was bliżej przyciągnąć do siebie. Co do urażenia mnie - ktokolwiek zna pokój niezwyciężony Milczenia, nigdy nie będzie urażony, ani też nie urazi.Micayon: - Czyż milczeć lepiej jest niźli mówić?MIRDAD: - Mowa, w najlepszym razie, jest szczerym kłamstwem. Milczenie zaś, w najgorszym razie, jest nagim faktem.

58

Abimar: - Czy mamy z tego wnosić zatem, że nawet słowa Mirdada - choć szczere - są tylko kłamstwem?MIRDAD:0 tak, nawet słowa Mirdada są tylko kłamstwem dla tych wszystkich, których „ja" nie jest takie samo jak Mirdada. Dopóki wszystkie wasze myśli wykute nie będą z tego samego kamieniołomu, a wszystkie wasze pragnienia zaczerpnięte z tej samej studni nie będą, wasze słowa - choć szczere - będą kłamstw em.Gdyby wasze „ja" i moje były jednym, tak jak moje i Boskie są jednym, moglibyśmy darować sobie słowa i doskonale porozumiewać się w pełnym prawdy Milczeniu.Ponieważ wasze i moje nie są takie same, jestem zmuszony toczyć z wami wojnę słów, aby pokonać was waszą bronią i doprowadzić do mojego kamieniołomu i do mojej studni.1 dopiero wówczas będziecie zdolni iść w świat - pokonać go i podporządkować, tak samo jak ja pokonam i podporządkuję was. I dopiero wówczas będziecie gotowi, aby wprowadzić świat w ciszę Świadomości Najwyższej, w kamieniołom Słowa, w studnię Świętego Zrozumienia.Dopóki Mirdad was tak nie pokona, nie staniecie się niezwyciężonymi i potężnymi zdobywcami. Ani też świat nie zdoła zmyć podłości ze swego nieustannego pokonywania, dopóki nie zos tanie przez was pokonany.Gotujcie się więc do walki. Polerujcie tarcze wasze i napierśniki, ostrzcie swe oszczepy i miecze. Niechaj Milczenie bije w bębny i sztandar wasz niesie.Bennoon: - Jakimże rodzajem Milczenia jest to, które może być zarazem doboszem i chorążym?MIRDAD:Milczenie, w które ja was chcę wprowadzić, jest niekończącą się przestrzenią, gdzie nie-byt przechodzi w byt, a byt w nie-byt. Jest to straszliwa pustka, gdzie każdy dźwięk rodzi się i zamiera, i gdzie każda forma kształtuje się i odkształca; gdzie każda jaźń jest zapisana i wymazana; gdzie nie ma niczego poza TYM.

59

Dopóki nie przebędziecie tej pustki i tej przestrzeni w milczącej kontemplacji, nie dowiecie się, jak realne jest wasze istnienie, jak nierealne jest nie-istnienie. Ani też nie dowiecie się jak prędko wasza rzeczywistość łączy się z całą Rzeczywistością.W tym Milczeniu chcę, byście wędrowali, byście mogli zedrzeć starą, mocno przylegającą skórę i wyruszyć rozkuci i niepowstrzymani.To tam, chcę abyście pozbyli się swoich strapień i obaw, namiętności i pragnień, waszych zawiści i żądz; abyście zobaczyli je znikające jedne po drugich i uwolnili swe uszy od nieustannego płaczu; abyście zaoszczędzili waszym bokom bólu od ich ostrych grotów.To tam, chcę abyście odrzucili łuki i strzały tego świata, którymi macie nadzieję upolować zadowolenie i radość, a w istocie łup wasz jest niczym więcej jak niepokojem i smutkiem.To tam, chcę abyście wyczołgali się z mrocznej i dusznej skorupy „ja" w światło i świeże powietrze Jaźni.To Milczenie nakazuję wam, i nie ma to być bynajmniej chwilowa ulga dla waszych, mową zdartych, języków.Owocną ciszę Ziemi nakazuję wam, a nie bojaźliwe milczenie zbrodniarza i kanalii.Cierpliwe milczenie wysiadującej kury nakazuję wam, a nie niecierpliwe gdakanie jej znoszącej jaja siostry. Pierwsza siedzi przez jeden i dwadzieścia dni, oczekując w milczącej ufności na Mistyczną Dłoń, aby sprawiła cud pod jej piersią i skrzydłami. Druga wyskakuje z kojca i wściekle gdacząc zniesienie jajka oznajmia.Strzeżcie się gdaczącej zalety, moi kompanionowie. Tak jak zakładacie kaganiec swemu wstydowi, załóżcie też kaganiec honorowi. Bo gdaczący honor jest gorszy niż milcząca hańba, a krzykliwa zaleta gorsza jest od niemej nikczemności.Powstrzymujcie się od mówienia za dużo. Z tysiąca wypowiedzianych słów, może być jedno, i tylko jedno, które naprawdę należało wypowiedzieć. Reszta tylko zaciemnia umysł, zatyka ucho, drażni język i zaślepia też serce.Jakże trudno jest powiedzieć słowo, które naprawdę należy powiedzieć!

60

Z tysiąca słów napisanych, może być jedno, i tylko jedno, które naprawdę należało napisać. Reszta jest zmarnowanym atramentem i papierem, i minutami zaopatrzonymi w ołowiane stopy, zamiast w skrzydła światła.Jakże trudno, och, jak trudno napisać słowo, które naprawdę należy napisać!Bennoon: - A jak jest z modlitwą, Mistrzu Mirdadzie? W modlitwie, przyzwyczailiśmy się mówić zbyt dużo słów i prosić o zbyt wiele rzeczy. Mimo to rzadko ziszczają się nasze prośby.

ROZDZIAŁ TRZYNASTY w którym Mirdad mówi

O MODLITWIE

MIRDAD:Modlicie się, na próżno zwracając się do różnych innych bogów, zamiast do swych prawdziwych jaźni.Bo w was jest moc przyciągania, lecz jest w was też i moc odpychania.I w was są rzeczy, które chcecie przyciągnąć, lecz są w was też rzeczy, które chcecie odepchnąć.Bo żeby móc otrzymać rzecz, trzeba być również zdolnym, aby nią obdarzyć.Tam, gdzie jest głód, jest pożywienie. Tam, gdzie jest poży-wie nie, musi być też głód.Ażeby dotkniętym być cierpieniem głodu, trzeba być zdolnym radować się szczęściem nasycenia.O tak, w niedostatku jest zaspokojenie niedostatku.Czyż nie jest klucz uzasadnieniem dla zamka? Czyż nie jest zamek uzasadnieniem dla klucza? Czyż oba, zamek i klucz, nie są uzasadnieniem dla drzwi?Nie zawracajcie głowy ślusarzowi, kiedy tylko zgubicie lub pomylicie klucz. Ślusarz zrobił swoją robotę, i zrobił ją dobrze; nie wolno więc kazać mu robić tego samego od nowa. Róbcie, co do was należy i

61

zostawcie ślusarza w spokoju, bo on, kiedyś zatrudniony u was, ma teraz inne zajęcia. Usuńcie smród i śmi ecie z pamięci, a bez wątpienia odnajdziecie klucz.Kiedy Bóg niewypowiedziany wypowiedział was, wypowiedział Siebie w was. Stąd wy też jesteście niewypowiedziani.Nie cząstką Siebie obdarzył was Bóg - bo jest On niepodzielny - lecz Swą boskością całą, niepodzielną, niewypowiedzianą obdarzył was wszystkich. Jakiegoż wspanialszego dziedzictwa chcecie jeszcze dostąpić? I kto lub co może przeszkodzić wam wejść w jego posiadanie, za wyjątkiem waszej własnej bojaźliwości i ślepoty?A mimo to, zamiast być wdzięcznym za swoje dziedzictwo i zamiast szukać sposobu, by wejść w jego posiadanie, niektórzy ludzie - ślepi niewdzięcznicy! - chcą zrobić z Boga coś w rodzaju wysypiska śmieci, wyrzucając nań swooe bóle zębów i brzucha, swoje porażki w handlu, swoje kłótnie, zemsty i swoje noc e bezsenne.Inni zaś chcieliby traktować Boga jak wyłącznie swój skarbiec, w którym wydaje im się, iż znajdą za każdym razem, kiedy sobie zażyczą, to, czego pragną ze wszystkich błyszczących świ ecidełek tego świata.Jeszcze inni chcieliby zrobić z Boga coś w rodzaju osobistego księgowego. Musi On nie tylko prowadzić zapisy tego, co są winni, i tego, co inni są im winni, lecz musi również umarzać ich długi i wykazywać zawsze tłuste i miłe saldo na ich korzyść.O tak, rozliczne i różnorodne są zadania, które człowiek przydziela Bogu. Mimo to, niewielu ludzi zdaje sobie sprawę z tego, że gdyby nawet Bóg był naprawdę tak bardzo obciążony zadaniami, to jednak bez wątpienia mógłby wykonać je wszystkie sam i nie potrzebowałby żadnego człowieka, ażeby Go popędzał lub przypominał Mu o Jego obowiązkach.Czyż przypominacie Bogu o godzinie wschodu słońca i zacho du księżyca?Czyż przypominacie Mu o ziarnie kukurydzy kiełkującej na tamtym oto polu?

62

Czyż przypominacie Mu o owym pająku tkającym po mistrzowsku swe ustronie?Czyż przypominacie Mu o pisklęciu we wróblim gnieździe?Czyż przypominacie Mu o niezliczonych rzeczach wypełniających bezgraniczne Universum?Po cóż wpychacie swoje marne ja-źnie ze wszystkimi błahymi potrzebami w Jego pamięć? Czyż mniejszymi względami cieszycie się w Jego oczach niż wróble, kukurydza i pająki? Dlaczego, jak one, nie przyjmujecie Jego darów i nie zabieracie się do roboty bez ceregieli, przyklękania, składania rąk i bez spo glądania ze strachem w jutro?Lecz gdzież jest Bóg, któremu wykrzykujecie do ucha swoje zachcianki i próżności, swoje pochwały i skargi? Czyż nie jest On w was i wszędzie wokół was? Czyż Jego ucho nie jest bliżej waszych ust, niż język podniebienia?Bogu wystarczy Jego boskość, z której wy macie nasienie.Gdyby Bóg, dając wam nasienie Swojej boskości, miał jemu służyć a nie wam, jakąż moc mielibyście? I jakaż by była praca waszego życia? A gdybyście nie mieli żadnej pracy do wykonania, lecz Bóg musiałby ją za was robić, jakiż byłby sens waszego życia? Jakiż pożytek byłby z waszych modłów?Nie zanoście Bogu waszych niezliczonych nadziei i trosk. Błagajcie Go, by nie otwierał przed wami drzwi, do których zaopatrzył was w klucze. Lecz przeszukajcie rozległe głębiny waszych serc. Bo w głębinach serca można klucz do każdych drzwi znaleźć. I w głębinach serca są wszystkie rzeczy, których jesteście spragnieni i głodni - tak samo złe, jak i dobre.Potężna armia czeka tylko na wasze skinienie i gotowa jest spełnić wasze najmniejsze nawet chęci. Jeśli jest właściwie uzbrojona, mądrze zdyscyplinowana i nieustraszenie dowodzona, można jej kazać przezwyciężyć wieczność i wymieść wszystkie bariery na drodze do celu. Jeśli zaś jest niedoekwipo-wana, niezdyscyplinowana i bojaźliwie dowodzona - albo mięknie jak masło, albo też pośpiesznie cofa się przed najmniejszą przeszkodą, czarną klęskę za sobą wlokąc.

63

Niczym innym jest ta armia, o mnisi, jak tymi maleńkimi, czerwonymi ciałkami, przemierzającymi teraz wasze żyły -każde z nich jest cudem mocy, każde z nich jest pełnym i skrupulatnym zapisem całego waszego życia i całego Życia w jego najdrobniejszych detalach.W sercu ta armia ma punkt zborny i z serca do boju wyrusza. Dlatego serce jest tak sławne i szanowane. Z niego tryskają wasze łzy radości i smutku, do niego chroni się wasz strach Życia i Śmierci.Wasze żądze i pragnienia są uzbrojeniem tej armii. Wasz Umysł trzyma ją w dyscyplinie. Wasza Wola musztruje i dowodzi.Kiedy będziecie umieli uzbroić swą krew w jedno Doskonałe Pragnienie, które uciszy i przyćmi wszystkie pragnienia; kiedy powierzycie dyscyplinę jednej Doskonałej Myśli; i kiedy obarczycie jedną Doskonałą Wolę musztrą i komendą, wtedy dopiero będziecie mogli być pewni, że to pragnienie się ziści.Czyż mógłby święty dostąpić świętości, gdyby nie oczyścił swej krwi strumienia z każdej chęci i myśli niezgodnych ze świętością, a potem nie skierował go z niezachwianą wolą na pos zukiwanie nie innego celu, niźli świętość?Powiadam wam, że każda święta chęć, i każda święta myśl, i każda święta wola, od Adama po dziś dzień, rzuci się na pomoc człowiekowi zdecydowanemu na osiągnięcie świętości. Bo zawsze będzie tak, że wody zewsząd będą szukać morza, tak jak promienie szukać będą słońca.Czyż mógłby zbrodniarz zrealizować swe zamierzenie, gdyby nie wpędził swej krwi w oszalałą żądzę mordu i nie ustawił w ordynku jej cząstek pod wodzą doprowadzonej do perfekcji myśli, a potem nie wydał jej rozkazu przy pomocy nieugiętej wol i, aby wymierzyła śmiertelny cios?Powiadam wam, że każdy zbrodniarz, od Kaina po dziś dzień, podąży nie wzywany, aby wzmocnić i zasilić rękę tegoczłowieka, który jest pijany zbrodnią. Bo zawsze będzie tak, że kruki zewsząd żenią się z krukami, a hieny z hienami.Dlatego modlić się, to zasilać krew jednym Doskonałym Pragnieniem, jedną Doskonałą Myślą, jedną Doskonałą Wolą. Jest to takie

64

dostrojenie jaźni, aby była w doskonałej harmonii z tym, o co się modlicie.Tej planety atmosfera, odzwierciedlona w każdym szczególe wewnątrz waszych serc, kłębi się wędrującymi wspomnieniami wszystkich rzeczy, których świadkiem była od swego narodzenia.Nie ma słowa lub czynu, nie ma pragnienia lub westchnienia, nie ma przepływającej myśli lub przelotnego snu, nie ma żadnego tchnienia człowieka lub stworzenia, żadnego cienia, żadnej iluzji - które by nie nawarstwiały w tej atmosferze swych mistycznych dróg aż do dzisiejszego dnia; i będą je tak nawarstwiać aż do końca Czasu. Dostrójcie swe serca do które-gok olwiek z nich, a rzuci się na pewno, by grać na ich strunach.Ani wargi, ani języka do modlitwy wam nie potrzeba. Bardziej potrzebne wam milczące, czujne serce, Doskonałe Pragnienie, Doskonała Myśl, a ponad wszystko Doskonała Wola, która ani nie wątpi, ani też się nie waha. Bo słowa są bezużyteczne, dopóki serce nie będzie obecne i przytomne w każdej sylabie. A kiedy serce jest obecne i przytomne, lepiej by język pos zedł spać lub ukrył się za zapieczętowanymi wargami.Ani też nie potrzebujecie świątyń, by się modlić.Ktokolwiek nie znajduje świątyni w swym sercu, nigdy nie znajdzie swojego serca w świątyni.Lecz to mówię wam i wam podobnym, a nie wszystkim ludziom. Bo większość to ludzie jak dotąd bezpańscy. Czują potrzebę modlitwy, ale nie znają sposobu. Nie potrafią modlić się bez słów, lecz nie umiejąc ich znaleźć, korzystają z tych, które wkładacie im w usta. Są zagubieni i przestraszeni, kiedy przyjdzie im wędrować przez rozległe głębiny swych serc, lecz spo-kojni i ukojeni w ścianach świątyń, w stadzie takich samych stworzeń jak oni.Niechaj wznoszą swoje świątynie. Niechaj wyśpiewują swe modły.Lecz wam i każdemu Człowiekowi nakazuję modlić się o Zrozumienie. Abyście pragnęli wszystkiego, prócz tego, co nigdy nie ma być spełnione.

65

Pamiętajcie, że kluczem do Życia jest Twórcze Słowo. Kluczem do Twórczego Słowa jest Miłość. Kluczem do Miłości jest Zrozumienie. Napełnijcie tym wasze serca i oszczędźcie swym językom bólu wielu słów, i oszczędźcie swoim umysłom ciężaru wielu modlitw, i uwolnijcie swe serca z niewoli wszystkich bogów, którzy zniewalają was podarunkiem, którzy głaszczą was jedną ręką, a chłoszczą was drugą; którzy są zadowoleni i łaskawi, kiedy ich chwalicie, lecz gniewni i mściwi, kiedy ich ganicie; którzy nie słuchają, dopóki nie zawołacie i nie dadzą, dopóki nie będziecie żebrać; a dając wam, jakże często wam żałują; których kadzidłem jest wasza łza; których glorią jest wasz wstyd.O tak, uwolnijcie swoje serca od wszystkich tych bogów, abyście w nich mogli znaleźć Jedynego Boga, który napełniwszy was Sobą, będzie miał was zawsze w sytości.Bennoon: - Raz mówisz o Człowieku jako wszechmocnym, to znów zaniżasz go nazywając bezpańskim. Pozostawiasz nas we mgle jak gdyby.

ROZDZIAŁ CZTERNASTYw którym Mirdad opowiada o

DYSPUCIE POMIĘDZY DWOMA ARCHANIOŁAMI I DYSPUCIE POMIĘDZY DWOMA

ARCHDEMONAMI PRZY PRZEDWIECZNYM NARODZENIU CZŁOWIEKA

MIRDAD:Przy przedwiecznym narodzeniu Człowieka dwa archanioły na wyższym biegunie Universum prowadziły następującą dysputę:Pierwszy archanioł rzeki:Cudowne dziecko narodziło się na Ziemi; i Ziemia rozbłysła światłem.Drugi archanioł rzekł:Wspaniały król narodził się w Niebie; i Niebo zatętniło ra-doś cią.Pierwszy: - On owocem zjednoczenia Nieba i Ziemi.Drugi: - On zjednoczeniem wiecznym - ojcem, matką i dzieckiem.

66

Pierwszy: - W nim ranga Ziemi urasta.Drugi: - W nim racja stanu Nieba.Pierwszy: - Dzień śpi w jego oczach.Drugi: - Noc czuwa w jego sercu.Pierwszy: - Jego pierś gniazdem burzy.Drugi: - Jego gardło skalą pieśni.Pierwszy: - Jego ramiona obejmują góry.Drugi: - Jego palce zrywają gwiazdy.Pierwszy: - Morza grzmią w jego kościach.Drugi: - Słońca płyną w jego żyłach.Pierwszy: - Tyglem i matrycą jego usta.Drugi: - Młotem i kowadłem jego język. Pierwszy: - Wokół jego stóp okowy Jutra.Drugi: - W jego sercu klucz do łańcuchów.Pierwszy: - Lecz kołysane w prochu to dziecko.Drugi: - Lecz zawinięte w wieczność jest ono.Pierwszy: - Jak Bóg zna on liczb każdy sekret. Jak Bóg zna on tajemnice słów.Drugi: - Wszystkie liczby on zna oprócz Liczby Świętej, która jest pierwsza i ostatnia. Wszystkie słowa są mu znane, pró cz Twórczego Słowa, które jest pierwszym i ostatnim.Pierwszy: - Lecz dowie się Liczby i Słowa.Drugi: - Nie wcześniej, nim jego stopy nie przemierzą pustynnych bezdroży Przestrzeni; nie wcześniej, nim nie wypatrzy swych oczu w posępnych sklepieniach Czasu.Pierwszy: - O cudowne, jakże cudowne jest dziecko Ziemi.Drugi: - O wspaniały, jakże wspaniały jest król Nieba.Pierwszy: - Bezimienny nazywa go Człowiekiem.Drugi: - A on nazwał Bezimiennego Bogiem.Pierwszy: - Człowiek jest słowem Boga.Drugi: - Bóg jest słowem Człowieka.Pierwszy: - Chwała Temu, Którego słowem jest Człowiek.Drugi: - Chwała temu, którego słowem jest Bóg.Pierwszy: - Teraz i zawsze.

67

Drugi: - Tu i wszędzie.Tak rozmawiały dwa archanioły na wyższym biegunie Universum przy przedwiecznym narodzeniu Człowieka.W tym samym czasie, dwa archdemony na niższym biegunie Universum, prowadziły następującą dysputę:Rzekł pierwszy archdemon:Mężny wojownik włączył się w nasze szeregi. Z jego pomocą zwyciężymy.Rzekł drugi archdemon:Kwilący i zasmarkany tchórz, powiedzmy raczej. I zdrada siedzi na jego czole. Lecz groźny jest on w swym tchórzostwie i w swej zdradzie.Pierwszy: - Nieustraszone i dzikie jego oko.Drugi: - Płaczliwe i uległe jego serce. Lecz straszliwy jest on w swej uległości i płaczu.Pierwszy: - Przenikliwy i uparty jego umysł.Drugi: - Gnuśne i tępe jego ucho. Lecz niebezpieczny jest on w swej gnuśności i tępocie.Pierwszy: - Szybka i precyzyjna jego ręka.Drugi: - Niezdecydowana i ospała jego stopa. Lecz przerażający jest on w swym niezdecydowaniu i ospałości.Pierwszy: - Nasz chleb będzie stalą jego nerwów. Nasze win o będzie ogniem jego krwi.Drugi: - Koszami naszego chleba ukamienuje nas. Dzbany nas zego wina rozbije na naszych głowach.Pierwszy: - Żądza naszego chleba i pragnienie naszego wina będą jego rydwanem w bitwie.Drugi: - Z głodem niezaspokojonym i z pragnieniem nie-ugaszonym będzie niezwyciężony i podniesie bunt w naszym obo zie.Pierwszy: - Lecz Śmierć będzie woźnicą rydwanu.Drugi: - Ze Śmiercią jako woźnicą on stanie się nieśmiertelnym.Pierwszy: - Czyż Śmierć zawiedzie go do czegoś poza Śmiercią?Drugi: - O tak, tak znużona będzie Śmierć jego ciągłym skomleniem, że w końcu zawiezie go do obozu Życia.

68

Pierwszy: - Czyż Śmierć zdradzi Śmierć?Drugi: - Nie, Życie będzie wierne Życiu.Pierwszy: - Jego podniebienie będziemy drażnić rzadkim i smacznym owocem.Drugi: - Lecz będzie on tęsknił za owocem nie wyhodowanym na tym biegunie.Pierwszy: - Jego oczy i nos będziemy kusić barwnymi i wonnymi kwiatami.Drugi: - Lecz będzie jego oko szukało innych kwiatów, a jego nos innej woni.Pierwszy: - I będziemy jego uszy prześladować słodkimi, lecz odległymi melodiami.Drugi: - Lecz ucho jego zwróci się do innego chóru.Pierwszy: - Strach odda go nam w niewolę.Drugi: - Nadzieja osłoni go przed strachem.Pierwszy: - Ból podporządkuje go nam.Drugi: - Wiara wybawi go od bólu.Pierwszy: - Będziemy powlekać jego sny całunem zagadkowych snów i oblekać jego słabość w tajemnicze cienie.Drugi: - Jego Wyobraźnia rozwiąże zagadki i rozmyje cienie.Pierwszy: - A przy tym możemy uznawać go za jednego z nas .Drugi: - Uważaj, że jest z nami, jeśli chcesz - lecz licz się z tym, że jest również przeciwko nam.Pierwszy: - Czyż może być on zarazem z nami i przeciwko nam?Drugi: - On jest samotnym wojownikiem na polu. Jego jedynym przeciwnikiem jest jego cień. Jak ruszy się cień, tak też i przechyla się bitwa. On jest z nami, kiedy jego cień jest z przodu. Jest przeciwko nam, kiedy jego cień jest za nim.Pierwszy: - Czyż nie możemy zatem trzymać go plecami wie cznie do Słońca?Drugi: - Lecz któż będzie trzymał Słońce wiecznie z tyłu?Pierwszy: - Zagadką jest ten wojownik.Drugi: - Zagadką jest ten cień.Pierwszy: - Cześć samotnemu rycerzowi.

69

Drugi: - Cześć samotnemu cieniowi.Pierwszy: - Cześć jemu, kiedy z nami.Drugi: - Cześć jemu, kiedy przeciw nam.Pierwszy: - Teraz i zawsze.Drugi: - Tu i wszędzie.Tak rozmawiały dwa archdemony na niższym biegunie Universum przy przedwiecznym narodzeniu Człowieka.

ROZDZIAŁ PIĘTNASTYw którym

SZAMADAM USIŁUJE POZBYĆ SIĘ Z ARKI MIRDADA, MISTRZ MÓWI O ZNIEWAŻANIU I BYCIU ZNIEWAŻONYM

ORAZ O ZAWIERANIU SIĘ ŚWIATA W ŚWIĘTYM ZROZUMIENIU

Naronda:Jeszcze słowa Mistrza nie całkiem przebrzmiały, kiedy zwalista postać Seniora ukazała się u wejścia do Orlego Gniazda odcinając jakoby powietrze i światło. I przyszło mi na myśl z nagła, że ta postać u wejścia jest nikim innym jak jednym z dwóch archdemonów, o których dopiero co Mistrz nam opowie dział.Oczy Seniora rozbłysły ogniem, a broda jego zjeżyła się, gdy rzucił się w kierunku Mistrza i złapał go, zamierzając bez wątpienia wyciągnąć go z groty.Szamadam: - Właśnie słyszałem te obrzydliwe rzygowiny twego nikczemnego umysłu. Twoje usta bluzgają trucizną. Twoja obecność jest omenem zła. Jako Senior Arki rozkazuję ci natychmiast opuścić to miejsce.Naronda:Mistrz, choć delikatnej postury, trwał nieporuszony z całkowitą łatwością jak gdyby był gigantem, a Szamadam zaledwie dziecięciem. Jego opanowanie było zdumiewające, kiedy spojrzał na Szamadama i rzekł:

70

MIRDAD: - Ten tylko ma prawo wyrzucać, kto ma prawo przyjmować. Czyżbyś ty, Szamadamie, mnie tu przyjął?Szamadam: - Twoja marność wzbudziła litość w mym sercu - dlatego cię wpuściłem.MIRDAD: - To moja miłość, Szamadamie, została poruszona twoją marnością. I cóż? Jestem tutaj, a wraz ze mną jest i moja miłość. Lecz ty, niestety, nie jesteś ani tu, ani tam. To tylko twój cień przemyka się tu i ówdzie. Lecz ja przyszedłem, ażeby zebrać wszystkie cienie i spalić je w Słońcu.Szamadam: - Ja byłem Seniorem Arki na długo przedtem zanim twój oddech zaczął zatruwać powietrze. Jak śmie twój nikczemny język powiedzieć, że mnie tu nie ma?MIRDAD: - Zanim powstały te góry, ja byłem - i będę długo potem, kiedy obrócą się w proch. Jam jest Arką, ołtarzem i ogniem. Jeżeli nie schronicie się we mnie, padniecie łupem nawałnicy. I dopóki nie złożycie mi siebie w ofierze, nie zaznacie uwolnienia od zawsze ostrych sztyletów niezliczonych rzeźni-ków Śmierci. I dopóki mój subtelny ogień was nie strawi, będziecie paliwem dla okrutnego ognia Piekieł.Szamadam: - Słyszeliście? Czy nie słyszeliście? Do mnie, kompanionowie! Wrzućmy tego oszusta do przepaści.Naronda:I Szamadam znowu rzucił się w stronę Mistrza i chwycił go, ażeby go wyrzucić. Lecz Mistrz ani nie drgnął, ani też żaden z kompanionów nie zrobił najmniejszego ruchu. Po ciężkiej i nieznośnej pauzie głowa Szamadama opadła na piersi i wysunął się z Orlego Gniazda bełkocząc jak gdyby do siebie: Ja jestem Seniorem Arki. Ja wam pokażę władzę nadaną mi przez Boga.Mistrz zadumał się na długo nic nie mówiąc. Lecz Zamora nie mógł znieść jego spokoju.Zamora: - Szamadam znieważył naszego Mistrza. Co chcesz, abyśmy z nim zrobili, Mistrzu? Tylko rozkaż nam, a my mu już damy!MIRDAD:

71

Módlcie się za Szamadama, moi kompanionowie. To wszystko zaiste, co chciałbym, byście z nim zrobili. Módlcie się, ażeby jego oczy mogły się odsłonić, a jego cień mógł się podźwignąć.Tak jak łatwo przyciągnąć dobro, tak równie łatwo przyciągnąć można zło. Równie łatwo dostroić się do Miłości, jak łatwo dostroić się do Nienawiści.Z niezmierzonej Przestrzeni, z rozległych głębin swoich serc, czerpcie błogosławieństwo dla świata. Bo wszystko co jest błogosławieństwem dla świata, jest błogosławieństwem dla was.Módlcie się o dobro dla wszystkich stworzeń. Bo każde dobro każdego stworzenia jest również waszym dobrem. Tak samo każdego stworzenia zło jest również złem waszym.Czyż nie jesteście jak ruchome szczeble nieskończonej drabiny Istnienia? Ci co chcą dostąpić sfery świętej Wolności muszą z konieczności wspinać się po barkach innych. I ci, z kolei, muszą użyczyć szczebli swoich barków, ażeby inni mogli się wspinać.Czyż Szamadam nie jest zaledwie szczeblem w drabinie waszego istnienia? Czyż nie chcecie, ażeby wasza drabina była mocna i bezpieczna? A więc zajmujcie się każdym szczeblem i zważajcie, ażeby był bezpieczny i mocny.Czymże jest Szamadam, jeśli nie głazem w fundamencie waszego życia? I czymże jesteście wy, jeśli nie głazami w jego i w każdego stworzenia budowli życia? Pomyślcie, że Szama-dam byłby kamieniem bez skazy, gdyby wasza budowla była całkowicie wolna od skaz. Bądźcie bez skazy, ażeby budowla tych, w których życie wbudowany może być wasz kamień, bez skazy była.Myślicie, iż jedna tylko para oczu została wam dana? A ja wam powiadam, że każde widzące oko, czy to na Ziemi, ponadlub pod nią, jest przedłużeniem waszego oka. W jakim stopniu wzrok bliźniego jest czysty, w takim samym stopniu wasz wzrok też jest czysty. W jakim stopniu wzrok bliźniego jest przyćmiony, w takim samym stopniu wasz wzrok też jest przyćmi ony.W każdym ślepcu pozbawieni jesteście pary oczu, które mogłyby wzmocnić oczy wasze. Chrońcie wzrok bliźniego, abyście widzieli

72

wyraźniej. Chrońcie swój własny, ażeby wasz bliźni nie potknął się i - być może - nie przywalił wam drzwi.Zamora myśli, że Szamadam mnie znieważył. Lecz czyż ciemnota Szamadama jest w stanie zakłócić moje zrozumienie?Błotnisty strumień łatwo może zmącić drugi strumień. Lecz czyż błotnisty strumień może zmącić morze? Morze bez trudu przyjmie błoto, rozsieje je po dnie i zwróci strumieniowi czystą wodę.Skalać lub wyjałowić możecie kwadratową stopę ziemi -być może nawet kwadratową milę. Któż jednak jest w stanie skalać lub wyjałowić Ziemię? Ziemia przyjmuje wszystkie brudy ludzi i zwierząt, dając im w zamian słodkie owoce i wonne kwi aty, zbóż i traw obfitość.Miecz zranić ciało może. Lecz jaka by nie była ostra jego klinga i jaka by silna ręka nim nie władała, czyż jest powietrze w s tanie zranić?To tylko pycha nędznej i ścieśnionej jaźni zrodzona ze ślepej i pożądliwej ignorancji, może znieważać i być znieważaną -i pł acić zniewagą za zniewagę, i zmywać brud brudem.Ten pędzący na wierzchowcu pychy, pijany wartością swojego „ja" świat, spiętrzy przykrości na waszych głowach. Poszczuje was sforą krwiożerczych ogarów swych naddartych praw, nadgniłych wiar i nadpleśniałych zaszczytów. Obwoła was wrogami porządku i agentami chaosu i zatraty. Najeży wasze drogi sidłami i pościele wam posłania z pokrzyw. Będzie słał klątwy w wasze uszy i ciskał wam wzgardę w twarz.Niechaj nie trwożą się serca wasze. Lecz niechaj będą jak Morze, rozległe i głębokie - i niech błogosławią tego nawet, kto rzuca na was klątwę.I tak jak Ziemia bądźcie wielkoduszni i cisi, i obracajcie nie-czy stości ludzkich serc w czystość zdrowia i piękna.I tak jak Powietrze bądźcie wolni i szczodrzy. Miecz, który chce was ranić, w końcu zmatowieje i pokryje się rdzą. Ręka, która chce krzywdzić, w końcu znuży się i przestanie.Świat, nie znając was, nie może was obejmować. Dlatego przyjmuje was warczeniem. Lecz wy, znając świat, możecie go objąć. Dlatego

73

musicie uśmierzać jego niegodziwość dobrocią i topić jego potwarz w kochającym Zrozumieniu.A Zrozumienie przyniesie dzień.Tak uczyłem Noego.Tak uczę was.Naronda:Naonczas Siedmiu pogrążyło się w milczeniu. Bo zdążyliśmy już pojąć, że za każdym razem kiedy Mistrz kończy słowami: „Tak uczyłem Noego", to jest to znak, że nie życzy sobie mówić dalej.

ROZDZIAŁ SZESNASTYw którym Mirdad mówi

O WIERZYCIELACH I DŁUŻNIKACH, O TYM, CO TO SĄ PIENIĄDZE ORAZ UNIEWAŻNIA DŁUG RUSTIDIONA

W STOSUNKU DO ARKI

Naronda:Dnia pewnego, kiedy Siedmiu wraz z Mistrzem wracało z Orlego Gniazda do Arki, ujrzeli u bramy Szamadama wymachującego kawałkiem papieru nad człowiekiem korzącym się u jego stóp i usłyszeli, jak mówił zagniewanym głosem: Twoja opieszałość przekroczyła granice mej cierpliwości. Nie mogę już być dalej wyrozumiały. Płać zaraz, albo zgnijesz w więzieniu.Człowieka tego rozpoznaliśmy jako Rustidiona, jednego z wielu dzierżawców Arki, który zalegał klasztorowi z pewną sumą pieniędzy. Zgięty pod ciężarem lat i łachmanów, błagał Seniora o trochę więcej czasu na spłatę procentów, tłumacząc, że właśnie w tym samym tygodniu stracił jedynego syna i jedyną krowę, a jego stara żona pod wpływem tych wydarzeń, dotknięta paraliżem została. Lecz serca Szamadama nic nie było w stanie zmiękczyć.Mistrz podszedł do Rustidiona i biorąc go łagodnie pod rękę, rzekł:MIRDAD: - Powstań, mój Rustidionie. Ty też jesteś stworzony na Boskie podobieństwo, a podobieństwu Boskiemu nie wolno korzyć się

74

przed żadnym cieniem. (Następnie zwracając się do Szamadama): Pokaż mi weksel.Naronda:Szamadam tak rozwścieczony przed niespełna chwilą, ku zdumieniu wszystkich, stał się uległy jak jagnię i potulnie podał papier Mistrzowi, który to papier Mistrz oglądał badawczo i długo w obliczu Szamadama patrzącego tępo, oniemiałego, jakoby zauroczonego.MIRDAD:Nie lichwiarz był fundatorem tej Arki. Czyż zapisał ci pieniądze, abyś pożyczał na procent? Czyż zapisał ci towar na sprzedaż lub grunty dzierżawne, z których masz się bogacić? Czyż zapisał ci brata twojego pot i krew, a potem więzienie tym, których pot wyciskałeś do cna, i których krew do ostatniej kropli wysysałeś?Arkę, ołtarz i światło ci zapisał - nic więcej. Arkę, która jest jego ciałem żyjącym. Ołtarz, który jest jego sercem nieustraszonym. Światło, które jest jego wiarą płonącą. I tego nakazał ci strzec, ażeby było nietknięte i czyste wśród tego świata bez wiary, roztańczonego do wtóru piszczałek Śmierci i tarzającego się w trzęsawisku nikczemności.A żeby troska o ciało nie zaprzątała spokoju twego ducha, zezwolono ci żyć z łaski ludzi wierzących. I nigdy od powstania Arki nie zabrakło szczodrobliwości.Lecz cóż! Tę szczodrobliwość obróciłeś w przekleństwo, tak sobie, jak i szczodrobliwym. Bo przy pomocy ich darów podporządkowujesz ich sobie. Smagasz ich tą samą przędzą, którą uprzędli dla ciebie. Odzierasz ich do naga z tych samych szmat, które utkali dla ciebie. Głodzisz ich tym samym chlebem, który upiekli dla ciebie. Budujesz im więzienia z tych samych kamieni, które wydobyli i wyciosali dla ciebie. Jarzma i trumny im robisz z tego samego drewna, które przynieśli ci, ażeby ciepło ci b yło. Ich własny pot i krew pożyczasz im na procent.Bo czymże jest pieniądz, jeżeli nie potem i krwią ludzi przekutymi przez chciwca na grosze i miedziaki, ażeby ich bardziej

75

ujarzmić? I czymże są bogactwa, jeżeli nie potem i krwią ludzi zebranych przez takich, którzy wypacają i wykrwawiają do ostatka grzbiety tych, którzy najobficiej pocą się i krwawią?Hańba, i po wtóre hańba tym, którzy wypalają swe umysły i serca, trwonią noce i dnie na gromadzeniu bogactwa! Bo nie wie dzą co gromadzą.Pot dziwek, morderców i złodziei; pot gruźlika, trędowatego i paralityka; pot ślepca i chromego, znój oracza i jego wołu, pasterza i jego owiec, żeńcy i zbieracza - wszystko to i o wiele więcej składa się na bogactwa skład.Krew sieroty i łobuza; despoty i męczennika; nikczemnego i sprawiedliwego; rabusia i okradzionego; krew katów i skazańców; krew krwiopijców i oszustów, krew wyssanych i oszukanych - wszystko to i o wiele więcej składa się na bogactwa skład.Tak, hańba i po wtóre hańba tym, których bogactwem i towarem na sprzedaż jest pot i krew ludzi! Bo pot i krew na koniec wyegzekwują swą cenę. I straszna będzie to cena, i straszna będzie egzekucja.Pożyczać, i to pożyczać z procentem! Zaiste zbyt bezczelną jest taka niewdzięczność, aby ją darować.Bo cóż wy macie, by pożyczać? Czyż samo wasze życie nie jest darem? Czyż Bóg nalicza wam procent za najmniejszy nawet Swój dar i czyż musicie zań płacić?Czyż nie jest ten świat wspólnym skarbcem, do którego każdy człowiek, każda rzecz, dokłada wszystko co ma, dla dobra ogółu?Czyż skowronek pożycza wam swój śpiew, a zdrój swą wodę kryształową?Czyż dąb pożycza wam cień, a palma słodycz swych daktyli?Czyż owca daje wam wełnę, a krowa mleko na procent?Czyż chmury sprzedają wam deszcz, a Słońce ciepło i światło?Czymże byłoby wasze życie bez tego wszystkiego i miria-dów innych rzeczy? I kto z was może powiedzieć, który człowiek, jaka rzecz, dołożyła najwięcej, a która najmniej do skarbca t ego świata?Czyż potrafisz, Szamadamie, zliczyć przyczynek Rustidiona do skarbca Arki? A mimo to, chcesz mu nie tylko wypożyczyć jego

76

własny wkład - prawdopodobnie znikomą jego część -lecz jeszcze chcesz na nim zarobić. I jeszcze wysyłasz go do więzienia i chcesz, aby tam zgnił?Jakiejże lichwy żądasz od Rustidiona? Czyż nie widzisz jak korzystna dla niego twa pożyczka? Jakiejże lepszej od niego wyglądasz zapłaty, niż zmarły syn, zdechła krowa i bezwładna żona? Jakąż większą jeszcze lichwę możesz wyegzekwować, niż zbrukane ziemią szmaty na tych tak zgarbionych plecach?Ach, przetrzyj oczy, Szamadamie. Przebudź się, zanim i ty także, wezwany zostaniesz by spłacić swe długi z procentem -bo jeśli tego nie zrobisz, zaciągną cię do więzienia i pozostawią, żebyś zgnił.To samo mówię do was wszystkich, moi kompanionowie. Prz etrzyjcie oczy i przebudźcie się.Dawajcie, kiedy możecie, i wszystko, co możecie. Lecz nigdy nie pożyczajcie, ażeby wszystko, co posiadacie, nawet wasze życie, nie stało się pożyczką - pożyczką, której termin upływa od razu - i abyście nie obaczyli się bankrutami wtrąconymi do lochu.Naronda:Mistrz spojrzał raz jeszcze na papier w swych rękach i podarł go na drobne strzępki, które rozsypał na wietrze. Następnie zwracając się do Himbala, który był skarbnikiem, rzekł:MIRDAD: - Daj Rustidionowi tyle, aby kupił dwie krowy i zabezpieczył siebie i żonę do końca ich dni. A ty, Rustidionie, idź w pokoju. Spłaciłeś swój dług. Uważaj, abyś nigdy nie został wierzycielem. Bo dług tego, co udziela pożyczki jest daleko większy i cięższy, niżli dług tego, co ją bierze.

ROZDZIAŁ SIEDEMNASTYw którym

SZAMADAM UCIEKA SIĘ DO PRZEKUPSTWA W FERWORZE WALKI PRZECIWKO

MIRDADOWI

Naronda:

77

Przez wiele dni sprawa Rustidiona była głównym tematem rozmów w Arce. Micayon, Micaster i Zamora wysławiali Mistrza z zapałem, przy czym Zamora twierdził, że znielubił wszelki widok i dotyk pieniędzy. Bennoon i Abimar oględnie na wpół jakoby przytakiwali. Natomiast Himbal otwarcie sprzeciwiał się mówiąc, iż świat nie obejdzie się nigdy bez pieniędzy, a bogactwa są rekompensatą Boga za zapobiegliwość i pracowitość, tak samo jak nędza jest oczywistą karą Boską za lenistwo i marnotrawstwo oraz, że do samego końca świata będą wierzyciele i dłużnicy wśród ludzi.W międzyczasie Szamadam zajęty był restaurowaniem swego prestiżu Seniora. Wezwał mnie któregoś dnia do siebie i w zac iszu swej celi, wyrzekł do mnie następujące słowa:Jesteś skrybą i kronikarzem Arki, i ubogiego człowieka jesteś synem. Twój ojciec nie ma ziemi, lecz ma za to siedmioro dzieci i żonę do wyżywienia. Nie pisz nic o tym nieszczęsnym epizodzie, ażeby ci co po nas przyjdą, nie naigrawali się z Sza-madama. Odłącz się od tego potępionego Mirdada, a ja uczynię twego ojca wolnym gospodarzem, i napcham jego spichrze i kufer do pełna.Odrzekłem na to, że Bóg roztoczy opiekę nad mym ojcem i resztą rodziny znacznie lepiej, niż Szamadam kiedykolwiek byłby w stanie. Co do Mirdada zaś, posiadam go jako swego Mistrza i zbawcę, prędzej więc wyrzeknę się życia, niż jego. Jeśli chodzi o kroniki Arki, to będę dalee właściwie spełniał swoje obowiązki, ze wszystkich sił i stosownie do posiadanej wie dzy.Dowiedziałem się później, że Szamadam odbył podobne rozmowy z każdym z osobna kompanionem, lecz czy dopiął czegoś - nie mogę powiedzieć. Zauważalnym stało się atoli, że Himbal nie był tak sumienny w swym uczęszczaniu do Orlego Gniazda, jak wprzódy.

ROZDZIAŁ OSIEMNASTYw którym

MIRDAD DAJE DO ZROZUMIENIA, ŻE WIE O ŚMIERCI OJCA HIMBALOWEGO I TOWARZYSZĄCYCH JEJ

OKOLICZNOŚCIACH

78

ORAZ MÓWI O ŚMIERCI. CZAS JEST NAJWIĘKSZYM KUGLARZEM. KOŁO CZASU, JEGO OBRĘCZ I OŚ

Naronda:Wiele wody spłynęło z gór, aby pogrążyć się w morzu, kiedy kompanionowie raz jeszcze, bez Himbala, zgromadzili się w Orlim Gnieździe wokół Mistrza.Mistrz nauczał o Wszechwoli - lecz nagle przerwał i rzekł:MIRDAD: - Himbal jest strapiony i chciałby przyjść do nas po pociechę, ale jego stopy zbyt są zawstydzone, ażeby go tu przywieść. Idź i przyprowadź go, Abimarze.Naronda:Abimar wyszedł i po chwili wrócił z Himbalem wstrząsanym szlochaniem i wyglądającym na bardzo nieszczęśliwego.MIRDAD: - Podejdź do mnie bliżej, Himbalu.Ach Himbalu, Himbalu. Ponieważ twój ojciec zmarł, pozwalasz zagryzać się żalem swojemu sercu i obracać w łzy płynącą w nim krew. Cóż poczniesz, gdy cała twa familia zemrze? Cóż poczniesz, gdy wszyscy ojcowie i wszystkie matki, wszystkie siostry i wszyscy bracia tego świata przejdą poza zasięg twoich oczu i rąk?Himbal: - Tak, Mistrzu. Mój ojciec zmarł gwałtowną śmiercią. Byk, którego dopiero co kupił, ubódł go wczoraj w brzuch i roztrzaskał mu głowę. Dowiedziałem się o tym właśnie od posłańca. Hańba mi, och, hańba.MIRDAD; - A zmarł, jak się zdaje, akurat kiedy fortuna tego świata zaczęła się do niego uśmiechać.Himbal: - Właśnie tak, Mistrzu. Właśnie tak.MIRDAD: - A jego śmierć boli cię tym dotkliwiej, że byk zos tał kupiony za pieniądze, które ty mu posłałeś.Himbal: - Tak jest, Mistrzu. Właśnie tak. Wydaje się, że wie sz wszystko.MIRDAD: - Które to pieniądze były ceną za twą miłość do Mirdada.Naronda:Himbal nie mógł już mówić, bo zdławiły go łzy. MIRDAD:

79

Twój ojciec nie umarł, Himbalu. Nie umarła jeszcze ani jego postać, ani cień. Lecz niewątpliwie umarłe są twoje zmysły, wobec twojego ojca zmienionej postaci i cienia. Bo tam postacie są tak delikatne, z tak złagodzonym cieniem, że ludzkie śmi ertelne oko nie może ich dostrzec.Cień cedru w lesie nie jest ten sam, co cień cedru, z którego wyciosano maszt okrętowy lub filar w świątyni, czy rusztowanie szubienicy. Ani też cień tego cedru nie będzie taki sam w słońcu, jak przy świetle księżyca, gwiazd, czy też w purpurowej poś wiacie zachodu.A mimo to ten cedr, jakbyśmy go nie przetworzyli, żyje dalej jako cedr, choć cedry leśne nie poznają go już jako swego niegdysiejszego brata.Czyż jedwabnik na liściu morwy, rozpozna swą siostrę w gąsienicy przepoczwarzającej się w kokonie? Czyż ta ostatnia dojrzy swego brata w motylu?Czyż ziarno pszenicy w ziemi zna swe pokrewieństwo do kłosa pszenicy nad ziemią?Czyż para w powietrzu lub woda morska przyzna się, iż sople lodu w górskich szczelinach to jej siostry i bracia?Czyż Ziemia poznaje siostrzaną gwiazdę w meteorze pędzącym na jej spotkanie z głębin Przestrzeni?Czyż dąb jest w stanie zobaczyć się w żołędziu?Ponieważ ojciec twój jest teraz w świetle, do którego nie przywykłe jest twoje oko, i w takiej postaci, której nie potrafisz rozpoznać - twierdzisz, że twojego ojca już nie ma. Lecz materialna jaźń Człowieka, bez względu na to, gdzie przeniesiona i jak zmieniona, zmuszona jest rzucać cień tak długo, dopóki nie rozpuści się całkowicie w świetle Boskiej Jaźni Człowieka.Kawałek drewna, który dzisiaj jest zieloną gałęzią drzewa, zaś słupkiem w ścianie jutro, nie przestaje być drzewem i nie przestaje zmieniać swej postaci i cienia, dopóki nie strawi go wewnętrzny ogień. Podobnie Człowiek nie przestaje być człowiekiem - czy to żywym, czy umarłym - dopóki Bóg w nim go nie strawi; to znaczy,

80

dopóki nie zrozumie swojej jedności z Jednym. Lecz do tego nie dochodzi się w tym mgnieniu oka, które ludzie z zadowoleniem zwą życiem.Wszystek Czas jest życiem, moi Kompanionowie.W Czasie nie ma przystanków ni początków. Ani też nie ma oaz i zajazdów, gdzie podróżnicy mogliby odświeżyć się i wy-poc ząć.Czas jest nieprzerwanym ciągiem, który sam się zazębia. Jego koniec jest sprzężony z początkiem. W Czasie nic się nie kończy i nie rozwiązuje; nic nie zaczyna się i nie kończy.Czas jest kołem stworzonym przez zmysły i przez zmysły wprowadzonym w ruch wirowy w pustce Przestrzeni.Zauważacie ciągłe zmiany sezonów, dlatego wydaje wam się, że wszystko jest w szponach zmian. Lecz równocześnie niemożecie nie przyznać, że moc, która rozwija i zwija sezony jest wie cznie jedna i ta sama.Zauważacie wzrost rzeczy i ich rozkład, i przybici twierdzicie, że rozkład jest końcem wszystkich rzeczy rosnących. Lecz przyznajecie, że moc, która powoduje wzrost i rozpad, sama ani nie rośnie, ani nie obumiera.Zauważacie prędkość wichru w porównaniu do bryzy i twierdzicie, że wicher jest znacznie szybszy. A mimo to przyznajecie, że rozpętujący wicher i wzbudzający bryzę jest jednym i tym samym, i ani nie pędzi z wichrem, ani też nie unosi się w delikatnych podmuchach bryzy.Jakże naiwni jesteście! Jakże łatwowierni co do każdej sztuczki, którą wasze zmysły zabawiają się z wami! Gdzież podziała się wasza Wyobraźnia? Bo przy jej pomocy tylko, dojrzeć możecie, że wszystkie oszałamiające was zmiany są zaledwie zręcznym żonglowaniem.Jakże wicher może być szybszy od bryzy? Czyż wicher nie rodzi się z bryzy? Czyż wicher bryzy ze sobą nie niesie?Czyż wy, przemierzający Ziemię, nie mierzycie krokami i milami odległości, które przemierzacie? Czyż poruszając się spacerkiem lub galopem, nie jesteście niesieni prędkością Ziemi w przestrzenie i regiony, w które sama Ziemia jest niesiona? Czyż zatem wasz sposób

81

poruszania się nie jest taki sam jak sposób poruszania się Ziemi? Czyż to nie Ziemia z kolei, niesiona jest przez inne ciała, a jej prędkość nie jest dostosowana do ich prędkości?O tak, powolność jest matką szybkości. Szybkość jest nośnikiem powolności. A szybkość i powolność są nierozdzielne w każ dym punkcie Czasu i Przestrzeni.Czyż nie mówicie, że wzrost to wzrost, a rozkład jest rozkładem, i że jedno jest drugiego wrogiem? Czyż cokolwiek kiedykolwiek urosło, jeśli nie poczęło się z czegoś rozłożonego? Czyż cokolwiek kiedykolwiek zgniło, jeśli wpierw nie urosło?A czyż wy nie wzrastacie poprzez ciągły rozkład? Czyż nie rozkładacie się poprzez ciągły wzrost?Czyż zmarli nie są podglebiem żyjących, a żyjący spichlerzami zmarłych?Jeżeli wzrost jest dzieckiem rozkładu, a rozkład wzrostu dzieckiem; jeżeli Życie jest matką Śmierci, a Śmierć matką Życia, zaprawdę jedne i drugie są jednym tylko w każdym punkcie Czasu i Przestrzeni. I zaprawdę, wasza radość życia i wzrastania równie jest głupia, jak wasza żałość z umierania i rozkładu.Czyż nie mówicie, że jesień tylko jest porą dojrzewania winogron? A ja wam powiadam, że winogrona są dojrzałe w zimie także, kiedy są zaledwie sennym sokiem, niedostrzegalnie musującym i śniącym swe sny w młodym winie. I również na wiosnę, kiedy kształtują się w delikatne gronka maleńkich paciorków w kolorze szmaragdu; i także w lecie, kiedy grona rozrastają się, a paciorki puchną i ich policzki opalają się złotem Słońca.Jeżeli każda pora roku niesie w sobie pozostałe trzy, zaprawdę wszystkie pory roku są jedną w każdym punkcie Czasu i Prz estrzeni.0 tak, Czas jest największym kuglarzem, a ludzie największymi ofiarami jego sztuczek.Bardziej niż wiewiórka w kole, Człowiek, który sam wprawił w ruch koło Czasu, tak pochłonięty jest i porwany ruchem, że sam już sobie nie wierzy jakoby był jego inicjatorem, ani też nie „znajduje czasu", ażeby wstrzymać jego wirowanie.

82

1 bardziej niż kot, który zalizuje swój język na osełce, wierząc, że zlizywana krew wycieka z kamienia - Człowiek liże swoją własną krew wyciekającą z obręczy Czasu, i pożera swe własne ciało rozdarte szprychami Czasu, przekonany, że są one krwią i ciałem Czasu.Koło Czasu obraca się w pustce Przestrzeni. Na jego obręczy są wszystkie rzeczy postrzegane zmysłami, które nie są w stanie dostrzec niczego, co by nie zawierało się w Czasie i Prze-strzeni. A zatem rzeczy nieustannie pojawiają się i znikają. Coś, co komuś zniknęło w pewnym punkcie Czasu i Przestrzeni, pojawia się drugiemu w innym. To, co dla jednego będzie na górze, dla drugiego będzie na dole. To, co dla jednego będzie dniem, dla drugiego może być nocą, w zależności od „Kiedy" i „Gdzie" patrzącego.Jedna jest droga Życia i Śmierci, o mnisi, na obręczy koła Czasu. Bo ruch po okręgu nigdy nie dosięgnie końca, ani też się nie wyczerpie. A każdy ruch w tym świecie jest ruchem po okręgu.Czyż zatem Człowiek nigdy nie uwolni się z błędnego koła Czasu?Wyzwoli się - ponieważ Człowiek jest spadkobiercą świętej Wo lności Boga.Koło Czasu wiruje, lecz jego oś jest zawsze w bezruchu.Bóg jest osią koła Czasu. Choć wszystkie rzeczy wirują wokół Niego w Czasie i Przestrzeni - On zawsze jest poza Czasem, i poza Przestrzenią, poza wszelkim ruchem. Choć wszystkie rzeczy pochodzą z Jego Słowa, to jednak Jego Słowo jest tak samo pozaczasowe i pozaprzestrzenne, jak On.W osi wszystko jest w pokoju. Na obręczy wszystko burzy się i miesza. Gdzież raczej chcielibyście być?Powiadam wam, ześlizgnijcie się z obręczy Czasu do osi, a oszczędzicie sobie nudności wirowego ruchu. Niechaj Czas wiruje wokół was, a nie wy wraz z Czasem.

ROZDZIAŁ DZIEWIĘTNASTYw którym Mirdad mówi

83

O LOGICE I WIERZE, O TYM, ŻE SAMOZAPRZECZENIE JEST SAMOPOTWIERDZENIEM I JAK ZATRZYMAĆ KOŁO

CZASU ORAZ O PŁACZU I ŚMIECHU

Bennoon: - Wybacz mi, Mistrzu. Lecz twoja logika konfun-duje mnie swoją nielogicznością.MIRDAD:Nic dziwnego, Bennoonie, że nazywają cię „sędzią". Będziesz upierał się przy logiczności sprawy zanim ją rozsądzisz. Tak długo jesteś sędzią, a jeszcze nie dostrzegłeś, że jedynym pożytkiem z Logiki jest pozbawienie Człowieka Logiki i doprowadzenie go do Wiary, która prowadzi do Zrozumienia?Logika jest niedojrzałością wijącą sieć babiego lata, w którą usiłuje złapać hipopotama wiedzy. Kiedy Logika dochodzi do lat, tak oplątuje się utkanymi sieciami, że zdławiona nimi przepoczwarza się w Wiarę, która jest głębszą wiedzą.Logika jest szczudłem dla chromego, ale kulą u nogi dla szybkobiegacza - jeszcze zaś większym ciężarem dla uskrzydlonego.Logika jest Wiarą w kołysce. Wiara jest pełnoletnią Logiką. Gdy twoja Logika dojrzeje, Bennoonie - co wkrótce powinno nastąpić - nie będziesz już mówił o Logice.Bennoon: - Aby ześlizgnąć się z obręczy Czasu do osi, muszę z konieczności zaprzeczyć samemu sobie. Czyż człowiek może zaprzeczyć swej własnej egzystencji?MIRDAD: - Po to, oczywiście, musisz zaprzeć się swojego „ja", które jest zabawką w rękach Czasu i tym sposobem potwierdzić „Ja", które jest odporne na kuglarskie sztuczki Czasu.Bennoon: - Czyż zaprzeczenie jednego „ja" może być potwierdzeniem drugiego?MIRDAD: - O tak, zaparcie się „ja" jest potwierdzeniem „Ja". Gdy jedno jest umarłe dla przemiany, wówczas drugie rodzi się do niezmienności. Większość ludzi żyje, by umrzeć. Szc zęśliwi są ci, którzy umierają, by żyć.

84

Bennoon: - Atoli droga jest człowiekowi tożsamość człowiecza. Jakże może on zatopić się w Bogu i być nadal świadomym swej tożsamości?MIRDAD: - Czyż jest utratą dla strumienia zatracić się w Morzu i uświadomić sobie, że jest Morzem? Człowiekowi, aby stracił swą tożsamość w Bogu, wystarczy utracić cień i odnaleźć bezcieniową esencję istnienia.Micaster: - Jakże Człowiek, który jest tworem Czasu, może uwolnić się ze szponów Czasu?MIRDAD:Tak jak Śmierć zbawi was od Śmierci, a Życie wyzwoli was od Życia, tak Czas uwolni was od Czasu.Człowiekowi tak znudzą się zmiany, że wszystko w nim zatęskni - i tęsknić będzie z uporczywą pasją za tym, co jest wspanialsze od zmian. I z pewnością znajdzie to w sobie.Szczęśliwi są ci, którzy tęsknią, bo są oni już u progu Wolności. Tych ja szukam, i do nich przemawiam. Czyż nie wybrałem was, słysząc wasze tęsknoty?Lecz biada tym, którzy kręcą się w rundach Czasu i tam chcą znaleźć wolność i pokój. Jeszcze nie zagaśnie im uśmiechnarodzin, a zaczynają już opłakiwać śmierć. Jeszcze nie zdążą się napełnić, a już muszą się opróżniać. Jeszcze dobrze nie złapią gołębia pokoju, a już zmienia się on w sępa wojny w ich rękach. Im więcej wydaje im się, że wiedzą, tym mniej w istocie wiedzą. Im dalej się posuną, tym dalej się cofają. Im wyżej się wznoszą, tym niżej upadają.Dla tych me słowa będą jak niejasny i irytujący szmer; jak modły w domu wariatów one będą i jak lampy zapalane przed ślepcem. I dopóki także i oni nie zatęsknią za Wolnością, ich uszy pozostaną głuche na me słowa.Himbal (szlochając): - Nie tylko me uszy otworzyłeś, Mistrzu, ale także me serce. Przebacz wczorajszemu głuchemu i ślepemu Himbalowi.MIRDAD:Powstrzymaj swe łzy, Himbalu. Łza nie staje się okiem poszukującym horyzontów poza dziedziną Czasu i Przestrzeni.

85

Niechaj ci, którzy zaśmiewają się łaskotani Czasu palcami sprytnymi, rozpaczają, gdy drapią ich jego pazury.Niechaj ci, którzy tańczą i śpiewają promiennee Młodości, trzęsą się i lamentują zmarszczonej Starości.I niechaj ci roztańczeni w karnawałach Czasu, posypują swe głowy popiołem na jego pogrzebach.Lecz wy musicie być zawsze pogodni. W kalejdoskopie zmi an, szukajcie tylko niezmiennego.W Czasie nic nie jest godne łez. Nic nie jest godne uśmiechu. Roześmiana twarz i zapłakana twarz - równie wykrzywione są i nieprzyzwoite.Czy chcecie uniknąć soli łez? Unikajcie grymasów śmiechu.Łza, gdy się ulotni, staje się chichotem. Chichot, gdy się skropli, zamienia się w łzę.Nie ulatniajcie się w radość, ani też nie skraplajcie się w żal. Lecz bądźcie równie pogodni w stosunku do obu.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTYw którym Mirdad mówi

DOKĄD IDZIEMY PO ŚMIERCI ORAZ WYJAŚNIA CO TO JEST SKRUCHA

Micaster: - Mistrzu, dokąd idziemy po śmierci? MIRDAD: - Gdzie teraz jesteś, Micasterze? Micaster: - W Orlim Gnieździe. MIRDAD:Myślisz, że to Orle Gniazdo jest wystarczająco obszerne, aby cię pomieścić? Czyżbyś uważał, iż Ziemia jest jedynym domem Człowieka?Ciała wasze, choć wpisane w Czas i Przestrzeń, składają się ze wszystkiego, co jest w Czasie i Przestrzeni. To w was, co pochodzi ze Słońca, żyje w Słońcu. To z was, co pochodzi z Ziemi, żyje w Ziemi. I tak samo ze wszystkimi innymi sferami i przestrzennymi bezdrożami pomiędzy.

86

Głupiec tylko lubuje się w przekonaniu, że jedynym domem Człowieka jest Ziemia, a miriady ciał unoszących się w Przestrzeni, są zaledwie tego mieszkania dekoracją, oczy jego radując.Gwiazda Zaranna, Droga Mleczna, Plejady - są nie mniej niż ta Ziemia, mieszkaniem Człowieka. Za każdym razem, kiedy ślą swój promień jego oczom, wynoszą go do siebie. Za każdym razem, kiedy przechodzi pod nimi, do siebie je ściąga.Wszystkie rzeczy zawarte są w Człowieku, a Człowiek w nich jest z kolei zawarty. Wszechświat jest jednym ciałem. Po-łączcie się z najmniejszą jego drobiną, a połączycie się ze wszystkim.I tak samo jak umieracie nieustannie za życia, tak też nieustannie żyjecie po śmierci - jeżeli nie w tym ciele, to w innej postaci. Lecz żyjecie nieustannie w ciele, dopóki nie zatracicie się w Bogu, to znaczy - można powiedzieć - dopóki nie przezwyciężycie całej zmienności.Micaster: - Czy wracamy na Ziemię, kiedy tak podróżujemy od zmiany do zmiany?MIRDAD:Prawem Czasu jest powtarzanie. Cokolwiek raz wydarzyło się w Czasie, zmuszone jest powtórzyć się raz jeszcze i jeszcze. Przerwy, w przypadku Człowieka, mogą być długie lub krótkie, w zależności od intensywności ludzkiego pragnienia i woli powtarzania.Kiedy przechodząc z cyklu zwanego życiem do cyklu zwanego śmiercią, zabieracie ze sobą nieugaszone pragnienia Ziemi i niezaspokojony głód jej namiętności, wówczas magnes Ziemi przyciągnie was znowu na jej łono. A będzie karmić was Ziemia swoimi piersiami, a Czas życiem po życiu i śmiercią po śmierci, odzwyczajać was będzie od jej mleka, dopóki nie odzwyczaicie się sami, raz na zawsze, z własnej woli i w zgodzie ze sobą.Abimar: - Czy nasza Ziemia ma władzę również nad tobą, Mistrzu? Bo przecież wyglądasz jak jeden z nas?MIRDAD: - Ja przychodzę kiedy chcę i odchodzę kiedy chcę - przychodzę uwalniać dzierżawców Ziemi od ich więzów z Z iemią.

87

Micayon: - Chciałbym na zawsze odzwyczaić się od Ziemi. Jak mam to zrobić, Mistrzu?MIRDAD: - Kochając Ziemię i wszystkie jej dzieci. Gdy Miłość będzie jedyną pozostałością wszystkich twych zobowiązań wobec Ziemi, wówczas Ziemia sama uwolni cię od siebie.Micayon: - Lecz Miłość jest przywiązaniem, a przywiązanie to więź.MIRDAD: - O nie, Miłość jest jedynym uwolnieniem się od przywiązania. Kiedy kochasz wszystko, nie jesteś przywiązany do niczego.Zamora: - Czy poprzez Miłość może człowiek uciec od powtarzania się ludzkich wykroczeń przeciwko Miłości i tym spo-sob em zatrzymać koło Czasu?MIRDAD:To można osiągnąć poprzez Skruchę. Klątwa opuszczając twe usta, szukać będzie innego mieszkania, gdy wróci do ciebie i zastanie twój język obłożony miłosnym błogosławieństwem. Tym sposobem Miłość pohamuje powtarzanie się tej klątwy.Żądne spojrzenie będzie szukać żądnego oka, gdy wróci do oka, które je wysłało i odkryje, że jest ono przepełnione miłosnymi spojrzeniami. Tym sposobem Miłość zatrzyma powtarzanie się tego żądnego spojrzenia.Nikczemne życzenie wyrzucone z nikczemnego serca będzie szukać gdzie indziej gniazda, gdy wróci i zastanie serce, które je wysłało obfitujące w miłosne życzenia. Tym sposobem Miłość udaremni odradzanie się tego nikczemnego życzenia.To jest Skrucha.Czas nie będzie mógł powtórzyć wam niczego poza Miłością, gdy Miłość stanie się jedyną waszą resztą. Kiedy jedna rzecz tylko powtarzana jest w każdym miejscu i czasie, staje się ona wówczas nieustannym wypełnieniem całego Czasu i Prze-strz eni, i tym sposobem unicestwia oba.Himbal: - Jedyna rzecz jeszcze nie daje spokoju memu sercu i zachmurza zrozumienie. Dlaczego ojciec mój zmarł tą śmiercią, a nie inną?

88

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY PIERWSZYw którym Mirdad mówi

O ŚWIĘTEJ WSZECHWOLI, CZYLIDLACZEGO RZECZY WYDARZAJĄ SIĘ TAK, JAK SIĘ

WYDARZAJĄ I WTEDY, KIEDY SIĘ WYDARZAJĄ

MIRDAD:Jakież to dziwne, że wy, dzieci Czasu i Przestrzeni, nieświadomi jeszcze jesteście, iż Czas jest ogólną pamięcią wyrytą na tabl icach Przestrzeni.Jeżeli wy, będąc ograniczeni zmysłami, pamiętacie mimo wszystko pewne rzeczy pomiędzy narodzeniem i śmiercią, cóż może Czas, który był przed waszymi narodzinami i ciągnie się w nieskończoność poza waszą śmierć?Powiadam wam, że Czas pamięta całkowicie wszystko - nie tylko to, czego wspomnienia są wam nadal żywe, lecz i to również, czego zupełnie nieświadomi jesteście.Bo dla Czasu nie ma zapomnienia; nie, Czas pamięta nawet o najmniejszym ruchu, oddechu, czy najniewinniejszym kaprysie. A wszystko, co zawiera pamięć Czasu, głęboko jest wyryte na rzeczach w Przestrzeni.Ta ziemia, którą depczecie; to powietrze, którym oddychacie; te domy, w których mieszkacie - mogą odkryć wam chętnie najdrobniejsze detale historii waszego życia, przeszłości i tego, co ma dopiero się zdarzyć - byście tylko byli w stanie to znieść, byście tylko mieli wrażliwość pojąć.Tak w życiu, jak i w śmierci; na Ziemi, jak i poza Ziemią -nigdy sami nie jesteście, lecz w nieustannej kompanii rzeczy i istot, które mają swój udział w waszym życiu i śmierci, tak samo jak wy w ich życiu i śmierci macie swój udział. Tak jak wy w nich uczestniczycie, tak też one uczestniczą w was; i tak jak wy ich potrzebujecie, tak i one was potrzebują.

89

Człowiek ma wolę we wszystkim, a każda rzecz ma wolę w Człowieku. Ta wymiana odbywa się bez zakłóceń. Lecz haniebnie złym buchalterem jest zawodna pamięć Człowieka. Nie taka jest bezbłędna pamięć Czasu, z najdoskonalszą dokładnością prowadząca księgi rozrachunków Człowieka z jego bliźnimi i wszystkimi pozostałymi rzeczami we Wszechświecie i zmuszaj ąca go do regulowania rachunków, każdy w mgnieniu oka, życie po życiu i śmierć po śmierci.Piorun nigdy nie porazi domu, jeżeli dom ten nie ściągnie go na siebie. Dom w równym stopniu odpowiada za swoją ruinę, jak piorun.Byk nigdy nie pobodzie człowieka, jeżeli człowiek ten nie zaprosi byka, by go pobódł. I zaprawdę, człowiek ten więcej jest winien swojej krwi przelanej, niż winien jest byk.Mordowany ostrzy sztylet mordercy i obaj zadają decydujące pchnięcie.Rabowany kieruje posunięciami rabusia i obaj popełniają rabunek.O tak, Człowiek zaprasza swe własne niedole, a potem protestuje przeciwko nieproszonym, nieprzyjemnym gościom, zapomniawszy, jak, kiedy i gdzie pisał i słał zaproszenia. Lecz Czas nie zapomina; i Czas dostarcza każde zaproszenie, w swoim czasie i pod właściwy adres; i Czas wiedzie każdego zaproszonego do sadyby gospodarza.Powiadam wam, nie przeczcie żadnemu gościowi, ażeby nie pomścił swej urażonej dumy ociągając się zbyt długo, albo też powtarzając swe wizyty częściej, niż w przeciwnym przypadku uznałby to za stosowne.Bądźcie grzeczni i gościnni dla wszystkich waszych gości, jakikolwiek by nie był ich wygląd albo zachowanie; bo po prawdzie nie są oni nikim innym, jak waszymi wierzycielami. Szczególnie tym przykrym i nieznośnym dawajcie nawet więcej niż im się należy, ażeby odeszli wdzięczni i usatysfakcjonowani - a jeśli przyjdzie im odwiedzić was ponownie, przyjdą jako przyjaciele, a nie jako wierzyciele.

90

Traktujcie każdego gościa, jak gdyby był on gościem honorowym, ażebyście mogli pozyskać jego względy i dowiedzieć się ukrytych motywów wizyty.Przyjmujcie niepowodzenie, jak gdyby było powodzeniem. Bo niepowodzenie raz zrozumiane, rychło w powodzenie się przeistacza - zaś powodzenie mylnie pojmowane, szybko niepowodzeniem się staje.To wy wybieracie narodziny i śmierć, ich czas, miejsce i sposób, niezależnie od kapryśnej pamięci waszej, która jest świ ecącą dziurami siecią kłamstw.Zaiste jakże wygodnym byłoby twierdzenie, że ludzie zupełnie nie biorą udziału w swoich narodzinach i śmierci. Leń, który przez wąską szparkę swoich oczu zezuje z ukosa na Czas i Przestrzeń, ochoczo oddali większość zdarzeń w Czasie i Przestrzeni jako przypadki. Strzeżcie się zarozumiałości i oszustwa, moi kompanionowie.Nie ma przypadków w Czasie i Przestrzeni. Lecz wszystkie rzeczy nakazane są przez Wszechwolę, która ani w niczym się nie myli, ani też niczego nie pomija.Jak krople deszczu gromadzą się w zdroje, a zdroje wytry-skują i płyną spotykając się w potoczkach i strumyczkach, a potoczki i strumyczki oddają się rzekom, a rzeki niosą swe wody do mórz, a morza łączą się w Wielki Ocean - tak też każda wola, każdego stworzenia, ożywionego lub nieożywionego, wpływa jako lenno do Wszechwoli.Powiadam wam, że wszystko posiada wolę. Nawet i kamień, z pozoru tak głuchy, niemy i bez życia, nie jest woli pozbawiony. Bo inaczej nie mógłby być, nie mógłby oddziaływać na rzeczy i nic nie mogłoby nań oddziaływać. Jego świadomość chcenia i bycia, różnić się może od świadomości człowieczej stopniem, ale nie istotą.Mówiąc szczerze, w jakim stopniu jesteście świadomi życia w c iągu jednego dnia? W bardzo znikomym, doprawdy.Jeżeli wy, opatrzeni mózgami i pamięciami, sposobami rejestrowania emocji i myśli, jesteście mimo to nieświadomi olbrzymiej części życia

91

podczas jednego dnia, dlaczego zdumiewacie się nad nieświadomością życia i woli kamienia?I gdy tak sobie żyjecie i poruszacie się nieświadomi swojego życia i swoich poruszeń, tak też i chcecie nieświadomi chcenia. Lecz Wszechwola świadoma jest i waszej nieświadomości, i nieświadomości każdego stworzenia we Wszechświecie.W obdarzaniu sobą, jak zwykła to czynić w każdym momencie Czasu i w każdym punkcie Przestrzeni, Wszechwola oddaje każdemu człowiekowi i każdej rzeczy, cokolwiek chcieli, ni mniej, ni więcej, czy chcieli tego świadomie, czy też nieświadomie. Lecz ludzie, nie wiedząc o tym, jakże często przerażeni są tym, co przypada im w udziale z wszystko zawierającej torby Wszechwoli. I ludzie protestują w przygnębieniu, i przypisują swe przerażenie zmiennemu Losowi.Nie Los, o mnisi, zmienny jest - bo Los jest jedynie innym imieniem Wszechwoli. To wola Człowieka jest na razie zbyt zmienna, zbyt kapryśna i niepewna swej drogi. Dziś rzuca się na wschód, a na zachód jutro. Tu chwali coś jako dobre, a tam jako złe to potępia. Teraz przyjmuje tego człowieka jako przy-jaci ela, tylko po to, by zwalczać go jako wroga później.Wola wasza nie może być zmienna, moi kompanionowie. Wiedzcie, że wszystkie wasze powiązania z rzeczami i ludźmi, uwarunkowane są tym, czego wy od nich chcecie i tym, czegooni od was chcą. I to, czego chcecie od ludzi i rzeczy, warunkuje to, czego oni chcą od was.Dlatego wcześniej wam powiedziałem i powiadam wam teraz: uważajcie jak oddychacie, jak mówicie, czego chcecie, o czym myślicie i co robicie. Bo wasza wola ukrywa się wręcz w każdym waszym oddechu, w każdym słowie, w każdym życzeniu, i myśli, i czynie. A co jest ukryte przed wami, jawne jest dla Wszechwoli zawsze.Nie chciejcie od żadnego człowieka przyjemności, która jest bólem dla niego, gdyż wasza przyjemność bardziej was zaboli, niż ból.Ani też nie chciejcie od niczego dobra, które jest dlań złem, aby ście nie ściągnęli na siebie zła.

92

Lecz chciejcie od wszystkich ludzi i od wszystkich rzeczy ich miłości, bo tylko z jej pomocą uniosą się zasłony wasze, a Zrozumienie wzejdzie w waszych sercach i wtajemniczy waszą wol ę w cudowne misteria Wszechwoli.Dopóki wasza świadomość nie urośnie, by uświadamiać sobie wszystkie rzeczy, świadomi nie będziecie ich woli w was, ani też waszej woli w nich.Dopóki nie będziecie świadomi waszej woli we wszystkich rzeczach i ich woli w was, znać nie będziecie misteriów Ws zechwoli.A dopóki nie poznacie misteriów Wszechwoli, nie wolno wam stawiać waszej woli przeciwko niej - bo z pewnością tymi będziecie, którzy przegrają. Z każdej utarczki wyjdziecie przerażeni i pijani goryczą. I będziecie szukać pomsty, dokładając tylko sobie nowych blizn do już istnieeących i czarę goryczy przepełniając jeszcze bardziej.Powiadam wam, przyjmujcie Wszechwolę, jeśli chcecie dostąpić zwycięstwa. Przyjmujcie bez szemrania wszystkie rzeczy, które sypią się na was z tajemniczej torby; przyjmujcie je z wdzięcznością i wiarą, że są one sprawiedliwym i należnymudziałem we Wszechwoli. Przyjmujcie je z wolą zrozumienia ich znaczenia i wartości.A kiedy raz zrozumiecie ukryte ścieżki własnej waszej woli, zrozumiecie Wszechwolę.Przyjmujcie to, o czym nie wiecie, że może pomóc wam to wiedzieć. Lecz jeśli będziecie się oburzać, pozostanie to dla was drażniącą zagadką.Niechaj wasza wola będzie sługą Wszechwoli, dopóki Zrozumienie nie uczyni Wszechwolę sługą waszej woli.Tak uczyłem Noego.Tak uczę was.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY DRUGIw którym

93

MIRDAD UWALNIA ZAMORĘ OD KŁOPOTLIWEGO SEKRETU -MÓWI O MĘŻCZYŹNIE I KOBIECIE, O MAŁŻEŃSTWIE, O CELIBACIE I O ZWYCIĘZCY

MIRDAD: - Narondo, moja wierna pamięci! Cóż mówią do ciebie te lilie?Naronda: - Nic, co mógłbym dosłyszeć, mój Mistrzu.MIRDAD: - Słyszę jak mówią: Kochamy Narondę, i z prawdziwą przyjemnością oddamy mu nasze pachnące duszyczki w dowód miłości.Narondo, moje wierne serce! Cóż mówią do ciebie wody tego stawu?Naronda: - Nic, co mógłbym dosłyszeć, mój Mistrzu.MIRDAD: - Słyszę jak mówią: Kochamy Narondę, dlatego ugasimy i jego pragnienie, i pragnienie jego ukochanych lilii.Narondo, moje zawsze czuwające oko! Cóż mówi do ciebie ten dzień, wraz ze wszystkimi rzeczami, które tak delikatnie kołysze w swych rozświetlonych słońcem ramionach?Naronda: - Nic, co mógłbym dosłyszeć, mój Mistrzu.MIRDAD: - Słyszę jak mówi: Kocham Narondę, dlatego tak delikatnie kołyszę go w swych rozświetlonych słońcem ramio nach, razem z całą resztą mej ukochanej rodziny.Czyż z tyloma rzeczami do kochania i kochającymi, nie jest życie Narondy zbyt pełne, aby pozwolić próżnym marzeniom i myślom zagnieździć się tam i lęgnąć?Zaprawdę, Człowiek jest faworytem Wszechświata. Wszystkie rzeczy rozpieszczają go z ochotą. Lecz niewielu jest ludzi, których to rozpieszczanie nie psuje, a jeszcze mniej takich, którzy nie kąsają rozpieszczających ich rąk.Dla niezepsutego nawet ukąszenie węża jest miłosnym pocałunkiem. Lecz dla zepsutego nawet miłosny pocałunek jest ukąszeniem węża. Czyż nie jest tak, Zamoro?Naronda:Tak mówił Mistrz, kiedy on, Zamora i ja, pewnego słonecznego popołudnia, podlewaliśmy grządkę kwiatów w ogrodzie Arki. Zamora,

94

który akurat był nieco rozkojarzony, przybity i upadły na duchu, został jak gdyby przywołany do porządku i wie lce zaskoczony zapytaniem Mistrza.Zamora: - Wszystko, co mówi Mistrz, jest prawdą, a więc i to prawdą być musi.MIRDAD; - Czyż nie jest to prawdą w twoim przypadku, Zamoro? Czyż zatruty nie jesteś pocałunkami miłości? Czyż nie dręczą cię jeszcze wspomnienia twej miłości zatrutej?Zamora (przypadając do stóp Mistrza ze łzami tryskającymi z oczu): - Och, Mistrzu! Jakże dziecinne i próżne z mojej strony, i ze strony każdego człowieka, jest skrywać przed twym okiem sekret zapadły w najtajniejsze nawet zakątki serca!MIRDAD (podnosząc Zamorę i przyciągając go do siebie): - Jakże dziecinnym i próżnym jest skrywać to nawet przed tymi liliami!Zamora: - Wiem, że nie jest jeszcze czyste serce moje, bo sny ubiegłej nocy były nieczyste. Dziś jednak chciałbym oczyścić me serce. Chcę obedrzeć je do cna przed tobą, mój Mistrzu, przed Narondą, przed tymi liliami i przed dżdżownicami pełzającymi wśród ich korzeni. Chcę odciążyć mą duszę z przygniatającego mnie sekretu. Niechaj ten leniwy wiatru powiew poniesie go do wszelkiego stworzenia na świecie.Kochałem dziewczynę w młodości. Jaśniejsza niż Gwiazda Zaranna była ona. Jej imię dla mych ust było daleko słodsze, niż sen dla mych powiek. Kiedy mówiłeś nam o modlitwie i potoku krwi, ja byłem pierwszy - tak myślę - by spijać uzdrawiającą esencję z twoich słów. Bo miłość Hoglah - takie było jej imię - była rozkazodawcą mej krwi, a ja wiedziałem, czego krew mądrym posłuszna rozkazom może dokonać.Za sprawą miłości Hoglah wieczność była moja. Nosiłem ją jak pierścień weselny. Jak w kolczugę przybierałem się w Śmierć samą. Czułem się starszy niż wszystkie wczoraj i młodszy niż ostatnie jutro, co ma się dopiero narodzić. Ramiona moje dźwigały niebiosa, stopy moje napędzały Ziemię, a w sercu moim gorzało wiele słońc.

95

Lecz Hoglah umarła i Zamora, gorejący feniks, obrócił się w prochu garść, i nie było już żadnego nowego feniksa, który mógłby powstać z popiołów zimnych i zamarłych. Zamora -nieustraszony lew, przeistoczył się w płochliwego zająca. Zamora - filar nieboskłonu, stał się żałosnym wrakiem unieruchomionym w sadzawce.Ocaliłem, co mogłem z Zamory i wyruszyłem do tej Arki, z nadzieją zagrzebania się żywcem w jej potopowych wspomnieniach i cieniach. Na moje szczęście, dotarłem tutaj zaraz po odejściu z tego świata jednego z kompanionów i zostałem przyjęty .Przez piętnaście lat kompanionowie tej Arki widzieli i słyszeli Zamorę, lecz Zamory sekretu żaden z nich ni widział, ni słyszał. Być może wiekowe mury i posępne pasaże Arki nie są go nieświadome. Być może drzewa, kwiaty i ptactwo w tym ogrodzie wiedzą o nim co nieco. Lecz z pewnością struny mej harfy mogą powiedzieć ci więcej, o Mistrzu - o mojej Hoglah, niż ja mogę.Jak tylko słowa twe poczęły podgrzewać i mieszać w popiołach Zamory, i kiedy zostałem prawie przekonany o nowych Zamory narodzinach, Hoglah odwiedza me sny i doprowadzami krew do wrzenia, i ciska mną o te ponure turnie dzisiejszej rzeczywistości - mnie, wypaloną latarnię, poronioną ekstazę, garść popiołów bez życia.Ach Hoglah, Hoglah!Przebacz mi, Mistrzu. Nie mogę powstrzymać łez. Czyż ciało być może czymś więcej niż ciałem? Litości dla mojego ciała! Litości dla Zamory!MIRDAD:Litość sama potrzebuje litości. Mirdad nie ma jej wcale. Lecz Miłość przeobfitą ma Mirdad do wszystkich rzeczy, nawet i do ciała; a przede wszystkim do Ducha, który przybiera gę-ściejszą postać ciała, tylko po to, by wtopić w nie swą bezposta-ciowość. I miłość Mirdada podźwignie Zamorę z jego popiołów , i uczyni z niego zwycięzcę.Zwycięzcę ja głoszę - Człowieka zjednoczonego i mistrza dla siebie samego.

96

Mężczyzna zniewolony miłością do niewiasty, a niewiasta zniewolona miłością do mężczyzny, są w równym stopniu niezdatni do cennej korony Wolności. Lecz mężczyzna i niewiasta zjednoczeni Miłością - nierozerwalni, nierozróżnialni - zaprawdę prawo mają do nagrody.Żadna miłość nie jest Miłością, jeżeli podporządkowuje Kochającego.Żadna miłość nie jest Miłością, jeżeli żywi się ciałem i krwią.Żadna miłość nie jest Miłością, jeżeli przyciąga kobietę do mężczyzny, tylko po to, by płodzić więcej kobiet i mężczyzn, i tym sposobem unieśmiertelniać ich więzy z ciałem.Głoszę Zwycięzcę - Człowieka-Feniksa, który jest zbyt wolny, ażeby być mężczyzną, zbyt wzniosły, aby być kobietą.Tak samo jak w gęściejszych sferach Życia samiec i samica są jednym, tak też są oni jednym w Życia sferach bardziej roz-rzedzonych. Odstęp pomiędzy nimi jest zaledwie odcinkiem wieczności zdominowanym przez iluzję Podwójności. Ci, którzy nie potrafią dojrzeć niczego przed, ani też niczego po, uważają ten odcinek wieczności za samą Wieczność. Czepiają się ułudy Podwójności, jak gdyby była Życia jądrem i esencją, nie wie dząc, iż prawem Życia jest Jedność.Podwójność jest etapem Czasu. Z Jedności pochodząc, do Jedności prowadzi. Im szybciej przebędziecie ten etap, tym prędzej znajdziecie się w objęciach wolności.A kimże są mężczyzna i kobieta, jeżeli nie pojedynczym Człowiekiem nieświadomym swej pojedynczości, rozszczepionym na dwoje i żłopiącym łapczywie Podwójności gorycz, ażeby mógł zatęsknić do Jedności nektaru; a tęskniąc, poszukiwać jej za pomocą woli; a szukając, znaleźć i wziąć w posiadanie, świ adom jej niezrównanej swobody?Dajmy ogierowi rżeć radośnie na widok kobyły, a łani wabić jelenia. Natura sama nakłania je do tego, błogosławiąc i przyklaskując ich aktowi, bo świadome one nie są żadnego wyższego przeznaczenia, poza rozmnażaniem.Dajmy mężczyźnie i kobiecie, którzy niezbyt daleko odeszli od ogiera i kobyły, i od jelenia i łani, uganiać się za sobą w mrocznym zaciszu

97

ciała. Dajmy im stapiać się w sypialnianej rozpuście uprawomocnionej ożenkiem. Dajmy im czerpać radość z jurności krzyża i płodności łona. Dajmy im rozmnażać gatunki. Natura sama rada im być matką chrzestną i akuszerką; i Natura gotuje im łoża usłane różami, nie zapominając o kolcach.Lecz mężczyźni i kobiety tęskniący, muszą urzeczywistnić swą jedność nawet, kiedy są w ciele; nie poprzez zespolenie ciał, lecz poprzez Wolę Uwolnienia się od ciała i wszystkich pozostałych utrudnień, które stawia im ono na drodze do doskonałej Jedności i Świętego Zrozumienia.Często słyszycie, gdy ludzie mówią o „ludzkiej naturze", jak gdyby była ona sztywnym elementem, dobrze skrojonym, spre-cyzowanym, gruntownie zbadanym i dokładnie ze wszech stron obwarowanym czymś, co nazywają Seksem.Zaspokajanie seksualnych żądz leży w ludzkiej naturze. Lecz powściąganie burzliwego ich napływu i wykorzystywanie tego jako sposobu do przezwyciężenia seksu, jest występowaniem przeciwko ludzkiej naturze i w końcowym efekcie prowadzi do cierpień. Tak oni mówią. Zatkajcie wasze uszy na ich paplaninę.Jakże bezkresny jest Człowiek i jakże nieuchwytna jest jego natura. Jakże różne są jego zdolności i jakże niewyczerpana jego moc. Strzeżcie się tych, którzy usiłują wyznaczać mu granice.Ciało, niewątpliwie, ciężki na Człowieka haracz nakłada. Lecz jego płatność jest tylko do czasu. Któż z was chciałby być poddanym całą wieczność? Któremu poddanemu nie marzy się zrzucenie jarzma swego pana i uwolnienie się od płacenia haraczu ?Człowiek zrodzony nie został, aby być poddanym nawet swojemu człowieczeństwu. I Człowiek zawsze tęskni do uwolnienia się z poddaństwa wszelakiego rodzaju. A Wolność na pewno stanie się jego udziałem.Czymże pokrewieństwo jest dla tego, którego wolą jest zwycięstwo? Więzią, która przerwana być musi za pomocą woli.Zwycięzca czuje, iż jego krew spokrewniona jest ze wszystką krwią. Dlatego nie jest związany z żadną.

98

Dajmy tym nietęskniącym reprodukować rasę. Tęskniący maj ą inną rasę rozmnażać - chociażby rasę zwycięzców.Rasa zwycięzców nie wywodzi się z krzyża i łona. Lecz raczej wywodzi się z bezżennych serc, których krew kierowana jest nieposkromioną wolą przezwyciężenia.Wiem, że wy i wielu innych na całym świecie ślubowało celibat. Lecz jak daleko wam od celibatu, zaświadczyć może ubiegłonocny sen Zamory.Nie w celibacie żyją ci, którzy wdziawszy zakonny habit, zatrzasnęli za sobą masywne żelazne bramy grubych klasztornych murów. Wielu mnichów i mniszek to ludzie bardziej zmysłowi niż najgorsi lubieżnicy, choć ich ciała zaklinają się - i jest to najświętsza prawda - iż nigdy nie zadały się z żadnym innym ciałem. Lecz w celibacie żyją ci, których serca i umysły są w celibacie, czy to w murach klasztornych zamknięci, czy też na pub licznym bazarze.Czcią obdarzajcie Kobietę, moi kompanionowie, i szanujcie jak świętą. Nie jako matkę człowieczeństwa, nie jako małżonkę lub kochankę, lecz jako bliźniaczego człowieka, jako partnerkę, na równych prawach w długotrwałej udręce i cierpieniu wspólnego życia. Bo bez niej mężczyzna nie może przebyć etapu Podwójności. Lecz w niej znajdzie swą jedność, a ona znajdzie w nim swe wyzwolenie z Podwójności. I bliźnięta z czasem połączą się w jedno - w Zwycięzcę, który nie jest mężczyzną ni kobietą, który jest Doskonałym Człowiekiem.Zwycięzcę ja głoszę - Człowieka zjednoczonego, który jest samego siebie mistrzem. I każdy z was będzie zwycięzcą, zanim Mirdad wyniesie się spośród was.Zamora: - Zasmuca się serce moje, gdy słyszę cię mówiącego o odejściu. Bo jeśli dzień kiedyś nadejdzie, kiedy będziemy cię szukać i nie znajdziemy, Zamora z pewnością położy sobie kres.MIRDAD:Możesz chcieć wielu rzeczy, Zamoro - możesz chcieć wszystkich rzeczy. Lecz jednej rzeczy nie możesz chcieć, a mianowicie położyć kres swojej woli, która jest wolą Życia, która jest Wszechwolą. Bo

99

Życie, które jest Istnieniem, nie może nigdy chcieć swojego nie-istnienia; ani też nie może nieistnienie posiadać woli. Ba, nawet Bóg nie może unicestwić Zamory.Zaś co do mojego odejścia - dzień taki bez wątpienia nadejdzie, kiedy będziecie szukać mnie w ciele i znaleźć nie będzie-cie mogli. Bo mam zadanie do wykonania gdzie indziej niż na tej Ziemi. Lecz nigdzie nie pozostawiam mej pracy niedokończonej. Bądźcie zatem dobrej myśli. Mirdad nie rozstanie się z wami, zanim nie uczyni z was zwycięzców - ludzi zjednoczonych i całkowicie samoudoskonalonych.Zaś kiedy dostąpicie samodoskonałości i Zjednoczenia, przekonacie się, iż Mirdad jest stałym mieszkańcem waszych serc, a imię jego nigdy nie zaśniedzieje w waszej pamięci.Tak uczyłem Noego.Tak uczę was.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY TRZECIw którym

MIRDAD UZDRAWIA SIM-SIM I MÓWI O STAROŚCI

Naronda:Sim-Sim, najstarsza krowa w oborach Arki, chorowała od pięciu dni, nie chcąc nawet dotknąć jedzenia i wody - Szama-dam posłał więc po rzeźnika twierdząc, że o wiele roztropniej jest zarżnąć krowę i zarobić na sprzedaży mięsa i skóry, niż ponieść całkowitą stratę pozwalając jej zdechnąć.Mistrz, gdy usłyszał o tym, zatroskał się niezmiernie i natychmiast pośpieszył do zagrody Sim-Sim. Siedmiu, jak zawsze, podążyło za nim.Sim-Sim stała smutna i prawie nieruchoma, ze zwisającym nisko łbem, oczami półprzymkniętymi i wyszerszeniałą, pozbawioną połysku sierścią. Z rzadka tylko zastrzygło jej ucho, ażeby odgonić natrętną muchę. Żałośnie zwisało wymię wielkie, wiotkie i puste, bo Sim-Sim pod koniec swego długiego i owocnego życia, pozbawiona

100

była słodkich rozterek macierzyństwa. Jej kości biodrowe sterczały ponuro i beznadziejnie jak dwa nagrobki, a żebra i kręgi z łatwością dawały się policzyć. Długi i cienki ogon z obfitą kępką włosów na końcu, zwisał prosto i martwo.Mistrz podszedł do chorego zwierzęcia i począł czochrać je pomiędzy rogami i oczami, i głaskać po podbródku. Od czasu do czasu przesuwał ręką po grzbiecie i brzuchu, mówiąc do niej nieustannie, jak gdyby zwracał się do ludzkiej istoty:MIRDAD:Gdzież jest twój pokarm1, moja szczodra Sim-Sim? Tak wiele dała z siebie Sim-Sim, że zapomniała zostawić sobie choć trochę do przeżuwania pokarmu. A mimo to, wiele jeszcze Sim-Sim ma do dania. Jej śnieżnobiałe mleko do dzisiejszego dnia płynie szkarłatem w żyłach naszych. Jej silne byczki ciągną ciężkie pługi na naszych polach, pomagając nam nakarmić usta wielu głodnych. Jej dorodne jałówki zapełniają nasze pastwiska swymi młodymi. Nawet jej odchody zaszczycają nasz stół soczystą zieleniną z ogrodu i pełnymi słodyczy owocami z sadu.Nasze parowy nadal rozbrzmiewają echem jej poczciwego, z głębin piersi, porykiwania. Nasze strumienie ciągle jeszcze rzucają odbicie jej dobrotliwego, urokliwego oblicza. Nasza ziemia wciąż hołubi i z zazdrością strzeże niezatartych odcisków jej kopyt.Jakże chętne są nasze trawy żywić Sim-Sim. Jakże wielką sprawia przyjemność jej pieszczenie naszemu słońcu. Jakże szczęśliwe są nasze wiatry ślizgając się po jej miękkim, lśniącym futrze. Jakże wdzięczny jest Mirdad widząc, jak przemierza pustynie Starości i jakże chętny, by być jej przewodnikiem do innych pastwisk w krainie innych słońc i wiatrów!Wiele Sim-Sim już dała i wiele wzięła, lecz więcej jeszcze ma do dania i do wzięcia.Micaster: - Czy Sim-Sim rozumie twe słowa, kiedy tak przemawiasz do niej, jak gdyby posiadała ludzką zdolność pojmowania?

101

MIRDAD: - To nie słowo się liczy, dobry Micasterze, lecz to co w słowie wibruje. Na to zaś nawet i zwierzę jest wrażliwe. Poza tym, widzę kobietę spoglądającą na mnie z Sim-Sim łagodnych oczu.1Mowa tu o pokarmie kilkakrotnie przeżuwanym przez krowy i inne zwierzęta roślinożerne.Micaster: - Jakaż korzyść wynika z takiego przemawiania do starej i zdychającej Sim-Sim? Czyżbyś miał nadzieję powstrzymać spustoszenia, jakie wiek uczynił i przedłużyć jej dni?MIRDAD:Równie strasznym ciężarem jest Starość człowiekowi, jak i zwierzęciu. A ludzie podwajają jeszcze ten ciężar lekceważeniem i brakiem serca. Nowo narodzonemu niemowlęciu nie szczędzą uczuć najwznioślejszych i najtroskliwszej opieki. Lecz człowieka wiekiem steranego obdarzają bardziej obojętnością, niż troską i czują do niego więcej wstrętu, niż sympatii. Tak samo jak z niecierpliwością oczekują, aż z oseska wyrośnie mężczyzna, tak też nie mogą się doczekać, kiedy starca pochłonie grób.Bardzo młody i bardzo stary są jednakowo bezradni. Lecz bezradność młodego ujmuje wszystkich i zniewala do kochającej, ofiarnej pomocy. W tej samej chwili bezradność starca, wywołać tylko może żałosną pomoc niewielu. Zaprawdę, starzy o wiele bardziej zasługują na sympatię niż młodzi.Gdy słowo musi kołatać długo i głośno, by dotrzeć do ucha niegdyś wrażliwego i czujnego na najlżejszy szept,gdy niegdyś bystre oko zamienia się w roztańczone plamki i cienie,gdy niegdyś uskrzydlone stopy staaą się bryłami ołowiu, a ręce, co kształtowały życie, stają się bezkształtne,gdy kolano wybite jest ze stawu, a głowa marionetką jest na karku,gdy kamienie młyńskie do cna się wymełły, a młyn sam jest już posępną norą,gdy wstać oznacza pocić się ze strachu, by nie upaść, a siadać - bolesną niepewność, czy jeszcze kiedykolwiek się wstanie,gdy jeść i pić, to lękać się następstw jedzenia i picia, a nie jeść i nie pić, to przyśpieszyć skradanie się znienawidzonej Śmierci...

102

O tak, gdy Starość spadnie na człowieka, przychodzi czas, moi kompanionowie, ażeby użyczyć mu uszu i oczu, dać mu ręce i nogi - i tak wzmocnić jego nadwątlone siły miłością, ażeby nie czuł się ani odrobinę mniej drogi Życiu u schyłku swych lat, niż kiedy rozwijał się w latach dzieciństwa i młodości.Osiem krzyżyków na karku może nie być niczym więcej jak mgnieniem w wieczności. Lecz człowiek, który posiał siebie na osiem krzyżyków jest czymś więcej niż mgnieniem. Jest pożywką dla tych wszystkich, którzy żniwo jego życia zbierają. A czy jest życie, którego żniwo nie jest przez wszystkich zbierane?Czyż i wy w tee właśnie chwili nie zbieracie żniwa życia każdego mężczyzny i każdej kobiety, którzy kiedykolwiek po tej Ziemi stąpali? Czymże jest wasza mowa, jeżeli nie żniwem ich mowy? Czymże są wasze myśli, jeżeli nie pokłosiem ich myśli? A wasze odzienia i sadyby, wasze pożywienie, wasze narzędzia, wasze prawa, tradycje i konwencje, azaliż nie są odzieniem, sadybami, pokarmem, narzędziami, prawami, tradycjami i konwencjami tych, którzy byli i odeszli przed wami?Nie jednej rzeczy żniwo zbieracie w jednym czasie, lecz wszystkich rzeczy i we wszystkich czasach. To wy jesteście siewcami, żniwem, żeńcami, polem i klepiskiem do młocki. Jeśli marne jest wasze żniwo, wspomnijcie na ziarno posiane w innych i ziarno, które daliście im posiać w sobie. Wejrzyjcie w żeńca i jego sierp, i w zboża łan, i w klepisko do młocki.Stary człowiek, którego życia zebraliście plon i odesłaliście do spichrza, zaiste godzien jest waszej najtroskliwszej opieki. Jeśli waszą obojętnością napełnicie goryczą jego starość, która dalej bogata jest w rzeczy możliwe do zebrania - to, co zdążyliście już zebrać i odłożyć, a także to, co do zebrania macie jesz-cze, goryczą niewątpliwie zasmakuje w ustach waszych. A tak jest właśnie ze zdychającym zwierzęciem.Źle jest korzystać z plonu, a przeklinać potem siewcę i za¬gon .Bądźcież życzliwi ludziom wszelkiej rasy i wszelkiego kra¬ju, moi kompanionowie. Albowiem oni są pożywieniem na dro¬gę w waszej

103

podróży do Boga. Lecz szczególnie życzliwi bądź¬cie ludziom w podeszłym wieku, bo w przeciwnym razie za-śmierdnie się wam pożywienie i nigdy nie osiągnięcie celu wa¬szej podróży.Bądźcież życzliwi zwierzętom wszelakiego rodzaju i wieku. S ą waszymi niemymi wprawdzie, lecz bardzo wiernymi pomoc¬nikami w długich i żmudnych przygotowaniach do podróży. Lecz szczególnie życzliwi bądźcie zwierzętom u schyłku ich życia, bo w przeciwnym razie twardość waszych serc zamieni wie rność w niewierność, a pomoc ich stanie się zawadą.Zaiste, wstrętem napawającą niewdzięcznością jest wpierw zdrowiem kwitnąć na mleku Sim-Sim, a kiedy nie ma już nic więcej do dania, przytknąć jej do gardła rzeźnicki nóż.Naronda:Jeszcze słowa Mistrza nie całkiem przebrzmiały, gdy Sza-madam z rzeźnikiem nadeszli. Rzeźnik pośpieszył prosto do Sim-Sim, lecz kiedy tylko ją zobaczył, usłyszeliśmy radosną kpinę w jego głosie, gdy zawołał: Cóż ty mówisz, że ta krowa jest chora i zdycha? Ona jest zdrowsza ode mnie, tylko że bie-dulka zagłodzona, a ja nie. Dajcie jej coś do jedzenia.I ogromne oczywiście było nasze zdumienie, gdy spojrzaw¬szy na Sim-Sim ujrzeliśmy ją przeżuwającą pokarm. Nawet serce Szamadama zmiękło i polecił przynieść jej najlepsze kro¬wie smakołyki. A Sim-Sim jadła ze smakiem.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY CZWARTYw którym jest mowa o tym

CZY LEGALNYM JEST ZABIJAĆ, ABY JEŚĆ

Naronda:Gdy Szamadam z rzeźnikiem odeszli, Micayon zapytał Mistrz a, mówiąc:Micayon: - Czyż nie jest legalnym, Mistrzu, zabijać, aby jeść?

104

MIRDAD: - Żerowanie na Śmierci to stawanie się żerem Ś mierci. Życie bólem innych to padanie pastwą bólu. Tak zarządziła Wszechwola. Wiedz o tym i wybieraj, Micayonie.Micayon: - Gdybym mógł wybierać, wybrałbym życie na podobieństwo feniksa - żyłbym wonią rzeczy, a nie ich ciałem.MIRDAD:Zaiste, wspaniały wybór. Uwierz, Micayonie, że idzie dzień, kiedy ludzie będą żyli aromatem rzeczy, który jest ich duchem, a nie ich ciałem i krwią. A dzień ten niedaleki już jest dla tęskniących.Bo tęskniący wiedzą, że życie ciała jest zaledwie mostem do bez cielesnego Życia.I tęskniący wiedzą, że ordynarne i niedoskonałe zmysły są zaledwie judaszami do świata nieskończenie subtelnego i doskonałego zmysłu.I tęskniący wiedzą, że każde ciało przez nich rozdarte, nieuchronnie będą musieli naprawić - prędzej czy później - swoim własnym ciałem; i każdą kość skruszoną, muszą odbudowaćswoją własną kością; i każdą kroplę krwi przelaną, muszą zastąpić swoją własną krwią. Bo takie jest prawo ciała.A tęskniący chcą od więzów tego prawa być wolni. Dlatego do najniższego minimum ograniczają potrzeby swego ciała, zmniejszając przez to swój cielesny dług, który po prawdzie czyni ich dłużnikami Bólu i Śmierci.Tęskniącego powstrzymuje jego własna wola i tęsknota, za to nietęskniący czeka, aż inni mu czegoś zabronią. Większość rzeczy będących dla nietęskniącego legalnymi, tęskniący czyni niel egalnymi dla siebie.Gdy nietęskniący sięga po więcej i jeszcze więcej rzeczy, by wsadzić je do kieszeni lub brzucha, tęskniący idzie swą drogą bez kieszeni i z brzuchem nieskalanym krwią i spazmem przed-śmi ertnym stworzenia.To co nie tęskniący zyskuje - czy też wydaje mu się, że zyskuje - tęskniący hurtem osiąga w lekkości ducha i w słodyczy zrozumienia.Z dwóch ludzi spoglądających na zagon zielony, jeden szacuje jego wydajność w buszlach i przelicza ich wartość na srebro i złoto. Ten

105

drugi spija zieleń pola swoim okiem i całuje każde źdźbło myślą, i brata się w swej duszy z każdym korzonkiem i kamykiem, z każdą grudką ziemi.Powiadam wam: ten drugi jest prawowitym właścicielem pola, chociaż ten pierwszy posiada nań akt własności.Z dwóch ludzi siedzących w domu, jeden jest właścicielem, drugi zaś gościem zaledwie. Właściciel żyje ceną budynku i kosztami jego utrzymania, wartością zasłon i dywanów, pozostałego wystroju i mebli. Tymczasem gość w swym sercu błogosławi te ręce, które wydobyły i ociosały kamień, i zbudowały ściany; błogosławi te ręce, które tkały zasłony i dywany; i te ręce, które ciężko w lesie pracowały, aby następnie zamienić drewno w okna i drzwi, w krzesła i stoły. I wznosi się w duchu, chwaląc Twórczą Dłoń, która sprawiła, że wszystkie te rzeczy mogą być.Powiadam wam: ten gość jest stałym mieszkańcem tamtego domu, a prawowity właściciel jest wołem roboczym zaledwie, który dźwigając dom na swym grzbiecie, wcale w nim nie mieszka.Z dwóch ludzi dzielących z cielęciem jego matki mleko, jeden spogląda na cielę z myślą o nadchodzącej urodzinowej uczcie, na której jego ciało przybierze postać wybornych potraw dla solenizanta i jego przyjaciół. Drugi myśli o cielaku jako o swym mlecznym bracie i pełen jest uczuć dla młodego i jego matki.Powiadam wam: ten drugi żywi się naprawdę mięsem cielaka, pierwszy zaś jest nim już zatruty.O tak, wiele rzeczy pakuje się do brzucha, które powinny w sercu swoje miejsce znaleźć.Wiele rzeczy zamkniętych jest w kieszeni i w spiżarni, które powinny być zamknięte w oku i nosie.Wiele rzeczy zgryzionych jest zębem, które powinny umysłem być zgryzione.Ciało bardzo niewiele potrzebuje do życia. Im mniej mu dacie, tym więcej w zamian wam daje. Im więcej dajecie mu, tym mniej otrzymujecie w zamian.

106

Zaprawdę, bardziej ożywiają was rzeczy spoza spiżarni i brzucha, niż kiedy do brzucha i spiżarni trafią.Lecz ponieważ w stanie jeszcze nie jesteście żyć tylko rzeczy zapachem, bierzcie bez lęku to czego potrzebujecie - lecz nie więcej niż potrzebujecie - ze szczodrego Ziemi serca. Bo Ziemia tak jest gościnna i kochająca, że serce jej zawsze jest dla jej dzieci szeroko otwarte.Czyż inną Ziemia być może, i czyż wyjść może na zewnątrz siebie, aby się pożywić? Ziemia musi żywić Ziemię, a nie jest skąpą gospodynią ona, lecz jej spiżarnia jest zawsze pełna i sze-rok o dla wszystkich otwarta.Tak samo jak Ziemia zaprasza was do swej spiżarni, nie ską¬piąc wam niczego - tak i wy musicie zaprosić Ziemię do swojej spiżarni i rzec do niej z największą miłością i szczerością:O matko niewysłowiona! Jak ty złożyłaś przede mną swe serce, by przyjąć weń me potrzeby, tak i ja składam serce moje przed tobą, by przyjąć weń potrzeby twoje.Gdy takim będzie wasz przewodni duch w pożywaniu z Zie¬mi serca, wówczas nie jest zbyt ważne, co pożywać będziecie.Lecz gdy takim będzie naprawdę wasz przewodni duch, wówczas mieć będziecie mądrość i miłość, ażeby nie osierocać Ziemi z żadnego z jej dzieci, a zwłaszcza tych, które przycho¬dzą zażywać przyjemności życia i bólu umierania - tych, które też przybyły do wycinka Podwójności. Bo one także mają swą drogę do przejścia, powoli i w znoju, do Zjednoczenia. A droga ich jest dłuższa niż wasza. Jeśli opóźnicie je w ich marszu, to i one opóźnią wasz marsz.Abimar: - Jeżeli wszystkie rzeczy żyjące skazane są na śmierć z takiego lub innego powodu, dlaczego miałbym mieć skrupuły, gdyby przyszło mi być przyczyną śmierci jakiegoś zwierzęcia?MIRDAD:Choć prawdą jest, iż wszystko żyjące skazane jest na śmierć, to hańba temu, kto jakiejkolwiek żyjącej rzeczy jest śmierci przyczyną.Tak jak wy nie każecie mi zabić Narondy, wiedząc, iż ko¬cham go bardzo i żądza krwi nie powstaje w sercu moim, tak też i Wszechwola

107

nie rozkaże żadnemu człowiekowi zabić dru¬giego człowieka, ani zwierzęcia - chyba, że dostrzeże w nim gotowy instrument zabijania.Tak długo jak ludzie są, kim są, tak długo też będzie wśród nich złodziejstwo i rabunek, kłamstwa i wojny, morderstwa, ciemne i złe namiętności wszelkiego rodzaju.Lecz hańba złodziejowi i rabusiowi; hańba kłamcy i temu, co wojnę roznieca; mordercy i każdemu człowiekowi, który hołubi ciemne i złe namiętności w sercu swoim. Bo ci, hańby będąc pełni, używani są przez Wszechwolę jako zwiastuny hańby.Lecz wy, moi kompanionowie, musicie wyczyścić serca wasze z każdej ciemnej i złej namiętności, ażeby Wszechwola dostrzegła w was gotowość poniesienia światu cierpiącemu radosnej nowiny o uwolnieniu od cierpień; nowiny o przezwyciężeniu; nowiny o Wolności poprzez Miłość i Zrozumienie.Tak uczyłem Noego.Tak uczę was.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY PIĄTYw którym opisano

ŚWIĘTO WINOBRANIA I PRZYGOTOWANIA Z NIM ZWIĄZANE

ORAZZAGINIĘCIE MIRDADA W PRZEDEDNIU

Naronda:Zbliżało się Święto Winobrania, zatem my wszyscy z Arki, nie wyłączając Mistrza, wraz z oddziałami ochotniczych pomocników z zewnątrz, zajęci byliśmy dzień i noc przygotowaniami do jego obchodów. Mistrz pracował z tak wielkim zapałem i był tak niezmordowany, że nawet Szamadam wyraził się o tym z widoczną satysfakcją.Obszerne piwnice Arki musiały być pozamiatane i wyszorowane do białości, a szeregi wielkich dzbanów i beczek umyte i przygotowane na przyjęcie młodego wina - w tym samym czasie, takie same ilości

108

dzbanów i beczek zawierających zeszłoroczne wino, musiały być odpowiednio wyeksponowane, aby kupujący mogli próbować i zaglądać do ich wnętrza. Bo do zwyczaju należy sprzedać podczas Święta Winobrania wino z roku poprzedniego.Przestronne podwórce Arki trzeba było wysprzątać, przystroić i wznieść na nich setki namiotów jako schronienie dla pielgrzymów oraz kramów dla kupców, aby mogli oni wystawić swoje towary na czas całotygodniowych obchodów.Trzeba było do porządku doprowadzić olbrzymią prasę i przygotować ją na przyjęcie niewypowiedzianych ilości winogron zwożonych do Arki przez jej licznych poddanych i klien-tów na grzbietach osłów, mułów i wielbłądów. Ogromnych ilości chleba trzeba było napiec i przygotować zapasy prowiantu do sprzedaży tym, którym zabraknie jedzenia, albo też tym, którzy zupełnie bez pożywienia przybyli.Początkowo okazją do dziękczynienia będąc, dzień Święta Winobrania, dzięki Szamadama niezwykłej interesowności i zapobiegliwości, rozciągnął się do tygodnia i przerodził w coś w rodzaju jarmarku, na który mężczyźni i kobiety wszelkich stanów, z bliska i z daleka, ciągnęli w zwiększającej się z roku na rok liczbie. Książęta i nędzarze, oracze i rzemieślnicy, zysku wyglądający, rozrywki żądni i przyjemności oczekujący; pijacy i zupełni abstynenci; nabożni pielgrzymi i bezbożni włóczędzy; świątynni dewoci i karczmy stali bywalcy, z hordami jucznego bydła - taka oto różnobarwna czereda narusza niezmąconą ciszę Ołtarzowej Góry dwukrotnie każdego roku, na Święto Winobrania jesienią i Święto Arki wiosną.Żaden pielgrzym z którejś z tych okazji przybywający do Arki, nie przychodzi nigdy z pustymi rękami, lecz każdy niesie podarunek takiego lub innego rodzaju. Różnią się one wielce: od winnego grona lub sosnowej szyszki, aż do sznura pereł czy diamentowego naszyjnika. Na kupców wszystkich nakłada się zaś dziesięcioprocentowy podatek od sprzedanych przez nich tow arów.

109

Do zwyczajowego obrządku otwarcia obchodów należy, ażeby Senior zasiadał na wysokim podium w cieniu wielkiej altany uczynionej ze zwisających pęków winnych gron, witał i błogosławił tłum, następnie błogosławił przyniesione podarki, potem zaś pił z nim młodego wina pierwszy puchar. Nalewa sobie z wielkiej długoszyjastej, wydrążonej tykwy, a następnie podaje ją jednemu z kompanionów, ażeby puścił ją wokół wśród nieprzebranych tłumów, napełniając ją ponownie za każdym razem, kiedy opróżniona została. A kiedy wszyscy napełnią swe puchary, Senior nakazuje im podnieść je wysoko i śpiewać wraz z nim Hymn ku czci Świętej Winorośli, o którym powiada się, iż śpiewany był przez ojca Noego i jego rodzinę, gdypo raz pierwszy posoki Winorośli skosztowali. A odśpiewawszy Hymn, tłum z okrzykami radości wychyla puchary i rozprasza się do zażywania handlu i uciech.A oto Hymn ku czci Świętej Winorośli:Witaj Święta Winorośli! Witaj korzeniu cudowny, Który żywisz pęd subtelny I wypełniasz owoc złotyWinem ożywiającym. Witaj Święta Winorośli!Sieroty Potopu, W błocie uwięźnięte, Piją i błogosławią posokęGałęzi łaskawej. Witaj Święta Winorośli!Wy, zakładnicy gliny, Wy, zbłąkani pielgrzymi,Okup i Droga S ą w tym krzaku boskim -O Wino, o Winorośli, o Winna Latorośli!Rankiem, w przeddzień otwarcia obchodów święta, zauważono nieobecność Mistrza. Siedmiu przeraziło się nie na żarty i natychmiast rozpoczęły się drobiazgowe poszukiwania. Cały dzień i całą noc, z latarniami i ogarkami w dłoniach, przeszukiwali całą Arkę i jee okolice, lecz po Mistrzu nawet śladu nie było. Szamadam wykazywał tak wielkie zainteresowanie i wydawał się tak zmartwiony, że nikomu nawet przez myśl nie przeszło, ażeby mógł maczać palce w tym tajemniczym zniknięciu. Atoli przekonani byli wszyscy, że Mistrz padł ofiarą jaki egoś świństwa.

110

Obchody Święta Winobrania zostały rozpoczęte, lecz Siedmiu oniemiałych smutkiem poruszało się na podobieństwo cieni. Tłumy śpiewały i wino piły, a gdy Senior zstąpił z wysokie-go podium, głos donośny dał się słyszeć wysoko ponad zgieł¬kiem i jazgotem ciżby: Chcemy zobaczyć Miríada! Chcemy słu¬chać Miríada!W głosie tym rozpoznaliśmy Rustidiona, który rozpuścił wszem i wobec to wszystko, co Mistrz rzekł i uczynił dla niego. Prędko krzyk jego podchwycony został przez tłumy i dopomi¬nanie się Mistrza powszechne się stało i ogłuszające, napełnia¬jąc oczy nasze łzami i gardła nam wzruszeniem ściskając.Lecz nagle uciszył się tumult i wielka cisza spłynęła na tłu¬my. Bo oto oczom naszym nie mogliśmy uwierzyć, gdy spoj¬rzeliśmy i Mistrza stojącego na wysokim podium ujrzeliśmy, ręką nakazującego ciszę.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY SZÓSTYw którym

MIRDAD PRZEMAWIA DO PIELGRZYMÓW ŚWIĘTA WINOBRANIA I UWALNIA ARKĘ OD PEWNEJ KULI U

NOGI

MIRDAD:Popatrz Mirdadzie na winną latorośl, której plon jeszcze nie zebrany, i której posoka jeszcze nie wypita.Obciążony jest Mirdad swym plonem, lecz żniwiarze, niestety, zapracowani są w innych winnicach.I zdławiony jest Mirdad powodzią posoki, lecz roznosiciele pucharów i pijący mocno są pijani innymi winami.O, ludzie od pługa, motyki i sierpaka, błogosławię ja wasze płu gi, motyki i sierpaki.Cóż zoraliście, wykopaliście i poprzycinaliście do dnia dzi-siej szego?

111

Czyż zaoraliście ponure ugory w waszych duszach, tak bardzo zarośnięte wszystkimi rodzajami chwastu tworzącego dżunglę, gdzie straszliwe bestie i szkaradne gady plęgną się i żerują?Czyż wytrzebiliście niepotrzebne korzenie plączące się w ciemnościach i usidlające wasze korzenie, dusząc w zarodku wasz plon?Czyż powycinaliście te gałęzie z siebie, które drążone są przez pracowite robactwo, albo też uschnięte z powodu najazdu pas ożytów?Dobrzeście się nauczyli orać, i kopać, i przycinać wasze ziemskie winnice. Lecz nieziemska winnica, którą jesteście wy, leży haniebnie opuszczona i zaniedbana.Jakże daremne będą wszystkie znoje wasze, dopóki nie weźmiecie się wprzódy za winiarza, a dopiero później za winnicę!O, ludzie o zrogowaciałych dłoniach! Błogosławię ja waszą zrogowaciałoś.Przyjaciele od piona i miary; koledzy od młota i kowadła; chłopy od dłuta i piły - jakże zręcznymi fachowcami w swych rzemiosłach jesteście!Wiecie jak rzeczy znaleźć poziom i głębokość. Lecz swojej własnej głębokości i poziomu znaleźć nie umiecie.Zręcznie kształt nadajecie surowemu kawałkowi żelaza młotem na kowadle. Lecz surowego człowieka nie wiecie jak ukształtować młotem Woli na kowadle Zrozumienia. Ani też nie nauczyliście się bezcennej lekcji od kowadła, jak być uderzonym bez najlżejszej nawet myśli, aby uderzenie oddać.Jakże sprytni jesteście w posługiwaniu się dłutem i piłą w drzewie i kamieniu. Lecz nieociosanego i szorstkiego człowieka nie wiecie jak uczynić kształtnym i gładkim.Jakże daremne będą wszystkie rękodzieła wasze, dopóki nie zastosujecie ich wprzódy do rękodzielnika!O, ludzie handlujący dla zysku tym, czego ludziom trzeba z darów ich Matki-Ziemi i wytworów rąk ich bliźnich!

112

Błogosławię ja potrzeby, szczodrości i wytwory, i błogosławię też i handel. Lecz sam zysk, który jest po prawdzie stratą, nie znajduje błogosławieństwa w ustach moich.Gdy w ciszy zapadającej nocy robicie bilans dnia zakończonego, cóż do zysku zaliczacie, a co do utraty? Czyż zyskiem nie jest dla was superata ponad koszty własne? Jeśli tak, to zaiste bezwartościowy był ten dzień, przehandlowany dla sumy pieniędzy, nie ważne, jak wielkiej. A utratą dla was były wszystkie nieskończone dnia tego bogactwa równowagi, pokoju i światła.Utraciliście także jego ustawiczne wezwania do Wolności; i utraciliście serca ludzi, które dzień ten jako podarunki dla was w swojej dłoni trzymał.Jeśli obchodzi was tylko zawartość kieszeni ludzi, czyż może wam się udać odnaleźć drogę do ich serc? A dopóki nie znajdziecie drogi do serc ludzi, czyż mieć możecie nadzieję, że dostąpicie serca Boga? A dopóki nie dostąpicie serca Boga, jakież jest to życie wasze?Jeżeli to, co hołubicie jako zysk, jest utratą, jakąż zaiste wie lką musi być utrata!Próżne, zaprawdę, to wasze handlowanie będzie całe, dopóki licz ącym się zyskiem nie będzie Miłość i Zrozumienie.O, ludzie berła i korony!Wężem jest berło w ręce, która jest tak prędka, by ranić, i zbyt powolna, by przykładać maść uzdrawiającą. Lecz w ręce rozdającej balsam Miłości, berło jest piorunochronem chroniącym przed mrokiem i zatratą.Przyjrzyjcie się dobrze swoim rękom.Wysadzana diamentem, rubinem i szafirem korona ze złota, siedzi niewygodnie i czuje się smutno i nieswojo na głowie spęczniałej czczą chwałą, ignorancją i nad ludźmi władzy żądzą. O tak, korona taka, na taki wsadzona piedestał, jest zjadliwą kpiną z własnego piedestału. Tymczasem korona z najrzadszych i najczystszej wody klejnotów, zbyt zawstydzona będzie czując się niegodną, ażeby spoczywać na głowie otoczonej nimbem Zrozumienia i zwycięstwa nad sobą.Przyjrzyjcie się dobrze swoim głowom.

113

Chcecie ludźmi władać? Nauczcie się wpierw władać sobą samym.Czyż można rządzić dobrze, zanim nie jest się dobrze samemu rządzonym? Czyż może wichru batóg lub spieniona fala pokój ustanowić i uciszyć Morze? Czyż łez pełne oko możewysłać szczęścia uśmiech rozszlochanemu sercu? Czyż stra-che m lub gniewem drżąca ręka może utrzymać ster łodzi?Władcy ludzi przez ludzi są władani. A ludzie są pełni zgiełku, anarchii i chaosu. Bo na podobieństwo morza są wystawieni na każdy wichru powiew. I jak morze odpływają i przypływają, czasami jak gdyby już-już plażę zalać mieli. Lecz na podobieństwo morza ich głębiny są ciche i nie tykają ich smagania wichru na powierzchni.Jeżeli naprawdę chcecie rządzić ludźmi, pogrążcie się w ich najtajniejsze głębiny. Bo ludzie są czymś więcej niż spienionymi falami. Lecz by pogrążyć się w najtajniejsze głębiny ludzi, musicie wprzódy pogrążyć się w najtajniejsze głębiny swoje. Żeby zaś doość do tego, musicie odłożyć berło i koronę, aby ręce mieć wolne, by czuć i wolną mieć głowę, ażeby myśleć i szacować.Próżne będę wszelkie wasze rządy i bezprawne wszystkie wasze prawa będą, a chaos będzie całym porządkiem waszym, dopóki nie nauczycie się rządzić w sobie krnąbrnym człowiekiem, którego zajęciem najulubieńszym jest zabawianie się koron ą i berłem.O, ludzie Kadzielnicy i Księgi! Cóż w Kadzielnicy spalacie? Czegóż doczytaliście się w Księdze?Czyż nie spalacie bursztynowej krwi, która wysącza się z wonnych serc roślin i krzepnie? Lecz to, zaprawdę, kupuje się i sprzedaje na bazarach, a ten groszowy wydatek nie sprawia przyjemności żadnemu bogu.Pomyślcie, czyż woń kadzidła odegnać może smród nienawiści, zawiści i chciwości? Rozbieganych oczu, krętackich języków, rąk lubieżnych? Niewiary paradującej jako wiara, obskurnej przyziemności trąbiącej o raju szczęśliwym?Bardziej przyjemny w waszego Boga nozdrzach byłby zapach wszystkich tych rzeczy zagłodzonych na śmierć i jedno po drugim

114

spalanych w sercu, i popiołów ich rozpuszczonych na wszystkie cztery wiatry niebieskie.Cóż spalacie w Kadzielnicach? Przychylność, pochwałę i błaganie?Gniewnego boga zostawić lepiej, ażeby zgorzał w swoim gniewie. Żądnego chwały boga zostawić lepiej, ażeby zagłodził się czekając na chwałę. Boga o twardym sercu zostawić lepiej, aże by skonał na twardość swego serca.Lecz ani gniewny, ani żądny chwały, ani bezlitosny nie jest Bogiem. To wy jesteście pełni gniewu, żądni chwały i o twardym sercu.Nie kadzidło Bóg wam spalać każe, lecz wasz gniew, i pychę, i nieczułość, abyście mogli być jak On, wolni i wszechmocni. I chce, by wasze serca kadzielnicami były.I czegóż doczytaliście się w Księdze?Czy czytacie przykazania, aby je pisać złotem na świątyń ścianach i kopułach? A może żyjące prawdy, ażeby wryć je w serca?Czy czytacie doktryny, by ich nauczać z ambon i gorliwie ich bronić logiką, mową wykrętną, a w razie potrzeby pieniędzmi i ostrzem miecza? A może czytacie Życie, które nie jest doktryną potrzebującą, ażeby ją głosić i bronić, lecz Drogą, która trzeba przemierzać z wolą Wolności - tak w świątyni, jak i poza nią, tak w dzień, jak i w nocy, tak na niskości, jak i na wysokości? A dopóki sami nie pójdziecie tą Drogą i nie upewnicie się, dokąd prowadzi, czyż zuchwałością nie jest zapraszać na nią innych?A może czytacie w Księdze wykresy, mapy i cenniki, ukazujące ludziom, ile z nieba można kupić za tyle lub więcej z ziemi?O, oszuści i agenci Sodomy! Sprzedać chcecie ludziom Niebo i zabrać im ich udział w Ziemi w zamian. Chcecie uczynić z tej Ziemi czyściec i namawiacie ludzi, by z niej uciekali, a sami zakopujecie się w niej jeszcze bardziej. Dlaczegóż nie uczynicieludzi sprzedawcami swych udziałów w Niebie, w zamian za udz iał w Ziemi?Gdybyście waszą Księgę czytali uważnie, potrafilibyście ukazać ludziom, w jaki sposób z Ziemi niebo uczynić. Bo dla serca

115

niebiańskiego, Ziemia jest niebem. Zaś dla serca ziemskiego, Niebo jest ziemią.Odsłońcie Niebo w sercach ludzi, z ziemią zrównując wszystkie przegrody pomiędzy Człowiekiem i jego bliźnimi; pomiędzy Człowiekiem i wszelkim stworzeniem; pomiędzy Człowiekiem i Bogiem. Lecz aby to uczynić, sami mieć musicie serca niebiańskie.Nie jest Niebo ogrodem kwietnym, który można by kupić albo wydzierżawić. Lecz stanem istnienia jest Niebo, możliwym do osiągnięcia tak samo na Ziemi, jak i gdziekolwiek indziej w tym bezgranicznym Wszechświecie. Czegóż wyciągacie szyje i przewracacie oczami?Ani też nie jest Piekło szalejącym paleniskiem, od którego uciec można żarliwymi modłami i kadzidła paleniem. Lecz stanem serca jest Piekło, doświadczanym tak samo na Ziemi, jak i gdziekolwiek w tej bezgraniczności niezmierzonej.Dokądże uciec możecie od ognia, którego paliwem jest serce, dopóki nie uciekniecie od serca?Próżnym jest poszukiwanie Nieba i próżnym wykręcanie się od Piekła, tak długo, jak długo Człowieka trzyma cień jego. Bo i Niebo i Piekło są nieodłącznymi stanami Podwójności. Dopóki Człowiek nie stanie się pojedynczym w umyśle, pojedynczym w sercu i pojedynczym w ciele; dopóki nie będzie bezcieniowy i pojedynczy w Woli - zawsze jedną nogą w Niebie będzie, a drugą zaś w Piekle. A to jest Piekło zaiste.O tak, więcej niż Piekłem jest mieć świetlane skrzydła i ołowiane stopy; nadzieją być podtrzymywanym i pogrążanym w rozpaczy; rozpościerać się w nieustraszonej wierze i kurczyć w bojaźliwym zwątpieniu.Żadne niebo niebem nie jest, które dla innych jest piekłem. Żadne piekło piekłem nie jest, które dla innych jest niebem. A ponieważ czyjeś piekło często jest dla kogoś innego niebem, a czyjeś niebo często jest dla kogoś innego piekłem, dlatego Niebo i Piekło nie są stanami znoszącymi się i walczącymi ze sobą nawzajem, lecz etapami do przejścia w długiej pielgrzymce do Wy swobodzenia się od obu.

116

O, Pielgrzymi Świętej Winorośli!Żadnych nieb nie ma Mirdad na sprzedaż lub do dania tym, którzy chcą być prawi. Żadnych piekieł w zanadrzu nie trzyma, żeb y postrachem dla nikczemnych były.Dopóki wasza prawość nie będzie swoim własnym niebem, na dzień jeden rozkwitnie, ażeby zwiędnąć zaraz.Dopóki wasza nikczemność nie będzie swoim własnym postrachem, zapadnie w sen na dzień jeden, ażeby rozkwitnąć przy pierwszej sprzyjającej okazji.Żadnych piekieł i nieb nie ma Mirdad dla was, lecz Święte Zrozumienie, które wynosi daleko poza każdego piekła ogień i każdego nieba rozkosze. Nie dłonią, lecz sercem musicie ten podarek przyjąć. Do tego zaś serce musi być oczyszczone ze wszelkich bezcelowych pragnień i zbłąkanej woli, za wyjątkiem pragnienia i woli zrozumienia.Obcy nie jesteście tej Ziemi, ani też Ziemia nie jest macochą waszą. Lecz prawdziwym sercem prawdziwego jej serca jesteście i prawdziwym krzyżem prawdziwego jej krzyża. Jakże szczęśliwa jest ona, że może dźwigać was na swym mocnym, rozległym i stabilnym grzbiecie. Dlaczegóż zatem upieracie się brać ją na swoje słabowite, zapadłe piersi, by stękając i dychaj ąc z trudem walczyć o oddech?Mlekiem i miodem płynące są obfite Ziemi piersi. Dlaczegóż chciwością waszą pozwalacie im kwaśnieć, więcej z niej biorąc, niż potrzeby wasze?Pogodne i urodziwe jest Ziemi oblicze. Dlaczegóż chcecie zeszpecić ją i wzburzyć gorzką walką i strachem?Doskonałą jednością jest Ziemia. Dlaczegóż dzielicie ją mieczami i liniami granic?Posłuszna i beztroska jest Ziemia. Dlaczegóż jesteście tak pełni troski i nieposłuszeństwa?A mimo to bardziej trwali jesteście aniżeli Ziemia, Słońce i wszystkie w niebiosach sfery. Wszystko to przeminie, lecz wy nie przeminiecie. Dlaczegóż dygoczecie jak liście na wietrze?

117

Jeżeli nic innego nie daje wam odczuć waszej jedności z Wszechświatem, to sama Ziemia może to uczynić. Lecz sama Ziemia jest zaledwie zwierciadłem, cienie wasze odbijającym. Czyż zwierciadło jest czymś więcej niż odzwierciedlany? Czyż rzucany przez człowieka cień, jest czymś więcej niż człowiek?Przebudźcie się i przetrzyjcie oczy wasze. Bo więcej niż Ziemia znaczycie. Przeznaczenie wasze to coś więcej niż żyć i umierać, i dostarczać obfitego żeru wciąż zgłodniałej paszczęce Śmierci. Przeznaczeniem waszym jest być wolnym od życia i od umierania; od Nieba i Piekła; i od przeciwieństw różnorodnych będących dobrodziejstwem inwentarza Podwójności. Przeznaczenie wasze to być owocnymi winoroślami w wiecznie owocującej winnicy Boga.Tak samo jak wsadzona w ziemie żyjąca gałąź żyjącej winorośli wypuszcza korzenie i na koniec staje się niezależną, wydającą owoc winoroślą, podobnie jak jej matka, z która złączona pozostaje - tak też i Człowiek, żyjąca gałąź Winorośli Boskiej, kiedy wkopany w glebę swej boskości, staje się bogiem, na zawsze jednym z Bogiem pozostając.Czyż musi być Człowiek żywcem zakopany, żeby mógł narodzić się do Życia?Zaiste, zaiste! Dopóki zakopani będziecie w podwójności życia i śmierci, nie wyniesiecie się do jedności Istnienia.Dopóki żywić się nie będziecie winnymi gronami Miłości, nie będzie wam dane napełnić się winem Zrozumienia.A dopóki pijani nie będziecie winem Zrozumienia, nie otrzeźwi was pocałunek Wolności.Nie Miłości pożywacie, gdy jecie owoc winorośli ziemskiej. Zaj adacie większy głód w nadziei zaspokojenia mniejszego.Nie Zrozumienie spijacie, gdy pijecie posokę winorośli ziemskiej. Zapijacie tylko krótkotrwałe zapomnienie bólu, który po wytrzeźwieniu tylko ostrość bólu waszego podwaja. Od przykrego „ja" uciekacie, ażeby tylko napotkać to samo „ja" za rogiem.Te grona, które oferuje wam Mirdad, nie pleśnieją i nie gniją. Być raz najedzonym nimi, oznacza być na zawsze pełnym. To wino, które on

118

przygotował dla was, zbyt mocne jest dla ust obawiających się sparzenia, lecz ożywiające dla serc, które pijane chcą być samozatraceniem się w wieczności.Czy są wśród was ludzie zgłodniali moich winogron? Nie-cha j wystąpią z koszykami swoimi.Czy są wśród was jacyś spragnieni posoki mojej? Niechaj nad stawią czary swoje.Bo ciężarny jest Mirdad swym plonem i zdławiony powodzią posoki.Dniem samozatracenia był Dzień Świętej Winorośli. Dniem odurzonym winem Miłości i skąpanym w promieniach Zrozumienia. Dniem ekstazy do wtóru rytmicznego trzepotu Wolności skrzydeł. Dniem obalania przegród i stapiania się jednego ze wszystkim i wszystkiego w jedno.Lecz niestety! Czymże jest dzisiaj?Przerodził się w tydzień chorobliwego samozadufania; wstrętnej chciwości frymarczącej wstrętną chciwością; niewolnictwa dokazującego z niewolnictwem; ignorancji wypaczającej ignorancję.Sama Arka, niegdyś winiarnią będąc Wiary, Miłości i Swobody, przerodzona została w olbrzymią prasę do wina i monstrualny jarmark. Dziś Arka bierze od was plon winnic waszych, ażeby odsprzedać go wam w postaci ogłupiającego wina. Rąk waszych pracę przekuwa na kajdany dla waszych rąk. Pot waszych czół przeradza w żyjący żar do piętnowania waszych czó ł.Daleko, za daleko zboczyła Arka z wytyczonego kursu. Lecz teraz ster jej stoi równo. Pozbędzie się całego zbędnego balastu, aże by mogła płynąć swym kursem łatwo i bezpiecznie.Dlatego ofiarodawcom wszystkie podarki zwrócone zostaną, a wszystkie długi będą umorzone dłużnikom. Arka nie zna dającego innego niż Bóg, a Bóg żadnego człowieka nie czyni dłużnikiem, nawet w stosunku do Siebie Samego.Tak uczyłem Noego.Tak uczę was.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY SIÓDMY

119

w którym pada odpowiedź na pytanieCZY WINNO SIĘ NAUCZAĆ PRAWDY WSZYSTKICH CZY

TYLKO GARSTKĘWYBRANYCH? MIRDAD UJAWNIA SEKRET SWOJEGO ZNIKNIĘCIA W PRZEDDZIEŃ ŚWIĘTA WINOBRANIA I

MÓWI O FAŁSZYWEJ WŁADZY

Naronda:Razu pewnego Siedmiu siedziało z Mirdadem w Orlim Gnieździe. W tym czasie wydarzenia święta do dziedziny wspomnień już przechodzić zaczęły, więc kompanionowie poczęli odtwarzać pamiętne zdarzenia tamtego dnia - tylko Mistrz milczał. Niektórzy dziwowali się wielkiemu wybuchowi entuzjazmu, którym tłumy skwitowały jego wystąpienie. Inni komentowali osobliwe i niezwykle tajemnicze zachowanie Szamada-ma w momentach, gdy stosy niespłaconych weksli ze skarbca Arki przyniesione zostały i publicznie zniszczone, a setki dzbanów i beczek wina z piwnic wyciągnięte i rozdane, i wartościowe podarki ofiarodawcom zwrócone - ponieważ nie przejawiał on żadnego zupełnie oporu, jak do przewidzenia było, lecz w oni emiałym bezruchu patrzył na to wszystko roniąc obficie łzy.Bennoon zauważył, że choć tłum aż zachrypł od wiwatów, to jednak okrzyki jego nie dla Mistrza słów były, lecz z powodu długów umorzenia i zwrócenia darów. A nawet lekko Mistrza zganił, za marnowanie oddechu dla tłumu takiego, który żadnych wyższych nie szuka przyjemności, aniżeli jedzenie, picie i łoża uciechy. Prawda, jak podkreślił, nie powinna być głoszona wszystkim bez wyjątku, lecz niewielu wybranym. Natenczas Mistrz przemówił, i rzekł:MIRDAD:Oddech wasz na wiatr rzucony, niewątpliwie w jakiejś piersi zamieszka. Czyja jest ta pierś, nie pytajcie. Baczcie tylko, ażeby czystym był sam oddech.

120

Słowo wasze szukać będzie jakiegoś ucha i niewątpliwie je znajdzie. Czyje to jest ucho, nie pytajcie. Baczcie tylko, ażeby samo słowo prawdziwym było posłańcem Wolności.Myśl wasza cicha niewątpliwie do mówienia jakiś język poruszy. Czyj to jest język, nie pytajcie. Baczcie tylko, ażeby myśl sama rozniecona była kochającym Zrozumieniem.Nie myślcie jakoby jakikolwiek wysiłek na marne poszedł. Niektóre ziarno lata całe w ziemi zakopane leży, lecz prędko do życia przychodzi, gdy pobudzone dechem pierwszej sprzyjającej pory.Ziarno Prawdy we wszystkich jest ludziach i rzeczach. Zadaniem waszym nie jest Prawdę siać, lecz przygotowywać dla wykiełkowania odpowiednią porę.W wieczności wszystko jest możliwe. Dlatego nie rozpaczajcie nad ludzi wolności brakiem, lecz głoście wiadomość o uwolnieniu z jednakową wiarą i zapałem do wszystkich - tak do tęskniących, jak i nietęskniących. Bo nietęskniący zaprawdę dojdą do tęsknienia, a dziś nieopierzeni, dnia pewnego w Słońcu wymuskają piórka i skrzydłami swymi wedrą się w najdalsze i najbardziej niedostępne nieboskłonu dziedziny.Micaster: - Zasmuca nas bardzo, że po dziś dzień i pomimo naszych powtarzających się nalegań, Mistrz nie odkrył nam jeszcze sekretu swojego tajemniczego zniknięcia w wigilię Święta Winorośli. Czyżbyśmy godni nie byli jego zaufania?MIRDAD: - Ktokolwiek godzien jest miłości mojej, godzien jest z pewnością i mojego zaufania. Czyż zaufanie jest czymś więcej niż Miłość, Micasterze? Czyżbym nie dawał wam szczodrze z mego serca?Jeżeli nie mówiłem o tym wydarzeniu niesmacznym, to tylko dlatego, iż chciałem dać Szamadamowi czas na skruchę. Bo to on z pomocą dwóch obcych wyciągnął mnie siłą z Orlego Gniazda w przeddzień święta i wrzucił do Czarnej Jamy. Biedny Szamadam! Nie śniło mu się nawet, że i Czarna Jama przyjmie Mirdada jedwabistymi dłońmi i zaopatrzy go w magiczne drabiny na powierzchnię.Naronda:

121

To usłyszawszy, grozą porażeni i oniemiali, zapytać nie śmieliśmy Mistrza jak wyszedł cało z opresji, która każdemu z nas wydawała się oczywistą zatratą. I zapadło milczenie.Himbal: - Dlaczego Szamadam prześladuje naszego Mistrza, skoro Mirdad kocha Szamadama?MIRDAD:Nie mnie prześladuje Szamadam, lecz Szamadam prześladuje Szamadama.Obleczcie ślepców we władzy pozory, a będą wyłupiać oczy wszystkim widzącym, a nawet i oczy tych, którzy robią wszystko, by wzrok przywrócić im samym.Niewolnikowi dajcie wolną drogę chociażby na dzień, a obróci ten świat w świat niewolników. Pierwszymi, których obije i w kajdany zakuje będą ci, co wszystko robili, ażeby go uwolnić.Cała władza światowa, jakie by nie było jej źródło, jest oszustwem. Dlatego pobrzękuje ostrogami, wymachuje szabel-ką i galopuje wśród hałaśliwej pompy i olśniewających ceremonii, ażeby nikt nie śmiał zajrzeć do jej fałszywego serca. Swój chwiejący się tron wznosi na armatach i dzidach. Swą wymiecioną do próżna duszę dekoruje strach budzącymi amuletami i proroczymi odznakami, ażeby ciekawi nie spostrzegli jej ohydnej nędzy.Władza taka jest pospołu zaślepieniem i przekleństwem dla człowieka, który pożąda, ażeby ją sprawować. Chce się utrzy-mać za wszelką cenę, nawet za potworną cenę zniszczenia samego siebie, a także tych, co uznają jego władzę i tych, co przeciw niej walczą.W wiecznym niepokoju są ci, którzy pożądają władzy. Ci zaś, którzy są u władzy, w ciągłej są walce, ażeby ją utrzymać. Pozbawieni władzy zawsze wydrzeć się ją staraaą z rąk tych, którzy ją posiadają. Tymczasem Człowiek - ten Bóg w powijakach - stopami podeptany i stratowany kopytami, zostaje na polu bitwy nie zauważony, samotny i nie kochany.Tak wściekła jest ta walka i tak krwią obłąkani są walczący, że nikt, niestety, zatrzymać się nie chce, ażeby z twarzy uchylić malowaną

122

maskę fałszywej panny młodej i wszystkim ukazać jej monstrualną brzydotę.Uwierzcie, o mnisi, że żadna władza warta nie jest nawet mrugnięcia powieką, za wyjątkiem Świętego Zrozumienia, które jest bezcenne. Dla władzy tej za wielka nie jest żadna ofiara. Dostąpcie jej raz tylko, a sprawować ją będziecie aż do końca Czasu. I obdarzać słowa wasze będzie większa mocą, niźli moc, którą wszystkie armie świata kiedykolwiek komenderowane były; a błogosławić wasze czyny będzie większym dobrodziejstwem, niż największe dobrodziejstwa, którymi wszyscy władcy świata razem wzięci, nie mogą marzyć nawet, aby świat obsyp ać.Bo Zrozumienie jest dla samego siebie tarczą, a jego ręką mocarną jest Miłość. Nigdy nie prześladuje i nie dręczy, lecz jak rosa na spieczoną ziemię, zapada w do cna wypalone serca ludzi; a błogosławi tych, którzy jej nie chcą, niemniej niż tych, którzy się nią raczą. Pewną będąc swej wewnętrznej siły, uciekać się nie musi do żadnej siły zewnętrznej. Nieustraszoną będąc, posługiwać się nie musi strachem, jako bronią i narzędziem podporządkowywania ludzi.Świat jest tak ubogi - och, jakże ubogi - w Zrozumienie. Dlatego też usiłuje to ubóstwo pod płaszczykiem fałszywej władzy ukrywać. A fałszywa władza w obronne i zaczepne przy-mierza bije z fałszywą mocą; a jedne i drugie Strachowi oddają komendę. A Strach wykańcza je pospołu.Czyż nie było tak zawsze, że słabi robią wszystko, by ukryć swą słabość? Dlatego władza światowa i światowa przemoc, ręka w rękę idą pod pręgierzem Strachu, płacąc dzienny poda¬tek Ciemnocie wojnami, łzami i krwią. A Ciemnota łaskawie uśmiecha się do wszystkich i mówi im: Doskonale!Doskonale! - rzekł Szamadam do Szamadama, gdy posłał Mirdada do Jamy. Lecz nie pomyślał Szamadam przez chwilę, że wrzucając mnie do Jamy, wrzucił tam siebie, a nie mnie. Bo Jama nie może zatrzymać Mirdada, Szamadam zaś musi długo i ciężko pracować, ażeby pokonać jej ściany ciemne i śliskie.

123

Błyskotką jest cała władza świata. Niechaj ci raczkujący w Zrozumieniu zachwycają się nią. Lecz wam nie wolno narzucać siebie żadnemu człowiekowi. Bo to, co jest siłą narzucone, prę¬dzej czy później odebrane jest siłą.Nie pragnijcie żadnej władzy nad życiem ludzi; tego Wszechwola jest panem. Nie pragnijcie władzy nad ludzi wła-snością, bo ludzie przywiązani są tak samo bardzo do przed¬miotów jak i do życia swego, dlatego nienawidzą tych, którzy wtrącają się w ich więzy i im nie ufają. Lecz poszukujcie drogi do ludzkich serc poprzez Miłość i Zrozumienie; a gdy już raz tam zasiądziecie, lepiej będziecie mogli do ludzi trafić, żeby rozwiązać im więzy.Bo Miłość prowadzić dłoń waszą będzie, Zrozumienie zaś będzie wam przyświecać.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY ÓSMYw którym

KSIĄŻĘ BETHARU I SZAMADAM POJAWIAJĄ SIĘ W ORLIM GNIEŹDZIE. DYSPUTA POMIĘDZY KSIĘCIEM

A MIRDADEM O WOJNIE I POKOJU.SZAMADAM USIDLA MIRDADA

Naronda:Gdy tylko Mistrz mówić skończył, a my wpadliśmy w zamyślenie nad jego słowami, ciężkie kroki dały się słyszeć na zewnątrz przy akompaniamencie pomieszanych dźwięków przytłumionej rozmowy. Zaraz potem dwaj olbrzymi żołnierze uzbrojeni po zęby ukazali się w wejściu i zajęli miejsca z obu jego stron z obnażonymi, połyskującymi w słońcu szablami. Za nimi wszedł młody książę w całej okazałości insygniów władzy, wraz z Szamadamem bojaźliwie idącym z tyłu, i dwoma jeszcze żołnierzami za nim.Książę był jednym z najpotężniejszych i szeroko sławnych potentatów Gór Mlecznych. Zatrzymał się na moment u wejścia i uważnie przyjrzał twarzom niewielkiej grupy zebranej wewnątrz. Następnie

124

wlepiając swe duże i jasne oczy w Mistrza, skłonił się bardzo nisko, i rzekł:Książę: - Witaj święty człowieku! Przybyliśmy tu, aby złożyć hołd wielkiemu Mirdadowi, którego sława daleko rozniosła się po tych górach, ażeby na koniec dotrzeć do naszej odległej stol icy.MIRDAD: - Poza domem sława rydwanem ognistym jeździ, w domu zaś utyka o kulach. O tym może Senior zaświadczyć. Nie ufaj, o książę, kaprysom sławy.Książę: - Jednakże słodkie są kaprysy sławy, i słodkim jest żłobić swoje imię na ustach ludzi.MIRDAD: - Z takim samym skutkiem pisać imię na piasku plaży można, jak żłobić je na ustach ludzi. Wichry wymiotą, a fale wymyją je z piasku. Kichnięcie wydmuchnie je z ust. Jeśli nie chcesz być pogardzanym przez ludzi, nie żłób swego imienia na ich ustach, lecz wypalaj je w ich sercach.Książę: - Lecz zamknięte na wiele zamków są serca ludzi.MIRDAD: - Zamków wiele być może, lecz klucz do nich jest jeden.Książę: - Czy masz ten klucz? Bo potrzebuję go bardzo. MIRDAD: - Ty też go posiadasz.Książę: - Niestety! Wyceniasz mnie na daleko więcej, niż jestem wart w istocie. Długo szukałem klucza do serca mego sąsiada, lecz nigdzie znaleźć go nie mogłem. Jest on potężnym księciem i dąży do wojny ze mną. A ja zmuszony jestem przeciwko niemu zwrócić broń pomimo mego pokojowego usposobienia. Nie daj się zwieść diademowi memu i haftowanej klejnotami szacie, Mistrzu. Nie mogę znaleźć w nich klucza, którego szukam.MIRDAD: - Klucz ukrywają one, lecz go nie trzymają. Opóźniają twój krok, wstrzymują rękę i kierują gdzie indziej twe oczy, poszukiwania udaremniając.Książę: - Cóż Mistrz przez to rozumie? Czyż mam wyrzucić precz mój diadem i szaty, abym mógł znaleźć klucz do serca mego sąsiada?MIRDAD: - Aby zatrzymać je, sąsiada musisz stracić. Aby zatrzymać sąsiada, musisz je utracić. A stracić sąsiada oznacza stracić siebie.

125

Książę: - Nie mam zamiaru kupować przyjaźni mego sąsiada za aż taką cenę.MIRDAD: - Nie masz zamiaru kupić siebie za tak nędzną cen ę?Książę: - Kupić siebie? Nie jestem więźniem, bym musiał płacić okup. A poza tym, mam dobrze płatną i dobrze uzbrojoną armię, aby mnie broniła. Sąsiad nie może się poszczycić lepszą.MIRDAD: - Więźniem zaledwie być jednego człowieka lub jednej rzeczy, już jest niewolą zbyt gorzką do zniesienia. Więźniem być całej armii ludzi i kupy przedmiotów, wygnaniem jest bez prawa powrotu. Bo zależnym być od czegokolwiek, oznacza niewolnikiem być tego. Bądź zatem zależnym tylko od Boga. Bo więźniem być Boga, oznacza być wolnym zaprawdę.Książę: - Mam więc pozostawić siebie, swój tron i swoich poddanych bez zabezpieczenia?MIRDAD: - Nie powinieneś pozostawić siebie bez zabezpieczenia.Książę: - Dlatego utrzymuję armię.MIRDAD: - Dlatego musisz rozwiązać armię.Książę: - Lecz sąsiad od razu pochłonie me księstwo.MIRDAD: - Twoje księstwo może on pochłonąć. Lecz ciebie nie pochłonie żaden człowiek. Dwa więzienia w jedno złączone nie uczynią najmniejszego nawet zarzewia dla Wolności. Ciesz się, gdy ktoś wygania cię z więzienia twojego; lecz człowiekowi temu nie zazdrość, który przychodzi, by zamknąć się w twoim więzieniu.Książę: - Jam jest potomek rodu wsławionego męstwem w polu. Nigdy na nikim nie wymuszaliśmy wojny. Lecz kiedy wojnę wymuszono na nas, nie skradaliśmy się nigdy, ani też nigdy z pola nie schodziliśmy inaczej, jak tylko ze sztandarami łopoczącymi wysoko nad trupami wroga. Źle mi doradzasz, panie, gdy radzisz, bym pozwolił sąsiadowi postąpić po swojemu.MIRDAD: - Czyż nie powiedziałeś, że chcesz pokoju? Książę: - O tak, pokoju chcę.MIRDAD: - To nie walcz.Książę: - Lecz sąsiad mój upiera się, by ze mną walczyć; i muszę walczyć, aby pomiędzy nami zapanować mógł pokój.

126

MIRDAD: - Chcesz zabić sąsiada, żebyś mógł żyć z nim w zgodzie! Cóż za niezwykły spektakl! Nie sztuka żyć w zgodzie ze zmarłym. Lecz wielką sztuką jest w zgodzie żyć z żyjącym. Jeżeli musisz toczyć wojnę z jakimkolwiek żywym człowiekiem lub rzeczą, których gusta lub interesy nie współbrzmią czasami z twoimi, wypowiedz wojnę Bogu, za którego przyczyną są one. I wojnę wypowiedz Wszechświatowi, bo niezliczone rzeczy tam są, które nie współbrzmią z twym umysłem, martwią serce twoje i - czy chcesz tego czy nie - w twe życie ingerują.Książę: - Cóż więc mam robić, jeżeli chcę pokoju z sąsiadem, a on chce walczyć?MIRDAD: - Walcz!Książę: - Teraz radzisz mi dobrze.MIRDAD: - O tak, walcz! Lecz nie z twym sąsiadem. Walcz z wszystkimi tymi rzeczami, które wiodą do wojny między wami.Dlaczegóż sąsiad twój walczyć chce z tobą? Czyżby dlatego, iż twoje oczy błękitne są, a jego piwne? Czyżby dlatego, iż ty śnisz o aniołach, a on śni o diabłach? Czy też może dlatego, iż ty kochasz go jak siebie samego i traktujesz wszystko, co twoje jakjego?To o twoje szaty, o książę, o twój tron, o twoje bogactwo, o twoją chwałę i wszystkie te rzeczy, których więźniem jesteś, sąsi ad twój walczyć chce z tobą.Czy chcesz pokonać go bez podnoszenia na niego twej broni? Podstępem weź nad nim górę i samemu wypowiedz wojnę wszystkim tym rzeczom. Gdy przezwyciężysz je, twą duszę zich szponów wydzierając; gdy wyrzucisz je na śmieci kupę, być może sąsiad zatrzyma swój marsz, do pochwy schowa miecz swój i rzeknie do siebie samego: Gdyby rzeczy te warte wojny były, sąsiad mój nie wyrzuciłby ich na śmietnik.Jeśli zaś sąsiad twój w swym szaleństwie nie ustanie i zaj¬mie się kupą śmieci, raduj się z uwolnienia swojego od tak nie¬zdrowego ciężaru, lecz smuć się nad sąsiada losem.Książę: - A cóż z honorem moim, który jest daleko więcej wart od wszystkich mych dóbr?

127

MIRDAD: - Człowieka jedynym honorem jest być Czło¬wiekiem, Boga podobieństwem i obrazem. Wszystkie inne ho¬nory są hańbą.Przez człowieka nadany honor, łatwo przez człowieka zabra¬ny być może. Mieczem zapisany honor, łatwo mieczem zmaza¬ny być może. Żaden honor, o książę, wart nie jest zardzewiałej strzały; jeszcze mniej łzy piekącej; jeszcze mniej krwi kropli.Książę: - A wolność - wolność moja i moich ludzi - czyż nie jest warta ona największej ofiary?MIRDAD: - Prawdziwa Wolność warta jest ofiary siebie. Wojska twego sąsiada nie mogą jej zabrać; twoje wojska nie potrafią ani jej wygrać, ani jej obronić. A pole bitwy jest dla niej grobem. Prawdziwą Wolność wygrywa się i zatraca w ser¬cu.Chcesz wojnę mieć? Prowadź ją w swym sercu i walcz z sercem swoim. Rozbrój twe serce z jakichkolwiek nadziei, z jakiegokolwiek strachu i z próżnych pragnień, które czynią świat twój zapyziałym kurnikiem - a przekonasz się, iż bardziej przestronny jest niż Wszechświat cały; i kiedy tylko zechcesz, będziesz przemierzał ten Wszechświat; i nic nie stanie na twojej przeszkodzie.Taka jest jedyna wojna warta prowadzenia. Taką wojną się zajmij, a nigdy więcej nie znajdziesz czasu dla żadnych innych wojen, te bowiem mogłyby stać się dla ciebie odrażającym zezwierzęceniem i diabolicznymi sztuczkami wiodącymi do pomieszania umysłu twego i sił wyczerpania, sprawiając, iż przegrałbyś wojnę ze sobą, która zaiste jest świętą wojną. Tę wojnę wygrać, to okryć się nieprzemijającą chwałą. Lecz zwycięstwo w każdej innej wojnie, gorsze jest niż haniebna klęska. A taka jest właśnie okropność wszystkich ludzkich wojen, w których zwycięzca i pokonany na równi klęskę podzielają.Chcesz pokój mieć? Nie szukaj go w dokumentach pisanych, ani też nie staraj się wykuwać go w kamieniu nawet.Bo pióro co gryzmoli Pokój, z równą łatwością nabazgrać może Wojna; a dłuto co wykuwa Niechaj zapanuje pokój, z równą łatwością wykuje Niechaj będzie wojna. I dalej - papier i kamień, pióro i dłuto, zaniedługo zjedzą mole, zgnilizna i rdza, i cała ta alchemia wymiany

128

żywiołów. Lecz nie ponadczasowe serce Człowieka, które jest bastionem Świętego Zrozumienia.A kiedy Zrozumienie raz tylko odsłonięte zostanie, następuje zwycięstwo i Pokój zapanowuje w sercu na zawsze. Rozumiejące serce zawsze jest w pokoju nawet wśród ogłupionego woj nami świata.Nieświadome serce jest sercem podwójnym. Podwójne serce jest częścią podwójnego świata. Podwójny świat bezustannie rodzi konflikty i wojny.Zaś rozumiejące serce jest sercem pojedynczym. Pojedyncze serce jest częścią pojedynczego świata. Pojedynczy świat jest świ atem pokoju. Bo dwóch potrzeba, by rozniecić wojnę.Dlatego radzę ci tak wojować z twym sercem, ażeby pojedynczym je uczynić. Nagrodą zwycięstwa jest Pokój wieczysty.Gdy widzieć będziesz, o książę, w każdym kamieniu tron, a w każdej grocie pałac, natenczas jakże szczęśliwe będzie Słońce, aby być twym tronem, i konstelacje gwiezdne pałacami twoimi.Gdy zwykła polna stokrotka godna się stanie, by za medal ci służyć, a byle robak być twym nauczycielem - wówczas szczęśliwe będą gwiazdy pysznić się na twej piersi, a Ziemia gotowa być twoją mównicą.Gdy będziesz władał swoim sercem, cóż znaczy, kto faktycznie włada twym ciałem? Gdy cały Wszechświat jest twój, cóż znaczy, kto ma we władaniu ten czy inny skrawek Ziemi?Książę: - Słowa twe bardzo są nęcące. A mimo to wydaje mi się, że wojna jest prawem Natury. Czyż nawet ryby w morzu nie są w nieustannej wojnie? Czyż słaby nie pada ofiarą silnego? A ja nie chcę być niczyim żerem.MIRDAD: - To, co wydaje ci się wojną, jest tylko sposobem Natury, ażeby żywić się i rozmnażać. Silny pożywieniem jest dla słabego wcale nie mniej, niż słaby pożywieniem jest dla silnego. Któż zresztą jest silny, a kto słaby w Przyrodzie?

129

Natura sama jest silna; wszystko inne to zaledwie cherlaki podporządkowane woli Natury i spływające potulnie potokami Śmierci.Tylko nieśmiertelnych zaliczyć można do silnych. A Człowiek nieśmiertelny jest, o książę. O tak, potężniejszy od Natury jest Człowiek. Wżera się on w jej cielesne serce, tylko po to, ażeby swego bezcielesnego serca dosięgnąć. Rozmnaża się tylko po to, ażeby wynieść się poza samorozmnażanie.Niechaj ludzie, których nieczyste pragnienia usprawiedliwić można czystymi instynktami zwierzęcia, zwą sami siebie niedźwiedziami dzikimi, wilkami, szakalami i czymkolwiek zresztą; lecz niechaj nie kalają szlachetnego imienia Człowiek.Uwierz Mirdadowi, o książę, i bądź w pokoju.Książę: - Senior powiada mi, że Mirdad biegły jest w czarach, żeby więc w niego uwierzyć, chcę, by zademonstrował swe niektóre moce.MIRDAD: - Jeśli odkrywanie Boga w Człowieku to czary, Mirdad czarownikiem jest zatem. Czyż pragniesz doprawdy dowodu i objawienia się czarodziejstwa mojego?Popatrz, jam jest dowodem i objawieniem.Ruszaj. Czyń swoją powinność, z którąś tutaj przyszedł.Książę: - Dobrze odgadłeś, że inną mam powinność do spełnienia, niż zabawiać me uszy twymi szaleństwami. Bo książę Betharu czarownikiem jest innego rodzaju i niebawem zademonstruje swoją sztukę.(Do swoich ludzi) Przynieście łańcuchy i skujcie ręce i nogi tego Boga-Człowieka, albo też Człowieka-Boga, a pokażmy i jemu i całemu zgromadzeniu, jak nasze czarodziejstwo wygląda.Naronda:Jak bestie na żer, tak czterech żołnierzy opadło Mistrza i szybko poczęło zaciskać łańcuchy na jego rękach i stopach. Przez moment Siedmiu siedziało w paraliżującym osłupieniu, nie wiedząc jak przyjąć to, co działo się przed ich oczami - czy jako żart, czy serio. Micayon i Zamora szybsi byli w rozpoznaniu powagi ohydnej sytuacji. Rzucili

130

się na żołnierzy jak dwa rozwścieczone lwy i powaliliby ich zapewne, gdyby nie powstrzymujący, uspokajający głos Mistrza.MIRDAD: - Daj im bawić się w swe czary, porywczy Mi-cayonie. Daj im robić to, co chcą, poczciwy Zamoro. Dla Mir-dada, łańcuchy ich bardziej nie są przerażające, niż była Czarna Jama. Niechaj Szamadam cieszy się łatając autorytet swój autorytetem księcia Betharu. Ta łatka wykończy ich obu.Micayon: - Czyż mamy stać z boku, gdy nasz Mistrz pętany jest jak j akiś złoczyńca?MIRDAD: - W najmniejszym nawet stopniu nie obawiajcie się o mnie. Pozostańcie w Pokoju. Tak i wam uczynią któregoś dnia, lecz skrzywdzą siebie, a nie was.Książę: - Tak też uczynimy każdemu łajdakowi i szarlatanowi, który śmie kpić sobie z ustanowionego prawa i władzy.Ten święty człowiek (wskazując na Szamadama), jest prawowitym przełożonym tego zgromadzenia i jego słowo prawem być musi dla wszystkich. Ta święta Arka, której szczodrości zażywacie, pod moją jest ochroną. Me czujne oko pilnuje jej losów; me silne ramię nad jej dachem i jej dobrami jest rozpostarte; a miecz mój zetnie każdą rękę, która chciałaby jej zaszkodzić. Niechaj wszyscy o tym wiedzą i uważają.(Znowu do swoich ludzi). Wyprowadzić tego łotra. Jego niebezpieczne teorie o mało nie zrujnowały Arki. Mogłyby rychło zrujnować nasze księstwo i Ziemię, gdyby pozwolić im iść dalej tym samym zgubnym kursem. Niechaj je głosi od dzisiaj srogim murom lochu w Betharze. Dalej z nim.Naronda:Żołnierze wyprowadzili Mistrza, a za nimi, przepełnieni radosną dumą, wyszli książę z Szamadamem. Siedmiu szło za tą złowieszczą procesją, oczy ich odprowadzały Mistrza, ich usta zaklejone żalem, ich serca wstrząsane łzami.Mistrz szedł mocnym i pewnym krokiem, a głowa jego wzniesiona była wysoko. Uszedłszy kawałek, odwrócił się do nas i rzekł:

131

MIRDAD: - Ufajcie Mirdadowi. Nie opuszczę was, dopóki własnej Arki nie założę i oddam wam nad nią komendę.Naronda:I jeszcze długo potem słowa te dźwięczały głośno w uszach naszych, do wtóru ciężkiego pobrzękiwania łańcuchów.

ROZDZIAŁ DWUDZIESTY DZIEWIĄTYw którym Naronda opowiada jak

SZAMADAM NA PRÓŻNO PRÓBUJE PRZECIĄGNĄĆ KOMPANIONÓW NA SWOJĄ STRONĘ. MIRDAD W

CUDOWNY SPOSÓB WRACA I CAŁUJE WSZYSTKICH PRÓCZ SZAMADAMA POCAŁUNKIEM WIARY.

Naronda:Nastała zima obfita, biała i kąśliwa.Bezgłośne i bez życia stały pokryte śniegiem góry. Tylko w dolinach poniżej, dostrzec można było plamki wyblakłej zieleni z połyskującymi tu i ówdzie wstążkami ciekłego srebra wijącymi się w kierunku morza.Siedmiu pasowało się ze sobą ulegając zmiennym falom raz nadziei, to znów zwątpienia. Micayon, Micaster i Zamora skłaniali się ku nadziei, że Mistrz wróci tak, jak obiecał. Bennoon, Himbal i Abimar mieli co do tego wątpliwości. Lecz wszyscy odc zuwali posępną pustkę i dokuczliwą daremność.Arka była zimna, ponura i obca. Lodowata cisza wisiała nad jej murami, pomimo Szamadama niestrudzonych wysiłków, ażeby wnieść w nią życie i ciepło. Bo od czasu, gdy Mirdad został zabrany, Szamadam starał się zalewać nas swoją dobrocią. Podsuwał nam najlepsze jedzenie i wino, lecz ani jedzenie nie cieszyło, ani też nie ożywiało wino. Spalał olbrzymie ilości drewna i węgla, lecz ogień żadnego ciepła nie dawał. Był niewypowiedzianie grzeczny i czuły na pozór, lecz jego grzecz-ność i czułości odstręczały nas od niego coraz bardziej i bardziej.

132

Przez czas długi nawet nie wspomniał o Mistrzu. W końcu otworzył swe serce i rzekł:Szamadam: - Krzywdzicie mnie, moi kompanionowie, myśląc, iż nie lubię Mirdada. Właściwie współczuję mu z całego mego serca.Mirdad może nie być złym człowiekiem, lecz niebezpiecznym fantastą jest on, a całkowicie niepraktyczna i fałszywa jest teoria, którą wyznaje i głosi światu twardych faktów i praktyk. On i ci, którzy idą za nim, skazani są na tragiczny koniec już przy pierwszym zetknięciu z gorzką rzeczywistością. Tego jestem najzupełniej pewien i chcę uchronić moich kompanionów od tak katastrofalnej opresji.Mirdad mieć może sprytny język inspirowany nierozważno-ścią młodego wieku, lecz serce jego jest ślepe, zacięte i bezbożne. Ja zaś mam strach przed Bogiem prawdziwym w mym sercu i lata doświadczeń, które nadają memu osądowi wagę i autorytet.Któż przez tak wiele lat kierował Arką i do większej wspaniałości ją doprowadził, jeśli nie ja? Czyż nie żyłem z wami tak długo, będąc dla was zarazem bratem i ojcem? Czyż umysły nasze nie były błogosławione pokojem, a nasze dłonie przelewającą się obfitością? Dlaczegóż pozwolić obcemu burzyć to wszystko, co budowaliśmy tak długo, i zasiewać nieufność tam, gdzie ufność była panem, i walkę, tam gdzie królem był pokój?Czystym jest szaleństwem, moi kompanionowie, wypuszczać wróbla z ręki za gołębia na dachu. Mirdad chciałby, abyście opuścili tę Arkę, która tak długo dawała wam schronienie, zbliżała was do Boga, dawała wam wszystko, co tylko śmiertelnik może sobie zapragnąć i trzymała was w bezpiecznej odległości od zgiełku i udręk tego świata. Cóż on obiecywał wam w zamian? Smutki i żale, rozczarowania i nędzę z nieustanną walką o przetrwanie - to i wiele gorsze rzeczy obiecywał wam.Mirdad obiecuje Arkę zawieszoną w powietrzu, w bezgranicznej nicości - zaiste sen obłąkanego - dziecięca fantazja -nęcąca niemożliwość. Czyżby był on mądrzejszy od ojca Noego, założyciela Arki-Matki? Zaiste, boli mnie niezmiernie, iż bredniom tym dawaliście posłuch.

133

Być może zgrzeszyłem przeciwko Arce i jej świętym tradycjom, gdy odwołałem się przeciwko Mirdadowi do silnego ramienia przyjaciela mego, księcia Betharu. Lecz to wasza tylko pomyślność leżała mi na sercu i samo to usprawiedliwia moje wykroczenie. Chciałem ocalić was i Arkę, zanim będzie za późno. I Bóg był ze mną, i ocaliłem was.Radujcie się ze mną moi kompanionowie i Panu dziękujcie za oszczędzenie nam tego poczucia wielkiej hańby, z którym patrzylibyśmy na rozpad naszej Arki naszymi grzesznymi oczami. Ja przynajmniej, nie przeżyłbym tej hańby.Lecz teraz od nowa poświęcić się chcę służbie Bogu Noego i jego Arce, i służbie wam, moi kompanionowie ukochani. Szczęśliwi bądźcie jak ongiś, ażeby i moje szczęście zupełne było.Naronda:Szamadam rozpłakał się przy tych słowach, a łzy jego tym bardziej godnymi pożałowania były, bo odosobnione - jako że nie znalazły żadnego oddźwięku ani w sercach naszych, ani też w o czach.Ranka pewnego, gdy słońce rozpromieniło się nad górami po przeciągającym się od dłuższego czasu mrocznym zachmurzeniu, Zamora ujął harfę swoją i począł śpiewać:Zamora:Zamarzła jest pieśń na odmrożonych wargachMej harfy. I skuty lodem sen w lodem skutym sercuMej harfy.Gdzież jest to tchnienie, co roztopi twą pieść, O harfo moja? Gdzież jest ta ręka, co wyswobodzi sen, O harfo moja? -W Betharu lochu. Żebrzący Wietrze, leć i wyproś mi pieśń łańcuchów W lochu Betharu. Sprytny Słońca promieniu, lećże i skradnij mi sen z łańcuchów Lochu Betharu. Skrzydło orła mego jak nieba Rozpostarte było szeroko I pod nim czułem się jak król. Dziś jestem niczyj, sierotą zbłąkaną, A sowa panoszy się na niebie mym. Bo orzeł mój odfrunął do gniazda daleko -Do lochu Betharu.Naronda:

134

Łza spłynęła z oka Zamory, gdy ręce jego bez życia opadły, a głowa się nisko na harfę osunęła. Ta łza upust dała naszemu zdławionemu żalowi i otworzyła szeroko śluzy oczu naszych.Micayon zerwał się na równe nogi i wrzeszcząc wielkim głosem: Duszę się!, wypadł przez drzwi na otwarte powietrze. Zamora, Micaster i ja, podążyliśmy za nim przez dziedziniec, aż do bramy w wysokim zewnętrznym ogrodzeniu, poza które kompanionom nie wolno było wychodzić. Micayon jednym gwałtownym szarpnięciem wyrwał ciężki rygiel, rozwarł bramę i rzucił się naprzód jak tygrys z klatki uwolniony. Pozostałych trze ch szło za Micayonem.Słońce było ciepłe i jasne, a jego promienie odbite od zmar¬zniętego śniegu, nieomal oślepiające. Drzew pozbawione, po¬kryte śniegiem wzgórza, falowały przed nami tak daleko, jaktylko dosięgnąć mogło oko i wszystko wydawało się pałać fe¬erią fantastycznych odcieni światła. Wszystko dokoła nas w tak zupełnej ciszy było pogrążone, że aż drażniącej dla ucha; tylko skrzypienie śniegu pod stopami łamało ten nastrój. Powietrze, choć mroźne, tak pieściło płuca nasze, że czuliśmy się jak zro¬dzeni na nowo.Zmienił się nawet nastrój Micayona, który zatrzymał się, ażeby stwierdzić: Jak dobrze jest móc oddychać. Ach, właśnie oddychać! I naprawdę wydawało się, że po raz pierwszy zazna¬liśmy radości swobodnego oddychania i poczuliśmy znaczenie Oddechu.Uszliśmy jeszcze kawałek, gdy Micaster wypatrzył ciemny punkcik na odległym wzniesieniu. Niektórzy myśleli, że to sa¬motny wilk; inni, że głaz tchnieniem wiatru ze śniegu omiecio¬ny. Lecz punkt wydawał się poruszać w naszym kierunku, po¬stanowiliśmy zatem podążyć w tamtą stronę. Im bliżej i bliżej podchodził, tym bardziej i bardziej kształty ludzkie przybierał. Nagle Micayon wykonał wielki skok naprzód, krzycząc: To on! To on!I on to był - jego charakterystyczny, pełen gracji krok, jego majestatyczna postawa, jego szlachetnie uniesiona głowa. Swa¬wolny wietrzyk bawił się w chowanego w jego powiewających szatach i beztrosko flirtował z jego długimi, czarnymi lokami. Słońce lekko podbarwiło delikatny bursztynowy brąz jego twa¬rzy, lecz ciemne i

135

rozmarzone oczy jak przedtem iskry rzucały i słały fale ufnego spokoju i radosnej miłości. Jego wrażliwe sto¬py obute w drewniane sandały, ucałowane zostały mrozem na jaskrawo różowo.Micayon był pierwszym, który doń dobiegł i rzucił mu się do stóp, szlochając i śmiejąc się, i bełkocząc jak ktoś delirium owładnięty: Teraz dopiero przywrócona jest mi dusza moja.Pozostali trzej postąpili tak samo, lecz Mistrz podniósł ich jednego po drugim, obejmując z niewypowiedzianą delikatno¬ścią i mówiąc, gdy ich obejmował:MIRDAD: - Przyjmij pocałunek Wiary. Odtąd będziesz za¬sypiał w wierze i budził się w wierze; a Zwątpienie nie zagości na poduszce twojej, ani też nie sparaliżuje ci kroku wahaniem.Naronda:Czterej, którzy w Arce pozostali, kiedy ujrzeli Mistrza u drzwi, potraktowali go jak zjawę i mocno byli przestraszeni. Lecz gdy powitał ich każdego po imieniu i usłyszeli jego głos, padli mu do stóp, za wyjątkiem Szamadama, który pozostał jak do krzesła przytwierdzony. Mistrz zrobił i powiedział do tych trze ch to samo, co zrobił i powiedział do czterech.Szamadam patrzył pusto przed siebie i trząsł się od stóp do głowy, a twarz jego stała się trupioblada, wykrzywiły się wargi, dłonie bez celu gmerały koło pasa. Nagle zsunął się z krzesła i czołgając się na wszystkich czterech do miejsca, gdzie stał Mistrz, otoczył ramionami stopy jego i spazmatycznie rzekł z twarzą zwróconą ku podłodze: Ja też wierzę.. Mistrz podniósł go także i bez pocałowania rzekł:MIRDAD: - To Strach trzęsie Szamadama potężnym ciałem i językiem, dlatego mówi: Ja też wierzę.Szamadam dygocze i kłania się nisko przed czarami, które wyciągnęły Mirdada z Czarnej Jamy i lochu w Betharze. A Sza¬madam boi się zemsty. Niechaj umysł jego spokojnym będzie pod tym względem, a serce jego niechaj zwróci się w stronę Prawdziwej Wiary.Wiara zrodzona na fali Strachu, pianą Strachu jest zaledwie; wznosi się i opada ze Strachem pospołu. Prawdziwa Wiara nie zakwitnie

136

inaczej, jak tylko na łodydze Miłości. Jej owocem jest Zrozumienie. Jeżeli boisz się Boga, nie wierz w Boga.Szamadam (wycofując się, z oczami nadal wbitymi w podło¬gę): - Łajdakiem i wyrzutkiem jest Szamadam w swoim wła¬snym domu. Pozwól mi przynajmniej być na dziś twym sługą i przynieść ci jakieś pożywienie i coś ciepłego do ubrania. Boć przecież musisz być bardzo głodny i zmarznięty.MIRDAD: - Mam ja pożywienie nieznane kuchniom i ciepło nie pożyczone od nici wełnianej, czy też języka ognia. Mógłby Szamadam zmagazynować więcej z mego pożywienia i ciepła, a mniej z innych wiktuałów i paliw.Spójrzcie! Morze przyszło zimować na szczytach. A szczyty szczęśliwe są wdziać morze zamarznięte jako płaszcz. I szczytom ciepło w ich płaszczu.I szczęśliwym jest morze, tak nieruchomo jak zaczarowane leżeć przez jakiś czas na szczytach; lecz na jakiś czas tylko. Bo Wiosna przyjdzie i Morze jak w śnie zimowym pogrążony wąż, rozwinie się i upomni o swą chwilowo zawieszoną wolność. I znowu będzie gonić od brzegu do brzegu; i znowu będzie wznosić się w powietrze i włóczyć po niebie, i rozpryskiwać gdziekolwiek zapragnie.Lecz są ludzie jak ty, Szamadamie, których życie jest niekończącą się zimą i zimowym snem nieprzerwanym. Ci to są, którzy jeszcze znaku Wiosny nie dostali. Popatrz! Mirdad jest znakiem. Znakiem Życia jest Mirdad, a nie śmierci podzwonnym. Jak długo będziesz jeszcze zimował?Uwierz, Szamadamie, że życie, którym ludzie żyją i śmierć, którą umierają, to tylko zimowanie. A ja przychodzę, ażeby ruszyć ludzi ze snu i wywołać ich z legowisk i nor do wolności nieśmiertelnego Życia. Uwierz mi przez wzgląd na siebie, a nie na mnie.Naronda:Szamadam stał nieruchomo i nie otworzył ust. Bennoon szepnął do mnie, bym spytał Mistrza, w jaki sposób zdołał zbiec z lochu Betharu, lecz język odmówił mi posłuszeństwa i nie chciał zadać pytania, na które i tak zresztą Mistrz zaraz potem odpowiedział.

137

MIRDAD: - Loch Betharu nie jest już więzieniem. Stał się miejscem pamięci. Książę Betharu nie jest już księciem. Jest dziś tęskniącym pielgrzymem jak wy.Nawet i mroczny loch, Bennoonie, obrócony być może w oślepiającą latarnię morską. Nawet i na hardego księcia można tak wpłynąć, ażeby odłożył swą koronę na rzecz korony Prawdy. I nawet klekoczące łańcuchy skłonić można, ażeby wydawały celestialną muzykę. Nic nie jest cudem dla Świętego Zrozumienia, które jedynym jest cudem.Naronda:Słowa Mistrza dotyczące abdykacji księcia Betharu spadły jak grom z jasnego nieba na Szamadama, i ku naszemu wielkiemu pomieszaniu, opanowany został spazmem tak dziwnym i tak gwałtownym, że aż zaczęliśmy się poważnie o jego życie obawiać. Spazm zakończył się omdleniem i długo musieliśmy go cucić, zanim w końcu przyszedł do siebie.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTYw którym

MISTRZ UJAWNIA SEN MICAYONA

Naronda:Od dłuższego czasu, przed i po Mistrza powrocie z Betharu zaobserwowano, iż Micayon zachowywał się jak ktoś kłopoty mający. Zwykle na uboczu się trzymał, mówił niewiele, jadł mało i rzadko opuszczał swą celę. Sekretu swojego nie chciał nawet mnie wyjawić. I dziwiliśmy się wielce, że Mistrz ani nie mówił nic, ani też nic nie robił - choć kochał go bardzo mocno - ażeby uśmierzyć ból jego.Kiedyś, gdy wszyscy nie wyłączając Micayona, ogrzewaliśmy się przy koksowniku, Mistrz rozpoczął wykład na temat Wielkiej Nostalgii.MIRDAD:Pewien człowiek miał kiedyś sen. A oto sen, który miał:Ujrzał siebie na zielonym brzegu szerokiej, głębokiej i bezgłośnie płynącej rzeki. Brzeg tętnił życiem, wypełniony olbrzymim tłumem mężczyzn, kobiet i dzieci, w różnym wieku i różnymi mówiących

138

językami, a wszyscy mieli koła o różnych rozmiarach i barwach, które toczyli w dół i w górę brzegu. I tłum ten w odświętne przybrany był kolory, gotów weselić się i dokazywać, a zgiełk jego wypełniał powietrze. Jak morze niezmordowane falował w górę i w dół, w tę i z powrotem.On jeden nie był odświętnie ubrany, bo żadnego święta nie był świadom. I tylko on jeden nie miał do toczenia koła. I jakkolwiek mocno wysilał swe ucho, nie mógł uchwycić nawet jednego słowa z wielojęzycznego gwaru, które byłoby podobne do jego własnego języka. I jakkolwiek mocno wysilał swe oko, nie znalazł ani jednego oblicza, które by znajome mu było. I nie dość na tym - gdy tłum koło niego przepływał, rzucał znaczące spojrzenia w jego kierunku, jak gdyby rzec chciał: Kimże jest ta śmieszna istota? Wówczas powstała w nim myśl, iż jest nie je¬go to święto, a on sam obcym jest tutaj zupełnie; i poczuł ukłu¬cie w swym sercu.Wtem usłyszał potężny ryk z wyższego końca brzegu docho¬dzący i zaraz potem ujrzał jak tłumy padły na kolana, zakrywa¬jąc oczy rękami i pochylając głowy aż do ziemi samej; padając zaś rozdzieliły się na dwa rzędy, zostawiając proste i wąskie przejście na całej brzegu długości. On sam stojący pozostał w pośrodku przejścia, nie wiedząc, co robić i w którą zwrócić się stronę.Kiedy tak patrzył tam, skąd ryk wielki dobiegał, ujrzał kolo¬salnego byka językami ognia z pyska plującego i słupami dymu z nozdrzy dyszącego, pędzącego w dół przejściem z błyskawicy szybkością. Z przerażeniem wielkim patrzył na bestię rozwście¬czoną i chciał się schronić gdzieś z lewa lub prawa, lecz żadne¬go schronienia nie mógł znaleźć. Czuł się jak przytwierdzony do ziemi i pewien był swojej niechybnej zguby.Gdy byk już tak blisko był, iż stojący czuł płomienia gorąco i smród dymu, człowiek ten został w powietrze uniesiony. Byk stał pod nim, więcej jeszcze ognia i dymu wyrzucając do góry, lecz człowiek wznosił się wyżej i wyżej, i chociaż czuł ogień i dym, to jednak pewnego nabrał przekonania, że byk żadnej już krzywdy nie może mu zrobić. I kurs przybrał na drugą rzeki stronę.

139

Patrząc w dół na zielony brzeg, widział tłumy jak przedtem klęczące i byka strzelającego weń strzałami miast dymu i ognia. Słyszał świst strzał, gdy w pobliżu przelatywały, niektóre nawet szaty jego przeszywały, żadna jednakże ciała jego nie dotknęła. Na koniec byk, tłum i rzeka znikły z pola widzenia i człowiek ten odleciał.Unosił się ponad posępną, wypaloną słońcem krainą, bez jakiegokolwiek śladu życia zupełnie. Wreszcie osiadł u stóp wysokiej, stromej góry pozbawionej nie tylko źdźbła trawy, lecz nawet jaszczurki i mrówki. I poczuł, iż jedyną dla niego drogą, jest droga pod górę.Długo za bezpieczną drogą się rozglądał, lecz jedynym, co w stanie był dojrzeć, była ledwo dostrzegalna ścieżka, jaką tylko kozice chodzić mogą. I tym szlakiem iść postanowił.Jeszcze wspiąć się nie zdążył więcej niż kilkaset stóp w górę, gdy niezbyt daleko na lewo, ujrzał drogę szeroką i gładką. A kiedy stanął i już-już zboczyć chciał ze ścieżki, droga zamieniła się w ludzi strumień, którego jedna połowa pracowicie wchodziła, druga zaś rwała w dół na złamanie karku. Nieprzeliczona ciżba mężczyzn i kobiet wspinała się mozolnie i toczyła w dół bez pamięci, a tocząc się wydawała mrożące krew w żyłach lamenty i jęki.Człowiek ten przyglądał się temu dziwacznemu zjawisku przez chwilę i na myśl mu przyszło, iż gdzieś tam w górze zbocza być musi olbrzymi dom wariatów, a ci toczący się w dół są jego zbiegłymi pensjonariuszami. Powrócił więc do swej wspinaczki krętym szlakiem, to padając, to znów wstając, lecz ciągle i ciągle posuwając się wyżej i wyżej.Na pewnej wysokości strumień ludzki wysechł, a jego dno zatarło się zupełnie. I znowu człowiek ten samotnym się znalazł w obliczu posępnej góry, bez żadnej ręki wskazującej kierunek i bez żadnego głosu, który by mógł podeprzeć jego więdnącą odwagę i wzmocnić prędko spadające siły; tylko przekonanie mgliste, iż jego droga w kierunku szczytu prowadzi, na szlaku go utrzymywało.Dalej i dalej mozolił się on, krwią swoją znacząc kamienisty szlak. Po wielu serce rozdzierających znojach, dotarł do miejsca, gdzie ziemia

140

była miękka i kamieni pozbawiona. Ku swemu zachwytowi niewypowiedzianemu, ujrzał tu i ówdzie przebijające się delikatne kępki trawy; a że trawa była tak jedwabista, a ziemia tak aksamitna, a powietrze tak aromatyczne i uspo¬kajające, poczuł się jak wyprany z ostatnich resztek swych sił. Spoczął więc i zapadł w sen.Przebudziło go dotknięcie dłoni i głos do niego mówiący: Powstań! Widać już szczyt. A Wiosna oczekuje cię na szczycie.Dłoń i głos należały do niewypowiedzianie pięknej dziew¬czyny - niebiańskiej istoty - przybranej w szaty o oślepiającej białości. Ujęła delikatnie jego dłoń i powstał wzmocniony i wy¬poczęty. I ujrzał szczyt. I poczuł Wiosnę. Lecz gdy tylko pod¬niósł swą stopę, by pierwszy postąpić krok, przebudził się ze snu .Cóż zrobiłby Micayon, gdyby przebudził się z takiego snu i ujrzał sam siebie rozciągniętego na zwykłym posłaniu, otoczo¬nego czterema zwykłymi ścianami - lecz z wizją tej dziewczy¬ny żarzącą się pod powiekami i wonną promienistością tego szczytu wciąż w jego sercu świeżą?Micayon (jak użądlony): - To ja byłem tym śniącym i mój jest ten sen. Moja jest wizja tej dziewczyny i szczytu. To dręczy mnie do dziś i wytchnienia mi nie daje. Obcym się stałem dla siebie samego, bo Micayon już nie zna Micayona.Śniłem ten sen zaraz jak zabrali cię do Betharu. Jak stać się mogło, iż opowiadasz go z tak najdrobniejszymi szczegółami? Kimże ty jesteś, iż nawet ludzi sny otwartą księgą są dla ciebie?Ach, wolność tego szczytu! Ach, piękność tej dziewczyny! Jakże obskurne jest wszystko w porównaniu do tego. Własna ma dusza porzuciła mnie dla nich. I dopiero dnia tego, gdy uj¬rzałem cię idącego z Betharu, wróciła ona do mnie i poczułem spokój i moc. Lecz poczucie to opuściło mnie znów i na powrót coś ciągnie mnie od siebie nitkami niewidzialnymi.Wybaw mnie, o mój Wielki Kompanionie. Usycham z tęsk¬noty za tą wizją.MIRDAD: - Nie wiesz o co prosisz, Micayonie. Czyż chc esz być wybawionym od wybawiciela twego?

141

Micayon: - Wybawiony chcę być od tej tortury nie do zniesienia, którą jest być tak bardzo bezdomnym w świecie, tak bardzo żyjącym w zaciszu domowym. Chcę być na szczycie z dziewczyną.MIRDAD; - Raduj się, ponieważ twe serce zawładnięte zostało Wielką Nostalgią; raduj się, bo jest to nieodwołalna obietnica, iż znajdziesz twą ojczyznę i dom, i będziesz na szczycie z dziewczyną.Abimar: - Błagamy, powiedz nam więcej o Wielkiej Nostalgii. Po czym rozpoznać ją możemy?

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY PIERWSZYw którym Mirdad mówi

O WIELKIEJ NOSTALGII

MIRDAD:Jak mgła jest Wielka Nostalgia. Wydzielona z serca, otula serce, tak samo jak mgła wydzielana przez ziemię i morze, zacier a kształty ziemi i morza pospołu.I też podobnie jak mgła osieroca oko z wyraźnej rzeczywistości tworząc właściwą sobie rzeczywistość, tak i Nostalgia przytłumia uczucia serca i czyni siebie uczuciem naczelnym. I choć tak bezpostaciowa pozornie, bez celu i ślepa jak mgła, to jednak podobnie jak mgła aż roi się od nienarodzonych postaci, dobrze jest widoczna i dobrze określony cel posiada.Gorączce podobna jest też Wielka Nostalgia. Albowiem tak jak gorączka w ciele rozpalona, wysysa z ciała żywotność, trucizny jego spalając zarazem; tak też Nostalgia z tarć w sercu zrodzona, osłabia serce, kiedy pożera jego zbyteczności i śmiecie.I jak złodziej jest Wielka Nostalgia. Bo jak zakradający się złodziej ofiarę swą uwalnia od ciężaru, ale zostawia mu jątrzącą się ranę; tak i Nostalgia, kradnąc, wszystkie serca ciężary zabiera, pozostawiając je w strapieniu, obciążone zupełnym brakiem obc iążeń.Przestronny jest brzeg zielony, gdzie mężczyźni i kobiety przetańcowują, prześpiewują, przeharowują i przepłakują swe ulatujące dni. Lecz straszliwy jest ogniem i dymem buchający Byk,

142

który pęta im stopy i rzuca na kolana, i wpycha im pieśń z powrotem do gardzieli, i zasklepia spuchnięte powieki ich własnymi łzami.Szeroki też i głęboki jest nurt, który oddziela ich od drugiego brzegu. I ani wpław przepłynąć go nie mogą, ani łodzią na drugą stronę przewiosłować, ani też przeżeglować na żaglach. Niewielu - bardzo niewielu z nich - usiłuje myślą oba brzegi połączyć. Lecz wszyscy - prawie wszyscy - gorliwie wolą lgnąć do tego brzegu, gdzie każdy nie ustaje w toczeniu swego ulubionego koła Czasu.Człowiek Wielką Nostalgią owładnięty, nie ma ulubionego koła do toczenia. Wśród tak zaabsorbowanego świata, zagonionego pod Czasu presją, on tylko jest bez zajęcia i nigdzie się nie śpieszy. Wśród ludzkości tak bardzo przyzwoitej w odzieniu, manierach i mowie, on okazuje się być nagi, jąkający, niezgrabny. Nie może ze śmiejącymi się śmiać, ani z płaczącymi płakać. Ludzie jedzą i piją, i przyjemność czerpią z jedzenia i picia, on zaś je bez smaku, a każdy w jego ustach napój jałowym mu się wydaje.Inni poparowani są, albo też zajęci szukaniem partnerów; on tylko w pojedynkę chodzi, sam śpi i samemu śni sny swoje. Inni zasobni są w ziemską bystrość i mądrość; on zaś tylko jest tępy i niemądry. Inni mają przytulne kąciki, które zwą domami; on zaś jest tylko bezdomny. Inni posiadają pewne miejsca na ziemi, które zwą krajem rodzinnym i którego chwałę wyśpiewują głośno; tylko on nie ma miejsca, o którym mógłby śpiewać i które zwać by mógł ojczyzną. Bo serca jego oko tamtego brzegu wypatruje.Lunatykiem jest człowiek Wielką Nostalgią owładnięty, wśród świata na pozór jakże czujnie przebudzonego. Ciągnięty jest snem, którego ludzie wokół ani nie widzą, ani też nie czują; dlatego wzruszają ramionami i w kułak się śmieją. Lecz kiedy Strachu bóg - Byk ogniem i dymem buchający - pojawia się na widoku, zmuszeni są gryźć ziemię, gdy tymczasem lunatyk, na którego widok ramionami wzruszali i śmieli się w kułak, wy-dźwignięty jest na skrzydłach Wiary, ponad nich i ponad ich byka, i niesiony daleko na drugi brzeg, do stóp Stromej Góry.

143

Naga, ponura i zapomniana jest kraina, ponad którą som-nambulik leci. Lecz Wiary skrzydła są mocne i człowiek leci dalej.Posępna, łysa, krew w żyłach mrożąca jest góra, u stóp której ląduje. Lecz serce Wiary jest nieposkromione i człowieka serce śmiało bije dalej.Kamienisty, śliski i słabo dostrzegalny jest pod górę szlak. Lecz jedwabista jest dłoń, i pewna jest stopa, i bystre jest oko Wiary, i człowiek wspina się dalej.Na swej drodze spotyka mężczyzn i kobiety idących w znoju pod górę drogą szeroką i gładką. Są to mężczyźni i kobiety o Małej Nostalgii, którzy dosięgnąć szczytu pragną, lecz z przewodnikiem ślepym i chromym. Bo przewodnikiem ich jest wiara w to tylko, co oko zobaczyć może, a ucho dosłyszeć, i co dłoń może wyczuć, a nos i język powąchać i skosztować mogą. Jedni z nich wznoszą się nie wyżej, niż po góry kostki; inni po kolana; niektórzy dosięgają jej bioder, a bardzo niewielu do pasa. Lecz wszyscy oni spadają wraz ze swym przewodnikiem i koziołkują w dół, nie widząc nawet jaśniejącego szczytu.Czyż zobaczyć może oko wszystko, co jest do zobaczenia, albo też ucho usłyszeć wszystko, co do usłyszenia jest? Czyż wyczuć może dłoń wszystko, co jest do wyczucia, a nos powąchać wszystko, co jest do powąchania? Albo też język skosztować może wszystko, co do skosztowania jest? Tylko kiedy Wiara zrodzona z boskiej Wyobraźni z pomocą im przychodzi, zmysły naprawdę odczuwały będą, stając się drabinami do szczytu.Zmysły pozbawione Wiary są przewodnikami najbardziej zaufania niegodnymi. Choć droga ich wygląda gładko i szeroko, to jednak pełna jest zasadzek i podstępów; a ci, którzy tę drogę na Wolności szczyt obierają, albo giną po drodze, albo też poślizgnąwszy się, koziołkują z powrotem do podstaw, od których zaczęli; i tam poczekać muszą, aż zrosną się ich potrzaskane kości; i tam lizać się będą ze swych licznych ran.Ludźmi o Małej Nostalgii są ci, którzy wybudowawszy świat ze zmysłów swoich, rychło znajdują go małym i dusznym, dlatego

144

tęsknią za większym i przestronniejszym domem. Lecz zamiast poszukać innych materiałów i nowego majstra, grzebią w materiałach starych i wołają tego samego budowniczego - zmysły - ażeby im większy zaprojektował i wybudował dom. I ledwie budowę zakończyć zdołają, już okazuje się, że nowy dom jest tak samo mały i duszny jak stary. W ten to sposób ciągle burzą stare i budują nowe, i nigdy zbudować nie mogą takiego domu, który da im upragnioną wygodę i wolność. Bo zdają się na oszustów, ażeby uchronili ich przed oszustwem. I podobnie jak ryba, która z patelni wyskakuje i w ogień wpada, tak i oni uciekają od małego mirażu, po to tylko, by dać się skusić mirażowi większemu.Pomiędzy ludźmi Wielkiej i ludźmi Małej Nostalgii, plączą się nieprzebrane stada ludzi-królików, którzy żadnej nostalgii nie czują zupełnie. Zadowala ich drążenie nor i życie w nich, rozmnażanie się i umieranie; i uważają swe nory za zupełnie eleganckie, przestronne i ciepłe, i nie zamieniliby ich nawet na przepych królewskiego pałacu. I ci to pogardliwie parskają na wszystkich lunatyków, a zwłaszcza tych przemierzających odludny szlak, na którym niewiele jest śladów stóp i są trudno wid oczne.Bardziej niż orłem wysiedzianym przez podwórzową kurę i prowadzanym w stadku jej potomstwa, jest człowiek Wielkiej Nostalgii wśród swych bliźnich-ludzi. Jego bracia-kurczaki i matka-kura traktują młodego orła jak jednego z nich, posiadającego ich naturę i zwyczaje i żyjącego tak jak oni żyją; a on traktuje ich jak siebie - śniącego o swobodzie i niebach nieskończonych. Lecz zaniedługo okazuje się on obcym w stadzie i dziobanym przez wszystkich, nawet i przez matkę swoją. Lecz zew szczytów głośny jest w krwi jego i smród kojca drażniący jego nos. A mimo to znosi to wszystko w milczeniu, dopóki w pełni opierzony się nie stanie. I wówczas tnie powietrze skrzydłami i śle kochające pożegnalne spojrzenie swym dotychczaso-wym braciom i ich matce, którzy wesoło gdaczą, dziobiąc ziemię w poszukiwaniu robaków i ziarn.

145

Raduj się, Micayonie, bo proroczy jest sen twój. Wielka Nostalgia uczyniła świat twój zbyt małym i uczyniła cię obcym temu światu. Uwolniła twą wyobraźnię z uścisku despotycznych zmysłów; i wyobraźnia przyniosła ci Wiarę.A Wiara wydźwignie cię wysoko ponad ten nieruchomy, zaduszony świat i poniesie poprzez ponurą pustkę, ażeby wprowadzić cię na Stromą Górę, gdzie każda wiara musi być sprawdzona i oczyszczona z ostatnich mętów Zwątpienia.I Wiara tak oczyszczona i triumfująca, przywiedzie cię do rubieży wiecznie zielonego Szczytu i tam odda cię w ręce Zrozumienia. Wykonawszy zadanie swoje, Wiara wycofa się, a Zrozumienie będzie prowadzić twe kroki do niewypowiedzianej Wolności Szczytu, który jest prawdziwym, bezgranicznym, wszystko obejmującym domem Boga i Zwycięskiego Człowieka.Przygotuj się dobrze do egzaminu, Micayonie. Przygotujcie się dobrze wy wszyscy. Bo warto jest znieść każdy ból, ażeby móc stanąć choćby przez moment na tym szczycie. Lecz za-mie szkać na tym Szczycie na zawsze, warte jest Wieczności.Himbal: - Czy nie mógłbyś wynieść nas na twój szczyt chociażby na moment?MIRDAD: - Nie śpiesz się, Himbalu, i swego czasu czekaj. Tam gdzie ja swobodnie oddycham, ty walczysz o oddech. Tam gdzie ja chadzam lekko, ty potykasz się i sapiesz. Trzymaj się Wiary, a Wiara wykona gigantyczny czyn.Tak uczyłem Noego.Tak uczę was.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY DRUGIw którym Mirdad mówi

O GRZECHU I O ZRZUCANIU FARTUSZKÓW Z LIŚCI FIGOWYCH

MIRDAD:

146

Mówiono wam o Grzechu, więc wiedzieć powinniście, w jaki sposób Człowiek grzesznikiem się stał.I twierdzicie - nie bez podstaw zresztą - że jeśli Człowiek, obraz i podobieństwo Boga, grzesznikiem jest, to Bóg Sam źródłem Grzechu być musi. I tu oto jest pułapka dla nie podejrzewających niczego; a ja, moi kompanionowie, nie chcę, abyście w nią złapać się dali. Dlatego chcę usunąć ją z drogi waszej, ażebyście i wy ze ścieżek ludzi usuwać ją mogli.W Bogu nie ma grzechu, bo zaiste grzeszyć by Słońce musiało, dając świecy nieco ze swego światła. Ani też nie ma grzechu w Człowieku, bo grzeszyć by świeca musiała spalając się w Słońcu i łącząc się w ten sposób ze Słońcem.Lecz grzeszy świeca, która nie tylko świecić nie chce, lecz gdy zapałkę przytknąć do jej knota, przeklina i zapałkę, i rękę, która ją przytknęła. Grzech zatem w tej świecy jest, która wstydzi się płonąć w Słońcu; dlatego zasłania się i odwraca od Słońca.Człowiek nie grzeszy nie przestrzegając Prawa, lecz ściśle mówiąc, przez ukrywanie swej nieznajomości Prawa.O tak, grzech w fartuszku z liści figowych jest.Czyż nie czytaliście historii o upadku Człowieka, tak oszczędnej i naiwnej w słowach, a jakże wzniosłej i subtelnej w wymowie? Czyż nie czytaliście jak Człowiek, tuż po opuszczeniu Boskiego łona, był jak nowonarodzony Bóg - bierny, nieru-chomy, niezdolny do tworzenia? Bo choć wszystkimi atrybuta¬mi boskości obdarzony, to jednak jak niemowlęta wszystkie, był niezdolny wiedzieć, a jeszcze mniej doświadczać, swych nieskończonych możliwości i talentów.Na podobieństwo samotnego nasionka zamkniętego w prze¬pięknej buteleczce był Człowiek w ogrodzie Edenu. Ziarenko w buteleczce pozostanie ziarnkiem i nigdy cuda zapieczętowane pod jego skórką pobudzone do życia i światła nie będą, dopóki nie zostanie ukryte w glebie stosownej do jego natury, a skórka w niej nie zostanie skruszona.

147

Lecz Człowiek nie miał gleby stosownej do swojej natury, aże by mógł się w niej zasiać i wykiełkować.Jego było oblicze w żadnej pokrewnej nie odzwierciedlone twarzy. Jego było ludzkie ucho, które żadnego głosu ludzkiego nie słyszało. Jego był ludzki głos, który echem się nie odzywał z żadnego gardła ludzkiego. Jego było serce, które samotnie unisono biło.Sam - tak bardzo sam - był Człowiek wpośród świata do¬kładnie podzielonego na pary i na odpowiedni skierowanego kurs. Obcym dla samego siebie był; ani nie miał co robić, ani też wytyczonego kursu, ażeby nim iść. Raj był dla niego tym, czym wygodna kołyska jest dla niemowlęcia - stanem biernej bło gości; dobrze urządzonym inkubatorem.Drzewo wiadomości Dobrego i Złego, i drzewo Życia, po¬społu w zasięgu dłoni jego były; lecz nie wyciągał ręki, by ze¬rwać i skosztować owoc; bo jego smak i wola, jego myśli i pra¬gnienia, a nawet jego własne życie, spowite wewnątrz niego były, w oczekiwaniu na rozwinięcie powolne. On sam, same¬mu, nie mógł się rozwinąć. Dlatego zmuszony został wydać z siebie partnera dla siebie - rękę, która pomoże mu rozplątać jego liczne zawoje.Skądże indziej mógł otrzymać pomoc, jeżeli nie ze swej własnej istoty tak w pomoc zasobnej, bo tak wielki potencjał boskości mającej? I to jest najważniejsze.Nie nowym pyłem i dechem jest Ewa, lecz własnym pyłem i dechem Adama - kość z jego kości i ciało z jego ciała. Żaden inny twór na scenie się nie pojawia; lecz ten sam pojedynczy Adam podwójnym jest uczyniony - On-Adam i Ona-Adam.W ten to sposób samotne, nie odzwierciedlone oblicze zdobywa sobie towarzysza i zwierciadło; a imię, które dotąd nie odbijało się echem w żadnym ludzkim głosie, zaczyna rozbrzmiewać słodkimi refrenami po alejach Edenu; i serce, którego samotne bicia w piersi samotnej tłumione były, poczyna czuć swój puls i słyszeć bicie swoje w partnera sercu, wewnątrz piersi partnera.

148

W ten to sposób nie iskrząca stal natyka się na krzemień, który iskier wytwarza obfitość. W ten to sposób nie zapalona świ eca, zapalona z obu końców zostaje.Jedna jest świeca, jeden knot i jedno jest światło, choć wydobywające się pozornie z dwóch przeciwnych końców. I tak ziarnko z buteleczki znajduje swą glebę, gdzie wykiełkować i rozwinąć misteria swe może.Tak więc Jedność siebie nieświadoma, rodzi Podwójność, ażeby poprzez ścieranie i przeciwstawianie Dwoistości, zrozumieć mogła swą jedność. I w tym również Człowiek jest wiernym swojego Boga podobieństwem i obrazem. Bo Bóg - ta Fundamentalna Świadomość - wydaje z Siebie Słowo; a Słowo i Świadomość pospołu jednoczą się w Świętym Zrozumieniu.Nie karą jest Podwójność, lecz procesem nieodłącznym naturze Jedności i do rozwinięcia jej boskości koniecznym. Jakąż-że dziecinadą myśleć jest inaczej! Jakże dziecinnym wierzyć, że tak niesłychany proces zamknąć można w siedemdziesięciu latach, a nawet w sześćdziesięciu milionach lat!Czyż tak błahą sprawą jest Bogiem się stać?Czyż Bóg jest tak okrutnym i tak skąpym nadzorcą, że z całej tej wieczności do oddania, miałby wydzielić Człowiekowi nie więcej niż tak nikły okres jak siedemdziesiąt lat, na zjedno-czenie siebie i odzyskanie swego Raju, w pełni przytomnym swej boskości i swojej jedności z Bogiem?Długi jest kurs Podwójności i głupcami są ci, którzy chcą kalendarzem go mierzyć. Wieczność nie liczy obrotów gwiazd.Gdy Adam bierny, nieruchomy i niezdolny tworzyć podwój¬nym uczyniony został, stał się aktywny, ruchu pełny i zdolny do tworzenia i do pomnażania siebie.Lecz jakież było pierwsze działanie Adama, które podwój¬nym go uczyniło? Było to jedzenie z drzewa wiadomości Do¬brego i Złego, czyniąc świat jego tak samo podwójnym jak on sam. Rzeczy nie były już takie, jakie przedtem były - niewinne i neutralne. Lecz albo dobre, albo też złe się stały, użyteczne lub szkodliwe, przyjemne i

149

nieprzyjemne; stworzyły dwa prze¬ciwne obozy tam, gdzie dotychczas był jeden.A wąż, który nakłonił Ewę do skosztowania Dobra i Zła, czyż nie był on głębszym głosem aktywnej, choć niedoświad¬czonej Podwójności, przynaglającej się do działania i do do-świ adczania?Czyż dziwić się można, iż ta Ewa była pierwszą, ażeby głos ten usłyszeć i usłuchać? Boć przecież Ewa była jak gdyby oseł¬ką, narzędziem przewidzianym do wydobycia mocy uśpionych w p artnerze.Czyż często nie stajecie, ażeby wyobrazić sobie tę pierwszą Kobietę z tej pierwszej historii człowieczej, przekradającą się między drzewami Edenu, jej nerwy napięte, jej serce trzepoczą¬ce na podobieństwo ptaka w klatce zamkniętego, jej oczy roz¬biegane na wszystkie strony w poszukiwaniu śledzącego oka, jej cieknące usta, kiedy jej roztrzęsiona ręka sięga po owoc ku¬szący? Czyż nie wstrzymujecie oddechu, kiedy zrywa owoc i zatapia swe zęby w jego miękki miąższ, ażeby poczuć słodycz chwilową, która w wieczystą gorycz zamienić się miała dla niej i całego jej potomstwa?Czyż nie chcieliście z całego serca waszego, ażeby Bóg ubiegł jej zuchwalstwo szalone, ukazując się tuż, zanim zdołałapopełnić czyn tak nierozważny, a nie tak jak to w opowieści uczynił? A kiedy już czyn swój popełniła, czyż nie chcieliście, ażeby Adam posiadał mądrość i odwagę, i powstrzymał się, by nie być jej wspólnikiem?Tymczasem ani nie zainterweniował Bóg, ani też Adam się nie powstrzymał. Bo Bóg nie życzy sobie, ażeby Jego podobieństwo niepodobne do Niego było. Taka była Jego wola i plan, iż Człowiek ma przejść długą Podwójności drogę, ażeby rozwinąć swoją własną wolę i swój własny plan, i zjednoczyć siebie za pomocą Zrozumienia. Co do Adama zaś, to nie mógł on, nawet gdyby chciał, powstrzymać się od dzielenia owocu przez żonę podanego. Obowiązkiem nałożonym na niego było jeść, po prostu dlatego, iż żona jego jadła - bo oboje jednym ciałem byli, a każde z nich odpowiedzialne było za drugiego czyny.

150

Czyż Bóg był oburzony i gniewny, ponieważ Człowiek zjadł owoc Dobrego i Złego? Zachowaj Boże! Bo wiedział On, że Człowiek nie może nie jeść i chciał On, żeby jadł; lecz chciał On również, ażeby Człowiek zawczasu poznał konsekwencje jedzenia i wytrzymałość miał, by stawić im czoła. I Człowiek wytrzymałość miał. I Człowiek zjadł. I Człowiek konsekwencjom stawił czoła.A konsekwencją była Śmierć. Bo Człowiek stając się aktywnie podwójnym za woli Boga sprawą, niezwłocznie zmarł dla biernej jedności. Dlatego Śmierć nie jest karą, lecz fazą życia właściwą Podwójności. Bo w naturze Podwójności leży uczynić wszystkie rzeczy podwójnymi i cień każdej rzeczy zrodzić. Tak też i Adam zrodził swój cień w Ewie; a oboje dla życia swego zrodzili cień zwany Śmiercią. Lecz Adam i Ewa, choć Śmiercią zac ienieni, posiadają nadal bezcieniowe życie w życiu Boga.Nieustannym tarciem jest Podwójność, a tarcie stwarza iluzję dwóch przeciwnych stron dążących do wzajemnego unicestwienia. Po prawdzie jednak, pozorne skrajności uzupełniają się, dokonują nawzajem i ręka w rękę idą do tego samego celu -doskonałego pokoju, jedności i równowagi Świętego Zrozumie¬nia. Lecz ta iluzja w zmysłach jest zakorzeniona i tak długo istnieje, jak istnieją zmysły.Dlatego odrzekł Adam Bogu, gdy Bóg zawołał go po otwo¬rzeniu się jego oczu: Głos ja twój usłyszałem w sadzie, i zląkłem się ja dla tego, żem nagi, i skryłem się. I dalej: Niewiasta, któ¬rąś mi dał, aby była ze mną, ona mi dała z tego drzewa, i ja¬dłem.2Nikim innym nie była Ewa, jak tylko Adama własną kością i ciałem własnym. A mimo to zwróćcie uwagę na to nowonaro¬dzone ja Adama, które po otworzeniu się oczu jego, poczęło widzieć siebie jako coś odmiennego, oddzielonego i niezależne¬go od Ewy, od Boga i od całego Jego stworzenia.Iluzją było to ja. Iluzją nowo-otwartego oka była ta osobo¬wość odłączona od Boga. Ani nie miało treści, ani też prawdzi¬wym nie było. Zrodzone zostało, ażeby poprzez jego śmierć Człowiek mógł dojść do poznania swojej prawdziwej jaźni, któ¬ra jest jaźnią Boga.

151

Zniknie ono zupełnie, gdy zaciemni się oko zewnętrzne, a wewnętrzne oko oświecone zostanie. I choć kon-fundowało Adama, to jednak mocno intrygowało jego umysł i nęciło wyobraźnię zarazem. Posiadanie jaźni, którą zwać można całkowicie i wyłącznie swoją - jest zaprawdę zbyt chlubne i zbyt kuszące dla Człowieka, który nieświadom jest żadnej jaźni.Adamowi schlebiało i kusiło go jego złudne ja. I choć wstydził się jego zbytniej nierealności, czy nagości zbytniej, to jednak nie chciał z nim zerwać; zamiast tego przylgnął do niego całym sercem swoim i z całą swą pomysłowością nowonaro-W celu jaśniejszego podkreślenia faktu, iż Adam stał się świadom swojej odrębności, werset ten w niniejszym tłumaczeniu został lekko sparafrazowa¬ny, poprzez dwukrotne dodanie słowa „ja", którego nie ma w polskiej wersji Biblii; słowo to natomiast występuje w angielskiej wersji, którą posługuje się autor. Zob. lMoj. III:9-12.dzoną. I zszył razem liście figowe, i uczynił fartuszek sobie, ażeby zakryć swą nagą osobowość i trzymać ją dla siebie z daleka od wszechprzenikającego oka Boga.Tak więc Eden, ten stan błogiej niewinności, ta jedność nieświadoma siebie, odpadła od podwójnego, w liście figowe przybranego Człowieka; a miecze ogniste stanęły pomiędzy nim i Życia Drzewem.Wychodził Człowiek z Raju przez podwójną bramę Dobra i Zła; wejdzie na powrót przez pojedynczą bramę Zrozumienia. Wychodząc tyłem się odwrócił do Drzewa Życia; powracać będzie z obliczem w jego stronę zwróconym. Wybierał się w swą długą i znojną podróż zawstydzony nagością, wstyd swój starając się ukryć; podróży końca dosięgnie z czystością nie odzianą i z sercem dumnym z nagości swojej.Lecz nie stanie się to, dopóki Człowiek Grzechem nie uwolni się od Grzechu. Bo Grzech do własnego doprowadzi upadku. A gdzież jest Grzech, jeśli nie w fartuszku z figowych liści uczynionym?O tak, niczym innym Grzech nie jest, jak tylko przegrodą, która Człowiek wzniósł pomiędzy sobą a Bogiem - pomiędzy swym „ja" przelotnym i „Ja" stałym.

152

Z początku zaledwie garścią liści będąc, przegroda ta do ogromu bastionu urosła. Bo od czasu, gdy precz odrzucił niewinność Edenu, Człowiek nie ustaje w wysiłkach, gromadząc coraz więcej i więcej figowych liści i szyjąc fartuszek za fartuszkiem.Gnuśni zadowoleni są z łatania dziur w swych fartuszkach szmatami wyrzuconymi przez bardziej przedsiębiorczych sąsiadów. A każda łata na szacie Grzechu jest grzechem, bo zmierza do unieśmiertelnienia tego wstydu, który był pierwszym i bardzo dotkliwym uczuciem odłączenia od Boga.Czy Człowiek robi cokolwiek, ażeby przezwyciężyć swój wstyd? Niestety! Wszystkie wysiłki polegają na wiecznym dokładaniu wstydu do sterty wstydu i fartuszka do fartuszka.Czy Człowiek ma jakieś sztuki i nauki, poza figowymi liśćmi?Jego cesarstwa, narody, segregacje rasowe i religie na ścieżce wojennej - czyż nie są to kulty czczące liść figowy?Jego normy co dobrze a co źle, honoru i hańby, sprawiedliwości i niesprawiedliwości; jego niezliczone zasady i konwe-nan se - czyż nie są one z figowych liści fartuszkami?Jego wycenianie niewycenialnego, mierzenie niewymierzal-nego, oprawianie w ramki wszystkiego tego, co poza jakiekolwiek ramy wykracza - czyż wszystko to nie jest dalszym łataniem i tak już nieźle połatanych majtek?Jego żarłoczność przyjemności w ból obfitujących; jego chciwość bogactw, które zubożają; jego żądza panowania, która pęta nakłada i żądza wielkości, która poniża - czyż wszystko to nie są liczne kolejne fartuszki z liści figowych?W swym patetycznym pędzie, żeby zakryć swą nagość, Człowiek nałożył zbyt wiele fartuszków, które wraz z biegiem lat, tak ściśle do jego skóry przywarły, że przestał już rozróżniać pomiędzy nimi i skórą swoją. I Człowiek z trudem oddech łapie; i Człowiek apeluje o ulgę do swych licznych skór. A mimo to, w swym delirium, Człowiek zrobi wszystko, ażeby uwolnić się od swego ciężaru, za wyjątkiem jednej jedynej rzeczy, która naprawdę uwolni go od ciężaru - to znaczy od zrzucenia ciężaru. Będzie on dążył do pozbycia się swych

153

dodatkowych skór, lgnąc do nich jednocześnie ze wszystkich swych sił. Chciałby być ogołocony, a mimo to pozostać kompletnie ubrany.Czas ogołocenia jest tuż-tuż. A ja przychodzę, ażeby pomóc wam strząsnąć wasze dodatkowe skóry - te wasze fartuszki z figowych liści uczynione - byście i wy mogli pomóc wszystkim tęskniącym na świecie strząsnąć je także. Ja tylko wskazuję drogę, lecz każdy musi zrobić to sam, jakie by to zadanie bolesne nie było.Nie wyczekujcie na żaden cud, który uwolni was od siebie samych, ani też nie obawiajcie się bólu, bo nagie Zrozumienie wasz ból w wieczystą ekstazę radości obróci.Gdy zatem obaczycie się w Zrozumienia nagości, i gdy Bóg zawoła i zapyta was: Gdzie jesteście? - zawstydzonymi czuć się nie będziecie; ani też nie będziecie się obawiać; ani też kryć się przed Bogiem nie będziecie. Lecz staniecie bez drgnienia, bez pęt i bosko spokojni. I odpowiecie Bogu:Spójrz na nas, Boże - na naszą duszę, naszą istotę, naszą jedyną jaźń. We wstydzie i strachu i bólu, przemierzyliśmy dłu¬gą, kamienistą i krętą ścieżkę Dobra i Zła, którą wyznaczyłeś nam na Czasu początku. Wielka Nostalgia nagliła nasze stopy, a Wiara podtrzymywała serca nasze; a teraz Zrozumienie nasze ciężary dźwignęło, opatrzyło rany nasze, i przywiodło nas z po¬wrotem przed Twe święte oblicze, obnażonych z Dobra i Zła, z Życia i Śmierci; obnażonych ze wszystkich złudzeń Podwójno¬ści; obnażonych z każdego „ja", za wyjątkiem Twojego, wszechobejmującego JA. Bez liści figowych naszą nagość skry¬wających, stajemy przed Tobą oświeceni, bez bojaźni i wstydu. Spójrz, jesteśmy zjednoczeni. Spójrz, przezwyciężyliśmy.A Bóg obejmie was nieskończoną Miłością i zaprowadzi was prosto do Swego Drzewa Życia.Tak uczyłem Noego.Tak uczę was.Naronda:To też przez Mistrza przy koksowniku powiedziane zostało.

154

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY TRZECIw którym Mirdad mówi

O NOCY-TEJ NIEZRÓWNANEJ PIEŚNIARCE

MIRDADNaronda:Jak wygnaniec stęskniony jest rodzimych pieleszy, tak i my wszyscy tęskniliśmy do Orlego Gniazda, które lodowate wichry i śnieżne zaspy, jak zima długa, niedostępnym uczyniły.Mistrz wybrał noc Wiosenną, której oczy jedwabiste i jasne były, której tchnienie było aromatyczne i ciepłe, i której serce tętniło raźno w pełni przebudzone - ażeby w noc tę do Orlego Gni azda nas zawieść.Osiem płaskich głazów służących nam za siedzenia w dalszym ciągu tworzyło to samo prawie koło, jak kiedy opuściliśmy je owego dnia, gdy Mistrz do Betharu był wzięty. Widocznym było, iż od tamtego dnia nikt nie odwiedzał Gniazda.Każdy z nas zaaął swe zwykłe miejsce i czekał, by Mistrz mówić zaczął. Lecz on nie otwierał swych ust. Nawet i księżyc pełny spoglądający, jak gdyby przywitać nas chciał, zdawał się trw ać zawieszony na wargach Mistrza.Wodospady gór, toczące się z turni na turnię, wypełniały tę noc swymi niespokojnymi melodiami. Od czasu do czasu huknięcie sowy, albo też pieśni świerszcza przerywane nuty, drogę swą do naszych uszu znajdowały.Długo przyszło nam czekać w zapierającej dech ciszy, zanim Mistrz podniósł swą głowę i otwierając półprzymknięte oczy, począł mówić do nas w te słowa::

155

W bezruchu tej nocy, Mirdad chciałby, ażebyście pieśni Nocy posłuchali. Nakłońcie uszy wasze do chórów Nocy. Bo zaprawdę jest Noc niezrównaną pieśniarką.Z najmroczniejszych zakamarków przeszłości; z najjaśniejszych zamków przyszłości; z samych szczytów nieba i z ziemi wnętrzności, głosy Nocy wytryskują i bieżą do najdalszych kątów Wszechświata. Olbrzymimi falami toczą się i wirują wokół uszu waszych. Dobrze odciążcie wasze uszy, byście mogli słyszeć je dobrze.To co zabiegany Dzień nonszalancko wykreśli, nieśpieszna Noc przywraca z pojęcie wszelkie przechodzącym mistrzostwem. Czyż księżyc i gwiazdy nie ukrywają się w Dnia blasku?To co Dzień zatapia w galimatiasie pozorów, Noc w dal wyśpiewuje w roztropnej ekstazie. Nawet ziół sny wzmagają chór Nocy.Sferom użycz uszu swych: Gdy wirują pośród nieb -Słuchaj, jak śpiewają kołysanki Dziecku-gigantowi, uśpionemu W kołysce lotnych wydm, Królowi w żebraczych łachmanach, Gromom trzymanym w kajdanach -W powijakach Bogu.Słuchaj Ziemi - na raz rodzi, Karmi, hoduje, żeni, grzebie. W gęstym lesie dzicz grasuje, Ryczy, wyje, szarpie, rwie; Pnącza wiją się i plączą; Żuki swe mistyczne piosnki brzęczą; Ptaki wprawiają się w swych snach, Bajki łąk, strumieni pieśni; Drzewa i krzaki, i każdy dechChłepcze życie z czary śmierci.Skądś ze szczytu i z doliny; Skądś od morza i z pustyni; Skądś z powietrza i z głębin grobu Wytacza się wyzwanie Czasem spowitemu Bogu.Słuchaj matek tego świata -Jakże płaczą, jak zawodzą; Słuchaj ojców tego świata -Jakże jęczą, jak wzdychają. Słuchaj pędu ich cór i synów Do karabinu i od karabinu, Złorzecząc Bogu i Los przeklinając, Udając miłość i nienawiścią dychając, Potem strachu zachłyśnięci i zapałem, Siejąc uśmiech i zbierając łzy, Zaostrzają karminem swej krwi Furie wzbierającego potopu.

156

Słuchaj ich zgłodniałych brzuchów skurczu, I powiek spuchniętych mrugania, I zwiędłych palców macania Za nadziei swoich trupem; I serc rozdętych i spękanych Na jedną zwalonych kupę.Słuchaj diabolicznych maszyn szczęku, I wyniosłych miast miotania, I wielkich cytadel Grzmiących swej śmierci podzwonnym;I pomników sprzed lat Zbryzganych zakrzepłą krwią i błotem.Słuchaj modłów pobożnego Brzmiących razem z piskiem żądzy, I dziecka szczebiotu szczerego Z szeptem zawiścią dyszącym, I panny zaróżowionego śmiechuZ dziwki podstępnym chichotem, I zachwytu uczciwego Nad narodzin ami łotra.W każdym namiocie i chacie każdego plemienia i klanu Noc trąbi Człowieka wojenny hymn.Lecz Noc, ta wróżka, stapia razem kołysanki, Wyzwania, wojenne hymny i wszystko W pieśń dla ucha zbyt subtelną -Pieśń tak wzniosłą, w nieskończoną dal biegnącą, Tak dojrzałą melodycznie, tak głęboką, Że nawet anielskie chóry i symfonieSą hałasem przy niej i jazgotem. Taka jest triumfalna Zwycięzcy pieśń.Podobne wydmom pustynnym, Góry na łonie Nocy drzemiące, Lunatyczne głębie, gwiazdy wędrujące, Cmentarzy mieszkańcy, Święta Trójca i Wszechwola Zwyciężającego Człowieka witają i oklaskują. Szczęśliwcami są, którzy słyszą to i pojmują.Szczęśliwi ci, którzy gdy są z Nocą sami, Czują spokój, głębię i przestrzeń jak Noc; Których po ciemku w twarz nie bije zło Spłodzone przez nich po ciemku; Których powieki nie pieką samemu sprawioną łząWylaną przez bliźniego oko; Których dłonie nie świerzbią chciwością i szkodą; Których uszy szturmowane nie są sykiem żądz;Których myśli nie biją się z myślami; Których serca mrowiskiem nie są zmartwień, Mrowiących się bez końca od zarania Czasu; Którym strachy nie drążą w mózgach nor; Którzy mogą śmiało rzec Nocy: „Objaw nas Dniowi", I Dniowi powiedzieć: „Objaw nas Nocy".0 tak, potrójnie szczęśliwi są ci, Którzy gdy są z Nocą sami,

157

Czują się tak dobrze zestrojeni, tak nieruchomi, Tak nieskończeni jak Noc. Tylko dla nich Noc śpiewa Zwycięzcy pieśń.Jeśli chcecie czoła stawić potwarzy Dnia, z wzniesionymi głowami i oczami rozjarzonymi wiarą, pośpieszcie się, ażeby zaprzyjaźnić się z Nocą.Bądźcie przyjaciółmi Nocy. Dokładnie wypierzcie serca wasze w swej żyjącej krwi i w sercu Nocy je umieśćcie. Powierzcie swoje nagie tęsknoty jej łonu, i złóżcie u jej stóp wszystkie ambicje, za wyjątkiem ambicji, ażeby wolnym być poprzez Ś więte Zrozumienie. Wówczas żaden z grotów Dnia zranić was nie zdoła, a Noc zaświadczy przed ludźmi, że prawdziwymi zwycięzcami jesteście.Choć gorączkowe dni rzucają wami tu i tam, I bezgwiezdne noce owijają was w swój mrok,1 wyrzucają was na dróg rozstaje, Bez drogowskazów i śladów stóp,To bać się nie będziecie człowieka ni zdarzenia, Bo bez najmniejszej nawet wątpliwości Noce i dni, tak jak ludzie i rzeczy, Prędzej czy później szukać was będą I pokornie błagać, Abyście im przewodzić chcieli. Bo zdobyliście zaufanie Nocy. A ten, kto Nocy zaufanie ma, Z łatwością może rządzić nadchodzącym dniem.Nakłońcie ucho do serca Nocy, bo w nim bije Zwycięzcy serce.Gdybym miał łzy, złożyłbym je dziś w ofierze każdej gwieździe migocącej i pyłkowi każdemu; każdej bulgocącej strudze i świerszczowi każdemu; każdemu fiołkowi, co swą wonną du-szyczkę w powietrzu unosi; każdemu powiewowi wiatru; każ¬dej górze i dolinie; każdemu drzewu i źdźbłu trawy - całemu temu przepływającemu pokojowi i pięknu tej Nocy, wypłakał¬bym me łzy jako przeprosiny za ludzką niewdzięczność i pry¬mitywną ciemnotę.Bo ludzie, poddani ohydnego Grosza, zajęci są służeniem swemu panu, zbyt zajęci, ażeby zważać na jakikolwiek inny głos i wolę, niż pana ich wola i głos.A straszne są sprawy człowieczego pana. Zmierzają do ob¬rócenia w rzeźnię tego świata, gdzie ludzie są rzeźnikami i za¬rzynanymi. I tak, pijany zakrzepłą posoką człowiek zarzyna człowieka w przekonaniu,

158

iż ten, który więcej zarżnie, spadko¬biercą zarżniętych się stanie i odziedziczy całą ziemi obfitość i szczodrość nieba.Nieszczęsne ofiary! Czyż kiedykolwiek wilk przemienił się w jagnię rozrywając innego wilka? Czyż kiedykolwiek wąż przemienił się w gołębia dusząc i pożerając swoich bliźnich-węże? Czyż kiedykolwiek człowiek, przez zabijanie innych ludzi, odziedziczył tylko ich radości, bez smutków? Czyż kie¬dykolwiek ucho, przez zatykanie innych uszu, dostroiło się le¬piej do harmonii Życia? Albo też oko, przez wyłupianie innych oczu, na emanacje Piękna bardziej wrażliwym się stało?Czyż jest gdzieś człowiek lub ludzi tłum, który potrafi wy¬czerpać błogosławieństwo godziny jednej czy to z chleba i wi¬na, czy też z pokoju i światła? Ziemia nie rodzi więcej, niż wy¬żywić może. Nieba nie proszą się, ani też kradną środków do życ ia dla swych młodych.Kłamią którzy mówią ludziom: Jeśli chcesz żyć, zabijaj i dziedzicz po tych, których zabijasz.Czyż na cierpieniach ludzkich, łzach i krwi pomyślnie roz¬wijać się może człowiek, który nie umiał miłością ich żyć, i żyć na mleku i miodzie Ziemi, i na głębi uczuć nieba?Kłamią, którzy mówią ludziom: Każdy naród dla siebie.Czyż stonoga postąpiłaby chociaż o cal, gdyby każda z jej nóg w inną stroną niż pozostałe szła, powstrzymywała ich ruch, albo też spiskowała zniszczenia ich chcąc? Czyż ludzkość nie jest monstrualną stonogą, której licznymi nogami są narody?Kłamią, którzy mówią ludziom: Honorem jest władać, być władanym jest hańbą.Czyż nie jest woźnica osła, prowadzony tegoż osła ogonem? Czyż więzienny dozorca nie jest uwiązany do więźniów?Zaprawdę, osioł wiedzie swego woźnicę; więzień więzi swe¬go dozorcę.Kłamią, którzy mówią ludziom: Wyścigi są dla szybkich, raga należy do mocnych.

159

Bo życie nie jest wyścigiem mięśni i krzepy. Jakże często kaleka i słabeusz, do celu dochodzą szybciej niźli reszta. A na¬wet czasami i komar rozłoży gladiatora.Kłamią, którzy mówią ludziom, że nie można złego wypro¬stować inaczej, jak tylko przy pomocy zła. Jedno zło nałożone na drugie zło, nigdy nie uczyni dobra. Zostawcie zło w spokoju, a samo się wykończy.Lecz łatwo wierzą ludzie w pana swego filozofię. Grosz i jego zachłanni pobożnie wierzą i wiernie spełniają najdziksze zachcianki. A gdy Noc wyśpiewuje i głosi wybawienie - a na¬wet Samego Boga - oni ani nie ufają, ani nie zważają. A was, kompanionowie, będą uważali za lunatyków lub oszustów.Nie obrażajcie się na ludzką niewdzięczność i zjadliwe szy¬derstwo; lecz pracujcie z miłością i cierpliwością niewyczerpa¬ną nad ich wybawieniem od siebie samych i od potopu ognia i krwi, który już wkrótce na nich spadnie.Jest czas, ażeby ludzie mordować ludzi przestali.Słońce, i księżyc, i gwiazdy, od zawsze oczekują, ażeby być dostrzeżonymi i usłyszanymi, i zrozumianymi; alfabet Ziemi na rozszyfrowanie czeka; szerokie Przestrzeni szlaki na przemie¬rzenie czekają; splątana Czasu nić czeka na rozplątanie;Wszechświata woń czeka, ażeby ją wchłonąć; katakumby Bólu, czekają na zburzenie; legowisko Śmierci czeka na splądrowanie; chleb Zrozumienia czeka na skosztowanie; a Człowiek, ten Bóg w powijakach, czeka na rozwinięcie.Jest czas, ażeby ludzie przestali okradać ludzi i zjednoczyli szeregi swe skupiając się na wspólnym zadaniu. Kolosalne jest to zadanie, lecz jakże słodkie zwycięstwo. W porównaniu do tego, wszystko inne jest banalne i puste.O tak, jest czas. Lecz niewielu tylko nań zwróci uwagę. Inni muszą czekać innego wezwania - innego brzasku.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY CZWARTY w którym Mirdad mówi

160

O MATCZYNYM JAJU

MIRDAD:W bezruchu tej nocy Mirdad chciałby, abyście zastanowili się nad Matczynym Jajem.Przestrzeń i wszystko, co w niej się znajduje jest jajem, którego skorupą jest Czas. To jest Matczyne Jajo.Otaczającym to Jajo, podobnie jak powietrze Ziemię otacza, jest Bóg Rozwinięty, Makro-Bóg, Życie nieucieleśnione, nieskończone i niewysłowione.Otoczonym w tym Jaju jest Bóg Zwinięty, Mikro-Bóg, Życie ucieleśnione, i podobnie nieskończone i niewysłowione.Choć niewymierzalne miarami ludzkimi, to jednak Matczyne Jajo posiada swój limit. Mimo iż nie jest samo nieskończone, graniczy z nieskończonością z każdej strony.Wszystkie istoty i rzeczy we Wszechświecie nie są niczym innym, jak czasoprzestrzennymi jajami zawierającymi tego samego Mikro-Boga, będącego jednakże w różnych fazach rozwinięcia. Mikro-Bóg w Człowieku posiada większą możliwość czasoprzestrzennej ekspansji, niż Mikro-Bóg w zwierzęciu; a w zwierzęciu - większą możliwość ekspansji niż w roślinie, i tak dalej aż do samego dołu skali Stworzenia.Niezliczone jaja stanowiące wszystkie istoty i rzeczy, widoczne i niewidoczne, tak ułożone są wewnątrz Matczynego Jaja, iż większe pod względem ekspansji zawiera - wraz z przestrzenią pomiędzy - coraz mniejsze jaja, aż do najmniejszego, którym jest centralny nukleus zawarty w przestrzeni i czasie nieskończenie małych.Jajo wewnątrz jaja, i wewnątrz jaja - wpisując w to również całą ludzkość - a wszystkie one Bogiem zapłodnione - to Universum, moi kompanionowie.Lecz mam wrażenie, iż słowa moje zbyt śliskie są dla umysłów waszych i skłonny byłbym uczynić je bezpiecznymi i pewnymi szczeblami, gdyby jakiekolwiek słowa kiedykolwiek mogły się stać bezpiecznymi i pewnymi szczeblami drabiny, która wiedzie do

161

doskonałego Zrozumienia. Zważajcie na coś więcej niż słowa i przy pomocy czegoś więcej niż umysły wasze, jeżeli dosięgnąć chcecie wyżyn, głębin i obszarów, których Mirdad chce, abyście dosięgli.Słowa, w najlepszym przypadku, są błyskami na krótki moment horyzonty ukazującymi; ani nie są drogą do tych horyzontów; ani tym bardziej horyzontami tymi nie są. Jeżeli więc mówię wam o tym Jaju i jajach, a także o Makro-Bogu i Mikro-Bogu, nie zatrzymujcie się na literze, lecz idźcie za błyskiem. A wówczas słowa moje znajdziecie jako potężne skrzydła wspomagające wasze słabnące zrozumienie.Weźmy Naturę wokół was się roztaczającą. Czyż nie jest ona zbudowana na zasadzie jaja? O tak, w jaju do całego Stworzenia klucz znajdziecie.Jajem jest wasza głowa, serce, wasze oko. Jajem jest każdy owoc i każde nasienie w owocu. Jajem jest kropla wody i nasienie każdego żyjącego stworzenia. I niezliczone ciała niebieskie kreślące swoje mistyczne wykresy na obliczu niebios - czyż wszystkie one nie są jajami, zawierającymi kwintesencję Życia - Mikro-Boga - w różnych stadiach rozwoju? Czyż wszystko Życie bez ustanku nie wylęga się z jaja i do jaja nie powraca?Cudowny, zaprawdę, i nieustanny jest stworzenia proces. Życia pływ od powierzchni Matczynego Jaja, do jego centrum i od centrum do powierzchni, niezakłócenie przebiega. Kiedy rozszerza się w Przestrzeni i Czasie, Mikro-Bóg w centralnym nukleusie przechodzi z jaja do jaja, od najniższej do najwyższej odmiany Życia; a najniższa najmniej, zaś najwyższa najbardziejrozwinięta jest w Czasie i Przestrzeni; a czas potrzebny do przejścia z jednego jaja do następnego, różni się od mgnienia w jednych przypadkach, aż do epok w innych. I tak ten proces przebiega, po czym skorupa Matczynego Jaja zostaje przebita i Mikro-Bóg wyłania się jako Makro-Bóg.W ten to sposób rozwija się Życie, jego wzrost i postęp, lecz nie jest to sposób, w jaki ludzie mówią o postępie i wzroście. Bo dla nich wzrost jest w tłuszcz obrastaniem, a postęp pędem naprzód. Tymczasem wzrost jest wszechstronną ekspansją w Czasie i Przestrzeni, zaś postęp

162

jest ruchem biegnącym i rozciągającym się we wszystkich kierunkach jednakowo; do tyłu tak samo jak do przodu, w dół tak samo jak na boki i w górę. Dlatego ostatecznym wzrostem jest rozrost Przestrzeni; a ostatecznym postępem jest wyjście poza Czas, wtapiając się tym sposobem w Makro-Boga i dostępując Jego wolności od Czasu i Przestrzeni, która jest jedyną wolnością imienia tego godną. I taki e właśnie przeznaczenie Człowiekowi wyznaczono.Rozważcie dobrze te słowa, o mnisi. Dopóki wasza krew nie rozsmakuje w nich i rozkoszować się ich smakiem nie będzie, wysiłki wasze uwolnienia siebie i innych na niczym spełzną, dodając tylko więcej ogniw i do waszych, i do ich więzów. Mir-dad chciałby, by zrozumienie wasze takim było, abyście mogli pomóc wszystkim tęskniącym zrozumieć. Mirdad chce was uwolnić, ażebyście i wy mogli poprowadzić do Wolności plemię tych, którzy tęsknią do przezwyciężenia i wolnymi chcą być. Dlatego będzie naświetlał dalej tę zasadę jaja, a zwłaszcza te jej aspekty, które Człowieka się tyczą.Wszystkie rodzaje istnienia poniżej Człowieka zamknięte są w grupowych jajach. I tak też dla roślin istnieje tyle jaj, ile ich jest wariantów, przy czym bardziej rozwinięte, zawierają w sobie te mniej rozwinięte. I tak samo jest u owadów, ryb i ssaków; zawsze bardziej rozwinięte, zawierają w sobie wszystkie rodzaje Życia poniżej siebie, aż do centralnego nukleusa.Tak samo jak żółtko i białko wewnątrz zwykłego jaja służy żywieniu i rozwojowi zarodka kurczęcia, tak też i wszystkie jaja zamknięte w jakimkolwiek jaju, odżywiają i rozwijają bę¬dąc ego tam Mikro-Boga.W każdym kolejnym jaju Mikro-Bóg znajduje czasoprze¬strzenne pożywienie nieco odmienne od tego, które zasilało go w jaju poprzednim. Stąd różnice w czasoprzestrzennej ekspan¬sji. Rozproszony i bezpostaciowy w Gazie, staje się bardziej stężony i do postaci zbliża się w Cieczy; w Minerale zaś przy¬biera określoną postać i trwałość, cały czas pozbawionym będąc jakichkolwiek atrybutów Życia, właściwych wyższym formom. W Roślinie przybiera postać posiadającą zdolność wzrastania, mnożenia i odczuwania. W Zwierzęciu - czuje i porusza się, i rozmnaża, posiada pamięć i zaczątki

163

myśli. Lecz w Człowieku, w dodatku do tego wszystkiego, zdobywa osobowość i zdolność do kontemplowania, wyrażania siebie i tworzenia. Gwoli ścisło¬ści, tworzenie Człowieka w porównaniu do Boskiego tworze¬nia, ma się tak, jak domek z kart wybudowany przez niemowlę, do wspaniałej świątyni lub finezyjnego pałacu, zbudowanych przez najwyższej klasy architekta. Niemniej jednak jest to już tworzenie.Każdy człowiek staje się indywidualnym jajem - przy czym bardziej rozwinięty zawiera w sobie mniej rozwiniętych, plus wszystkie zwierzęce, roślinne i niższe jaja w dół, aż do centralnego nukleusa. Natomiast najwyżej rozwinięty - Zwy¬cięzca - zawiera w sobie wszystkie ludzkie i niższe od ludzkich JaJa .Rozmiar jaja zawierającego każdego człowieka mierzy się zasięgiem czasoprzestrzennych horyzontów tego człowieka. I podczas kiedy jednego człowieka świadomość Czasu obejmuje nie więcej niż krótki okres od niemowlęctwa do chwili obecnej, a jego horyzonty Przestrzeni nie wykraczają dalee niż okiem swym dosięgnąć może - kogoś innego horyzonty obejmują przeszłości odwieczne i przyszłości odległe, i obszary prze¬strzeni nie przemierzone jeszcze okiem jego.Pożywienie przewidziane dla ludzkiego rozwoju jest zawsze to samo; lecz ich zdolność pobierania i trawienia taka sama nie jest; bo nie wykluli się z tego samego jaja w tym samym czasie i miejscu. Stąd też biorą się różnice w ich czasoprzestrzennej ekspansji; i dlatego też nie ma takich dwóch, którzy by zupełnie jednakowi byli.Z tej samej spiżarni, tak obficie i tak hojnie otwartej dla wszystkich ludzi, jeden pożywia się czystością i pięknością zło¬ta - i jest syty; drugi zaś żyje samym złotem i zawsze jest głod¬ny. Myśliwy patrząc na sarnę, skłonny jest ją zabić i zjeść. Po¬eta patrząc na tę samą sarnę, niesiony jest na skrzydłach w prze¬strzenie i czasy, o których myśliwy nigdy nawet nie marzył. Micayon, żyjąc w tej samej Arce co Szamadam, śni o ostatecz¬nej wolności i szczycie uwolnienia od Przestrzeni i Czasu; Sza¬madam tymczasem ciągle jest zajęty pętaniem się coraz to dłuż¬szymi i mocniejszymi linami Czasu i Przestrzeni. Zaprawdę, Micayon i Szamadam, choć łokciami się

164

trącają, jakże daleko są od siebie. Micayon zawiera Szamadama, lecz Szamadam nie zawiera Micayona. Dlatego Micayon może zrozumieć Szama-dama, lecz Szamadam nie może zrozumieć Micayona.Zwycięzcy życie dotyka życia każdego człowieka z każdej jego strony, bo wszystkich ludzi życie zawiera. Jednakże życie żadnego człowieka nie tyka życia Zwycięzcy z żadnej strony. Dla najprostszego z ludzi, Zwycięzca wygląda jak najprostszy z ludzi. Dla wysoko rozwiniętego, wygląda jak wysoko rozwinię¬ty. Lecz zawsze są jakieś jego strony, których żaden człowiek niższy niż Zwycięzca, ani wyczuć, ani zrozumieć nie może. Stąd jego osamotnienie i poczucie istnienia na tym świecie, lecz nie bycia z nim związanym.Mikro-Bóg zamknięty być nie chce. Stara się zawsze wy¬rwać z zamknięcia Czasu i Przestrzeni, korzystając z inteligen¬cji daleko przewyższającej ludzką. U niższych istot człowiek nazywa ją instynktem. U przeciętnego człowieka ludzie zwą ją rozsądkiem. U wyżej rozwiniętego człowieka, określają to jako proroczy zmysł. I wszystkie te określenia są prawdziwe, choć ta inteligencja jest czymś więcej niż one. Jest to ta bezimienna siła, którą niektórzy trafnie nazwali Duchem Świętym, a którą Mirdad nazywa Duchem Świętego Zrozumienia.Pierwszy Syn Człowieczy, który przedarł się przez skorupę Czasu i przekroczył granice Przestrzeni, słusznie jest zwany Synem Bożym. Jego zrozumienie swojej boskości trafnie jest zwane Duchem Świętym. Pewni bądźcie, iż wy też jesteście synami Boga i w was również Duch Święty działa na swój spo¬sób . Działajcie z nim, lecz nigdy przeciwko niemu.Lecz dopóki nie przebijecie skorupy Czasu i nie przekroczy¬cie granicy Przestrzeni, niechaj żaden z was powiedzieć się nie waży: JA JESTEM BOGIEM, lecz mówcie: BÓG JEST MNĄ. To uchroni umysły wasze przed zbytnią wyniosłością i wyobra¬żeniami próżnymi, mogącymi zaśmiecić wasze serca i zwrócić przeciwko pracy Ducha Świętego, która dokonuje się w was. Bo większość ludzi działa przeciwko pracy Ducha Świętego, opóźniając tym samym swe ostateczne uwolnienie.

165

Ażeby pokonać Czas, musicie zwalczać Czas Czasem. Aby przezwyciężyć Przestrzeń, musicie pozwolić Przestrzeni pożreć Przestrzeń. Bawienie się w grzecznego gospodarza w stosunku do któregokolwiek, oznacza pozostać więźniem obu i zastawem dla końca nie mających zakusów Dobra i Zła.Ci, którzy odkryli swe przeznaczenie i pragną do końca je wypełnić, czasu nie tracą na pieszczenie Czasu, ani kroków na przemierzanie Przestrzeni. W jednym krótkim życia okresie, mogą przetoczyć epoki i powymazywać niesłychane obszary. Nie czekają na Śmierć, ażeby przeniosła ich do następnego jaja, lecz zawierzają Życiu, iż dopomoże im przebić na raz skorupy wie lu jaj.Do tego być musicie odarci ze wszystkiego, ażeby Prze¬strzeń i Czas nie miały zatrzymania w sercach waszych. Im więcej posiadacie, tym bardziej spętani jesteście. Im mniej po¬siadacie, tym mniej jesteście spętani.O tak, odarci bądźcie ze wszystkiego, za wyjątkiem Wiary waszej, Miłości i tęsknoty za uwolnieniem poprzez Święte Zrozumienie.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY PIĄTY w którym Mirdad krzesze

ISKRY NA ŚCIEŻCE DO BOGA

MIRDAD:W bezruchu tej nocy Mirdad rzuci garść iskier na ścieżkę, która do Boga prowadzi:Unikajcie dysput. Prawda jest aksjomatem i nie potrzebuje dowodu. Wszystko, co popierane być musi argumentem lub dowodem, wcześniej czy później zbite zostanie dowodem lub argumentem.Udowodnić coś, oznacza obalić jego przeciwieństwo. Udowodnienie jego przeciwieństwa, oznacza obalenie jego samego. Bóg nie posiada przeciwieństw. Jak zatem „udowodnicie" Go lub „obalicie"?Ażeby nośnikiem być Prawdy, język nie może nigdy być wykrętny, jadowity, zmienny; nie może akrobatą być, ani też grabarzem.Mówcie, ażeby ulżyć niemym. Niemi bądźcie, ażeby ulżyć sob ie.

166

Słowa łodziami są, które pływają po morzach Przestrzeni i do wielu portów zawijają. Zważajcie, co w nie ładujecie, bo -kursem swoim płynąc - na koniec towar swój rozładują przed waszymi drzwiami.Czym miotła jest dla domu, poszukiwania siebie samego są dla serca. Zamiatajcie dokładnie serca wasze.Dobrze zamiecione serce jest fortecą niezdobytą.Jako wy żywicie się rzeczami i ludźmi, tak i oni żywią się wami. Bądźcie pełnowartościową strawą dla innych, jeśli nie chc ecie otrutymi zostać.Gdy wątpliwości macie co do następnego kroku, nieruchomo stańcie.To, czego nie lubicie, nie lubi was. Polubcie to i pozwólcie mu istnieć, a usuniecie przeszkodę ze swej drogi.Przykrością najbardziej nie do zniesienia jest uznać coś za przykrość.Wybierajcie: albo posiadać wszystko będziecie, albo zupełnie nic. Nie ma drogi pośredniej.Każda zawada jest ostrzeżeniem. Odczytujcie ostrzeżenie wła ściwie, a zawada przemieni się w drogowskaz.Prosto jest bratem krzywego. Pierwsze jest skrótem; drugie zaś, drogą okrężną. Miejcie cierpliwość dla krzywego.Cierpliwość jest zdrowiem, gdy oparcie ma w Wierze. Kiedy jednak bez Wiary, jest paraliżem.Być, czuć, myśleć, wyobrażać sobie, wiedzieć - zwróćcie uwagę na kolejność głównych stadiów w obrębie ludzkiego życ ia.Strzeżcie się dawania i otrzymywania pochwał, nawet jeżeli są najszczersze i zasłużone. Co do pochlebstwa - bądźcie głusi i niemi na jego zdradzieckie przysięgi.Pożyczacie wszystko co dajecie, dopóki świadomi jesteście dawania.Po prawdzie nic dać nie możecie, co jest wasze. Dajecie ludziom tylko to, co przechowujecie dla ludzi. Tego co waszym jest - i tylko waszym - dać nie możecie, choćbyście nawet bardzo pragnęli.Zrównoważonymi bądźcie, a będziecie wzorcem i wagą dla ludzi, ażeby samych siebie mierzyli i ważyli.Nie ma biedy ni bogactw. Jest tylko zręczność w robieniu z rzeczy użytku.

167

Naprawdę biednym jest ten, który marnuje to, co posiada. Naprawdę bogatym jest ten, który właściwy robi użytek z tego, co posiada.Nawet i skórka czarnego chleba może być nieprzeliczalnym bogactwem. Nawet piwnica nafaszerowana złotem może być nędzą nie do zniesienia.Nie wahajcie się u zbiegu wielu dróg, którą z nich postępować. Dla serca poszukującego Boga, wszystkie drogi prowadzą do Boga.Podchodźcie z czcią do wszystkich postaci Życia. W najmniej znaczącej do najważniejszej ukryty jest klucz.Wszystkie działania Życia są istotne - zaprawdę, cudowne, niedoścignione i niezrównane Życie nie zajmuje się bezużytecznymi głupstwami.Ażeby opuścić mogła warsztaty Natury, rzecz musi być godna kochającej opieki Natury i być najstaranniejszym dziełem sztuki. Czyż nie jest zatem godna waszego szacunku przynajmniej?Jeśli komary i mrówki godne są szacunku, cóż mówić o waszych bliźnich-ludziach?Nie pogardzajcie żadnym człowiekiem. Lepiej być pogardzanym przez wszystkich ludzi, niż pogardzić jednym.Bo pogardzić człowiekiem, oznacza pogardzić Mikro-Bogiem, który jest w nim. A pogardzić Mikro-Bogiem w jakimkolwiek człowieku, oznacza pogardzić Nim w sobie samym. Czyż można kiedykolwiek dotrzeć do nieba, jeśli będzie się pogardzało jedynym przewodnikiem do tego nieba?Patrzcie w górę, ażeby dojrzeć, co jest na dole. Patrzcie w dół, ażeby dojrzeć, co jest w górze.Zstępujcie tyle samo, co wstępujecie; inaczej stracicie równowagę.Dziś uczniami jesteście. Jutro będziecie nauczycielami. Aby być dobrymi nauczycielami, musicie dobrymi uczniami pozostać.Nie chciejcie odchwaszczać świata ze Zła, bo nawet chwasty dobry tworzą nawóz.Gorliwość źle skierowana zbyt często zabija gorliwca.Wysokie i majestatyczne drzewa, same nie czynią jeszcze lasu. Trochę poszycia i pnączy zawsze jest konieczne.

168

Hipokryzję można sprowadzić do podziemia - na jakiś czas; nie można jej tam trzymać bez końca, ani też wykurzyć jej i zniszczyć.Ciemne pasje lęgną się i rozwijają w ciemności. Wypuśćcie je do światła, jeśli chcecie zmniejszyć ich wyląg.Jeśli z tysiąca hipokrytów uda wam się nawrócić na prostą szczerość choć jednego, wówczas zaiste, wielki będzie wasz suk ces.Stawiajcie latarnię wysoko i nie zwołujcie ludzi, ażeby ją zobaczyli. Ci, którzy potrzebują światła, nie potrzebują zaproszenia do światła.Mądrość jest ciężarem dla na wpół mądrego, w takim samym stopniu jak głupota dla głupiego. Pomagajcie na wpół mądremu dźwigać jego ciężar, a głupiego zostawcie w spokoju. Na wpół mądry nauczyć więcej go może, niż wy możecie.Często myśleć będziecie, iż droga wasza jest nie do przebycia, ponura i bezludna. Miejcie wolę i stąpajcie ciężko, a za każ dym rogiem spotkacie nowego kolegę.Nie ma drogi na bezdrożach Przestrzeni, która by jeszcze nie była uczęszczana. Tam gdzie śladów jest mało i odległe od siebie, droga jest bezpieczna i prosta, chociaż miejscami wyboista i pusta.Przewodnicy ukazać drogę mogą tym, którzy chcą, by drogę im ukazano; nie mogą zmusić ich, ażeby nią szli. Pamiętajcie, iż przewodnikami jesteście.Ażeby właściwie prowadzić, człowiek musi prowadzony być właściwie. Polegajcie na swoim Przewodniku.Wielu powie wam: Pokaż nam drogę. Lecz niewielu, zaled¬wie niewielu, powie: Prosimy cię, prowadź nas drogą.Na drodze do przezwyciężenia kilku liczy się bardziej, niż wie lu.Czołgajcie się, gdy iść nie możecie. Idźcie, gdy nie możecie biec. Biegnijcie, gdy nie możecie frunąć. Fruńcie, gdy nie mo¬żecie zatrzymać w sobie całego Wszechświata.Nie raz, nie dwa, ani nawet sto razy, przyjdzie wam pod¬nieść człowieka, który potyka się próbując za waszym przewod¬nictwem postępować. Podnoście go dotąd, aż nie będzie się więcej potykał, pamiętając, iż wy też kiedyś raczkującymi byli¬ście.

169

Namaśćcie serca i umysły wasze balsamem przebaczenia, aże byście mogli śnić pomazane sny.Życie jest gorączką o różnym nasileniu i rodzaju, w zależno¬ści od obsesji każdego człowieka; a ludzie w delirium są zaw¬sze. Błogosławieni ci są, którzy owładnięci zostali delirium Świętej Wolności, która jest owocem Świętego Zrozumienia.Gorączki ludzkie są przeobrażalne. Gorączka wojny prze¬obrazić się może w gorączkę pokoju. Gorączka gromadzenia dóbr, w gorączkę gromadzenia miłości. Taka oto jest alchemia Ducha, do której was przywołano, ażebyście praktykowali i uczyli.Głoście Życie umierającym, a żyjącym Śmierć. Lecz tym, którzy tęsknią za przezwyciężeniem, głoście uwolnienie się od obu .Wielka jest różnica pomiędzy „trzymaniem" i „byciem trzy¬manym". Trzymacie tylko to, co kochacie. To, czego nienawi¬dzicie trzyma was. Zważajcie, ażeby nic was nie trzymało.Więcej ziem niż jedna zatacza koła w pustkach Czasu i Prze¬strzeni. Wasza jest najmłodsza z rodziny, a krzepkim dzieckiem jest ona.Nieruchomy ruch - cóż za paradoks! A mimo to, taki jest ruch światów w Bogu.Spójrzcie na palce waszych rąk, jeśli wiedzieć chcecie, jak rzeczy niejednakowe mogą być jednakowe.Szansa jest zabawką mądrego. Głupcy zabawkami są szansy.Nigdy na nic nie narzekajcie. Narzekanie na rzecz jakąś jest kręceniem z niej bicza na narzekającego. Ażeby znieść ją do¬brze, trzeba wysmagać ją dobrze. Lecz żeby ją zrozumieć, trze¬ba j ą w wiernego sługę obrócić.Zdarza się często, iż łowca celując - powiedzmy - w sarnę, chybi i zabije zająca, którego obecności zupełnie był nieświa¬dom. Mądry łowca w przypadku takim powie: Właściwie to celowałem w zająca, a nie w sarnę. I dostałem mą zdobycz.Celujcie dobrze, a każdy skutek dobrym będzie skutkiem.Co do was przychodzi, waszym jest. Co ociąga się z przyj¬ściem, warte nie jest, ażeby nań czekać. Niechaj samo poczeka.Nigdy nie chybicie celu, jeżeli to, w co celujecie, celuje w was.

170

Cel chybiony zawsze jest celem osiągniętym. Niechaj serca wasze będą na Rozczarowanie odporne.Rozczarowanie jest kanią wylęgniętą w zwiotczałym sercu i wykarmioną padliną jego niespełnionych nadziei.Nadzieja spełniona matką zostaje wielu nadziei poronio¬nych. Ostrożni bądźcie oddając serca wasze w mariaż z Nadzie¬ją, j eżeli nie chcecie, ażeby w cmentarze się zamieniły.Jedno ze stu jajek ikry złożonee przez rybę zaowocowania ma szansę. A mimo to dziewięćdziesiąt dziewięć zmarnowane nie jest. Tak oto rozrzutna i zdecydowanie nie czyniąca różnicy jest Natura. Bądźcie wy tak samo rozrzutni i nie czyniący różni¬cy w zasiewaniu serc i umysłów waszych, w sercach i umysłach ludzi.Nagrody żadnej nie wyglądajcie za jakąkolwiek pracę dokonaną. Praca sama w sobie jest wystarczającą nagrodą dla pracownika, który swoją pracę kocha.Pamiętajcie o Twórczym Słowie i Doskonałej Równowadze. Gdy osiągniecie tę Równowagę poprzez Święte Zrozumienie, dopiero wówczas stać się będziecie mogli zwycięzcami, a ręce wasze z rękami Boga współpracować będą.Niechaj pokój i bezruch tej nocy wibruje w was, dopóki nie zatopicie ich w bezruchu i pokoju Świętego Zrozumienia.Tak uczyłem Noego.Tak uczę was.

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY SZÓSTYw którym Naronda opisuje

ŚWIĘTO ARKI I JEGO RYTUAŁY. PRZESŁANIE OD KSIĘCIA BETHARU O ŻYJĄCEJ LAMPIE

Naronda:Od powrotu Mistrza z Betharu, Szamadam był nadąsany i nie narzucał się. Atoli zbliżające się Święto Arki podniosło go znacznie na duchu i ożywiło, czyniąc głównodowodzącym wszystkich skomplikowanych

171

przygotowań, których osobiście doglądał żadnego nie opuszczając szczegółu.Podobnie jak Święto Winobrania, Święto Arki z jednego dnia niegdyś, rozciągnęło się do całego tygodnia barwnych obchodów i ożywionego handlu wszystkimi rodzajami towarów i innych ruchomości.Z wielu rytuałów właściwych temu świętu, do najważniejszych należało: zarżnięcie wołu, który miał być złożony w ofierze oraz rozniecenie ofiarnego ognia i od tegoż ognia zapalenie nowej lampy, która w miejsce starej miała być na ołtarzu ustawiona. Wszystko to przeprowadzane jest przez Seniora publicznie i z wielką pompą, a na koniec każdy ze zgromadzonych zapala świece od ognia nowej lampy. Te świece się następnie gasi i zazdrośnie przechowuje, chroniąc jako amulety przeciwko złym duchom. Do zwyczaju należy, ażeby po zakończeniu licznych ceremonii Senior Arki wygłosił orację.Pielgrzymi ciągnący zewsząd na Święto Arki, podobnie jak ci na Święto Winobrania, rzadko przychodzą bez jakowych prezentów i ofiar takiego lub owakiego rodzaju. Większość wsze-lako wiedzie ze sobą woły, barany i kozły, na niby prowadzone na ofiarną rzeź wraz z wołem ofiarowywanym przez Arkę, w rzeczywistości jednakże nie po to, by je zabić, lecz żeby zasilić jej żywy inwentarz.Nowa lampa to zazwyczaj dar jakiegoś księcia lub magnata Gór Mlecznych; a jako że prezent taki jest przywilejem i zaszczytem wielkim, zaś rywali wielu, zwyczaj ustanowiono ciągnięcia losów pod koniec obchodów każdorocznego Święta. Książęta i magnaci prześcigali się w gorliwości i oddaniu, a każdy starał się, ażeby jego lampa zaćmiła wszystkie poprzednie swą kosztownością, pięknem pomysłu i kunsztem wykonania.Dostarczenie tegorocznej lampy księciu Betharu przypadło w udziale. I wszyscy czekali, by ujrzeć nowy skarb; bo książę sławny był ze swej hojności, jak też i z gorliwości we wspomaganiu Arki.W wigilię tego dnia Szamadam wezwał nas i Mistrza do swojej celi i mówił do nas jak następuje, bardziej jednakowoż pijąc do Mistrza, niż do całej reszty:

172

Szamadam: - Jutrzejszy dzień jest dniem świętym; i to zobowiązuje wszystkich nas, ażeby utrzymać go takim.Jeśli były jakieś swary w przeszłości, pogrzebmy je tutaj i teraz. Arka pozwolić sobie nie może na rozprężenie pokoju w przyszłości, albo na ostudzenie swego żaru. I zachowaj Boże, gdyby stać się tak miało.Jam jest Senior tej Arki. Na mnie spoczywa ciężki obowiązek rozkazywania. Mnie nadano władzę wytyczania kierunku. Władza i prawo spadły na mnie przez sukcesję, jako i bez wątpienia padną one na jednego z was, gdy ja umrę i odejdę. Tak jak ja swego doczekałem się czasu, tak i wy swego czasu czekajcie.Jeżeli skrzywdziłem Mirdada, niechaj wybaczy mi błąd.MIRDAD: - Mirdada nie skrzywdziłeś; lecz bardzo boleśnie skrzywdziłeś Szamadama.Szamadam: - Czyż Szamadamowi nie wolno swobodnie skrzywdzić Szamadama?MIRDAD: - Swobodnie popełniać zło? Cóż za niestosowne i rażące słowa! Bo zło popełnić nawet w stosunku do własnego „ja", oznacza niewolnikiem się stać swojego zła. Zaś popełniać zło w stosunku do innych, oznacza stać się niewolnika niewolnikiem. Ach, wielki jest zaiste ciężar zła.Szamadam: - A jeśli ja chcę dźwigać moje zło, cóż tobie dotego?MIRDAD: - Czyż powie chory ząb do ust: „Cóż tobie do mojego bólu, jeżeli znieść go mam zamiar?"Szamadam: - Och, zostaw mnie, nie wtrącaj się do mnie. Zabierz swą ciężką rękę ode mnie i przestań mnie zwodzić swym chytrym językiem. Pozwól mi dożyć moich dni, tak jak żyłem i działałem dotąd. Idź i buduj swoją arkę gdzie indziej, lecz tę Arkę zostaw w spokoju. Świat jest obszerny wystarczająco dla ciebie i dla mnie, i dla twojej arki, i mojej. Jutro jest mój dzień. Stój z boku i daj mi spełniać me zadania; bo żadnej nie ścierpię ingerencji ze strony któregokolwiek z was.Ostrzegam was. Mściwość Szamadama jest tak samo straszna j ak Boska. Ostrzegam was. Uważajcie.

173

Naronda:A gdy wyszliśmy z celi Seniora, Mistrz lekko potrząsnął głową i rzekł:MIRDAD: - Serce Szamadama jest ciągle Szamadama sercem.Naronda:Dnia następnego, ku wielkiemu Szamadama zadowoleniu, ceremonie odbywały się zgodnie z przewidzianym programem i bez żadnych niestosownych incydentów, aż do momentu, gdy nowa lampa zaprezentowana i zapalona być miała.W tymże to momencie zauważono bardzo wysokiego i oka¬załego mężczyznę ubranego na biało, który z trudem za pomocą swych łokci w kierunku ołtarza przez gęsty tłum się przedzierał. I zaraz szmer poszedł od ust do ust, iż człowiek ten jest osobi¬stym księcia Betharu posłańcem, nową lampę niosącym; a wszyscy spragnieni byli, ażeby choć okiem rzucić na kosztow¬ny skarb.Szamadam skłonił się bardzo nisko posłańcowi, w przekona¬niu - jak i cała reszta - iż bezcenny dar na nadchodzący rok przynosi. Lecz mężczyzna, powiedziawszy coś półgłosem Sza-madamowi, wyjął pergamin z kieszeni i wyjaśniwszy, że jest to posłanie od księcia Betharu, które zobowiązany był osobiście dostarczyć, czytać począł:Od byłego księcia Betharu do wszystkich bliźnich z Gór Mlecznych, zgromadzonych dnia dzisiejszego w Arce - pokój i braterska miłość.Mego gorliwego oddania Arce wszyscy jesteście żyjącymi świadkami. Jako iż honor darowania lampy na rok ten mnie przypadł w udziale, nie szczędziłem ani pomyślunku, ani kosz¬tów, ażeby dar mój Arki był godzien. I me wysiłki sowicie wyna¬grodzone zostały. Bo lampa, którą zamożność ma i mego rze¬mieślnika spryt wytworzyły, zaprawdę cudem widomym była.Lecz Bóg był dobry i wyrozumiały, i nie zechciał ukazać mej nieszczęsnej marności. Bo doprowadził mnie w tym czasie do lampy, której światło jest olśniewające i nie dające się ugasić, której piękno jest niedoścignione i bez skazy. Gdy tę lampę uj¬rzałem, wstyd mnie nieopisany ogarnął, iż mogłem przez mo¬ment nawet myśleć o jakiejś wartości mojej lampy. Na śmietnik ją więc wyrzuciłem.

174

To tę lampę, nie ludzkimi rękami ukutą, żarliwie polecam wam wszystkim. Na niej niechaj oczy wasze ucztują, i od niej zapalajcie swe świece. Spójrzcie, jest w waszym zasięgu. A imię jej jest MIRDAD.Abyście światła jego godni byli.Jeszcze posłaniec doczytać ostatnich słów nie zdążył, gdy Szamadam, który u jego boku stał, ni z tego ni z owego zniknął, jak gdyby duchem był. Imię Mistrza rozszumiało się wśród ciżby, jak poryw potężnego wichru na puszczy. Wszyscy chcieli zobaczyć żyjącą lampę, o której w swym posłaniu tak nęcąco mówił książę Betharu.Następnie ujrzano Mistrza wspinającego się po schodach ołtarza i stającego w obliczu tłumu. I w jednej chwili ta falująca masa ludzi, jednym człowiekiem się stała, uważnym, gorliwym i czujnym. Wówczas Mistrz powiedział, i rzekł:

ROZDZIAŁ TRZYDZIESTY SIÓDMYw którym

MISTRZ OSTRZEGA TŁUMY PRZED POTOPEM OGNIA I KRWI, WSKAZUJE DROGĘ UCIECZKI I NA WODĘ

SPUSZCZA SWOJĄ ARKĘ

MIRDAD:Czegóż oczekujecie od Mirdada? Wysadzonej klejnotami złotej lampy, ażeby udekorować ołtarz? Lecz ani nie jest Mir-dad złotnikiem, ani jubilerem, aczkolwiek latarnią jest i przystanią.A może oczekujecie talizmanów przed złymi oczami chroniących? O tak, wiele ma Mirdad talizmanów, lecz innego rodzaju.A może oczekujecie światła, przy którego pomocy będziecie postępować, każdy z was ugruntowaną własną ścieżką? Jakież to dziwne zaiste! Macie przecież słońce, księżyc, gwiazdy - a mimo to boicie się potknąć i upaść? W takim razie zatem, albo oczy wasze niezdatne są, ażeby za przewodnika wam służyć; albo też światło jest zbyt skąpe dla oczu waszych. A który z was obejść się może bez oczu? Któż oskarży Słońce o skner-stw o?

175

Jakiż pożytek z oka, które stopę ostrzega przed potknięciem na ścieżce, lecz pozwala krwawić i potykać się sercu, gdy po omacku ścieżki próżno szuka?Jakiż pożytek ze światła wprawdzie przepełniającego oko, lecz pozwalającego duchowi być pustym i nieoświeconym?Czegóż wyglądacie od Mirdada? Jeśli to ma być widok serc i dusz w świetle skąpanych, którego pragniecie, i o który krzyk podnosicie, to zaprawdę nie krzyczycie na próżno. Bo ja zajmuj ę s ię duchem i sercem Człowieka.Cóż przywiedliście jako ofiarę na Święto, które jest świętem wspaniałego przezwyciężenia? Czyż nie przyprowadziliście kozłów, i baranów, i wołów? Jakże niską cenę za zbawienie zapłacić chcecie! A może raczej - jak tanie jest zbawienie, które chcecie kupić.Żadną dla człowieka chwałą nie jest kozę przewyższyć. I zaprawdę, dla każdego człowieka wielką jest hańbą ofiarowywać biednej kozy życie jako okup za swoje.Cóż uczyniliście, ażeby dołożyć swój wkład w ducha Święta tego, które jest świętem Wiary nieograniczonej i odgórnie naka-zan ej Miłości?O tak, co prawda odprawiliście najprzeróżniejsze rytuały i odmruczeliście wiele modlitw. Lecz zwątpienie towarzyszyło każdemu ruchowi waszemu, a nienawiść dopowiadała „Amen" do modlitwy każdej.Czyż nie jesteście tutaj, ażeby święcić Potopu pogromienie? Jak to się stało, iż święcicie zwycięstwo, które zwyciężonymi was uczyniło? Bo ujarzmiając swoje głębiny, Noe nie ujarzmił waszych, lecz zaledwie wskazał wam drogę. I spójrzcie - wasze głębiny pełne są złości i gotowe zatopić wasz statek. Dopóki swojego potopu nie przezwyciężycie, warci nie jesteście tego Ś więta.Każdy z was jest potopem, arką i kapitanem. I dopóki nie dojdziecie do dnia, kiedy mogli będziecie przybić do świeżo zmytej i dziewiczej ziemi, nie śpieszcie się z celebrowaniem zwycięstwa.A teraz dowiecie się, w jaki sposób Człowiek stał się potopem dla siebie samego.

176

Kiedy Święta Wszechwola rozszczepiła Adama na dwoje, ażeby mógł poznać siebie i urzeczywistnić swą jedność z Jednym, stał się on mężczyzną i kobietą - czyli nim-Adamem i nią-Adamem. Zalany wówczas został pragnieniami, które są Podwójności potomstwem - pragnieniami tak licznymi, o tak nieskończonej ilości odcieni, o tak wielkim znaczeniu, tak ekstrawaganckimi i płodnymi, iż od dnia tego Człowiek jest wrakiem dryfującym na ich falach. Jeszcze jedna fala nie zdąży wydźwignąć go na zawrotne wyżyny, a już inna ściąga go na dno. Bo pragnienia jego w parze chodzą, i tak samo jak on są podwójne. I choć dwie sprzeczności w istocie uzupełniają się nawzajem, to dla ignoranta jednakże, zdają brać się za bary i zadawać ciosy, nigdy nawet na moment nie ogłaszając zawieszenia broni.Taki oto jest potop, któremu Człowiek piersi swej nadstawiać musi godzina za godziną i dzień za dniem, przez całe swoje długie i żmudne podwójne życie.Taki oto jest potop, którego potężne fontanny wytryskują z serca i zagarniają was w swym pędzie.Taki oto jest potop, którego tęcza nieba waszego nie zaszczyci, dopóki niebo wasze zaślubione ziemi nie będzie i uczynione z nią jednym.Od czasu, kiedy Adam zasiał siebie w Ewie, ludzie zbierają same potopy i trąby powietrzne. Gdy przeważają pasje jakiegoś rodzaju, życie ludzi z równowagi wytrąconym zostaje i pochłania ich odmęt takiego lub owakiego potopu, ażeby równowaga przywrócona być mogła. A nigdy do równowagi nie dojdzie, dopóki ludzie nie nauczą się ugniatać wszystkich swoich pragnień w dzieży Miłości i piec z nich chleb Świętego Zrozumienia.Ten potop, który ogarnął Ziemię za czasów Noego, nie był ani pierwszym, ani też ostatnim w dziejach człowieczeństwa. Zaznaczył się jedynie wysoko w długim szeregu niszczycielskich potopów. Potop ognia i krwi, który niebawem Ziemięogarnie, bez cienia wątpliwości przekroczy ten znak. Czy przygotowani do unoszenia się na powierzchni jesteście, czy pogrą-żen i być chcecie?

177

Niestety! Zbyt jesteście zajęci dokładaniem ciężaru na ciężar; zbyt zajęci oszołamianiem krwi waszej przyjemnościami w ból obfitującymi; zbyt zajęci wytyczaniem dróg, które was prowadzą donikąd; zbyt zajęci wyszukiwaniem ziarna na podwórkach spichlerzy Życia, zaglądając jedynie przez dziurkę od klucza do wnętrza. Jakże chcecie nie pójść pod wodę, o moi zbłąkani?Wy, zrodzeni, by wzbić się wysoko, by bezgraniczne przestrzenie przemierzać, by Wszechświat w skrzydłach swoich zamknąć - zamknęliście siebie w kojcach wygodnych konwenansów i wierzeń, które pętają wam skrzydła, osłabiają wzrok i paraliżuj ą muskuły. Jakże chcecie przedrzeć się przez nadchodzący potop, moi zbłąkani?Wy, obrazy i podobieństwa Boże, zbrukać już nieźle zdążyliście podobieństwo i obraz. Wasze majestatyczne postaci tak już skarlały, iż rozpoznać ich nie jesteście w stanie. Wasze boskie oblicza błotem pomazaliście i zamaskowaliście licznymi błazeńskimi maskami. Jakże chcecie stawić czoła potopowi, przez was samych spuszczonego ze smyczy, moi zbłąkani?Dopóki Mirdada słuchać nie będziecie, ta Ziemia nigdy dla was nie będzie niczym innym jak grobem, a Niebo niczym innym jak całunem nie będzie. A przecież jedno dano wam za kołyskę, drugie zaś za tron.Powiadam wam raz jeszcze, wy jesteście potopem, arką i kapitanem. Wasze pasje to potop. Wasze ciało to arka. Wasza wiara jest kapitanem. Lecz wszystko to przenikającą jest wola wasza. A ponad tym wszystkim czuwa wasze zrozumienie.Upewnijcie się, iż uszczelniona jest arka i zdatna do spuszczenia na wodę; lecz nie marnujcie czasu na to tylko; albowiem czy to czas na żeglowanie nigdy dla was nie nadejdzie, albo też razem ze swą arką zgnijecie w końcu i z miejsca zatoniecie.Upewnijcie się, iż kapitan kompetentny jest i opanowany. Lecz ponad wszystko, uczcie się wyglądać źródeł potopu i ćwiczyć wolę waszą, ażeby osuszać je jedno po drugim. Wówczas dopiero wody opadną i w końcu wyczerpią się zupełnie.Wypalcie pasje, jeżeli nie chcecie, ażeby wypaliły was.

178

Nie patrzcie pasji w usta, ażeby sprawdzić czy jadowitego węża kły posiada, czy też miodem wypełnione szczęki. Pszczoła zbierająca z kwiatów nektar, zabiera też i ich truciznę.Nie przyglądajcie się pasji obliczu, ażeby sprawdzić czy urodziwa jest, czy szkaradna. Bardziej dla Ewy pysk Węża urodziwy był, niż oblicze Boga.Ani też nie kładźcie pasji na szalę, ażeby sprawdzić jej ciężar. Któż może porównać ciężar diademu z góry ciężarem? A mimo to zaprawdę, diadem jest cięższy znacznie niźli góra.I takie pasje są, które za dnia niebiańskie kolędują ballady, lecz syczą, i gryzą, i żądlą pod osłoną nocy; i pasje tłuste, otyłe radością, które prędko się obracają w szkielety smutku; i pasje o miękkim spojrzeniu i miłe w zachowaniu, które ni z tego ni z owego bardziej niż wilki żarłoczne się stają, bardziej niż hieny zdradzieckie; i pasje, póki ich nie tykać, słodszą niż róże woń rozsiewające, lecz gorzej niż skunks i padlina cuchnące, gdy tylko się ich dotknie i wyrwać próbuje.Nie przesiewajcie pasji waszych na dobre i złe, bo to marnowanie wysiłku. Dobro uchować się bez zła nie może; zło nie gdzie indziej zapuszcza korzenie, jak w dobrym.Jedno jest drzewo Dobrego i Złego. Jeden owoc jest z niego. Nie zaznacie smaku Dobra, bez jednoczesnego poznania smaku ła .Sutka, która mlekiem Życia was karmi, ta sama jest, co mleko Śmierci wydaje. Ta ręka, co w kołysce was buja, tą samą jest ręką, która kopie wam grób. Taka jest, moi zbłąkani, natura Podwójności. Nie bądźcie aż tak próżni i zawzięci, ażeby próbować ją zmieniać. Nie bądźcieaż tak głupi, ażeby na połowy próbować je rozdzielać - tę, co wam się podoba zachować, a drugą precz odrzucić.Chcecie być panami Podwójności? Traktujcie ją ani jako dobrą, ani też jako złą.Czyż nie kwaśnieje w ustach waszych mleko życia i śmierci? Czyż oto nie przyszedł czas, ażeby przepłukać usta czymś, co dobre nie jest ni złe, ponieważ przewyższa i jedno i drugie? Czyż oto nie przyszedł wytęskniony przez was czas, na owoc ni słodki, ni gorzki, ponieważ przez drzewo Dobrego i Złego nie zrodzony?

179

Chcecie być wolni od Podwójności okowów? Wyrwijcie zatem precz jej drzewo - drzewo Dobra i Zła - z serc waszych. O tak, wyrwijcie jego korzeń i gałąź, ażeby ziarno Życia Boskiego, nasienie Świętego Zrozumienia, które jest poza wszelakim dobrem i złem, wykiełkować i rozrosnąć się tam mogło.Jakże jest smutne posłanie Mirdada - powiecie. Okrada nas z radości jutra oczekiwanego. Czyni nas oniemiałymi, obojętnymi świadkami życia, podczas kiedy my chcemy być wrzaskliwymi przeciwnikami. Bo słodkim jest spierać się bez względu na wynik. I słodko jest ryzykować pogoń, nawet gdyby zdobycz niczym innym jak tylko błędnym ognikiem nie była.Tak więc mówicie w sercach swoich zapominając, iż serca wasze waszymi nie są tak długo, dopóki dobre i złe pasje rządy w nich trzymają.Ażeby mistrzami być swoich serc, ugniećcie wszystkie pasje wasze - dobre i złe - w jednej dzieży Miłości, byście mogli upiec je w piecu Świętego Zrozumienia, gdzie cała podwójność w Bogu się jednoczy.Zaprzestańcie kłopotać świat i tak już kłopotami przeładowany.Jakże możecie nadzieję mieć na czystą wodę ze studni, do której wrzucacie bez przerwy wszystkie śmiecie i błoto? Czyżwoda w stawie czysta będzie i ustana, jeżeli mącić ją będziecie co chwilę?Nie zaciągajcie weksli na spokój od kłopotami przepełnionego świata, ażebyście nie zaciągnęli weksli na Kłopot.Nie zaciągajcie weksli na miłość od nienawidzącego świata, aże byście nie zaciągnęli weksli na Nienawiść.Nie zaciągajcie weksli na życie od umierającego świata, ażebyście nie zaciągnęli weksla na Śmierć. Świat nie może zapłacić wam żadną inną monetą, jak tylko swoją własną, która jest monetą dwustronną.Lecz zaciągajcie weksle na waszą nieskończoną Boską Jaźń, która tak zasobna jest w spokojne Zrozumienie.Nie stawiajcie żądań światu, których nie postawilibyście samym sobie. Ani też nie stawiajcie żądań żadnemu człowiekowi, których jemu nie pozwolilibyście sobie postawić.

180

A czymże jest to, co - choćby w zgodzie z całym światem było, ma pomóc wam w przezwyciężeniu potopu i zacumowaniu do ziemi pozbawionej bólu i śmierci, złączonej z niebem w nieprzemijającej Miłości i pokoju Zrozumienia? Czyż jest to posiadanie, władza, sława? Czyż jest to autorytet i prestiż, i szacunek? Czyż jest to ambicja ukoronowana i nadzieja spełniona? Zaiste, każde z nich jest jedynie zdrojem, który wasz potop zasila . Precz z nimi, moi zagubieni, precz, precz.Bądźcie niezmąceni, ażebyście jasnymi być mogli.Bądźcie jasnymi, ażebyście mogli jasno świat widzieć.Gdy świat widzieć jasno będziecie, dowiecie się wówczas jak bardzo jest on bezsilny i ubogi, żeby dać wam coś z poszukiwanej przez was wolności, pokoju i życia.Jedynym, co świat ten dać wam może, jest wasze ciało -arka, w której żeglować przez podwójne życie macie. Tego nie zawdzięczacie żadnemu człowiekowi na świecie. Wszechświat zobowiązany jest, by dostarczyć je wam i utrzymać. Lecz dbać o jej czystość i szczelność, jak czystą i szczelną była Noegoarka; trzymać tam w cuglach bestie i mieć na nie oko, jako Noe trzymał swe bestie i nie popuszczał im cugli - to wasz obowiązek , i tylko wasz. Mieć Wiarę jasnooką i przebudzoną, ażeby za sterem ją postawić; Wiarę niewzruszoną we Wszechwoli, która jest przewodnikiem waszym do Edenu błogich wrót - to wasza sprawa, i tylko wasza.Mieć nieposkromioną Wolę za kapitana; Wolę przezwyciężenia i uczestnictwa w Drzewie Życia Świętego Zrozumienia -to wasze zadanie, i tylko wasze. Człowiek musi do Boga dotrzeć. Żaden cel mniejszy od tego, wart nie jest jego cierpień. I cóż, jeżeli droga długa jest i najeżona burzami i nawałnicami? Czyż bystrooka, o sercu czystym Wiara nie przechytrzy burzy i nawałnicy nie pokona?Pośpieszcie się. Bo czas na włóczęgę nadany jest owładniętym bólem czasem. A ludzie, nawet ci zajęci najbardziej, są włó częgami zaiste.Szkutnikami wszyscy jesteście. Żeglarzami jesteście wszyscy. Takie zadanie wyznaczono wam od czasów zamierzchłych, byście mogli

181

przeżeglować bezgraniczny ocean, którym sami jesteście i w nim odnaleźć tę bezgłośną harmonię istnienia, której imię jest Bóg.Wszystkie rzeczy muszą centrum mieć, z którego wypromie-niowują i obwód, po którym krążą.Jeżeli życie - życie Człowieka - kołem jest, a znajdowanie Boga jego centrum, to wszystkie wysiłki wasze winny skupione być na tym centrum; inaczej, choć potem krwawym oblane, włó częgą jedynie będą.Lecz odtąd prowadzenie Człowieka do miejsca przeznaczenia jest Mirdada sprawą; i spójrzcie! Mirdad przysposobił wam cudowną arkę - arkę dobrze zbudowaną i dobrze komenderowaną. Nie tą zrobioną z desek i smoły; nie dla kruków, jaszczurek i hien. Lecz zbudowaną ze Świętego Zrozumienia, będącą227latarnią przyświecającą wszystkim tym, którzy tęsknią do prze¬zwyciężenia. Nie będą jej balastem wina dzbany i prasy, lecz serca po brzegi przepełnione miłością do wszystkiego i wszyst¬kich. Jej ładunkiem nie będą dobra ziemskie i ruchomości, sre¬bro, złoto i klejnoty, lecz dusze odłączone od swych cieni i ob¬leczone w światło i wolność Zrozumienia.Niechaj ci, którzy przerwać chcą cumy z Ziemią; i ci, którzy chcą być zjednoczeni; i ci, którzy tęsknią do przezwyciężenia siebie - wejdą na pokład.

Arka jest gotowa.Wiatr sprzyjający.Morze spokojne.

Tak uczyłem Noego.Tak uczę was.

Naronda:A kiedy Mistrz umilkł, szum przeszedł przez zupełnie nieru¬chomą dotąd ciżbę, jak gdyby ludzie wstrzymywali oddech przez Mistrza przemowy czas cały.

182

Zanim zszedł ze stopni ołtarza, Mistrz po Siedmiu zawołał i harfę, i do ich wtóru począł śpiewać hymn Nowej Arki. Tłum podchwycił melodię i jak potężna fala uderzył w niebo słodki refren:

Bóg twym dowódcą, płyń Arko moja!

I na tym kończy się ta część Księgi,którą zezwolono mi opublikować światu.

Co do reszty,jej godzina jeszcze nie wybiła.

M.N.O AUTORZEMikhail Naimy urodził się w 1889 roku w Baskinta, w środkowym Libanie. Kształcił się w Rosji, a następnie we Fran¬cji i Stanach Zjednoczonych, gdzie ukończył studia prawnicze na uniwersytecie w Waszyngtonie. W 1916 roku zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie wraz ze swym przyjacielem i Mistrzem, Kahlilem Gibranem, był prekursorem dynamicznego ruchu ma¬jącego na celu reaktywowanie i odnowę literatury arabskiej.Księga Mirdada uważana jest za mistyczną perłę napisaną pod wpływem wewnętrznej inspiracji. Została stworzona tuż po II wojnie światowej, gdy Naimy wrócił do rodzinnego Libanu i od tamtej pory jest klasycznym dziełem współczesnej literatury mistycznej. Oryginalnie napisana w języku angielskim, w ciągu ostatnich sześćdziesięciu lat doczekała się kilkudziesięciu wznowień oraz została przetłumaczona na wiele języków euro-pejskich i azjatyckich.Mikhail Naimy napisał wiele książek, głównie poezji. Oprócz Księgi Mirdada, najważniejszymi są: Memoirs of a Va-grant Soul, Till We Meet oraz Kahlil Gibran: His Life and His Work. Jego prace są przepełnione dogłębnym zrozumieniem mistycznej gnozy, dlatego jest

183

uważany za jednego z najwięk¬szych pisarzy XX wieku zajmujących się tą tematyką. Zmarł w 1988 roku przeżywszy lat 99.

MIKHAIL NAIMY

184